Tài liệu Luận văn thạc sĩ kinh tế ứng dụng lý thuyết logistics nhằm tối ưu hoá quá trình sản xuất và tiêu thụ bưởi da xanh bến tre

-0- BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC KINH TEÁ TP. HOÀ CHÍ MINH ----------------- TRAÀN VAÊN KHANG ÖÙNG DUÏNG LYÙ THUYEÁT LOGISTICS NHAÈM TOÁI ÖU HOAÙ QUAÙ TRÌNH SAÛN XUAÁT VAØ TIEÂU THUÏ BÖÔÛI DA XANH BEÁN TRE LUAÄN VAÊN THAÏC SÓ KINH TEÁ NGÖÔØI HÖÔÙNG DAÃN KHOA HOÏC: PGS. TS. ÑOAØN THÒ HOÀNG VAÂN TP. HOÀ CHÍ MINH – Naêm 2006 0 -1- MUÏC LUÏC trang LÔØI MÔÛ ÑAÀU i 1. YÙ nghóa cuûa ñeà taøi 2. Muïc tieâu 3. Ñoái töôïng vaø phöông phaùp nghieân cöùu 4. Giôùi haïn phaïm vi nghieân cöùu vaø öùng duïng 5. Tính môùi cuûa ñeà taøi 6. Noäi dung chính cuûa ñeà taøi CHÖÔNG 1: CÔ SÔÛ KHOA HOÏC CUÛA VIEÄC ÖÙNG DUÏNG LOGISTICS NHAÈM TOÁI ÖU HOÙA QUAÙ TRÌNH SAÛN XUAÁT VAØ TIEÂU THUÏ TRAÙI CAÂY 1 1.1 Nhöõng vaán ñeà lyù luaän cô baûn veà Logistics 1 1.1.1 Baøn veà khaùi nieäm logistics 1 1.1.2 Phaân loaïi logistics 4 1.1.3 Moái quan heä giöõa logistics vaø Quaûn trò daây chuyeàn cung öùng 7 1.1.4 Vai troø cuûa logistics 8 1.1.4.1 Ñoái vôùi neàn kinh teá 8 1.1.4.2 Ñoái vôùi caùc doanh nghieäp 9 1.1.5 Xu höôùng phaùt trieån cuûa logistics treân theá giôùi 10 1.1.5.1 Xu höôùng phaùt trieån cuûa logistics trong thôøi gian qua 10 1.1.5.2 Caùc xu höôùng môùi noåi leân 11 1.2 Moät soá baøi hoïc kinh nghieäm trong öùng duïng logistics vaøo quaù trình saûn xuaát vaø tieâu thuï traùi caây 12 1.2.1 Baøi hoïc töø caùc nöôùc trong khu vöïc veà öùng duïng logistics vaøo phaùt trieån caây aên quaû 12 1.2.1.1 Baøi hoïc töø Thaùi Lan 12 1 -2- 1.2.1.2 Baøi hoïc töø Ñaøi Loan 14 1.2.1.3 Baøi hoïc töø Malaysia vaø Philippines 14 1.2.2 Baøi hoïc veà öùng duïng logistics vaøo phaùt trieån moät soá loaïi caây aên quaû ôû Vieät nam 15 1.2.3 Baøi hoïc kinh nghieäm ruùt ra cho Böôûi Da Xanh ôû Beán Tre 15 KEÁT LUAÄN CHÖÔNG 1 16 CHÖÔNG 2: ÑAÙNH GIAÙ THÖÏC TRAÏNG VIEÄC SAÛN XUAÁT VAØ TIEÂU THUÏ BÖÔÛI DA XANH ÔÛ BEÁN TRE 17 2.1 Giôùi thieäu toång quan veà tænh Beán Tre 17 2.1.1 Giôùi thieäu chung 17 2.1.2 Ñieàu kieän töï nhieân, kinh teá – xaõ hoäi 18 2.2 Caùc vuøng troàng Böôûi Da Xanh vaø naêng löïc saûn xuaát cuûa tænh 20 2.2.1 Sô löôïc veà Böôûi Da Xanh 20 2.2.2 Caùc vuøng troàng Böôûi Da Xanh hieän taïi vaø qui hoaïch ñeán naêm 2010 21 2.2.3 Naêng löïc saûn xuaát hieän taïi vaø töông lai ñeán naêm 2010 23 2.3 Tình hình saûn xuaát vaø tieâu thuï thöïc teá 24 2.3.1 Tình hình saûn xuaát thöïc teá 24 2.3.1.1 Veà qui moâ 25 2.3.1.2 Gioáng vaø kyõ thuaät canh taùc 25 2.3.2 Tình hình tieâu thuï 31 2.4 Phaân tích moái quan heä giöõa saûn löôïng, giaù caû vaø thò tröôøng tieâu thuï 36 2.4.1 Xu höôùng giaù bieán ñoäng theo muøa vuï 36 2.4.2 Phaân tích xu höôùng giaù bieán ñoäng qua caùc naêm 37 2.4.3 Phaân tích caùc nhaân toá aûnh höôûng ñeán giaù böôûi trong nhöõng naêm tôùi 39 2.4.3.1 Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán löôïng cung 39 2.4.3.2 Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán löôïng caàu 41 2.4.3.3 Ñaùnh giaù xu höôùng bieán ñoäng giaù theo caùc nhaân toá aûnh höôûng 42 2.5 Phaân tích SWOT – ñaùnh giaù chung thöïc traïng vieäc saûn xuaát vaø tieâu thuï Böôûi Da Xanh ôû Beán Tre 42 KEÁT LUAÄN CHÖÔNG 2 44 2 -3- CHÖÔNG 3: ÖÙNG DUÏNG LOGISTICS NHAÈM TOÁI ÖU HOAÙ QUAÙ TRÌNH SAÛN XUAÁT VAØ TIEÂU THUÏ BÖÔÛI DA XANH ÔÛ BEÁN TRE 45 3.1 Muïc tieâu, quan ñieåm vaø cô sôû ñeà xuaát giaûi phaùp 45 3.1.1 Muïc tieâu ñeà xuaát caùc giaûi phaùp 45 3.1.2 Quan ñieåm ñeà xuaát caùc giaûi phaùp 46 3.1.3 Cô sôû ñeà xuaát caùc giaûi phaùp 46 3.1.3.1 Caùc cô sôû ñeà xuaát giaûi phaùp hoaøn thieän veà