Tài liệu (Luận văn thạc sĩ) Biện pháp quản lý hoạt động phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ ở các trường mầm non huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM VI THỊ LUÂN BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG PHÁT TRIỂN NGÔN NGỮ MẠCH LẠC CHO TRẺ Ở CÁC TRƯỜNG MẦM NON HUYỆN NẬM PỒ - TỈNH ĐIỆN BIÊN LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2018 ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM VI THỊ LUÂN QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG PHÁT TRIỂN NGÔN NGỮ MẠCH LẠC CHO TRẺ Ở CÁC TRƯỜNG MẦM NON HUYỆN NẬM PỒ - TỈNH ĐIỆN BIÊN Ngành: QUẢN LÝ GIÁO DỤC Mã số: 8.14.01.14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN THỊ ÚT SÁU Th.S PHẠM HỒNG THÁI THÁI NGUYÊN LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan những số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là trung thực chưa hề được sử dụng và công bố ở bất kỳ một công trình nào khác. Tôi xin cam đoan rằng các thông tin trích dẫn luận văn đều được chỉ rõ nguồn gốc. Điện Biên, tháng 12 năm 2018 Tác giả Vi Thị Luân i LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành luận văn thạc sĩ quản lý giáo dục này, tôi đã được sự giúp đỡ của nhiều tập thể và cá nhân thầy giáo, cô giáo. Quá trình học tập nghiên cứu là quá trình bản thân tôi được sự quan tâm giúp đỡ của tập thể các thầy cô giáo khoa quản lý giáo dục, các phòng ban, các cấp quản lý giáo dục. Với tình cảm chân thành của mình, tôi xin được bày tỏ lòng biết ơn chân thành đến các thầy giáo, cô giáo trong ban giám hiệu, khoa quản lý giáo dục, phòng quản lý khoa học, thư viện trường đại học sư phạm Thái Nguyên, đã tận tình giúp đỡ tôi trong học tập, nhất là trong quá trình tiến hành làm đề tài khoa học này. Tôi xin trân trọng bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc cô giáo TS. Nguyễn Thị Út Sáu và Ths. Phạm Hồng Thái - người đã tận tâm giúp đỡ tôi trong việc viết đề cương cũng như trong suốt quá trình nghiên cứu khoa học để hoàn thành luận văn này. Tôi xin chân thành cảm ơn lãnh đạo, chuyên viên phòng Giáo dục - Đào tạo Huyện Nậm Pồ - Tỉnh Điện Biên, ban Giám hiệu các trường mầm non, các đồng chí giáo viên các trường mầm non Huyện Nậm Pồ - Tỉnh Điện Biên đã tạo điều kiện thuận lợi giúp đỡ tôi có các thông tin tài liệu cần thiết để viết đề tài nghiên cứu của mình. Trong suốt thời gian nghiên cứu đề tài mặc dù bản thân tôi đã cố gắng rất nhiều nhưng không thể tránh khỏi thiếu sót nên tôi rất mong các thầy cô giáo và các bạn đồng nghiệp giúp đỡ, góp ý và đưa ra những chỉ dẫn quý báu cho tôi. Tôi xin chân thành cảm ơn ! Điện Biên, tháng 12 năm 2019 Người thực hiện Vi Thị Luân ii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .......................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................... ii MỤC LỤC ................................................................................................................... iii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ............................................................................. iv DANH MỤC CÁC BẢNG ........................................................................................... v DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ .......................................................................................... vi MỞ ĐẦU ...................................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ...................................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu ................................................................................................ 2 3. Khách thể và đối tượng ............................................................................................. 3 4. Giả thuyết khoa học .................................................................................................. 3 5. Nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................................................ 3 6. Phạm vi giới hạn nghiên cứu .................................................................................... 3 7. Phương pháp nghiên cứu .......................................................................................... 