Tài liệu Luận văn thạc sĩ hoàn thiện chuỗi cung ứng cá tra xuất khẩu tại công ty cổ phần hùng vương

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM ------------------ NGUYỄN THỊ HỒNG HẠNH HOÀN THIỆN CHUỖI CUNG ỨNG CÁ TRA XUẤT KHẨU TẠI CÔNG TY CỔ PHẦN HÙNG VƢƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP. Hồ Chí Minh – Năm 2016 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM ------------------ NGUYỄN THỊ HỒNG HẠNH HOÀN THIỆN CHUỖI CUNG ỨNG CÁ TRA XUẤT KHẨU TẠI CÔNG TY CỔ PHẦN HÙNG VƢƠNG Chuyên ngành: Kinh Doanh Thƣơng Mại Mã số: 60340121 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC GS. TS. ĐOÀN THỊ HỒNG VÂN TP. Hồ Chí Minh – Năm 2016 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn “Hoàn thiện chuỗi cung ứng Cá Tra Xuất khẩu tại Công ty Cổ Phần Hùng Vƣơng” là công trình nghiên cứu của bản thân, các thông tin thu thập đƣợc và kết quả nghiên cứu trình bày trong luận văn này là trung thực. Luận văn chƣa từng đƣợc công bố trƣớc đây. Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về nội dung của luận văn này. Thành phố Hồ Chí Minh, năm 2016 Ngƣời thực hiện nghiên cứu Nguyễn Thị Hồng Hạnh MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN LỜI CẢM ƠN MỤC LỤC DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ VÀ ĐỒ THỊ DANH MỤC PHỤ LỤC PHẦN MỞ ĐẦU...................................................................... 2 1. Đặt vấn đề ............................................................................................................... 2 2. Mục tiêu nghiên cứu .............................................................................................. 3 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu ........................................................................ 3 3.1. Đối tƣợng nghiên cứu .................................................................................... 3 3.2. Phạm vi nghiên cứu ....................................................................................... 4 4. Câu hỏi nghiên cứu ................................................................................................ 4 5. Phƣơng pháp nghiên cứu ...................................................................................... 5 6. 5.1. Phƣơng pháp nghiên cứu .............................................................................. 5 5.2. Phƣơng pháp thu thập dữ liệu ..................................................................... 5 Các nghiên cứu có liên quan ................................................................................. 5 6.1. Công trình nghiên cứu của Mai Thùy Dung và Lê Thanh Phong: ........... 5 6.2. Công trình nghiên cứu của Benita M. Beamon: ......................................... 6 6.3. Công trình nghiên cứu của Khuất Thị Thu Hƣờng: .................................. 7 7. Khung nghiên cứu.................................................................................................. 8 8. Kết cấu của đề tài................................................................................................... 9 CHƢƠNG 1- CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ CHUỖI CUNG ỨNG .................. 10 1.1. Định nghĩa chuỗi cung ứng ................................................................................. 10 1.2. Các thành phần cơ bản trong chuỗi cung ứng .................................................. 11 1.2.1. Nhà cung cấp ................................................................................................ 12 1.2.2. Nhà sản xuất ................................................................................................. 12 1.2.3. Nhà phân phối .............................................................................................. 12 1.2.4. Nhà bán lẻ ..................................................................................................... 