chaát löôïng traùi 46 3.1.3.2 Caùc cô sôû ñeà xuaát caùc giaûi phaùp veà tieâu thuï 47 3.2 Caùc giaûi phaùp 47 3.2.1 Giaûi phaùp 1: Toái öu hoaù quaù trình saûn xuaát nhaèm taïo ra saûn phaåm chaát löôïng cao vaø ñoàng boä 47 3.2.1.1 Giôùi thieäu noäi dung giaûi phaùp 47 3.2.1.2 Muïc tieâu ñeà xuaát giaûi phaùp 48 3.2.1.3 Caùc böôùc thöïc hieän 48 3.2.1.4 Phaân tích tính khaû thi – hieäu quaû döï kieán 52 3.2.1.5 Nhöõng khoù khaên khi thöïc hieän giaûi phaùp 54 3.2.2 Giaûi phaùp 2: Toái öu hoaù daây chuyeàn phaân phoái saûn phaåm töø nhaø 54 saûn xuaát ñeán ngöôøi tieâu duøng 3.2.2.1 Giôùi thieäu noäi dung giaûi phaùp 54 3.2.2.2 Muïc tieâu ñeà xuaát giaûi phaùp 55 3.2.2.3 Caùc böôùc thöïc hieän 55 3.2.2.4 Phaân tích tính khaû thi – hieäu quaû döï kieán 60 3.2.2.5 Nhöõng khoù khaên khi thöïc hieän giaûi phaùp 62 3.2.3 Giaûi phaùp 3: Thaønh laäp Khu Nghieân Cöùu vaø Cheá Bieán Böôûi Da Xanh tænh Beán Tre, xaây döïng caùc nhaø maùy cheá bieán gaén vôùi nguoàn nguyeân lieäu vaø thöïc hieän chuyeån giao coâng ngheä 63 3.2.3.1 Giôùi thieäu noäi dung giaûi phaùp 33 3.2.3.2 Muïc tieâu ñeà xuaát giaûi phaùp 63 3.2.3.3 Caùc böôùc thöïc hieän 64 3.2.3.4 Phaân tích tính khaû thi – hieäu quaû döï kieán 67 3 -4- 3.2.3.5 Nhöõng khoù khaên khi thöïc hieän giaûi phaùp 67 3.2.4 Giaûi phaùp 4: Nghieân cöùu caùc chieán löôïc phaân phoái nhaèm môû roäng löôïng caàu saûn phaåm trong nöôùc vaø ngoaøi nöôùc 68 3.2.4.1 Giôùi thieäu noäi dung giaûi phaùp 68 3.2.4.2 Muïc tieâu ñeà xuaát giaûi phaùp 69 3.2.4.3 Caùc böôùc thöïc hieän 69 3.2.4.4 Phaân tích tính khaû thi – hieäu quaû döï kieán 72 3.2.4.5 Nhöõng khoù khaên khi thöïc hieän giaûi phaùp 72 3.3 Moät soá kieán nghò 73 3.3.1 Kieán nghò ñoái vôùi tænh Beán Tre 73 3.3.1.1 Naâng cao hieäu quaû vaø taàm hoaït ñoäng cuûa caùc hieäp hoäi 73 3.3.1.2 Taêng cöôøng hôïp taùc vôùi caùc toå chöùc nghieân cöùu phaùt trieån noâng nghieäp – noâng thoân 74 3.3.1.3 Trieån khai ñoàng boä vaø kòp thôøi caùc giaûi phaùp kyõ thuaät ñeán taän caùc vuøng troàng caây 75 3.3.1.4 Ñaàu tö cô sôû haï taàng ngaøy caøng hoaøn thieän 75 3.3.2 Kieán nghò ñoái vôùi Chính phuû 75 3.3.2.1 Moái lieân keát boán nhaø: cuøng naâng cao vò theá Böôûi Da Xanh 75 3.3.2.2 Taêng cöôøng caùc bieän phaùp haïn cheá traùi caây nhaäp laäu qua bieân giôùi 76 3.3.2.3 Nghieân cöùu vieäc chuyeån ñoåi Thueá söû duïng ñaát noâng nghieäp sang 76 thueá thu nhaäp ñoái vôùi ngöôøi coù thu nhaäp cao KEÁT LUAÄN CHÖÔNG 3 77 KEÁT LUAÄN v DANH MUÏC TAØI LIEÄU THAM KHAÛO ix 4 -5- PHAÀN PHUÏ LUÏC PHUÏ LUÏC 1: CAÙC BAÛNG CAÂU HOÛI KHAÛO SAÙT PHUÏ LUÏC 2: DANH SAÙCH NHÖÕNG NGÖÔØI ÑAÕ PHOÛNG VAÁN: PHUÏ LUÏC 3: KEÁT QUAÛ KHAÛO SAÙT PHUÏ LUÏC 4: CAÙC NGUYEÂN LYÙ VAØ CAÙC TIEÂU CHUAÅN CUÛA EUREPGAP, PHIEÂN BAÛN 2.0 THAÙNG 01/2004 VEÀ THÖÏC PHAÅM AN TOAØN PHUÏ LUÏC 5: MOÄT SOÁ ÑIEÅM CHÍNH TRONG BAÛN DÖÏ THAÛO ASEANGAP VAØ LÔÏI ÍCH ÑOÁI VÔÙI CAÙC NÖÔÙC THAØNH VIEÂN PHUÏ LUÏC 6: MOÄT SOÁ VUÏ NGOÄ ÑOÄC THÖÏC PHAÅM TREÂN THEÁ GIÔÙI VAØ NGUY CÔ NGOÄ ÑOÄC THÖÏC PHAÅM ÔÛ VIEÄT NAM PHUÏ LUÏC 7: CHUYEÅN LÔØI NHÖÕNG KIEÁN NGHÒ CUÛA NOÂNG DAÂN TROÀNG BÖÔÛI 5 -6- DANH MUÏC CAÙC HÌNH, ÑOÀ THÒ trang Hình 1.1: AÛnh minh hoïa: LOGISTICS 2 Hình 1.2: Caùc boä phaän cô baûn cuûa Logistics 2 Hình 1.3: Caùc hình thöùc phaùt trieån cuûa logistics töø 1PL ñeán 5PL 5 Hình 1.4: Moät soá caùch phaân loaïi Logistics 5 Hình 1.5: Moâ hình moät daây chuyeàn cung öùng saûn phaåm 8 Hình 2.1: Vò trí vaø moät vaøi thoâng tin cô baûn veà Beán Tre 17 Hình 2.2: Baûn ñoà caùc vuøng troàng böôûi 18 Hình 2.3: Toác ñoä taêng dieän tích troàng Böôûi Da Xanh 23 Hình 2.4: Qui moâ saûn xuaát böôûi 25 Hình 2.5: Ñoà thò nôi mua gioáng caây böôûi 27 Hình 2.6: Caùc nguyeân nhaân noâng daân khoâng troàng theâm Böôûi Da Xanh 31 Hình 2.7: Sô ñoà keânh tieâu thuï chính 33 Hình 2.8: Hình minh hoïa: thò tröôøng xuaát khaåu noâng saûn Vieät Nam 36 Hình 2.9: Möùc ñoä bieán ñoäng giaù trong naêm 37 Hình 2.10: Möùc ñoä bieán ñoäng giaù qua caùc naêm 38 Hình 2.11: Möùc cheânh leäch giaù ôû thò tröôøng tieâu thuï (TP.HCM) so vôùi nhaø vöôøn 38 Hình 2.12: Döï toaùn giaù ñeán naêm 2010 theo haøm xu theá 39 Hình 3.1: Daây chuyeàn cung öùng noâng phaåm saïch aùp duïng cho Böôûi Da Xanh 47 Hình 3.2: Phaân loaïi böôûi trong quaù trình saûn xuaát 56 Hình 3.3: Phaân loaïi böôûi sau thu hoaïch 57 Hình 3.4: Toå chöùc coâng ty maãu 59 Hình 3.5: Keânh phaân phoái qua trung taâm 62 Hình 3.6: Caùc keânh tieâu thuï böôûi 71 6 -7- DANH MUÏC CAÙC BAÛNG trang Baûng 2.1: Phaân boá dieän tích troàng Böôûi Da Xanh 21 Baûng 2.2: Höôùng qui hoaïch caùc vuøng troàng Böôûi Da Xanh ñeán naêm 2010 22 Baûng 2.3: Toác ñoä taêng dieän tích vaø saûn löôïng böôûi qua caùc naêm 24 Baûng 2.4: Tình traïng caây böôûi 26 Baûng 2.5: Chæ tieâu nhaø noâng löïa choïn troàng Böôûi Da Xanh 27 Baûng 2.6: Tyû leä caây gioáng an toaøn theo ñaùnh giaù cuûa nhaø noâng 28 Baûng 2.7: Khaûo saùt veà hoïc caùch chaêm soùc caây böôûi vaø möùc ñoä trieån khai taäp huaán kyõ thuaät cuûa caùc toå chöùc khuyeán noâng 30 Baûng 2.8: Khaùch haønh mua böôûi cuûa noâng daân 31 Baûng 2.9: Tieâu thuï traùi böôûi nhoû, khoâng ñaït chaát löôïng 32 Baûng 2.10: Söï cheânh leäch giaù: ngöôøi tieâu duøng / nhaø saûn xuaát 32 Baûng 2.11: Ñaùnh giaù thöù töï quan troïng ñeå tieâu thuï traùi böôûi nhanh hôn 34 Baûng 2.12: Thöù töï öu tieân caàn caûi tieán traùi böôûi deã tieâu thuï hôn 35 Baûng 3.1: Caùc khoaûn muïc laøm taêng giaù thaønh trong quaù trình phaân phoái 61 Baûng 3.2: Döï kieán giaù baùn tham khaûo taïi moät soá thò tröôøng (naêm 2006) 61 7 -8- DANH MUÏC CAÙC CHÖÕ VIEÁT TAÉT 1PL First Party Logistics: Logistics beân thöù nhaát 2PL Second Party Logistics: Logistics beân thöù hai 3PL Third Party Logistics: Logistics beân thöù ba 4PL Fourth Party Logistics: Logistics beân thöù tö 5PL Fifth Party Logistics: Logistics beân thöù naêm AFTA The ASEAN Free Trade Area: Khu vöïc töï do thöông maïi ASEAN ASEAN Association of South East Asian Nations: Hieäp hoäi caùc Quoác gia Ñoâng Nam AÙ ASEANGAP ASEAN Good Agricultural Practices BDX Böôûi Da Xanh EDI Electronic Data Interchange: chuyeån giao döõ lieäu ñieän töû ESCAP Economic and Social Commission for Asia Pacific European Union: Lieân minh Chaâu AÂu EU EUREPGAP Tieâu chuaån quoác teá veà an toaøn thöïc phaåm cuûa Lieân minh Chaâu AÂu FAO Food and Agriculture Organization GAP Good Agriculture Practices GDP Gross Domestic Product ICARD The International Conference on Acid Rock Drainage ODA Nguoàn voán hoã trôï phaùt trieån chính thöùc NTD Ngöôøi tieâu duøng SCM Supply Chain Management: Quaûn trò daây chuyeàn cung öùng 8 -9- SOFRI SWOT Souther Fruit Research Institude: Vieän Nghieân cöùu Caây AÊn quaû Mieàn Nam (Long Ñònh - Tieàn Giang) Ma traän phaân tích caùc Ñieåm maïnh, Ñieåm yeáu, Cô hoäi vaø Nguy cô THAIGAP Tieâu chuaån quoác teá veà an toaøn thöïc phaåm cuûa Thaùi Lan TP.HCM Thaønh phoá Hoà Chí Minh TT Thöù töï (trong caùc baûng döõ lieäu) USGAP Tieâu chuaån quoác teá veà an toaøn thöïc phaåm cuûa Hoa Kyø VN Vieät Nam VOLKA Wolkamriana: teân khoa hoïc moät loaïi caây cam (thuoäc hoï caây coù muùi) WHO The WORLD HEALTH ORGANIZATION: Toå chöùc Y teá Theá giôùi WTO World Trade Organisation: Toå chöùc Thöông maïi Theá giôùi 9 - 10 - LÔØI MÔÛ ÑAÀU 1. YÙ nghóa cuûa