Tài liệu Luận văn quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực chuyên môn cho cán bộ trung tâm học liệu đại học thái nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM VŨ THẾ DŨNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC CHUYÊN MÔN CHO CÁN BỘ TRUNG TÂM HỌC LIỆU ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2017 ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM VŨ THẾ DŨNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC CHUYÊN MÔN CHO CÁN BỘ TRUNG TÂM HỌC LIỆU ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN Chuyên ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 60.14.01.14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: TS. LÊ THUỲ LINH THÁI NGUYÊN - 2017 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn này là công trình nghiên cứu thực sự của cá nhân, được thực hiện dưới sự hướng dẫn khoa học của TS. Lê Thùy Linh. Các số liệu và kết quả nghiên cứu nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được công bố trong bất kỳ một công trình nào khác Tôi xin chịu trách nhiệm về nghiên cứu của mình. Thái Nguyên, tháng 5 năm 2017 Tác giả luận văn Vũ Thế Dũng i LỜI CẢM ƠN Với tình cảm chân thành và lòng biết ơn sâu sắc, tác giả bản luận văn này xin được trân trọng gửi lời cảm ơn đến: Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên đã tạo điều kiện cho tôi được tham gia lớp cao học này. Các đồng chí lãnh đạo và chuyên viên phòng ban Trung tâm Học liệu, đã tạo điều kiện thuận thuận lợi, cung cấp số liệu, tư liệu và nhiệt tình đóng góp ý kiến. Đặc biệt, em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới TS. Lê Thùy Linh, người trực tiếp hướng dẫn khoa học đã tận tình giúp đỡ em trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Nhân dịp này, xin cảm ơn các đồng nghiệp, bạn bè, gia đình đã động viên, khích lệ tinh thần và giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu. Trong quá trình nghiên cứu Luận văn này, mặc dù bản thân đã hết sức cố gắng, nhưng không tránh khỏi những thiếu sót. Tác giả luận văn kính mong nhận được sự chỉ dẫn, góp ý của quý thầy cô, cán bộ quản lý và đồng nghiệp. Thái Nguyên, tháng 5 năm 2017 Tác giả luận văn Vũ Thế Dũng ii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................... ii MỤC LỤC ..........................................................................................................iii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN ..................................... iv DANH MỤC CÁC BẢNG .................................................................................. v DANH MỤC CÁC HÌNH .................................................................................. vi MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1 1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................. 1 2. Mục đích nghiên cứu ....................................................................................... 3 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ................................................................. 3 4. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu...................................................................... 3 5. Giả thuyết khoa học ......................................................................................... 4 6. Nhiệm vụ nghiên cứu ...................................................................................... 4 7. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................. 4 8. Cấu trúc luận văn ............................................................................................. 5 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC CHUYÊN MÔN CHO CÁN BỘ TRUNG TÂM HỌC LIỆU ............................................................................................... 6 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề....................................................................... 6 1.2. Khái niệm cơ bản của đề tài ......................................................................... 7 1.2.1. Năng lực, năng lực chuyên môn ................................................................ 7 1.2.2. Hoạt động bồi dưỡng, bồi dưỡng năng lực chuyên môn ........................... 9 1.2.3. Quản lý, quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực chuyên môn ................ 