4 8. Cấu trúc của luận văn................................................................................................ 6 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG PHÁT TRIỂN NGÔN NGỮ MẠCH LẠC CHO TRẺ Ở CÁC TRƯỜNG MẦM NON ....................... 7 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề ................................................................................ 7 1.2. Phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ mẫu giáo ................................................... 10 1.2.1. Khái niệm ngôn ngữ mạch lạc .......................................................................... 10 1.2.2. Đặc trưng ngôn ngữ mạch lạc của trẻ mẫu giáo ............................................... 17 1.2.3. Hình thức và biện pháp phát triển ngôn ngữ mạch lạc ..................................... 20 1.3. Quản lý hoạt động phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ mầm non .................... 27 1.3.1. Khái niệm .......................................................................................................... 27 1.3.2. Biện pháp quản lý hoạt động phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ ở các trường mầm non. ......................................................................................................... 32 1.3.3. Nội dung quản lý hoạt động phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ ở các trường mầm non huyện Nậm Pồ - Tỉnh Điện Biên..................................................... 34 iii 1.3.4. Cơ sở pháp lý về quản lý hoạt động phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ trường mầm non .......................................................................................................... 43 1.3.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ của người hiệu trưởng trường mầm non trong giai đoạn hiện nay ........... 46 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 ........................................................................................... 52 Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG PHÁT TRIỂN NGÔN NGỮ MẠCH LẠC CHO TRẺ Ở CÁC TRƯỜNG MẦM NON CỦA HUYỆN NẬM PỒ - TỈNH ĐIỆN BIÊN ................................................................. 54 2.1. Khái quát về kinh tế - xã hội của Huyện Nậm Pồ - Tỉnh Điện Biên ................... 54 2.1.1. Đặc điểm địa hình, vị trí địa lý, dân số, truyền thống, bản sắc văn hoá, sự kinh tế của Huyện Nậm Pồ - Tỉnh Điện Biên ............................................................. 54 2.1.2. Tình hình giáo dục mầm non thành phố Huyện Nậm Pồ - Tỉnh Điện Biên ..... 55 2.1.3. Thực trạng về đội ngũ hiểu trưởng các trường mầm non huyện Nậm Pồ ........ 57 2.1.4. Thực trạng đội ngũ giáo viên ............................................................................ 61 2.2. Thực trạng quản lý hoạt động phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ ở các trường mầm non huyện Nậm Pồ ................................................................................. 65 2.2.1. Thực trạng hoạt động phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ ở các trường mầm non huyện Nậm Pồ ............................................................................................. 67 2.3. Đánh giá chung về thực trạng quản lý hoạt động phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ ở trường mầm non ..................................................................................... 91 2.3.1. Những mặt mạnh và nguyên nhân .................................................................... 91 2.3.2. Những hạn chế và nguyên nhân ........................................................................ 93 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 ........................................................................................... 95 Chương 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG PHÁT TRIỂN NGÔN NGỮ MẠCH LẠC CHO TRẺ Ở CÁC TRƯỜNG MẦM NON HUYỆN NẬM PỒ - TỈNH ĐIỆN BIÊN ................................................................................. 96 3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp .............................................................................. 96 3.1.1. Đảm bảo tính hệ thống, đồng bộ ....................................................................... 