ñeà taøi Böôûi Da Xanh, moät loaïi traùi caây coù giaù trò kinh teá vaø y hoïc hieän ñang ñöôïc khuyeán khích taêng cöôøng saûn xuaát ôû Beán Tre. Trong ba naêm trôû laïi ñaây, giaù baùn ñaõ coù daáu hieäu suït giaûm maïnh maëc duø soá löôïng taêng leân chöa nhieàu. Theo thoâng tin ghi nhaän ñöôïc, töø hai ñeán boán naêm nöõa, löôïng böôûi cung caáp cho thò tröôøng seõ taêng leân gaáp nhieàu laàn, vì theá giaù seõ giaûm maïnh theo qui luaät cung caàu treân thò tröôøng noäi ñòa, do hieän nay Böôûi Da Xanh chöa xuaát khaåu ñöôïc. Trong khi ñoù, nhieàu quoác gia trong khu vöïc nhö Thaùi Lan, Malaysia, Ñaøi Loan, … ñaõ maïnh daïng öùng duïng logistics vaøo noâng nghieäp, taïo ra noâng saûn chaát löôïng cao vaø an toaøn. Trong ñieàu kieän hoäi nhaäp quoác teá, hoï ñaåy maïnh xuaát khaåu laøm traùi caây chuùng ta chaúng nhöõng khoâng caïnh tranh noåi maø ngaøy caøng khoù tieâu thuï ngay caû treân thò tröôøng noäi ñòa. Maëc duø quan taâm tôùi ñaàu ra, nhöng ñeå tieâu thuï ñöôïc traùi böôûi chuùng ta khoâng theå chæ quan taâm tôùi yeáu toá thò tröôøng maø coøn raát nhieàu yeáu toá taùc ñoäng khaùc nhö gioáng caây troàng, ñieàu kieän chaêm soùc, ñieàu kieän töï nhieân, … ñeå traùi böôûi ñöôïc ngon vaø ñoàng nhaát, saïch vaø an toaøn cho ngöôøi söû duïng. Ngoaøi ra, coâng ngheä saûn xuaát cuõng phaûi baûo ñaûm an toaøn cho ngöôøi lao ñoäng vaø baûo veä moâi tröôøng. Laøm ñöôïc ñieàu ñoù thì Böôûi Da Xanh môùi coù cô sôû ñöùng vöõng vaø oån ñònh treân thò tröôøng trong vaø ngoaøi nöôùc. Vôùi mong muoán öùng duïng logistics giuùp noâng daân Beán Tre saûn xuaát vaø tieâu thuï coù hieäu quaû Böôûi Da Xanh, goùp phaàn laøm giaøu cho tænh nhaø, taùc giaû ñaõ choïn ñeà taøi: “ÖÙng duïng lyù thuyeát logistics nhaèm toái öu hoùa quaù trình saûn xuaát vaø tieâu thuï Böôûi Da Xanh Beán Tre” ñeå laøm luaän vaên toát nghieäp cao hoïc. 2. Muïc tieâu Trong ñeà taøi naøy, taùc giaû heä thoáng laïi nhöõng vaán ñeà lyù thuyeát cô baûn nhaát veà Logistics vaø nhöõng kinh nghieäm öùng duïng logistics trong saûn xuaát noâng nghieäp 10 - 11 - cuûa Vieät Nam vaø moät soá nöôùc trong khu vöïc. Nghieân cöùu thöïc traïng vieäc saûn xuaát vaø tieâu thuï Böôûi Da Xanh ôû Beán Tre, qua phaân tích ñònh löôïng taùc giaû ñeà xuaát nhöõng giaûi phaùp vaø moät soá kieán nghò nhaèm ba muïc tieâu lôùn: - Saûn xuaát noâng phaåm saïch vaø an toaøn cho ngöôøi söû duïng, an toaøn cho ngöôøi lao ñoäng vaø baûo veä moâi tröôøng, ñaùp öùng nhu caàu ngaøy caøng taêng veà chaát löôïng cuûa thò tröôøng trong nöôùc vaø quoác teá, töø ñoù môû roäng thò tröôøng, ngaên ngöøa ruûi ro veà giaù do qui luaät cung caàu trong söï giôùi haïn cuûa thò tröôøng tieâu thuï hieän höõu. - Vieäc tieâu thuï heát löôïng böôûi saûn xuaát vôùi giaù töông ñoái oån ñònh quanh naêm, khoâng taïo ra söï khuûng hoaûng theo chu kyø nhö moät soá loaïi traùi caây ñaõ töøng xaûy ra tröôùc ñaây, noâng daân coù theå yeân taâm ñaàu tö lôùn vaøo saûn xuaát vaø phuùc lôïi cuoäc soáng töøng böôùc ñöôïc naâng cao. - Goùp phaàn ñaåy maïnh taêng tröôûng kinh teá noâng nghieäp vaø phaùt trieån noâng thoân, phaùt trieån caùc ngaønh saûn xuaát – dòch vuï khaùc coù lieân quan vaø oån ñònh xaõ hoäi cuûa tænh Beán Tre. 3. Ñoái töôïng vaø phöông phaùp nghieân cöùu Ñoái töôïng nghieân cöùu: trong luaän vaên taùc giaû taäp trung nghieân cöùu caùc vaán ñeà lyù thuyeát cô baûn veà Logistics, caùc vaán ñeà thöïc teá cuûa vieäc troàng vaø tieâu thuï Böôûi Da Xanh töø ngöôøi cung caáp gioáng, nhaø vöôøn, thöông laùi, ngöôøi baùn, ngöôøi tieâu duøng, Nhaø nöôùc vaø moät soá ñoái töôïng khaùc coù lieân quan. Phöông phaùp nghieân