10 1.3. Một số vấn đề lý luận về bồi dưỡng năng lực chuyên môn cho cán bộ TTHL ............................................................................................................ 14 1.3.1. Chức năng, nhiệm vụ của trung tâm học liệu .......................................... 14 1.3.2. Mục tiêu, nội dung, hình thức bồi dưỡng năng lực chuyên môn cho cán bộ TTHL...................................................................................................... 15 iii 1.4. Quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực chuyên môn cho cán bộ TTHL ................................................................................................................. 17 1.4.1. Lập kế hoạch bồi dưỡng ......................................................................... 17 1.4.2. Tổ chức triển khai thực hiện kế hoạch bồi dưỡng ................................... 18 1.4.3. Chỉ đạo hoạt động bồi dưỡng .................................................................. 19 1.4.4. Kiểm tra, đánh giá kết quả bồi dưỡng ..................................................... 20 1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực chuyên môn cho cán bộ TTHL .......................................................................... 22 1.5.1. Các yếu tố khách quan ............................................................................. 22 1.5.2. Các yếu tố chủ quan................................................................................. 22 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 .................................................................................. 23 Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC CHUYÊN MÔN CHO CÁN BỘ TRUNG TÂM HỌC LIỆU - ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN ............................................................... 24 2.1. Vài nét Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên .................................. 24 2.2. Khái quát về khảo sát thực trạng ................................................................ 31 2.2.1. Mục tiêu khảo sát thực trạng ................................................................... 31 2.2.2. Nội dung khảo sát thực trạng................................................................... 31 2.2.3. Đối tượng khảo sát thực trạng ................................................................. 31 2.2.4. Phương pháp khảo sát và xử lý số liệu .................................................... 31 2.3. Kết quả khảo sát thực trạng ........................................................................ 33 2.3.1. Thực trạng năng lực chuyên môn của cán bộ Trung tâm Học liệu Đại học Thái Nguyên ......................................................................................... 33 2.3.2. Thực trạng bồi dưỡng năng lực chuyên môn cho cán bộ Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên....................................................................... 37 2.3.3. Thực trạng quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực chuyên môn cho cán bộ Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên .......................................... 42 2.3.4. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực chuyên môn cho cán bộ Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên ...... 45 iv 2.3.5. Đánh giá chung về thực trạng .................................................................. 46 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 .................................................................................. 48 Chương 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC CHUYÊN MÔN CHO CÁN BỘ TRUNG TÂM HỌC LIỆU - ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN .................................................................. 49 3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực cho cán bộ Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên ................................... 49 3.1.1. Đảm bảo tính mục đích............................................................................ 49 3.1.2. Đảm bảo tính thực tiễn ............................................................................ 49 3.1.3. Đảm bảo tính hệ thống và toàn diện ........................................................ 