96 3.1.2. Đảm bảo tính khoa học, sáng tạo ...................................................................... 96 3.1.3. Đảm bảo tính kế thừa và hướng đích ................................................................ 96 iv 3.1.4. Đảm bảo tính khả thi và phổ biến có hiệu quả ................................................. 96 3.2. Các biện pháp cụ thể ............................................................................................ 96 3.2.1. Biện pháp 1: Chỉ đạo giáo viên đa dạng hóa hình thức phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ mẫu giáo ở trường mầm non. .......................................................... 97 3.2.2. Biện pháp 2: Bồi dưỡng năng lực phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ mẫu giáo ở trường mầm non ..................................................................................... 104 3.2.3. Biện pháp 3: Xây dựng các tiêu chí đánh giá giáo viên thực hiện hoạt động phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ mẫu giáo ở trường mầm non. ............... 107 3.2.4. Biện pháp 4: Chỉ đạo giáo viên thực hiện có hiệu quả cơ sở vật chất phục vụ hoạt động phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ mẫu giáo ở trường mầm non. .. 111 3.2.5. Tăng cường công tác phối hợp với cha mẹ trẻ trong hoạt động phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ mẫu giáo ở trường mầm non ......................................... 114 3.3. Khảo nghiệm tính cần thiết và khả thi của các biện pháp ................................. 114 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 ......................................................................................... 117 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ......................................................................... 118 1. Kết luận ................................................................................................................. 118 2. Khuyến nghị .......................................................................................................... 120 TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................................... 122 PHỤ LỤC v DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT CBQL : Cán bộ quản lý CM : Chuyên môn CNTT : Công nghệ thông tin CSGD : Cơ sở giáo dục CSVC : Cơ sở vật chất GD-ĐT : Giáo dục - Đào tạo GDMN : Giáo dục mầm non GV : Giáo viên HĐ : Hoạt động HĐPTNN : Hoạt động phát triển ngôn ngữ HS : Học sinh KTĐG : Kiểm tra đánh giá MN : Mầm non MT : Mục tiêu PP : Phương pháp PT : Phát triển TS : Tổng số UBND : Ủy ban nhân dân XHCN : Xã hội chủ nghĩa XHH : Xã hội hoá iv DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1: Quy mô phát triển giáo dục mầm non từ năm học 2015 - 2016 đến 2017 - 2018 ................................................................................................ 56 Bảng 2.2: Đội ngũ hiệu trưởng ................................................................................... 57 Bảng 2.3: Thống kế đánh giá xếp loại nhà trường, xếp loại công tác quản lý ........... 58 Bảng 2.4: Bảng thống kế xếp loại chỉ tiêu năm học 2017 - 2018 Cụm phía Tây Bắc huyện Nậm Pồ - Tỉnh Điện Biên ........................................................ 60 Bảng 2.5: Bảng thống kế số lượng giáo viên trực tiếp giảng dạy cấp mầm non huyện Nậm Pồ năm học 2017 - 2018 ........................................................ 62 Bảng 2.6: Bảng thống kế chất lượng đào tạo, đánh giá xấp loại đội ngũ giáo viên trực tiếp giảng dạy tại huyện Nậm Pồ năm học 2017 - 2018 ............ 63 Bảng 2.7: Bảng thống kế số lượng giáo viên đã được công nhận giáo viên dạy giỏi cấp cơ sở, cấp huyện ở trường mầm non ........................................... 64 Bảng 2.8. Bảng thống kế số lượng giáo viên hiểu biết hoạt động phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ mầm non ở các trường mầm non năm học 2017-2018 .................................................................................................. 68 Bảng 2.9: Bảng thống kế về việc thực hiện nội dung của hoạt động phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ ở trường mầm non ........................................ 70 Bảng 2.10: Bảng thống kế về việc thực hiện nội dung của hoạt động phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ ở trường mầm non ......................................... 