12 1.2.5. Khách hàng/ngƣời tiêu dùng ...................................................................... 12 1.3. Vai trò của chuỗi cung ứng ................................................................................. 12 1.4. Các yếu tố tác động đến hiệu quả chuỗi cung ứng ............................................ 14 1.4.1. Sản xuất ........................................................................................................ 14 1.4.2. Hàng tồn kho ................................................................................................ 15 1.4.3. Vị trí .............................................................................................................. 15 1.4.4. Vận chuyển ................................................................................................... 16 1.4.5. Thông tin ...................................................................................................... 17 1.5. Các tiêu chuẩn đo lƣờng hiệu quả chuỗi cung ứng ........................................... 18 1.5.1. Tiêu chuẩn giao hàng .................................................................................. 18 1.5.2. Tiêu chuẩn chất lƣợng................................................................................. 18 1.5.3. Tiêu chuẩn thời gian .................................................................................... 19 1.5.4. Tiêu chuẩn chi phí ....................................................................................... 19 1.6. Bài học kinh nghiệm từ chuỗi cá hồi của Na Uy ............................................... 19 CHƢƠNG 2- THỰC TRẠNG CHUỖI CUNG ỨNG CÁ TRA XUẤT KHẨU CỦA CÔNG TY CP HÙNG VƢƠNG .............................................. 23 2.1. Tổng quan ngành thủy sản Việt Nam ................................................................ 23 2.1.1. Kim ngạch xuất khẩu và Cơ cấu thị trƣờng ............................................. 23 2.1.2. Tổng quan các hoạt động chuỗi cung ứng cá tra tại ĐBSCL .................. 26 2.1.2.1. Hoạt động nuôi trồng .................................................................................... 26 2.1.2.2. Hoạt động chế biến ........................................................................................ 28 2.1.2.3. Hoạt động xuất khẩu ..................................................................................... 30 2.1.3. Giới thiệu mô hình chuỗi cung ứng thủy sản và cátra tại ĐBSCL đã đƣợc nghiên cứu: ......................................................................................... 34 2.2. Phân tích tính liên kết và hiệu quả trong chuỗi cung ứng cá tra xuất khẩu của công ty CP Hùng Vƣơng .............................................................................................. 36 2.2.1. Tổng quan về công ty cổ phần Hùng Vƣơng ............................................. 36 2.2.1.1. Giới thiệu công ty .......................................................................................... 36 2.2.1.2. Lịch sử hình thành công ty ............................................................................ 38 2.2.1.3. Cơ cấu tổ chức và Tầm nhìn chiến lược ........................................................ 41 2.2.1.4. Tình hình hoạt động sản xuất kinh doanh của công ty .................................. 42 2.2.2. Quy trình sản xuất khép kín ....................................................................... 45 2.2.2.1. Trại cá giống và Vùng nuôi ........................................................................... 49 2.2.2.2. Nhà máy chế biến thức ăn ............................................................................. 53 2.2.2.3. Nhà máy chế biến cá tra ................................................................................ 60 2.2.2.4. Kho lạnh ........................................................................................................ 63 2.2.3. Đánh giá chuỗi cung ứng cá tra Hùng Vƣơng .......................................... 