50 3.1.4. Đảm bảo tính hiệu quả ............................................................................. 50 3.1.5. Đảm bảo tính kế thừa............................................................................... 51 3.2. Các biện pháp bồi dưỡng năng lực chuyên môn cho cán bộ Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên................................................................. 52 3.2.1. Thành lập ban chỉ đạo tổ chức bồi dưỡng năng lực chuyên môn cho cán bộ TTHL ............................................................................................... 52 3.2.2. Xây dựng kế hoạch bồi dưỡng năng lực chuyên môn ............................. 54 3.2.3. Xây dựng, bồi dưỡng, phát triển đội ngũ cán bộ cốt cán của TTHL ...... 61 3.2.4. Tổ chức các buổi tập huấn bồi dưỡng năng lực chuyên môn tại chỗ cho cán bộ TTHL ............................................................................................... 63 3.2.5. Tăng cường kiểm tra, đánh giá kết quả bồi dưỡng năng lực chuyên môn ....................................................................................................... 65 3.2.6. Tạo môi trường cho cán bộ phát triển năng lực chuyên môn.................. 67 3.2.7. Mối quan hệ giữa các biện pháp .............................................................. 70 3.3. Khảo nghiệm sự cần thiết và khả thi của các biện pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực chuyên môn cho cán bộ Trung tâm Học liệu Đại học Thái Nguyên ......................................................................................... 71 3.3.1. Mục đích khảo nghiệm ............................................................................ 71 v 3.3.2. Nội dung khảo nghiệm ............................................................................ 71 3.3.3. Phương pháp khảo nghiệm ...................................................................... 71 3.3.4. Kết quả khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất ....................................................................................................... 72 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 ................................................................................ 78 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ......................................................................... 79 1. Kết luận .......................................................................................................... 79 2. Khuyến nghị................................................................................................... 80 TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................... 82 PHỤ LỤC ......................................................................................................... 85 vi DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN CBQL : Cán bộ quản lý CNTT : Công nghệ thông tin ĐHTN : Đại học Thái Nguyên ĐTB : Điểm trung bình KH&CN : Khoa học và công nghệ TTHL : Trung tâm Học liệu TT-TV : Thông tin - thư viện iv DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Số lượt bạn đọc đến sử dụng TTHL theo đơn vị đào tạo.................. 28 Bảng 2.2. Số lượt tài liệu lưu hành tại Trung tâm học liệu tính theo đơn vị đào tạo ........................................................................................... 30 Bảng 2.3. Đánh giá về năng lực chuyên môn của cán bộ Trung tâm Học liệu ............................................................................................. 33 Bảng 2.4. Nhu cầu bồi dưỡng năng lực chuyên môn của cán bộ trung tâm học liệu .............................................................................................. 38 Bảng 2.5 Nội dung, hình thức bồi dưỡng năng lực chuyên môn cho cán bộ Trung tâm Học liệu....................................................................... 41 Bảng 2.6. Thực trạng quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực chuyên môn cho cán bộ Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên ................... 43 Bảng 2.7. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực chuyên môn cho cán bộ Trung tâm Học liệu Đại học Thái Nguyên ........................................................................ 45 Bảng 3.1. Kết quả khảo sát tính cần thiết của các biện pháp ........................... 