77 Bảng 2.11: Tự đánh giá của cán bộ quản lý về mức độ xây dựng kế hoạch hoạt động phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ ở trường mầm non năm học 2017 - 2018 ......................................................................................... 79 Bảng 2.12: Tự đánh giá của cán bộ quản lý về mức độ chỉ đạo thực hiện kế hoạch hoạt động phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ ở trường mầm non năm học 2017 - 2018 .......................................................................... 80 Bảng 2.13: Tự đánh giá của CBQL chỉ đạo thực hiện nội dung chương trình hoạt động phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ ở trường mầm non năm học 2017-2018 ................................................................................... 82 v Bảng 2.14: Tự đánh giá của cán bộ quản lý về chỉ đạo đổi mới phương pháp và hình thức tổ chức hoạt động phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ ở trường mầm non năm học 2017 - 2018 ..................................................... 83 Bảng 2.14: Tự đánh giá của cán bộ quản lý về việc soạn bài và chuẩn bị lên lớp của giáo viên phục vụ cho hoạt động phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ ở trường mầm non năm học 2017 - 2018 ...................................... 84 Bảng 2.15: Tự đánh giá của cán bộ quản lý về việc soạn bài và chuẩn bị lên lớp của giáo viên phục vụ cho hoạt động phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ ở trường mầm non năm học 2017 - 2018 ...................................... 85 Bảng 2.16: Tự đánh giá của cán bộ quản lý trong việc chỉ đạo dự giờ và đánh giá hoạt động phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ ở trường mầm non năm học 2017 - 2018 .......................................................................... 86 Bảng 2.17: Tự đánh giá của cán bộ quản lý trong việc chỉ đạo dự giờ và đánh giá hoạt động phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ ở trường mầm non năm học 2017 - 2018 .......................................................................... 88 Bảng 2.18: Tự đánh giá của cán bộ quản lý quản lý cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ cho hoạt động phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ ở trường mầm non năm học 2017 - 2018 ................................................................. 89 Bảng 2.19: Thực trạng hiệu quả thực hiện các nội dung quản lý hoạt động phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ ở trường mầm non năm học 2017 2018 ........................................................................................................... 90 Bảng 3.1: Bảng khảo sát tính khả thi, tính cần thiết của các biện pháp .................. 115 vi DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ Sơ đồ 1.1: Các chức năng quản lý .............................................................................. 29 vi MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Ngôn ngữ có vai trò rất lớn trong cuộc sống con người. Ngôn ngữ là kho tàng trí tuệ của loài người. Nó chứa đựng và làm sống dậy những thành tựu do xã hội loài người dựng lên. Ngôn ngữ chính là cơ sở của mọi suy nghĩ, là công cụ của tư duy. Vốn từ ngữ của cá nhân phản ánh năng lực tư duy, năng lực trí tuệ của cá nhân đó. Chính vốn từ đã mở rộng tầm hiểu biết của cá nhân và hiện thực. Trẻ em có nhu cầu rất lớn trong nhận thức thế giới xung quanh. Khi đã có một vốn ngôn ngữ nhất định, trẻ sử dụng ngôn ngữ như phương tiện biểu hiện nhận thức của mình. Rõ ràng ngôn ngữ đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển trí tuệ cho trẻ. Thông qua ngôn ngữ, trẻ nhận thức được thế giới xung quanh một cách sâu rộng, rõ ràng và chính xác. Ngôn ngữ giúp trẻ tích cực, sáng tạo trong hoạt động trí tuệ. Chính vì vậy, trong công tác giáo dục thế hệ măng non của đát nước, chúng ta càng thấy rõ vai trò của ngôn ngữ đối với việc giáo dục trẻ nhỏ. Ngôn ngữ đã góp phần đào tạo các cháu trở thành những co người phát triển toàn diện. Một trong những nhiệm vụ quan trọng của giáo dục mầm non là phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ. Hoạt động giáo dục phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ làm giàu vốn từ vựng, dạy trẻ phát