cöùu: ñeå thöïc hieän ñeà taøi naøy, ngoaøi vieäc thu thaäp nhöõng thoâng tin thöù caáp veà qui hoaïch, giaù caû vaø löôïng böôûi trong quaù khöù vaø öôùc löôïng ñöôïc löôïng saûn xuaát trong khoaûng 5 naêm tôùi, ngöôøi vieát coù toå chöùc nhieàu ñôït khaûo saùt thöïc teá trong thôøi gian 2 thaùng (thaùng 5 vaø thaùng 6 naêm 2006) nhaèm thu thaäp döõ lieäu sô caáp, baèng caùch phoûng vaán tröïc tieáp döïa theo caùc baûng caâu hoûi vaø göûi caùc baûng caâu hoûi laáy thoâng tin töø caùc ñoái töôïng nhö: - Ngöôøi troàng böôûi: taùc giaû tröïc tieáp khaûo saùt 135 hoä noâng daân phaân chia ñeàu ôû haàu heát caùc xaõ, huyeän cuûa tænh Beán Tre (tröø ba huyeän ven bieån). 11 - 12 - - Thöông laùi, vöïa baùn buoân: taùc giaû tröïc tieáp phoûng vaán 25 thöông laùi vaø ngöôøi baùn buoân, trong ñoù ôû Beán Tre 21 ngöôøi vaø Chôï Ñaàu Moái Noâng Saûn Myõ Tho 4 ngöôøi. - Ngöôøi baùn leû: 26 ngöôøi, trong ñoù haàu heát ôû 2 ñòa phöông laø TP.Hoà Chí Minh vaø Beán Tre, taùc giaû tröïc tieáp laáy thoâng tin. - Ngöôøi tieâu duøng: taùc giaû göûi ñi 250 baûng caâu hoûi khaûo saùt, thu veà 212 baûng vaø söû duïng ñöôïc 153 baûng, ñoái töôïng khaûo saùt ôû nhieàu tænh (chuû yeáu ôû Mieàn Nam Vieät Nam). - Phoûng vaán vaø hoïc hoûi kinh nghieäm töø 18 chuyeân gia ôû taát caû caùc khaâu: caây gioáng, saûn xuaát, tieâu thuï, öùng duïng GAP vaøo saûn xuaát chuyeân canh vaø xen canh, . . . Qua caùc soá lieäu thoáng keâ thu thaäp ñöôïc, taùc giaû söû duïng phöông phaùp phaân tích, toång hôïp döõ lieäu theo nhieàu höôùng öùng vôùi nhöõng muïc tieâu nghieân cöùu cuï theå, so saùnh vôùi qui trình vaø lyù thuyeát öùng duïng logistics nhaèm ñaùnh giaù xaùc thöïc hieän traïng ôû töøng khaâu vaø caû qui trình saûn xuaát - tieâu thuï böôûi hieän nay, töùc moå xeû caùc vaán ñeà theo chieàu ngang vaø chieàu doïc cuûa quaù trình saûn xuaát - tieâu thuï vaø tích hôïp toaøn boä chuoãi cung öùng saûn phaåm. Qua phaân tích SWOT vaø caùc baøi hoïc kinh nghieäm ruùt ra töø nhöõng quoác gia khaùc cuõng nhö moät soá loaïi traùi caây ôû Vieät Nam, ngöôøi vieát ñeà xuaát nhöõng giaûi phaùp vaø nhöõng kieán nghò nhaèm caùc muïc tieâu lôùn neâu treân. 4. Giôùi haïn phaïm vi nghieân cöùu vaø öùng duïng Do ñieàu kieän taøi chính vaø khaû naêng haïn cheá, ñeà taøi naøy chæ nghieân cöùu ôû tænh Beán Tre, nhöng Böôûi Da Xanh coøn ñöôïc troàng raûi raùc ôû Tieàn Giang, Vónh Long, Ñoàng Thaùp, … thò tröôøng tieàm naêng cuûa Böôûi Da Xanh hieän nay khaù roäng: caû nöôùc Vieät Nam, khu vöïc Ñoâng Nam AÙ, EU, Myõ, Trung Ñoâng, Nhaät Baûn, … maø ngöôøi vieát chöa coù ñieàu kieän nghieân cöùu, chöa thu thaäp ñöôïc thoâng tin sô caáp veà thò hieáu, yeâu caàu, ñaùnh giaù cuûa ngöôøi tieâu duøng ôû nhöõng thò tröôøng ñoù. Veà thôøi 12 - 13 - gian, taùc giaû chæ nghieân cöùu töø naêm 2001 trôû laïi ñaây do tröôùc ñoù löôïng böôûi khoâng ñaùng keå vaø cuõng khoâng coù nhöõng thoâng tin ñaùng tin caäy. Ñeà taøi naøy ñöôïc nghieân cöùu rieâng cho maët haøng Böôûi Da Xanh, vì theá noù seõ khoâng hoaøn toaøn phuø hôïp neáu aùp duïng cho nhöõng loaïi traùi caây coù muùi khaùc nhö caùc loaïi böôûi khaùc, cam, quyùt, chanh, … maëc duø vaãn coù nhieàu vaán ñeà truøng khôùp. Veà thôøi gian, caùc soá lieäu ñònh löôïng phaân tích trong ñeà taøi ñaùng tin caäy ñeán khoaûng naêm 2010 vaø toái ña ñeán naêm 2012, quaù thôøi gian treân taùc giaû chöa coù nhöõng thoâng tin töông ñoái chính xaùc veà qui hoaïch, gioáng caây, öùng duïng khoa hoïc coâng ngheä, taêng naêng suaát, … vaø ñeà taøi naøy baét buoäc phaûi ñöôïc tieáp tuïc nghieân cöùu cho thôøi gian ñoù. 5. Tính môùi cuûa ñeà taøi Taùc giaû ñaõ tìm