65 2.2.3.1. Phân tích hiệu quả hoạt động của chuỗi ....................................................... 67 2.2.3.2. Phân tích ưu nhược điểm của chuỗi cung ứng cá tra xuất khẩu của Hùng Vương ....................................................................................................................... 76 CHƢƠNG 3- GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CHUỖI CUNG ỨNG CÁ TRA XUẤT KHẨU TẠI CÔNG TY HÙNG VƢƠNG ................................. 82 3.1. Mục đích và quan điểm đề xuất các giải pháp .................................................. 82 3.2. Các giải pháp đề xuất .......................................................................................... 83 3.2.1. Nhóm giải pháp tăng cƣờng giá trị đầu vào của chuỗi ............................ 83 3.2.1.1. Nâng cao chất lượng giống: .......................................................................... 83 3.2.1.2. Xây dựng nhà máy thuốc thủy sản: ............................................................... 84 3.2.1.3. Nâng cao chất lượng cá nguyên liệu mua từ nông dân: ............................... 84 3.2.2. Nhóm giải pháp tăng cƣờng và phối hợp giữa các thành viên trong chuỗi ....................................................................................................................... 85 3.2.2.1. Xây dựng hệ thống phần mềm chung: ........................................................... 85 3.2.2.2. Công ty liên kết chặt chẽ với nông dân: ........................................................ 87 3.2.2.3. Thành lập ban quản trị chuỗi của công ty: ................................................... 88 3.2.3. Nhóm giải pháp nâng cao thời gian giao hàng, hạn chế chi phí: ............ 89 3.2.3.1. Nâng cao công suất sản xuất: ....................................................................... 89 3.2.3.2. Hoàn thiện công tác dự báo: ......................................................................... 91 3.2.3.3. Công ty kiểm soát lại chi phí quản lý ............................................................ 92 3.2.4. Một số giải pháp kiến nghị: ........................................................................ 93 3.2.4.1. Hùng Vương tiếp tục thực hiện cam kết theo các chứng nhận đã được cấp ..... ....................................................................................................................... 93 3.2.4.2. Đề xuất đối với Nhà nước: ............................................................................ 96 KẾT LUẬN ........................................................................... 99 TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................... 102 PHỤ LỤC ........................................................................... 106 DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ASC: Aquaculture Stewardship Council - Hội Đồng Quản Lý Nuôi Trồng Thủy Sản BAP: Best Aquaculture Practices - Thực hành nuôi trồng thủy sản tốt nhất BRC: British Retail Consortium – Hiệp hội các nhà bán lẻ Anh DN XK: Doanh nghiệp xuất khẩu ĐBSCL: Đồng bằng sông Cửu Long Global G.A.P: Global Good Agricultural Practice - Thực hành nông nghiệp tốt toàn cầu GMP: Good Manufacturing Practice – Thực hành sản xuất tốt HACCP: Hazard Analysis Critical Controll Point - Kỹ thuật đƣợc dùng để nhận dạng, ngăn ngừa và giảm thiểu các mối nguy hại về an toàn thực phẩm IFS: International food standard - Tiêu chuẩn thực phẩm quốc tế L/C: Letter of credit – Thƣ tín dụng LK: Liên kết NFI: National Fishery Institude- Hiệp hội thủy sản quốc gia Hoa Kỳ NSEC: Norway Seafood Export Council – Tổ chức xuất khẩu thủy sản Na Uy. NTTS: Nuôi trồng thủy sản SQF-1000: SAFE QUALITY FOOD – Tiêu chuẩn vệ sinh an tòan thực phẩm VASEP: Vietnam Association of Seafood Exporters and Producers -Hiệp hội chế biến và xuất khẩu thủy sản Việt Nam VINAFIS: Vietnam fisheries Society - Hội nghề cá Việt Nam WWF: World Wildlife Fund - Quỹ quốc tế bảo vệ thiên nhiên DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Bảng 2.1: Bảng tốc độ tăng trƣởng sản lƣợng thủy sản xuất khẩu phân theo ngành hoạt động giai đoạn 2012 – 2014 (Tổng hợp từ Tổng cục thống kê và Vasep)..................... 