72 Bảng 3.2. Kết quả khảo sát tính khả thi của các biện pháp đề xuất .................. 73 v DANH MỤC CÁC HÌNH Sơ đồ 1.1: Mô hình về quản lý ......................................................................... 12 Sơ đồ 1.2: Các chức năng của quản lý .............................................................. 12 Sơ đồ 1.3: Nội dung quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực chuyên môn cho cán bộ Trung tâm Học liệu ......................................................... 21 Hình 2.1: Sơ đồ tổ chức bộ máy Trung tâm Học liệu ....................................... 26 Hình 3.1. Quy trình xây dựng chương trình bồi dưỡng năng lực chuyên môn cho cán bộ TTHL ...................................................................... 55 Biểu đồ 3.1. Kết quả khảo sát tính cần thiết của các biện pháp ....................... 73 Biểu đồ 3.2. Kết quả khảo sát tính khả thi của các biện pháp đề xuất .............. 74 vi MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Trong thời đại ngày nay, nhân loại đang bước sang một thời đại mới thời đại của nền kinh tế tri thức, thời đại của nền công nghệ thông tin, lấy thông tin làm nguồn lực quan trọng hàng đầu trong việc thúc đẩy kinh tế - xã hội phát triển, tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển của một đất nước. Thông tin có vai trò quan trọng trong mọi lĩnh vực, mọi khía cạnh của cuộc sống, trong đó có lĩnh vực giáo dục và đào tạo, nhất là giáo dục ở bậc đại học. Đại học Thái Nguyên - một Đại học trọng điểm và đa ngành thuộc vùng núi phía Bắc đã không ngừng đổi mới đạt nhiều thành tựu, xứng đáng với sự đầu tư của Nhà nước theo phương châm “Đầu tư cho giáo dục là đầu tư cho tương lai”, “đầu tư cho giáo dục là đầu tư cho sự phát triển bền vững”. Để thực hiện điều đó, Đại học Thái Nguyên vừa không ngừng đổi mới phương pháp giảng dạy, đổi mới nội dung chương trình đào tạo, trang thiết bị dạy học; vừa không ngừng phát triển đội ngũ cán bộ, viên chức cả về số lượng và chất lượng. Trong các giải pháp đầu tư cho việc nâng cao chất lượng giáo dục - đào tạo rất cần đến những bộ phận hỗ trợ cho công tác giảng dạy, đào tạo và nghiên cứu khoa học, trong đó hệ thống thông tin - thư viện là một bộ phận không thể thiếu của các trường đại học, góp phần phục vụ đắc lực cho việc nâng cao chất lượng giáo dục - đào tạo và làm chuyển biến về chất của sự nghiệp đổi mới giáo dục đại học. Hiện nay nhu cầu nghiên cứu trong các trường đại học là rất lớn, vì vậy công tác quản lý thư viện là vấn đề trọng điểm trong việc cung cấp tài liệu cho sinh viên. Nhưng đa phần hiện nay các thư viện đều áp dụng mô hình tổ chức không hợp lý vào việc quản lý hoạt động thư viện của mình. Việc độc giả gặp phải rất nhiều khó khăn trong các khâu từ việc làm thẻ thư viện, lựa chọn các cuốn sách phù hợp với nhu cầu và đến việc mượn sách đã làm cho nhiều người không thấy được lợi ích từ hoạt động thư viện. Việc thư viện tạo điều kiện để 1 cho các sinh viên tiếp xúc dễ dàng các dịch vụ của mình có thể nâng cao hiệu quả học tập của sinh viên. Trung tâm Học liệu (TTHL) - Đại học Thái Nguyên là đơn vị sự nghiệp thuộc khối phục vụ đào tạo của Đại học Thái Nguyên được thành lập theo Quyết định số 977/QĐ- TCCB ngày 31/12/2007 của Giám đốc ĐHTN và chính thức đi vào hoạt động từ tháng 01/01/2008. Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên ra đời với sứ mệnh phục vụ công cuộc đổi mới trong công tác dạy và học của một Đại học trọng điểm thuộc vùng núi phía Bắc. Chức năng chính của Trung tâm Học liệu là hỗ trợ hoạt động giảng dạy, nghiên cứu, học tập của cán bộ, giảng viên, sinh viên trong Đại học Thái Nguyên cũng như cộng đồng dân cư trong khu vực. Trong hoạt động của Trung tâm Học liệu thì con người luôn đóng vai trò trung tâm, là nhân tố quyết định sự thành bại, “Cán bộ được coi là linh hồn”. Vai trò đó càng được phát huy hơn nữa trong xã hội ngày nay. Trung tâm Học liệu và cán bộ Trung tâm Học liệu phải đương đầu với những yêu cầu của một xã hội mà hệ thống sản phẩm và dịch vụ thông tin được coi là nền tảng của mọi sự phát triển. Vì vậy, Cán bộ Trung tâm Học liệu phải có kiến thức, kỹ năng và công cụ trong việc xử lý thông tin kỹ thuật số để trở thành người sáng tạo, thu thập, tổng hợp và truyền thông tin đầy đủ là yếu tố quan trọng để Trung tâm Học liệu