âm đúng giúp trẻ nắm được các quy tắc tiếng việt, dạy trẻ cách diễn đạt rõ ràng, mạch lạc, ý nghĩa của mình. Công việc phải được tiến hành trong quá trình chăm sóc giáo dục trẻ ở trường mầm non. Ngành giáo dục mầm non ở Việt Nam tuy còn non trẻ nhưng đã đang tự khẳng định mình với những thành tích đáng kể, trong đó có những thành tựu trong việc phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ. Thực tiễn cho thấy giáo dục phát triển ngôn ngữ cho trẻ cho trẻ ở các trường mầm non chưa được quan tâm thích đáng, đặc biệt là ở các trường các lớp mẫu giáo nói chung và ở các vùng miền vùng sâu vùng xa nói riêng. Cô chủ yếu cho trẻ làm quen phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ cho trẻ thông qua vác hoạt động phát triển ngôn ngữ, làm quen với văn học Phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ là hoạt động cơ bản giúp trẻ em tiếp thu tri thức và kỹ năng của các bộ môn khác trong chương trình giáo dục. Tuy nhiên, do sự 1 chi phối của nhiều yếu tố khác nhau trong quá trình dạy học, chất lượng phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ của học sinh dân tộc chưa cao, kéo theo sự hạn chế về phát triển năng lực tư duy, ít nhiều tạo ra bất lợi cho việc đạt đến những chuẩn mực trong mục tiêu giáo dục của từng bậc học. Ở vùng sâu, vùng xa và vùng đặc biệt khó khăn dân cư sống không tập chung, 100% là đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS), việc bất đồng ngôn ngữ giữa cô và trẻ, làm ảnh hưởng đến việc chăm sóc giáo dục trẻ và phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ cho trẻ em người dân tộc thiểu số cũng bị ảnh hưởng. Ngoài ra, địa hình phức tạp cũng khiến việc đi đến lớp học của trẻ mầm non còn gặp nhiều khó khăn. Mặt bằng kinh tế của người dân còn thấp, chủ yếu làm ruộng, làm nương, một số phụ huynh chưa nhận thức được rõ về tầm quan trọng của việc phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ cho con em mình nó có tác dụng cần thiết như thế nào đối với việc nhận thức và hình thành nhân cách của trẻ. Trước tình hình đó quản lý hoạt động phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ cho trẻ em người dân tộc thiểu số ở các trường mầm non trên địa bàn huyện Nậm Pồ Tỉnh Điện Biên , bảo đảm các em phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho tốt nhất để hoàn thành chương trình giáo dục mầm non và vào học chương trình giáo dục tiểu học; tạo tiền đề để học tập, lĩnh hội tri thức của các cấp học tiếp theo. Đề tài được áp dụng tại các cơ sở giáo dục mầm non Huyện Nậm Pồ - tỉnh Điện Biên. Từ những mục tiêu ngành học, từ những hạn chế của việc phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ cho trẻ dân tộc người thiểu số trong nhà trường. Bản thân tôi là cán bộ quản lý trực tiếp chỉ đạo công tác chuyên môn cần thấy phải tiếp tục đẩy mạnh dạy hoạt động hoạt động hình thành kỹ năng tiền đọc - viết cho trẻ dân tộc người thiểu số trong trường Mầm non. Chính vậy tôi chọn đề tài:"Quản lý hoạt động phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ ở các trường mầm non huyện Nậm Pồ - Tỉnh Điện Biên” với mong muốn góp phần nâng cao chất lượng giáo dục ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ ở các trường mầm non nói riêng và chất lượng giáo dục mầm non nói chung tại Huyện Nậm Pồ - Tỉnh Điện Biên. 2. Mục đích nghiên cứu Đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ ở các trường mầm non Huyện Nậm Pồ góp phần nâng cao chất lượng giáo dục mầm non tại địa phương. 2 3. Khách thể và đối tượng 3.1. Khách thể nghiên cứu: Hoạt động giáo dục phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ ở các trường mầm non huyện Nậm Pồ - Tỉnh Điện Biên. 3.2. Đối tượng nghiên cứu: Biện pháp quản lý hoạt động phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ ở các trường mầm non huyện Nậm Pồ - Tỉnh Điện Biên. 4. Giả thuyết khoa học Trong thời gian qua, hoạt động giáo dục phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ ở các trường mầm non huyện Nậm Pồ - Tỉnh Điện Biên đã đạt được một số kết quả nhất đinh. Tuy nhiên, đứng trước yêu cầu đổi mới giáo dục còn bộc lộ những hạn chế, bất cập do các nguyên nhân khác nhau, trong đó có nguyên nhân biện pháp quản lý chưa phù hợp. Nếu đề xuất và áp dụng các biện pháp quản lý hoạt động phát triển ngôn ngữ cho trẻ mầm non một cách khoa học, đồng bộ, khả thi, phù hợp hơn với thực tiễn của nhà trường và người học, cũng như đáp ứng được những yêu cầu của hoạt động phát triển ngôn ngữ, sẽ nâng cao được hiệu quả phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ ở các trường mầm non huyện Nậm Pồ - Tỉnh Điện Biên, góp phần nâng cao chất lượng GD MN ở địa phương. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Hệ thống hóa cơ sở lý luận về quản lý hoạt động phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ ở các trường mầm non huyện Nậm Pồ - Tỉnh Điện Biên. 5.2. Khảo sát, phân tích và đánh giá thực trạng hoạt động phát triển ngôn ngữ và quản lý hoạt động phát triển giáo dục ngôn ngữ cho mạch lạc cho trẻ ở các trường mầm non huyện Nậm Pồ - Tỉnh Điện Biên. 5.3. Đề xuất biện pháp quản lý hoạt động phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ ở các trường mầm non huyện Nậm Pồ - Tỉnh Điện Biên. 6. Phạm vi giới hạn nghiên cứu 6.1. Về nội dung nghiên cứu Biện pháp quản lý hoạt động phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ ở các trường mầm non huyện Nậm Pồ - Tỉnh Điện Biên. 6.2. Về chủ thể quản lý Hiệu trưởng các trường mầm non. Phó Hiệu trưởng các trường mầm non. Tổ trưởng các trường mầm non. 3 6.3. Về địa bàn nghiên cứu - Nghiên cứu tại 7 trường mầm non cụm phía Tây Bắc huyện Nậm Pồ - Tỉnh Điện Biên. + Trường mầm non Nà Hỳ + Trường mầm non Vàng Đán + Trường mầm non Nà Bủng + Trường mầm non Nậm Chua + Trường mầm non Nà Khoa + Trường mầm non Phìn Hồ + Trường mầm non Si Pa Phìn 6.4. Về khách thể khảo sát - Nghiên cứu ở 7 trường mầm non: - Hiệu trưởng: 7 đồng chí - Phó hiệu trưởng: 11 đồng chí - Tổ trưởng chuyên môn: 7 đồng chí - Giáo viên: 193 đồng chí - Học sinh: 4023 em học sinh lớp mẫu giáo 6.5. Về thời gian nghiên cứu Nghiên cứu trong năm học 2016 - 2017 7. Phương pháp nghiên cứu 7.1. Các phương pháp nghiên cứu lý luận Đọc, phân tích, hệ thống hóa và khái quát các tài liệu có liên quan đến đề tài nghiên cứu. Nghiên cứu tài liệu về quản lý, tài liệu liên quan đến hoạt động phát triển ngôn ngữ của trẻ mầm non, tài liệu bồi dưỡng thường xuyên cho giáo viên mầm non, tài liệu về tổ chức hoạt động ngôn ngữ ở các trường mầm non và các tài liệu liên quan đến vấn đề nghiên cứu. Trên cơ sở đó tiến hành phân tích, tổng hợp, hệ thống tài liệu để xây dựng khung lý luận làm nền tảng cho quá trình nghiên cứu. 7.2. Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn 7.2.1. Phương pháp quan sát Quan sát các biểu hiện của hoạt động phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ, đổi mới phương pháp giáo dục phát triển ngôn ngữ của giáo viên quản lý hoạt động phát 4 triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ mẫu giáo của cán bộ quản lý, các biểu hiện về thái độ và hành động của giáo viên và cán bộ quản lý trong quá trình quán lý hoạt động phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ mẫu giáo và thực hiện quản lý hoạt động phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ mẫu giáo trong trường mầm non qua đó đánh giá hiệu quả quản lý hoạt động phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ và quản lý hoạt động phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ mẫu giáo ở trường mầm non. 7.2.2. Phương pháp điều tra Để điều tra thực trạng biện pháp quản lý hoạt động phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ mẫu giáo ở trường mầm non, chúng tôi sử dụng các bảng điều tra giành cho các đối tượng: giáo viên và cán bộ quản lý. Mục đích: Tìm hiểu thực trạng của giáo viên về: - Nhận thức của giáo viên về tầm quan trọng của công tác quản lý hoạt động phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ mẫu giáo ở các trường mầm non. - Mức độ thực hiện các nội dung quản lý hoạt động phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ mẫu giáo; và mức độ thực hiện các biện pháp quản lý hoạt động phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ ở các trường mầm non huyện Nậm Pồ - Tỉnh Điện Biên. 7.2.3. Phương pháp phỏng vấn Bổ sung, kiểm tra và làm rõ những thông tin đã thu thập được thông qua phương pháp điều tra. Qua đó tìm hiểu thêm các biện pháp quản lý hoạt động phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ ở các trường mầm non huyện Nậm Pồ - Tỉnh Điện Biên. Những thông tin này có giá trị là căn cứ để nhận xét, khẳng định chính xác hơn thực trạng biện pháp quản lý hoạt động phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ ở các trường mầm non của giáo viên. Ngoài ra, có thể tìm hiểu thêm các nhân tố ảnh hưởng tới thực trạng đó cũng như những khuyến nghị của họ. Đồng thời những thông tin này cũng giúp cho nhà nghiên cứu có thêm căn cứ để khẳng định tính trung thực, độ tin cậy của kết quả nghiên cứu. 7.2.4. Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động giáo dục Từ kết quả hoạt động phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ ở các trường mầm non , phân tích làm rõ hiệu quả quản lý hoạt động phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ ở các trường mầm non huyện Nậm Pồ - Tỉnh Điện Biên. 5 7.3. Phương pháp xử lý số liệu bằng thống kê toán học Sử dụng phương pháp toán học thống kê giúp ta xử lý các dữ liệu, các thông tin trong quá trình nghiên cứu, điều tra thu thập được, nhờ đó ta xác định được kết quả một cách khách quan các biện pháp quản lý hoạt động phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ ở các trưởng mầm non theo đúng chương trình giáo dục mầm non. Giúp so sánh số liệu, thông tin trong quá trình điều tra, thu thập qua các năm. 8. Cấu trúc của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và khái niệm đề tài gồm 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận của quản lý hoạt động phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ ở các trường mầm non huyện Nậm Pồ - Tỉnh Điện Biên. Chương 2: Thực trạng hoạt động phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ ở các trường mầm non huyện Nậm Pồ - Tỉnh Điện Biên. Chương 3: Biện pháp quản lý hoạt động phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ ở các trường mầm non huyện Nậm Pồ - Tỉnh Điện Biên. 6 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG PHÁT TRIỂN NGÔN NGỮ MẠCH LẠC CHO TRẺ Ở CÁC TRƯỜNG MẦM NON 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề Ngôn ngữ là chức năng tâm lý cấp cao của con người, là công cụ để tư duy, để giao tiếp, là chìa khóa để con người nhận thức và chiếm lĩnh kho tàng tri thức của dân tộc và nhân loại. với mỗi cá nhân, sự phát triển ngôn ngữ mạch lạc diễn ra cực kỳ nhanh ở giai đoạn từ 0 - 6 tuổi (lứa tuổi mầm non). Từ chỗ sinh ra chưa có ngôn ngữ, đến cuối 6 tuổi - chỉ một khoảng thời gian rất ngắn so với cả một đời người - trẻ đã có thể sử dụng thành thạo tiếng mẹ đẻ trong sinh hoạt hàng ngày. Đây chính là giai đoạn phát cảm về ngôn ngữ. Ở giai đoạn này nếu không có những điều kiện thuận lợi cho sự phát triển ngôn ngữ thì sau này khó có thể phát triển tốt được. Chính vì vậy, ngôn ngữ nói chung và ngôn ngữ mạch lạc của trẻ trước tuổi học là vấn đề được nhiều nhà khoa học trên thế giới và trong nước quan tâm nghiên cứu. * Trên thế giới: Vấn đề ngôn ngữ đã được đề cập đến ngay từ thời cổ đại. Nhưng thời cổ đại người ta nghiên cứu ngôn ngữ không tách khỏi triết học. Các nhà triết học cổ đại đã coi ngôn ngữ như là một hình thức biểu hiện về ngoài của cái bên trong là “logos”, tinh thần, trí tuệ của con người. Trong cuốn “Triết học DESCARTES”, Descartes đã chỉ ra những đặc tính chủ yếu của ngôn ngữ và lấy đó làm tiêu chí phân biệt con người, khác với động vật. Ông đã nhấn mạnh tính chất của ngôn ngữ, cái tín hiệu duy nhất ấy chắc chắn là của một tư duy tiềm tàng trong cơ thể và kết luận rằng “có thể lấy ngôn ngứ làm chỗ khác nhau thực sự giữa con người và con vật”. Chỉ đến thế kỷ 19 khuynh hướng tâm lý học mới nảy sinh trong ngôn ngữ học. Người đầu tiên sáng lập ra trường phái ngôn ngữ học tâm lý là Shteintal (1823 - 1899). Ông đã đưa ra học thuyết ngôn ngữ là sự hoạt động cả cá nhân và sự phản ánh tâm lý dân tộc. theo ông, ngôn ngữ học phải dựa vào tâm lý cá nhân trong khi nghiên cứu ngôn ngữ cá nhân, phải dựa vào tâm lý dân tộc trong khi nghiên cứu ngôn ngữ học dân tộc [14]. 