25 Bảng 2.2: Bảng số lƣợng và năng lực chế biến của các nhà máy chế biến cá tra .......... 29 Bảng 2.3: Bảng so sánh số liệu tỷ trọng xuất khẩu của ngành cá tra trong tổng các ngành thủy sản xuất khẩu của Việt Nam ........................................................................ 33 Bảng 2.4: Tốc độ gia tăng doanh thu cá tra xuất khẩu của Hùng Vƣơng giai đoạn 2007– 2014 ..................................................................................................................... 43 Bảng 2.5: Bảng tổng hợp số lƣợng cá theo kích cỡ ....................................................... 50 Bảng 2.6: So sánh ƣu và nhƣợc điểm của hai nguồn cá nguyên liệu của Hùng Vƣơng 52 Bảng 2.7: Bảng tính giá thành định mức cá nguyên liệu của Hùng Vƣơng .................. 53 Bảng 2.8: Số liệu của các nhà máy chế biến thức ăn trong tập đoàn Hùng Vƣơng ....... 55 Bảng 2.9: Thị phần theo thị trƣờng phân phối của Việt Thắng ..................................... 56 Bảng 2.10: Sản lƣợng bã đậu nành nhập khẩu và nguồn cung cấp cho Hùng Vƣơng trong 2 năm 2013 và 2014 .............................................................................................. 58 Bảng 2.11: Số liệu các nhà máy chế biến cá của Hùng Vƣơng ..................................... 61 Bảng 2.12: Tóm tắt kết quả phỏng vấn đánh giá chuỗi cung ứng cá tra xuất khẩu của công ty Cổ Phần Hùng Vƣơng ....................................................................................... 66 Bảng 2.13: Định mức và giá bán của Hùng Vƣơng vào tháng 08 - 10/2015 theo từng loại sản phẩm cá tra đông lạnh ....................................................................................... 70 Bảng 2.14: Tình trạng trễ giao hàng so với lệnh xuất hàng năm 2014 .......................... 75 Bảng 2.15: Phân tích GTGT cho 1 kg cá tra nguyên liệu CBXK, ĐBSCL, tháng 8-10/ 2015 ............................................................................................................................... 78 DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ VÀ ĐỒ THỊ Hình 2.1: Chuỗi cung ứng thủy sản xuất khẩu của ĐBSCL .......................................... 34 Hình 2.2: Chuỗi cung ứng cá tra tại ĐBSCL ................................................................. 35 Hình 2.3: Mô hình sở hữu của tập đoàn Hùng Vƣơng ................................................... 40 Hình 2.4: Cơ cấu tổ chức của công ty Hùng Vƣơng ...................................................... 41 Hình 2.5: Phác thảo 1- Chuỗi cung ứng cá tra xuất khẩu của Công ty cổ phần Hùng Vƣơng ............................................................................................................................. 46 Hình 2.6: Phác thảo 2- Chuỗi cung ứng cá tra xuất khẩu của Công ty cổ phần Hùng Vƣơng ............................................................................................................................. 46 Hình 2.7: Chuỗi cung ứng cá tra xuất khẩu của Công ty cổ phần Hùng Vƣơng ........... 48 Hình 2.8: Quy trình sản xuất thức ăn thủy sản ............................................................... 55 Hình 2.9: Quy trình chế biến cá tra phi lê đông lạnh của công ty Hùng Vƣơng ........... 62 Hình 3.1: Mô hình chuỗi cung ứng cá tra xuất khẩu đề nghị của Công ty cổ phần Hùng Vƣơng ............................................................................................................................. 95 Đồ thị 2.1: Kim ngạch xuất khẩu thủy sản giai đoạn 2005 - 2014 .................. ..............23 Đồ thị 2.2: Tỷ trọng kim ngạch xuất khẩu thủy sản Việt Nam theo thị trƣờng năm 2013 và 2014 ........................................................................................................................... 