hoàn thành tốt các chức năng và nhiệm vụ của mình trong giai đoạn đổi mới giáo dục hiện nay. Trong những năm qua, Trung tâm Học liệu đã có sự đóng góp to lớn vào việc thực hiện các mục tiêu chung của Đại học Thái Nguyên. Tuy nhiên, trong giai đoạn hiện nay với những yêu cầu đòi hỏi cao của bạn đọc và cùng với sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ thông tin và xu thế hội nhập thì việc cung cấp các sản phẩm và dịch vụ thông tin của Trung tâm Học liệu cũng mới chỉ đáp ứng phần nào nhu cầu tin trong và ngoài Đại học Thái Nguyên, vì vậy hiệu quả phục vụ cho người sử dụng chưa cao. 2 Đứng trước những yêu cầu đổi mới giáo dục - đào tạo ngày càng cao và để tiến kịp với các thư viện hiện đại trong khu vực và trên Quốc tế, Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên cần hoàn thiện và nâng cao hơn nữa chất lượng hoạt động thông tin - thư viện và đặc biệt là cán bộ phải có trình độ chuyên môn, kiến thức, trình độ ngoại ngữ và tin học, luôn năng động sáng tạo đổi mới, kĩ năng mềm… Với mong muốn tìm kiếm những giải pháp khả thi nhằm hoàn thiện phát triển, tôi lựa chọn đề tài: “Quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực chuyên môn cho cán bộ Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên” làm luận văn thạc sỹ khoa học với hy vọng đề xuất được một số biện pháp cơ bản giúp đội ngũ cán bộ Trung tâm Học liệu có trình độ chuyên môn cho phục vụ đào tạo tại Đại học Thái Nguyên nơi tôi công tác. 2. Mục đích nghiên cứu Đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực chuyên môn cho cán bộ Trung tâm Học liệu ở Đại học Thái Nguyên nhằm góp phần nâng cao năng lực chuyên môn cho cán bộ Trung tâm, qua đó nâng cao chất lượng phục vụ của Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực chuyên môn cho cán bộ trung tâm học liệu. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Biện pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực chuyên môn cho cán bộ Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên. 4. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu - Về nội dung nghiên cứu Đề tài đi sâu vào nghiên cứu Biện pháp bồi dưỡng nâng cao năng lực chuyên môn cho cán bộ Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên. 3 - Địa bàn nghiên cứu Đề tài được triển khai, nghiên cứu tại Trung tâm Học liệu - Đại học Thái nguyên trên địa bàn thành phố Thái Nguyên tỉnh Thái Nguyên. Giới hạn về khách thể điều tra: Tổng số 48 người (11 cán bộ quản lý, 37 cán bộ). 5. Giả thuyết khoa học Bồi dưỡng và quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực chuyên môn cho cán bộ trung tâm học liệu có mối quan hệ chặt chẽ với nhau và ảnh hưởng đến chất lượng phục vụ của trung tâm. Nếu đề xuất được các biện pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực chuyên môn phù hợp với điều kiện thực tiễn và mang tính khả thi sẽ góp phần nâng cao chất lượng phục vụ, qua đó nâng cao vai trò, vị thế của Trung tâm học liệu - Đại học Thái Nguyên. 6. Nhiệm vụ nghiên cứu 6.1. Xây dựng cơ sở lý luận về quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực chuyên môn cho cán bộ Trung tâm Học liệu tại Đại học Thái Nguyên. 6.2. Khảo sát thực trạng quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực chuyên môn cho cán bộ Trung tâm Học liệu 6.3. Đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực chuyên môn cho cán bộ Trung tâm học liệu - Đại học Thái Nguyên, khảo nghiệm tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất. 7. Phương pháp nghiên cứu 7.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận Nghiên cứu các tài liệu lý luận, các văn bản pháp qui, các công trình nghiên cứu khoa học về quản lý giáo dục, quản lý Trung tâm Học liệu, công tác bồi dưỡng chuyên môn. Từ đó phân tích và tổng hợp các vấn đề lý luận liên quan đến vấn đề nghiên cứu. 7.2. Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Phương pháp điểu tra bằng bảng hỏi: chúng tôi xây dựng phiếu hỏi cán bộ quản lý, cán bộ của trung tâm và bạn đọc với những câu hỏi đóng và mở để 4 khảo sát thực trạng năng lực chuyên môn, bồi dưỡng năng lực chuyên môn và thực trạng quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực chuyên môn cho cán bộ Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên. - Phương pháp quan sát: Quan sát hoạt động của cán bộ Trung tâm học liệu, để thu thập thông tin về thực trạng năng lực của cán bộ Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên. - Phương pháp phỏng vấn: Chúng tôi trò chuyện với cán bộ, của Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên nhằm tìm hiểu nhận thức, thái độ về tầm quan trọng và thực trạng bồi dưỡng năng lực của cán bộ Trung tâm Học liệu Đại học Thái Nguyên. - Phương pháp chuyên gia: xin ý tư vấn từ các chuyên gia có kinh nghiệm về công tác thư viện và quản lý công tác bồi dưỡng các cán bộ quản lý có kinh nghiệm trong quản lý công tác bồi dưỡng năng lực chuyên môn cho cán bộ Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên. 7.3. Phương pháp xử lý thông tin - Sử dụng phương pháp thống kê trong toán học để xử lý và phân tích các số liệu từ các bảng hỏi thu thập được. 8. Cấu trúc luận văn Ngoài phần Mở đầu, Kết luận - kiến nghị, Tài liệu tham khảo, nội dung chính của luận văn được cấu trúc thành 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực chuyên môn cho cán bộ Trung tâm Học liệu. Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực chuyên môn cho cán bộ Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên. Chương 3: biện pháp bồi dưỡng năng lực chuyên môn cho cán bộ Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên. 5 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC CHUYÊN MÔN CHO CÁN BỘ TRUNG TÂM HỌC LIỆU 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề Trên thế giới và tại Việt Nam, bồi dưỡng cán bộ là yếu tố quan trọng để nâng cao chất lượng, hoạt động bồi dưỡng cán bộ không chỉ là giải pháp để thực hiện các mục tiêu phát triển, đáp ứng yêu cầu của đổi mới mà còn là con đường có hiệu quả để mỗi cán bộ phát triển liên tục nghề nghiệp của bản thân. Quản lý hoạt động bồi dưỡng cán bộ nhằm thực hiện hiệu quả các hoạt động, đáp ứng với sự phát triển kinh tế - xã hội là phương châm hành động của các cấp quản lý giáo dục ở mỗi quốc gia và vùng lãnh thổ. Ở nhiều nước trên thế giới và trong khu vực, công tác bồi dưỡng nhằm mục đích nâng cao trình độ kiến thức về chuyên môn, nâng cao năng lực cho người cán bộ được đặc biệt coi trọng và nằm trong chiến lược phát triển của ngành thông tin - thư viện bởi người cán bộ là lực lượng chính trực tiếp tham gia vào quá trình thực thi. Đã có rất nhiều kết quả các công trình nghiên cứu được vận dụng. Trong quá trình hình thành và phát triển, thư viện và vấn đề tổ chức quản lý hoạt động thư viện đã có bước chuyển song hành với sự phát triển của xã hội. Đó là bước chuyển từ quản lý thủ công - quản lý tư liệu: sách được xếp theo kích cỡ trong những kho kín trong thư viện, độc giả chỉ tiếp cận với thủ thư ở quầy để yêu cầu mượn sách. Cho đến một lúc, cũng xuất phát từ ý định ban đầu là làm tốt công việc lưu trữ và bảo quản, thư viện đã chú trọng đến việc xem người sử dụng là trung tâm, với sự nhấn mạnh đến việc trao đổi thông tin. Giai đoạn quản lý thông tin được xem như bắt đầu cùng với sự ra đời ngành Thông tin học. Cuộc bùng nổ thông tin và sự tiến nhanh như vũ bão của công nghệ thông tin và viễn thông đã đưa con người đến với kỷ nguyên số. Nghiệp vụ thông tin thư viện đòi hỏi người cán bộ thư viện phải quản lý những thông tin hữu ích và có ý nghĩa được gọi là tri thức, tập hợp chúng 6 thành những bộ sưu tập trong thư viện số. Xây dựng thư viện số là ta đã bắt đầu bước qua một giai đoạn phát triển mới của ngành thông tin thư viện: giai đoạn Quản lý tri thức. Quản lý hoạt động bồi dưỡng là nhiệm vụ rất quan trọng được đặt ra trong bối cảnh hội nhập, đổi mới và phát triển của đất nước. Trong xu thế ấy, con người hoạt động ở mọi lĩnh vực, mọi ngành nghề, mọi công việc đều phải tự học hỏi, tự bồi dưỡng để hoàn thiện mình. Nhằm trang bị một trình độ chuẩn về chuyên môn, nghiệp vụ là việc hướng đội ngũ cán bộ vào việc duy trì, hoàn thiện kết quả thực hiện công việc chuyên môn hiện có, đang diễn ra, hình thành một trình độ tri thức, kỹ năng cao hơn đáp ứng được đòi hỏi của xã hội. Bồi dưỡng là việc hướng đội ngũ cán bộ hoàn thiện kết quả đào tạo cơ bản, nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ nhằm thực hiện tốt công việc chức năng nhiệm vụ người cán bộ hiện có, đang diễn ra, giúp họ hình thành một trình độ tri thức, kỹ năng cao hơn, đáp ứng tốt hơn công việc được giao. Quản lý công tác bồi dưỡng cán bộ trong Trung tâm Học liệu là sự tác động có