7 Sau các mạng tháng Mười Nga 1917, các nhà ngôn ngữ học, tâm lý học Xô Viết đã vận dụng quan điểm Mác - Lênin và hoạt động nghiên cứu ngôn ngữ đó là: xem xét ngôn ngữ với tư các là một hiện tượng xã hội. Ngôn ngữ thể hiện các mối quan hệ giữa con người với con người được quy định bởi những điều kiện cụ thể của thời kỳ lịch sử nhát định. Ngôn ngữ là hiện thực trực tiếp của tư duy và là phương tiện giao tiếp chủ yếu của con người [30]. Với quan điểm này có thể kế đến: L.X.Vưgụtxki; R.O.Shor; E.D.Polivanov; K.N.Dezhavin; B.A.Larin; M.V.Sergievskif; M.N.Peterson; L.D.DaKubinskif; A.M.Selishchev. Họ đã đi vào nghiên cứu tính chất xã hộ của ngôn ngữ, về mối quan hệ giữa ngôn ngữ và tư duy, sự phụ thuộc qua lại giữa các thuộc tính của ngôn ngữ... L.X.Vưgụtxki trong cuốn “Tư duy và ngôn ngữ” đã lập luận rằng hoạt động tinh thần của con người chính là kết quả học tập mang tính xã hội chứ không phải là một học tập chỉ là của cá thể. theo ông, khi trẻ em gặp phải những khó khăn trong cuộc sống, trẻ tham gia vào sự hợp tác của người lớn và bạn vè có năng lực cao hơn, những người này giúp đỡ trẻ và khuyến khích trẻ. Trong mối quan hệ hợp tác này, quá trình tư duy trong mặt xã hội nhất định được chuyển giao sang tre. Do ngôn ngữ là phương thức đầu tiên mà qua đó, con người trao đổi các giá trị xã hội, L.X.Vưgụtxki coi ngôn ngữ là vô cùng quan trọng đối với sự phát triển của tư duy [16]. A.M.Leusina đã tiến hành nghiên cứu sự phát triển ngôn ngữ mạch lạc của trẻ mấu giáo và đi đến kế luận: Không phải là từ mà là câu và ngôn ngữ mạch là là đơn vị của ngôn ngữ như một phương tiện giao tiếp. Trẻ càng lớn tính hoàn cảnh của ngôn ngữ càng giảm dần chuyển sang hình thức nói mạch lạc gắn chặt với sự lĩnh hội của vốn từ, lĩnh hội hệ thống ngữ pháp của tiếng mẹ đẻ [7,Tr.22]. X.L.Rubinxtein cho rằng: Điều cơ bản trong phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ là chỉnh sửa và hoàn thiện kỹ năng sử dụng lời nói như một phương tiện giao tiếp... Phát triển vốn từ cũng như việc nắm vững các hình thức ngữ pháp đã ảnh hưởng đến lời nói mạch lạc ở từng thời điểm nhát định [7,Tr.29]. * Ở Việt Nam: Việc nghiên cứu ngôn ngữ của trẻ em lứa tuổi mầm non (0-6 tuổi) cũng được rất nhiều tác giả trong và ngoài nước quan tâm và tiếp cận sâu ở từng góc độ khác nhau trong sự phát triển ngon ngữ của trẻ. 8 Có thể kế đến các xu hướng nghiên cứu sau: Vốn từ, khả năng hiểu từ, ngữ pháp... của trẻ em ở các độ tuổi khác nhau có các công trình nghiên cứu của Dương Hiệu Hoa (1985), Nguyễn Minh Huệ (1989), Hồ Minh Tâm (1989)... Chẳng hạn Lưu Thị Lan (1996) trong công trình nghiên cứu “Những bước hát triển ngôn ngữ trẻ em từ 1-6 tuổi” [16] đã chỉ rõ các bước phát triển về ngữ âm của trẻ em Việt Nam bắt đầu từ giai đoạn tiền ngôn ngữ (0-1 tuổi) giai đoạn ngôn ngữ (1-6 tuổi), về mặt ngữ âm có những bước tiến dài đặc biệt là giai đoạn 4-6 tuổi. Các bước phát triển về từ vựng được tác giả thống kế từng lứa tuổi với số lượng từ tối thiểu và số lượng từ tối đa. Từ 18 tháng tuổi trở đi trẻ có sự nhảy vọt về số lượng từ và yếu tố văn hóa, xã hội ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển vốn từ của trẻ. Các bước phát triển về ngữ pháp trong ngôn ngữ của trẻ em Việt Nam được tác giả nghiên cứu rất cụ thể từng lứa tuổi với loại câu đơn, câu phức, các loại câu phức như câu phức chính phu, câu phức đẳng lập. Câu phức chính phụ xuất hiện muộn và có số lượng ít hơn. Nhìn chung vấn đề ngôn ngữ trẻ em được các nhà khoa học quan tâm nghiên cứu ở nhiều mặt, nhiều lứa tuổi khác nha. Có nghiên cứu về cấu trúc đặc biệt của ngôn ngữ, có nghiên cứu về yếu tố ảnh hưởng tác động đến quá trình hình thành và phát triển ngôn ngữ, một số nghiên cứu khác lại nghiên cứu biện pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ... Tuy nhiên, ở Việt Nam các công trình nghiên cứu mới tập trung nhiều vào lứa tuổi nhà trẻ, ít đi sâu vào nghiên cứu ngôn ngữ của lứa tuổi 5 - 6. Trong các công trình nghiên cứu ngôn ngữ của trẻ mẫu giáo chủ yếu đi sâu nghiên cứu vào một mặt của sự phát triển ngôn ngữ như hiểu từ hoặc ngôn ngữ mạch lạc... Trong ngôn ngữ mạch lạc thì lại chủ yếu đi vào nghiên cứu biện pháp hình thành và phát triển ngôn ngữ mạch lạc. Nhiều người rất quan tâm đến việc chuẩn bị cho trẻ Mẫu giáo học đọc và viết ở lớp 1 (tức là quan tam đến làm quan với chữ cái của trẻ 5 tuổi). Ngôn ngữ mạch lạc của trẻ mẫu giáo là một điều kiện hết sức quan trọng để trẻ tiếp xúc với môi trường mới lạ ở phổ thông, giúp trẻ lĩnh hội được những kiến thức mang tính chát khoa học của các môn học ở phổ thông... Vì vậy, việc nghiên cứu vốn ngôn ngữ cơ bản của trẻ cả về vốn từ, ngữ âm, ngữ điệu, ngữ pháp, ngôn ngữ mạch lạc là rất cần thiết. Thông qua đó, chúng ta có thể giúp trẻ có sự hát triển ngôn ngữ 9