24 Đồ thị 2.3: Kim ngạch xuất khẩu cá tra của Việt Nam giai đoạn 2007 - 2014 .............. 32 Đồ thị 2.4: Thị phần xuất khẩu của Hùng Vƣơng năm 2014 ........................... ..............42 Đồ thị 2.5: Biểu đồ so sánh doanh thu xuất khẩu theo thị trƣờng của Hùng Vƣơng năm 2013 và 2014 (USD) ...................................................................................................... 44 DANH MỤC PHỤ LỤC Phụ lục 1: Bảng thông tin các công ty thuộc tập đoàn Hùng Vƣơng Phụ lục 2: Hệ thống số liệu về giá thành sản xuất cá tra năm 2007 - 2012 (đồng) Phụ lục 3: Bảng tổng hợp số liệu cá của Hùng Vƣơng theo vùng nuôi Phụ lục 4: Cơ cấu tổ chức Nhà máy chế biến cá Phụ lục 5: Bảng danh sách chuyên gia phỏng vấn Phụ lục 6: Biên bản phỏng vấn chuyên gia công ty Cổ Phần Hùng Vƣơng (Bảng số 1/2) Phụ lục 7: Biên bản phỏng vấn chuyên gia công ty Cổ Phần Hùng Vƣơng (Bảng số 2/2) Phụ lục 8: Hình ảnh sản phẩm công ty 2 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Đặt vấn đề Ngành xuất khẩu cá tra vốn đƣợc xem là thế mạnh của Việt Nam đang gặp rất nhiều khó khăn. Một trong những điển hình cho các thử thách mà con cá tra Việt Nam sắp phải đối đầu chính là sự kiện USDA ban hành các quy định mới đối với các nhà cung cấp cá da trơn, yêu cầu tiến hành thanh tra tại chỗ các trang trại và nhà xƣởng chế biến đối với tất cả các nhà sản xuất trong và ngoài nƣớc (hầu hết từ Việt Nam), nhằm đảm bảo đáp ứng các tiêu chuẩn đồng nhất. Theo đó, tất cả những tiêu chuẩn mà các cơ sở nuôi, nhà máy chế biến cá tra Việt Nam đạt đƣợc đều không có giá trị, mà sẽ phải tuân theo quy định của USDA. Cá tra ở Mỹ nuôi theo tiêu chuẩn nào thì cá tra Việt Nam phải đáp ứng những điều kiện đó và nhƣ vậy chi phí sản xuất chế biến sẽ tăng rất nhiều, thậm chí doanh nghiệp Việt Nam có thể mất luôn cả thị trƣờng to lớn này. Bên cạnh đó, vẫn có những thông tin mang đến cho chúng ta nhiều kỳ vọng. Việt Nam và Liên minh châu Âu đã ký tuyên bố về việc chính thức kết thúc đàm phán Hiệp định Thƣơng mại tự do giữa Việt Nam và Liên minh châu Âu (EVFTA) và Cộng đồng kinh tế ASEAN (AEC) thành lập cuối tháng 12/2015 sẽ mang đến triển vọng cho ngành thủy sản Việt Nam, trong đó có ngành cá tra xuất khẩu. Nhìn lại nội bộ, mấy năm nay, nuôi cá tra ở Việt Nam đã đạt năng suất cao với diện tích lớn nhƣng cũng phải chống đỡ gần chục loại bệnh, mà theo Tổng cục thủy sản có 4 nguyên nhân chính gây ra dịch bệnh là quản lý môi trƣờng kém, liên kết sản xuất yếu, quản lý chất lƣợng giống, thuốc thú y, chất xử lý môi trƣờng chƣa tốt, quản lý vùng nuôi tập trung chƣa hiệu quả. Ngoài ra, vấn đề biến động giá cá cũng là một trăn trở của nông dân và doanh nghiệp. Giá cá lên xuống thất thƣờng gây ra các hệ lụy về sự bền vững của nguồn nuôi, tính cạnh tranh giá xuất khẩu…Chính vì vậy việc tổ chức lại sản xuất theo hƣớng chuỗi giá trị là cách thức gắn kết chặt chẽ và đảm bảo hài hòa lợi ích giữa các khâu nuôi, chế biến, xuất khẩu, đây cũng chính là giải pháp cho các thực trạng yếu kém nói trên, trong môi trƣờng cạnh tranh toàn cầu khắc nghiệt sắp tới. 3 Ở Việt Nam, trong ngành xuất khẩu cá tra, công ty CP Hùng Vƣơng đƣợc xem là một trong số những nhà tiên phong sớm nhận ra giá trị của chuỗi cung ứng và cũng đã đầu tƣ không ít cho các hoạt động trong chuỗi, sớm xây dựng cho mình một quy trình sản xuất khép kín. Tuy nhiên, Hùng Vƣơng cũng không nằm ngoài những khó khăn chung mà cả ngành thủy sản đang gặp phải, có thể ở vấn đề về thiếu hụt nguyên liệu hoặc cách vận hành chƣa đồng bộ nên việc cung ứng đầu ra chƣa đảm bảo hiệu quả cao nhất cho công ty, còn nhiều trƣờng hợp bị khách hàng phàn nàn do chậm tiến độ. Với sự đồng ý và hƣớng dẫn của Giáo sƣ Đoàn thị Hồng Vân, tác giả chọn đề tài “HOÀN THIỆN CHUỖI CUNG ỨNG CÁ TRA XUẤT KHẨU TẠI CÔNG TY CỔ PHẦN HÙNG VƢƠNG” để tìm hiểu rõ hơn cách thức hoạt động chuỗi