chủ đích của người lãnh đạo đến đội ngũ cán bộ thuộc quyền, thông qua các biện pháp, nhằm giúp họ hoàn thiện kết quả đào tạo cơ bản, nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ để phục vụ cho công tác phục vụ đào tạo. Do vậy, vấn đề nghiên cứu thư viện và sự phát triển của nó đã được sự quan tâm của rất nhiều nhà nghiên cứu trong và ngoài nước dưới nhiều góc độ khác nhau. 1.2. Khái niệm cơ bản của đề tài 1.2.1. Năng lực, năng lực chuyên môn 1.2.1.1. Năng lực Năng lực (competency) có nguồn gốc từ tiếng La tinh "competentia”. Có nhiều quan niệm khác nhau về năng lực: - Năng lực là “những thuộc tính tâm lý mà nhờ chúng, con người tiếp thu tương đối dễ dàng những kiến thức, kỹ năng, kỹ xảo và tiến hành một hoạt động nào đó một cách có hiệu quả” [22]. 7 - Năng lực là “tổ hợp các thuộc tính độc đáo của cá nhân, phù hợp với những yêu cầu của một hoạt động nhất định, bảo đảm cho hoạt động đó có kết quả" [dẫn theo 1]. Như vậy, năng lực là khả năng hoàn thành nhiệm vụ đặt ra, gắn với một loại hoạt động cụ thể nào đó. Nó là một yếu tố của nhân cách nên mang dấu ấn cá nhân, thể hiện tính chủ quan trong hành động và được hình thành theo quy luật hình thành và phát triển nhân cách, trong đó tính tích cực hoạt động và giao lưu của cá nhân đóng vai trò quyết định. Về mặt bản chất năng lực được tạo nên bởi các thành tố: Kiến thức, kỹ năng, kỹ xảo, các yếu tố này không tồn tại riêng mà hòa quyện, đan xen vào nhau. Do đó năng lực ở mỗi con người có được nhờ vào sự kiên trì học tập, rèn luyện và tích lũy kinh nghiệm của bản thân trong hoạt động thực tiễn. Có nhiều cách phân loại năng lực theo nhiều tiêu chuẩn khác nhau, song chúng ta có thể phân thành hai loại năng lực chung và năng lực chuyên môn - Năng lực chung: là hệ thống những thuộc tính trí tuệ của cá nhân bảo đảm cho cá nhân nắm tri thức và hoạt động một cách dễ dàng, có hiệu quả. - Năng lực chuyên biệt (chuyên môn): là hệ thống các thuộc tính cá nhân bảo đảm đạt những kết quả cao trong nhận thức và trong sáng tạo của các lĩnh vực chuyên môn. Năng lực chung và năng lực chuyên biệt có quan hệ mật thiết lẫn nhau. Năng lực chung là cơ sở cho sự phát triển năng lực chuyên biệt, năng lực chung phát triển càng cao càng tạo điều kiện cho năng lực chuyên môn phát triển. Ngược lại, sự phát triển của năng lực chuyên biệt có ảnh hưởng đến năng lực chung. 1.2.1.2. Năng lực chuyên môn Năng lực chuyên môn bao gồm kỹ năng, kiến thức cần thiết cho từng vị trí công tác để thực hiện tốt được công việc. Như vậy, năng lực chuyên môn là các kiến thức, kỹ năng gắn với lĩnh vực cụ thể có vai trò thiết yếu trong việc hoàn thành các nhiệm vụ chuyên môn [31]. 8 Trong đề tài này chúng tôi quan niệm: Năng lực chuyên môn là các tổ hợp kiến thức, kỹ năng và thái độ gắn với lĩnh vực cụ thể của cán bộ trung tâm học liệu, đảm bảo cho hoạt động chuyên môn của mỗi cá nhân có hiệu quả nhằm đạt được mục tiêu chung của tổ chức. Năng lực chuyên môn của cán bộ trung tâm học liệu có được do sự kết hợp của các yếu tố kiến thức, kỹ năng, thái độ nghề nghiệp và kinh nghiệm làm việc, được thể hiện như sau: - Có khả năng nắm bắt, thích nghi với tiến bộ khoa học và công nghệ để thu thập, xử lý, tổ chức, khai thác nguồn tài nguyên thông tin, khả năng sử dụng công nghệ mới để định hướng trong việc thu thập, phân tích và tổ chức thông tin; - Nhạy bén với thị trường thông tin, nắm nguồn tin, chỉ ra nguồn tin, nơi sản xuất tin, đánh giá và chọn những thông tin cần thiết; - Khả năng tra cứu thông tin và lấy tin bằng các phương pháp phân tích, tổng hợp, cấu trúc, hệ thống hóa. 1.2.2. Hoạt động bồi dưỡng, bồi dưỡng năng lực chuyên môn 1.2.2.1. Hoạt động bồi dưỡng * Bồi dưỡng Có một số khái niệm về bồi dưỡng: - Bồi dưỡng là “làm tăng cường thêm năng lực hoặc phẩm chất” [19]. - Bồi dưỡng là “quá trình làm cho đối tượng tốt hơn, giỏi hơn” [30]. - Theo quan niệm của Tổ chức UNESCO: “Bồi dưỡng với ý nghĩa nâng cao nghề nghiệp. Quá trình này chỉ diễn ra khi cá nhân và tổ chức có nhu cầu nâng cao kiến thức hoặc kỹ năng chuyên môn nghiệp vụ của bản thân nhằm đáp ứng nhu cầu lao động nghề nghiệp” [dẫn theo 1]. Như vậy, nếu đào tạo là một quá trình tác động làm cho đối tượng được đào tạo “trở thành người có năng lực theo những tiêu chuẩn nhất định”, thì bồi dưỡng là quá trình làm “tăng thêm năng lực hoặc phẩm chất”. 9