ñöôïc moät vaøi taøi lieäu nghieân cöùu veà Logistics moät caùch heä thoáng, khaù nhieàu taøi lieäu nghieân cöùu caùch troàng vaø chaêm soùc caây aên traùi cuõng nhö caùc loaïi böôûi, moät soá ñeà taøi nghieân cöùu veà noâng saûn cho Ñoàng baèng Soâng Cöûu Long. Nhöng chöa coù ñeà taøi naøo nghieân cöùu veà öùng duïng logistics trong noâng nghieäp ôû Vieät Nam, ñaëc bieät chöa coù ñeà taøi naøo nghieân cöùu veà öùng duïng logistics vaøo quaù trình saûn xuaát vaø tieâu thuï traùi böôûi nhaèm ñaåy maïnh ñaàu ra ôû thò tröôøng trong nöôùc hay ngoaøi nöôùc. Ñeà taøi naøy ñaëc bieät nghieân cöùu rieâng cho Böôûi Da Xanh, moät loaïi traùi böôûi maø chaát löôïng raát khaùc nhau bôûi nhöõng ñieàu kieän aûnh höôûng, chaát löôïng khoâng ñoàng nhaát vaø khoâng an toaøn cho ngöôøi duøng, aûnh höôûng xaáu ñeán tieâu thuï, nhaát laø cung öùng cho xuaát khaåu trong ñieàu kieän hoäi nhaäp quoác teá hieän nay. Ñaây laø ñeà taøi ñaàu tieân nghieân cöùu toaøn boä quaù trình saûn xuaát vaø tieâu thuï Böôûi Da Xanh theo höôùng öùng duïng lyù thuyeát logistics nhaèm ñaåy maïnh ñaàu ra cho loaïi traùi caây naøy. 6. Noäi dung chính cuûa ñeà taøi Phaàn chính cuûa ñeà taøi goàm coù ba chöông: - Chöông 1: Cô sôû khoa hoïc cuûa vieäc öùng duïng logistics nhaèm toái öu hoùa quaù trình saûn xuaát vaø tieâu thuï traùi caây. 13 - 14 - - Chöông 2: Ñaùnh giaù thöïc traïng vieäc saûn xuaát vaø tieâu thuï Böôûi Da Xanh ôû Beán Tre. - Chöông 3: ÖÙng duïng lyù thuyeát logistics nhaèm toái öu hoùa quaù trình saûn xuaát vaø tieâu thuï Böôûi Da Xanh Beán Tre. Ngoaøi ra, ñeà taøi coøn coù Lôøi môû ñaàu, Keát luaän, Danh muïc taøi lieäu tham khaûo vaø nhieàu phuï luïc, baûng bieåu, ñoà thò, hình minh hoïa ñeå noäi dung ñeà taøi ñöôïc ñaày ñuû vaø phong phuù. Maëc duø taùc giaû raát noã löïc coá gaéng, ñaõ tu chænh nhieàu laàn nhöng ñeà taøi naøy chaéc chaén khoâng traùnh khoûi nhöõng thieáu soùt. Raát mong nhaän ñöôïc yù kieán ñoùng goùp cuûa Thaày Coâ, caùc chuyeân gia vaø caùc ñoïc giaû nhaèm ñöa ñeà taøi vaøo öùng duïng thöïc teá. Taùc giaû xin traân troïng bieát ôn! TRAÀN VAÊN KHANG 14 - 15 - CHÖÔNG 1: CÔ SÔÛ KHOA HOÏC CUÛA VIEÄC ÖÙNG DUÏNG LOGISTICS NHAÈM TOÁI ÖU HOÙA QUAÙ TRÌNH SAÛN XUAÁT VAØ TIEÂU THUÏ TRAÙI CAÂY 1.1 Nhöõng vaán ñeà lyù luaän cô baûn veà Logistics 1.1.1 Baøn veà khaùi nieäm Logistics Moät ñieàu raát thuù vò laø thuaät ngöõ “Logistics” chaúng coù lieân quan gì vôùi töø “Logic” hay “Logistic” trong toaùn hoïc. Trong caùc töø ñieån, töø “Logistics” coù nghóa laø: toå chöùc lo vieäc cung öùng dòch vuï cho moïi cuoäc haønh quaân hoãn hôïp, ngaønh haäu caàn (trong quaân söï). Maëc duø Logistics laø moät thuaät ngöõ khaù môùi meû ôû Vieät Nam nhöng thöïc ra noù ñaõ coù khaù laâu treân theá giôùi. Theo taïp chí Logisticworld, 1997 thì: Logistics laø moät moân khoa hoïc cuûa vieäc hoaïch ñònh, toå chöùc, quaûn lí vaø thöïc hieän caùc hoaït ñoäng cung öùng haøng hoaù vaø dòch vuï. Theo Council of Logistics Managerment thì: Logistics laø söï quaûn lí, kieåm soaùt caùc nguoàn löïc ôû traïng thaùi ñoäng vaø tónh, laø moät boä phaän cuûa chuoãi cung öùng, bao goàm quaù trình hoaïch ñònh, quaûn lí, thöïc hieän vaø kieåm soaùt hieäu quaû vaø tieát kieäm nhaát veà chi phí vaø thôøi gian caùc doøng chaûy xuoâi chieàu cuõng nhö ngöôïc chieàu, töø ñieåm tieàn saûn xuaát ñeán ñieåm tieâu thuï cuoái cuøng vôùi muïc tieâu ñaùp öùng nhu caàu khaùch haøng, qui trình naøy bao haøm caû caùc hoaït ñoäng ñaàu vaøo, ñaàu ra, beân trong cuõng nhö beân ngoaøi cuûa toå chöùc. Theo quan ñieåm cuûa PGS. TS. Ñoaøn Thò Hoàng Vaân thì: “ Logistics laø quaù trình toái öu hoaù veà vò trí vaø thôøi ñieåm vaän chuyeån vaø döï tröõ nguoàn taøi nguyeân töø ñieåm ñaàu tieân cuûa daây chuyeàn cung öùng cho ñeán tay ngöôøi tieâu duøng cuoái cuøng, thoâng qua haøng loaït caùc hoaït ñoäng kinh teá” (Quaûn trò Logistics – NXB Thoáng keâ 2006). 