cung ứng cá tra xuất khẩu của công ty, đánh giá tính bền vững của chuỗi hiện nay và từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện chuỗi nhằm giúp công ty có thể tồn tại và phát triển trong môi trƣờng cạnh tranh khốc liệt này; đồng thời thông qua chuỗi điển hình của Hùng Vƣơng làm các cơ sở cho hƣớng đi đúng đắn đối với các doanh nghiệp đã, đang và sẽ cùng tham gia vào ngành xuất khẩu cá tra. Mục tiêu nghiên cứu 2. (a) Phân tích thực trạng hoạt động và tính liên kết của các thành phần trong chuỗi cung ứng cá tra xuất khẩu của công ty CP Hùng Vƣơng (b) Nhận diện các ƣu nhƣợc điểm của chuỗi cung ứng cá tra xuất khẩu của công ty CP Hùng Vƣơng. (c) Đề xuất các giải pháp giúp hoàn thiện chuỗi cung ứng cá tra xuất khẩu của công ty CP Hùng Vƣơng, từ đó tăng cƣờng tính liên kết giữa các khâu trong chuỗi và đẩy mạnh xuất khẩu cá tra theo hƣớng bền vững. 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tƣợng nghiên cứu (a) Các thành phần trong chuỗi cung ứng cá tra xuất khẩu của công ty CP Hùng Vƣơng. 4 (b) Mối liên kết giữa các khâu trong chuỗi. (c) Cấp quản lý của công ty. 3.2. Phạm vi nghiên cứu * Về không gian và thời gian: Nghiên cứu chỉ tập trung vào lĩnh vực sản xuất kinh doanh xuất khẩu cá tra của Hùng Vƣơng và giới hạn trong khoảng từ năm 2009 đến nay. Trong đó làm nổi bật những số liệu của kết quả hoạt động kinh doanh năm 2014và 2015 cho thấy những thành công từ mô hình chuỗi của công ty. * Về nội dung và hƣớng tiếp cận nghiên cứu của luận văn: Vì hạn chế về thời gian và năng lực nên đề tài chỉ dừng lại nghiên cứu từ nguyên liệu đầu vào đến sản xuất chế biến và bảo quản ở kho lạnh của chuỗi, chứ không đề cập quá trình xuất khẩu, marketing và chăm sóc khách hàng. Nghiên cứu này chỉ tập trung chuyên sâu vào luồng thông tin và luồng hàng hóa, không nhấn mạnh dòng tài chính. 4. Câu hỏi nghiên cứu Để nghiên cứu này giải quyết tốt mục tiêu nghiên cứu, cần phải làm rõ các câu hỏi nghiên cứu sau: (i) Thế nào là chuỗi cung ứng? Cấu trúc của chuỗi cung ứng? Xu hƣớng phát triển của chuỗi cung ứng? (ii) Mô hình chuỗi cung ứng cá tra xuất khẩu của công ty CP Hùng Vƣơng nhƣ thế nào? (iii) Tình hình hoạt động sản xuất kinh doanh chính của từng thành viên trong chuỗi và mối liên hệ giữa họ ra sao? (iv) Ƣu và nhƣợc điểm cũng nhƣ tính bền vững của chuỗi mà công ty đang áp dụng là gì? (v) Những hƣớng tác động nào có thể giúp hoàn thiện chuỗi cung ứng cá tra xuất khẩu của công ty CP Hùng Vƣơng? 5 5. Phƣơng pháp nghiên cứu 5.1. Phƣơng pháp nghiên cứu Đề tài thực hiện dựa trên phƣơng pháp nghiên cứu định tính. - Phƣơng pháp thống kê mô tả đƣợc sử dụng trong nghiên cứu nhằm đánh giá hiệu quả chuỗi cung ứng cá tra xuất khẩu của Hùng Vƣơng. - Nghiên cứu đã sử dụng các số liệu thống kê thông qua thu thập dữ liệu có sẵn, tiến hành lập bảng biểu, vẽ các đồ thị phục vụ cho bài nghiên cứu. - Ngoài ra, trong nghiên cứu này còn dùng phƣơng pháp chuyên gia thông qua việc phỏng vấn sâu các cá nhân cấp lãnh đạo có liên quan đến từng mắc xích trong chuỗi nhằm thiết lập mô hình chuỗi cung ứng cá tra xuất khẩu của Hùng Vƣơng cho phù hợp. Đầu tiên nghiên cứu dựa vào số liệu có sẵn để đƣa ra đánh giá chủ quan. 5.2. Phƣơng pháp thu thập dữ liệu Đề tài đƣợc thực hiện dựa trên 2 công cụ thu thập dữ liệu. - Trƣớc tiên là quan sát, để có cái nhìn riêng về cách thức hoạt động của chuỗi Hùng Vƣơng. - Phƣơng pháp chuyên gia sử dụng hình thức phỏng vấn bán cấu trúc để biết thêm về quan điểm, kinh nghiệm của từng quản lý về các mắt xích còn yếu trong chuỗi. - Nguồn số liệu thứ cấp đƣợc thu thập từ Hiệp hội chế biến và xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP), Cục nuôi trồng thủy sản - Bộ NN& PTNT, Tổng cục Hải quan, Tổng cục thống kê, các báo cáo thƣờng niên năm của công ty CP Hùng Vƣơng, website của công ty CP Hùng Vƣơng. 6. Các nghiên cứu có liên quan 6.1. Công trình nghiên cứu của Mai Thùy Dung và Lê Thanh Phong: Với phƣơng pháp nghiên cứu ứng dụng kết hợp phƣơng pháp nghiên cứu [7] phân tích, so sánh, đề án khẳng định: Xây dựng chuỗi cung ứng mặt hàng cá tra xuất khẩu là một hƣớng đi mới, cần thiết để khắc phục những hạn chế và đẩy mạnh sự phát triển hiệu quả, bền vững của mặt hàng xuất khẩu chủ lực này. Vì xây dựng chuỗi cung ứng sẽ 6 khắc phục những hạn chế do mô hình hợp nhất theo ngành dọc tạo ra; giúp liên kết các thành phần tham gia vào quá trình sản xuất, cung ứng là cơ sở để giải quyết tốt những tồn tại, hạn chế trong hoạt động sản xuất cá tra khu vực ĐBSCL, đảm bảo đƣa sản xuất cá tra đi vào ổn định; xây dựng chuỗi cung ứng mặt hàng sản xuất cá tra xuất khẩu làm tăng tính cạnh tranh, củng cố vị trí thƣơng hiệu của sản phẩm và đƣợc coi là chiến lƣợc phát triển ngành phù hợp với xu hƣớng phát triển tất yếu. Nghiên cứu xem Hợp tác xã là Ngƣời đại lý trữ hàng của các cơ sở nuôi trồng và thay mặt để ký Hợp đồng và giao hàng cho doanh nghiệp chế biến, còn Doanh nghiệp chế biến là ngƣời khởi xƣớng và giữ vai trò chủ đạo trong chuỗi. Đề tài chỉ ra ƣu và nhƣợc điểm cũng nhƣ tính bền vững của mô hình hợp nhất theo ngành dọc mà một số doanh nghiệp chế biến và xuất khẩu đang áp dụng, những cơ sở cần thiết để triển khai mô hình phân phối trong chuỗi hiệu quả, tuy nhiên nghiên cứu này chỉ giới hạn trong 4 thành phần chính của hoạt động sản xuất mà không tính đến các thành phần phụ trợ khác nhƣ nhà cung cấp thức ăn…do đó cần phải mở rộng thêm đối với các nghiên cứu kế thừa về sau. 6.2. Công trình nghiên cứu của Benita M. Beamon: Nghiên cứu cho rằng chuỗi cung ứng là một quá trình sản xuất tích hợp mà trong đó các nguyên vật liệu đƣợc chuyển đổi vào sản phẩm cuối cùng và sau đó là phân phối cho khách hàng. Ở mức độ cao nhất, một chuỗi cung ứng bao gồm hai quá trình tích hợp cơ bản: Quá trình hoạch định sản xuất và kiểm soát tồn kho và Quá trình phân phối và Logistics. Quá trình hoạch định sản xuất và kiểm soát hàng tồn kho bao gồm việc sản xuất và quy trình phụ hỗ trợ việc lƣu trữ, và những hệ thống của nó. Cụ thể hơn, hoạch định sản xuất mô tả việc thiết kế và quản lý toàn bộ quá trình sản xuất (bao gồm lập kế hoạch mua nguyên vật liệu, thiết kế quy trình sản xuất, thiết kế khâu xử lý và kiểm soát nguyên vật liệu). Kiểm soát hàng tồn kho mô tả việc thiết kế và quản lý các chính sách 7 lƣu trữ và thủ tục đối với nguyên liệu, tồn kho theo quy trình, và cả sản phẩm cuối cùng. Quy trình phân phối và Logistics xác định cách mà sản phẩm đƣợc lấy ra và vận chuyển từ kho đến các nhà bán lẻ. Những sản phẩm này có thể đƣợc vận chuyển đến các nhà bán lẻ trực tiếp, hoặc có thể đầu tiên đƣợc chuyển đến các cơ sở phân phối, theo đó lần lƣợt, các sản phẩm đƣợc chuyển đến các nhà bán lẻ. Quá trình này bao gồm việc quản lý hàng tồn kho thu hồi, vận chuyển và phân phối sản phẩm cuối cùng. Mục tiêu của bài nghiên cứu này là: (1) cung cấp một sự xem xét tập trung các tài liệu trong việc phân tích và thiết kế chuỗi cung ứng, và (2) phát triển một chƣơng trình nghiên cứu có thể làm cơ sở phục vụ cho việc nghiên cứu chuỗi cung ứng trong tƣơng lai. 6.3. Công trình nghiên cứu của Khuất Thị Thu Hƣờng: Kế thừa từ các nghiên cứu trƣớc, tác giả [5] đã đƣa ra mô hình nghiên cứu gồm 14 nhân tố dựa trên 4 giả thuyết: Giả thuyết H1: Sử dụng công nghệ thông tin (4 yếu tố) tác động đồng biến đến kết quả của chuỗi cung ứng. Giả thuyết H2: Quản trị chất lƣợng (2 yếu tố) tác động đồng biến đến kết quả của chuỗi cung ứng. Giả thuyết H3: Mối quan hệ giữa các thành viên (6 yếu tố) tác động đồng biến đến kết quả của chuỗi cung ứng. Giả thuyết H4: Các yếu tố môi trƣờng bên ngoài (2 yếu tố) tác động đồng biến đến kết quả của chuỗi cung ứng. Sau quá trình phân tích kết quả khảo sát, nghiên cứu nhận định chuỗi cung ứng cá tra xuất khẩu từ ĐBSCL đến thị trƣờng Mỹ La Tinh chịu tác động cả 4 nhân tố với mức độ tác động từ mạnh nhất đến yếu dần tƣơng ứng: Sử dụng công nghệ thông tin, Quản trị chất lƣợng, Mối quan hệ giữa các thành