15 - 16 - Döôùi goùc ñoä quaûn trò chuoãi cung öùng, thì: Logistics laø quaù trình toái öu hoaù veà vò trí, löu tröõ vaø chu chuyeån caùc taøi nguyeân / yeáu toá ñaàu vaøo töø ñieåm xuaát phaùt ñaàu tieân laø nhaø cung caáp, qua nhaø saûn xuaát, ngöôøi baùn buoân, baùn leû, ñeán tay ngöôøi tieâu duøng cuoái cuøng thoâng qua haøng loaït caùc hoaït ñoäng kinh teá (Logistics and Supply Chain Managerment – 1999 – Ma Shuo) Theo khaùi nieäm naøy, Logistics bao truøm caû hai caáp ñoä hoaïch ñònh vaø toå chöùc: - Caáp ñoä thöù 1: toái öu hoaù vò trí: laø laáy nguyeân vaät lieäu, baùn thaønh phaåm, thaønh phaåm, dòch vuï, . . . ôû ñaâu? khi naøo? vaø vaän chuyeån ñi ñaâu? - Caáp ñoä thöù 2: toái öu hoaù vaän chuyeån vaø löu tröõ: laøm theá naøo ñeå ñöa ñöôïc nguoàn taøi nguyeân / caùc yeáu toá ñaàu vaøo töø ñieåm ñaàu ñeán ñieåm cuoái daây chuyeàn cung öùng. Hieän nay, coù nhieàu khaùi nieäm Logistics chuùng ta coù theå tieáp caän döôùi nhöõng goùc ñoä nghieân cöùu khaùc nhau nhöng chöa coù moät ñònh nghóa thoáng nhaát cuõng nhö khoâng coù thuaät ngöõ baèng tieáng Vieät töông ñöông. Theo taùc giaû: Logistics laø quaù trình toái öu hoaù toaøn boä daây chuyeàn cung öùng, töø ñieåm ñaàu tieân cuûa quaù trình saûn xuaát cho ñeán ngöôøi tieâu duøng cuoái cuøng, nhaèm thoûa maõn nhu caàu khaùch haøng vôùi toång chi phí thaáp nhaát. Hay coù theå noùi caùch khaùc: logistics laø quaù trình toái öu hoaù veà vò trí, Hình 1.1: AÛnh minh hoïa: LOGISTICS Nguoàn: Taùc giaû: Robert Mottley thôøi gian, löu tröõ vaø vaän chuyeån caùc taøi nguyeân töø ñieåm ñaàu cuûa daây chuyeàn cung öùng ñeán tay ngöôøi tieâu duøng nhaèm thoûa maõn nhu caàu khaùch haøng. 16 - 17 - Nguyeân vaät lieäu Phuï tuøng Maùy moùc, Thieát bò Baùn thaønh phaåm Quaù trình saûn xuaát Ñoùng goùi Kho löu tröõ thaøng phaåm Beán, baõi chöùa T.T. phaân phoái Khaùch haøng Dòch vuï ... Cung öùng Quaûn lyù vaät tö Phaân phoái LOGISTICS Hình 1.2: Caùc boä phaän cô baûn cuûa Logistics Nguoàn: Logistics nhöõng vaán ñeà cô baûn - XB 2003 - PGS. TS. Ñoaøn Thò Hoàng Vaân Doøng chu chuyeån vaän taûi Doøng thoâng tin löu thoâng Tuy nhieân, chuùng ta cuõng coù theå ruùt ra moät soá ñieåm chung cuûa caùc khaùi nieäm nhö sau: - Logistics laø quaù trình quaûn lí luoàng vaän ñoäng cuûa vaät chaát vaø thoâng tin nhaèm ñaït ñeán söï toái öu. - Noùi ñeán logistics laø ñeà caäp ñeán toaøn boä quaù trình cung öùng töø ñieåm ñaàu tieân nhaát ñeán ñieåm cuoái cuøng. - Logistics laø xeùt treân toaøn boä heä thoáng chöù khoâng chæ toái öu hoaù ôû töøng khaâu, töùc coù moái lieân heä chaët cheõ, lieân tuïc ôû taát caû caùc khaâu. * Sô löôïc söï phaùt trieån logistics: Theo ESCAP (Economic and Social Commission for Asia and Pacific) Logistics ñöôïc quan taâm vaøo nhöõng naêm 1960 vaø phaùt trieån ñeán nay traûi qua ba giai ñoaïn: 17 - 18 - Giai ñoaïn 1: Phaân phoái vaät chaát Vaøo nhöõng naêm 1960, do caïnh tranh caøng gay gaét bôõi môû roäng saûn xuaát, löôïng haøng hoaù laøm ra ngaøy caøng nhieàu maø thò tröôøng tieâu thuï giôùi haïn, caùc doanh nghieäp baét ñaàu quan taâm ñeán chi phí, maø giai ñoaïn ñaàu tieân laø caùc chi phí phaân phoái haøng hoaù nhö: vaän taûi, baûo quaûn, toàn kho, ñoùng goùi, phaân loaïi, . . . daàn daàn ngöôøi ta laäp ra moät heä thoáng caùc hoaït ñoäng phaân phoái saûn phaåm ñeå toång chi phí laø thaáp nhaát. Giai ñoaïn 2: Heä thoáng