viên, Các yếu tố môi trƣờng bên ngoài. Nghiên cứu của tác giả Khuất Thị Thu Hƣờng dành cho phạm vi đầu ra thị 8 trƣờng Mỹ La Tinh, tuy nhiên sẽ không sai nếu cho rằng các yếu tố này cũng sẽ tác động đến chuỗi cung ứng cá tra vào các thị trƣờng khác, hay nói cụ thể hơn thì muốn hoàn thiện chuỗi cung ứng của công ty Hùng Vƣơng cũng cần xem xét đến các yếu tố này. 7. Khung nghiên cứu Từ công trình nghiên cứu của các tác giả trong và ngoài nƣớc, tác giả đã xây dựng khung nghiên cứu cho luận văn nhƣ sau: Cơ sở khoa học của chuỗi cung ứng Các thành phần Các tiêu chuẩn đo lường tính Chuỗi TS ĐBSCL, Chuỗi cá tra đã nghiên cứu, Bài học hiệu quả Chuỗi cung ứng cá Hồi Na Uy Thực trạng chuỗi cung ứng cá tra xuất khẩu của công ty Hùng Vương Nghiên cứu tình hình hoạt Nghiên cứu mức độ liên kết Phỏng vấn chuyên gia của động cung ứng cá tra xuất các thành phần trong chuỗi Hùng Vương về tính liên kết khẩu ở ĐBSCL cung ứng cá tra xuất khẩu của của chuỗi Hùng Vương Đánh giá hiệu quả hoạt động của chuỗi cung ứng cá tra xuất khẩu của công ty Hùng Vương Các giải pháp nhằm hoàn thiện chuỗi cung ứng cá tra xuất khẩu của công ty Hùng Vương Mục tiêu quan điểm và cơ sở đề Các giải pháp đề xuất cho các thành phần trong chuỗi và kiến xuất giải pháp nghị cơ quan Nhà nước 9 8. Kết cấu của đề tài Đề tài nghiên cứu gồm 3 chƣơng nghiên cứu nhƣ sau: Chƣơng 1: Cơ sở khoa học về chuỗi cung ứng - Định nghĩa chuỗi cung ứng - Cấu trúc chuỗi cung ứng - Vai trò của chuỗi cung ứng - Xu hƣớng phát triển chuỗi cung ứng - Các yếu tố tác động đến hiệu quả chuỗi cung ứng Chƣơng 2: Thực trạng chuỗi cung ứng cá tra xuất khẩu của công ty CP Hùng Vƣơng - Tổng quan ngành thủy sản xuất khẩu của Việt Nam. - Phân tích tính liên kết trong chuỗi cung ứng cá tra xuất khẩu của công ty CP Hùng Vƣơng. Chƣơng 3: Giải pháp hoàn thiện chuỗi cung ứng cá tra xuất khẩu của Công ty CP Hùng Vƣơng. - Mục đích và quan điểm đề xuất các giải pháp. - Đề xuất một số giải pháp hoàn thiện chuỗi cung ứng cá tra xuất khẩu của Công ty CP Hùng Vƣơng. Ngoài ra, còn có Phần mở đầu, Kết luận, Danh mục Tài liệu tham khảo và Phần phụ lục. 10 CHƢƠNG 1 CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ CHUỖI CUNG ỨNG 1.1. Định nghĩa chuỗi cung ứng Trong “Fundaments of Logistics Management” các tác giả đã đề cập chuỗi cung ứng chính là sự liên kết các công ty nhằm đƣa sản phẩm hay dịch vụ vào thị trƣờng. [23] “Chuỗi cung ứng bao gồm mọi công đoạn có liên quan, trực tiếp hay gián tiếp, đến việc đáp ứng nhu cầu khách hàng. Chuỗi cung ứng không chỉ bao gồm nhà sản xuất và nhà cung cấp, mà còn bao gồm cả vận chuyển, kho bãi, ngƣời bán lẻ và bản thân khách hàng. Trong mỗi tổ chức, nhƣ nhà sản xuất, chuỗi cung ứng bao gồm (nhƣng không giới hạn) việc phát triển sản phẩm mới, marketing, điều hành sản xuất, phân phối, tài chính và dịch vụ khách hàng” [30] Theo Benita M. Beamon, một chuỗi cung ứng có thể đƣợc định nghĩa là một quá trình tích hợp trong đó gồm một số các thực thể kinh doanh khác nhau (ví dụ, các nhà cung cấp, nhà sản xuất, nhà phân phối và bán lẻ) làm việc nổ lực cùng nhau để: (1) có đƣợc nguyên liệu, (2) chuyển đổi những nguyên liệu thành sản phẩm cuối cùng đƣợc xác định, và (3) cung cấp những sản phẩm cuối cùng đến các nhà bán lẻ. Chuỗi truyền thống đặc trƣng bởi dòng chảy về phía trƣớc của nguyên vật liệu và một dòng chảy ngƣợc của thông tin. Nhìn chung các khái niệm đều quan niệm chuỗi cung ứng là một tổng thể giữa hàng loạt các nhà cung ứng và khách hàng đƣợc kết nối với nhau, trong đó mỗi khách hàng đến lƣợt mình lại là nhà cung ứng cho các tổ chức tiếp theo cho đến khi thành phẩm đến tay ngƣời tiêu dùng. Chuỗi này đƣợc bắt đầu từ việc khai thác các nguyên liệu nguyên thủy, và ngƣời tiêu dùng là mắt xích cuối cùng của chuỗi. Nói cách khác, chuỗi cung ứng là chuỗi thông tin và các quá trình kinh doanh cung cấp một sản phẩm/ dịch vụ cho khách hàng từ khâu sản xuất và phân phối đến ngƣời tiêu dùng cuối cùng.