logistics Ñeán nhöõng naêm 1980, ngöôøi ta nghieân cöùu hôïp lí hoaù caû ñaàu vaøo laãn ñaàu ra cuûa quaù trình saûn xuaát (töùc cung öùng vaät tö vaø phaân phoái saûn phaåm) nhaèm tieát kieäm chi phí, taêng hieäu quaû kinh teá, goïi laø heä thoáng logistics. Giai ñoaïn 3: Quaûn trò daây chuyeàn cung öùng Ngaøy nay, caùc doanh nghieäp baét ñaàu quaûn lí, kieåm soaùt toaøn boä chuoãi caùc hoaït ñoäng töø ngöôøi cung caáp –> nhaø saûn xuaát –> ñeán khaùch haøng tieâu duøng saûn phaåm vaø nhöõng thoâng tin (theo chieàu ngöôïc laïi) vôùi muïc tieâu ngaøy caøng hoaøn thieän qui trình ñoù. Trong qui trình ñoù bao goàm taát caû nhöõng ñoái töôïng coù lieân quan nhö: nhaø cung caáp, coâng ty vaän taûi, kho baõi, giao nhaän vaø ngöôøi cung caáp coâng ngheä thoâng tin. * Ñaëc ñieåm: Ñeå hieåu roõ hôn veà logistics, chuùng ta nghieân cöùu theâm moät soá ñaëc ñieåm cuûa noù: - Laø moät quaù trình: logistics khoâng phaûi laø moät hoaït ñoäng ñôn leû maø laø moät quaù trình, laø moät chuoãi caùc hoaït ñoäng lieân tuïc coù lieân quan maät thieát vôùi nhau, taùc ñoäng laãn nhau ñöôïc thöïc hieän moät caùch coù heä thoáng, coù hoaïch ñònh, kieåm soaùt vaø hoaøn thieän, logistics bao goàm moïi yeáu toá taïo neân saûn phaåm töø ñaàu vaøo cho ñeán ngöôøi tieâu thuï cuoái cuøng, töùc goàm caû trong saûn xuaát vaø ngoaøi saûn xuaát. - Laø moät chuoãi cung öùng: logistics laø moät heä thoáng voâ cuøng phöùc taïp keát hôïp nhieàu coâng ñoaïn vôùi thôøi gian vaø chi phí hôïp lí nhaát. 18 - 19 - - Logistics bao goàm caû doøng chaûy ñaàu vaøo, ñaàu ra, xuoâi chieàu vaø ngöôïc chieàu. Vì vaäy, muoán aùp duïng logistics cho moät loaïi saûn phaåm naøo ñoù, nhö Böôûi Da Xanh chaúng haïn, thì phaûi nghieân cöùu toaøn boä quaù trình töø saûn xuaát, thu hoaïch, thu mua, baûo quaûn, vaän chuyeån, … ñeán tieâu thuï saûn phaåm. 1.1.2 Phaân loaïi logistics Treân theá giôùi, logistics ñeán nay ñaõ phaùt trieån qua 5 hình thöùc: - Logistics beân thöù nhaát ( 1PL - First Party logistics): hình thöùc ñaàu tieân naøy laø chuû sôû höõu töï mình toå chöùc, thöïc hieän caùc hoaït ñoäng logistics nhaèm ñaùp öùng nhu caàu cuûa baûn thaân. Hình thöùc naøy thöôøng mang tính chuyeân nghieäp thaáp do khoâng coù ñuû caùc phöông tieän hoã trôï, ñaëc bieät laø coâng ngheä thoâng tin. - Logistics beân thöù hai ( 2PL - Second Party logistics): laø ngöôøi cung caáp moät coâng ñoaïn, moät dòch vuï ñôn leû nhö: vaän taûi, kho chöùa haøng hoaëc thu gom haøng, . . . nhöng chöa tích hôïp caùc hoaït ñoäng logistics. - Logistics beân thöù ba ( 3PL - Third Party logistics): laø ngöôøi cung caáp dòch vuï töông ñoái hoaøn chænh, thay khaùch haøng quaûn lí vaø thöïc hieän caùc hoaït ñoäng logistics ñeán töøng boä phaän chöùc naêng, coù söï keát hôïp thoáng nhaát ôû caùc khaâu. - Logistics beân thöù tö ( 4PL - Fouth Party logistics): laø ngöôøi tích hôïp logistics, chòu traùch nhieäm quaûn lyù, vaän haønh toaøn boä hoaït ñoäng logistics nhaèm moät muïc tieâu ñònh tröôùc cuûa khaùch haøng. - Logistics beân thöù naêm( 5PL - Fifth Party logistics): coù hai quan nieäm veà hình thöùc 5PL nhö sau: * 5PL laø söï phaùt trieån cao nhaát cuûa hoaït ñoäng logistics cho ñeán thôøi ñieåm hieän nay (at the top of the pyramid – xem hình 1.3), nhaø cung caáp caùc dòch vuï logistics laø caùc chuyeân gia haøng ñaàu trong vieäc öùng duïng caùc coâng ngheä khoa hoïc tieân tieán nhaát, khoâng nhöõng xöû lí heä thoáng thoâng tin linh hoaït maø hoï coøn phaùt ra caùc thoâng tin giuùp khaùch haøng moät caùch hoaøn haûo nhaát veà quaûn lí nguoàn cung öùng laãn nhu caàu saûn phaåm (ñaàu vaøo laãn ñaàu ra), naâng 19