Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Luận văn Hình tượng nhân vật nữ trong Liêu trai chí dị...

Tài liệu Luận văn Hình tượng nhân vật nữ trong Liêu trai chí dị

.DOC
50
112
112

Mô tả:

LêI C¶M ¥N Kho¸ luËn nµy hoµn thµnh díi sù híng dÉn, gióp ®ì tËn t×nh cña c« gi¸o Phan ThÞ Nga, vµ c¸c thÇy c« gi¸o tæ V¨n häc níc ngoµi, khoa Ng÷ V¨n §¹i häc Vinh T«i x in ch©n thµnh c¶m ¬n sù quan t©m cña c¸c thÇy, c« gi¸o Vinh, th¸ng 5/2007 T¸c gi¶ kho¸ luËn Më ®Çu 1 Lý do chän ®Ò tµi Nh¾c ®Õn thµnh tùu næi bËt cña v¨n häc cæ ®iÓn Trung Quèc ngêi ta thêng nh¾c ®Õn: T¶n v¨n tríc TÇn, th¬ §êng, tõ Tèng, kÞch Nguyªn, TiÓu thuyÕt Minh Thanh. Minh Thanh lµ thêi ®¹i hoµng kim cña tiÓu thuyÕt. Víi c¸c bé Tam Quèc diÔn nghÜa, Thñy hö, T©y du ký, Liªu Trai chÝ dÞ, Kim B×nh Mai, Nho l©m ngo¹i sö, Hång l©u méng…tiÓu thuyÕt ch¬ng håi Trung Hoa ®· ®¹t ®Õn tr×nh ®é mÉu mùc, bëi vËy ®îc gäi lµ tiÓu thuyÕt cæ ®iÓn. Liªu Trai chÝ dÞ cña Bå Tïng Linh, Thñy Hö hËu truyÖn cña TrÇn ThÇm, ThuyÕt Nh¹c toµn truyÖn cña TiÒn Th¸i... lµ thµnh tùu lín nhÊt cña giai ®o¹n 1 v¨n häc Trung Quèc ®êi Thanh. C¶ ba t¸c phÈm ®Òu th«ng qua nh÷ng h×nh tîng nghÖ thuËt mu«n mµu mu«n vÎ mµ ph¶n ¸nh cuéc sèng cña nh©n d©n, ®Ò cao tinh thÇn d©n téc, trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp t¸i hiÖn cuéc sèng cña x· héi vµ h¬i thë cña thêi ®¹i. NhËn ®Þnh vÒ "Liªu Trai chÝ dÞ", Lç TÊn viÕt: " Dïng ph¬ng ph¸p truyÒn kú ®Ó chÐp truyÖn ChÝ qu¸i, biÕn ¶o kh¸c thêng mµ nh x¶y ra tríc m¾t"[87,12]. Liªu Trai chÞu ¶nh hëng râ rÖt tiÓu thuyÕt ChÝ qu¸i thêi Ngôy TÊn vµ truyÒn kú ®êi §êng. Bëi vËy cã ngêi nh Kû Qu©n (Thêi KiÒn long) cho ®ã lµ nhîc ®iÓm cña Liªu Trai v× mét t¸c phÈm mµ hai v¨n phong. Nhng thùc ra, Bå Tïng Linh ®· tiÕp thu chç m¹nh, h¹n chÕ chç yÕu cña ChÝ qu¸i lÉn truyÒn kú. So víi ChÝ qu¸i th× miªu t¶ têng tËn h¬n, tû mØ h¬n, so víi TruyÒn kú th× c« ®äng h¬n, hµm sóc h¬n. Do tiÕp thu thµnh tùu cña ChÝ qu¸i vµ TruyÒn kú. Liªu Trai khai th¸c toµn chuyÖn l¹ (chÝ dÞ) ®Æc biÖt lµ chuyÖn chung sèng gi÷a ngêi vµ hå li tinh, víi tëng tîng huyÒn diÖu cña t¸c gi¶ t¹o nªn mµu s¾c kú ¶o cña Liªu Trai, c¶nh tîng d¬ng gian vµ ©m phñ xen kÏ nhau hÇu nh kh«ng cã g× bøc c¸ch. Con ngêi vµ yªu tinh biÕn hãa hµng ngµy nh lµ mét sù b×nh thêng. MÆc dï nãi chuyÖn ma quû nhng t¸c phÈm kh«ng g©y Ên tîng rïng rîn, mµ ngîc l¹i cã phÇn gÇn gòi, th©n thiÕt. §iÒu ®ã, b¾t nguån tõ viÖc quan s¸t cuéc sèng, nhËn thøc hiÖn thùc cuéc sèng s©u s¾c vµ thÊu ®¸o cña t¸c gi¶. Yªu qu¸i ë ®©y gióp con ngêi chiÕn th¾ng thiªn tai nh©n häa. Lç TÊn viÕt: “c¸c s¸ch chÝ qu¸i thêi Minh ®¹i ®Ó ®Òu s¬ lîc, l¹i l¾m ®iÒu hoang ®êng qu¸i ®¶n chØ cã ë Liªu Trai b×nh dÞ mµ thÊm ®Ëm t×nh ngêi, khiÕn cho ngêi ®äc chuyÖn c¸c loµi hoa yªu qu¸i, truyÖn Hå li tinh mµ kh«ng hÒ nghÜ r»ng ®ã lµ gièng kh¸c, xÐt cho cïng søc hÊp dÉn cña Liªu Trai kh«ng ph¶i lµ ë ®Ò tµi qu¸i l¹ mµ vÉn ¬ tÝnh ch©n thËt b¾t nguån tõ ch©n lý cuéc sèng”[87,12].Trong Liªu Trai chÝ dÞ, Bå Tïng Linh x©y dùng kh¸ nhiÒu h×nh tîng nh©n vËt, nhng næi bËt nhÊt lµ h×nh tîng nh©n vËt n÷. §äc Liªu Trai, nh©n vËt n÷ ®Ó l¹i cho ngêi ®äc nhiÒu Ên tîng s©u s¾c. Nh©n vËt n÷ thêng kh«ng ph¶i lµ nh÷ng con ngêi b×nh thêng mµ lµ hå, c¸o, tinh hoa, lµ qu¸i nhng mang l¹i h¬i Êm cña t×nh ngêi, ®em l¹i c¶m xóc ®Æc biÖt cho mçi ®éc gi¶. Hä ®Òu cã phÈm chÊt tèt ®Ñp, lu«n híng ®Õn t×nh yªu vµ h«n nh©n tù do, kh«ng chÞu sù gß bã cña x· héi. V× vËy, cã nh÷ng nh©n vËt h¹nh phóc, cã nh÷ng nh©n vËt chÞu bÊt h¹nh khæ ®au , nhung hÇu hÕt ®Òu cã phÈm chÊt tèt ®Ñp. V× thÕ thi sÜ T¶n §µ khi dÞch Liªu Trai chÝ dÞ cã nhËn xÐt: "TruyÖn KiÒu bao nhiªu c©u lôc b¸t mµ kh«ng c©u nµo gièng c©u nµo. Liªu Trai chÝ dÞ bao nhiªu c©u chuyÖn lín nhá mµ kh«ng truyÖn nµo ph¶ng 2 phÊt truyÖn nµo"{88,12]. NÕu ®em so s¸nh víi tËp truyÖn ng¾n: "Kim cæ kú quan" ®êi Minh th× vÒ mÆt kÕt cÊu Liªu Trai chÝ dÞ phøc t¹p h¬n, ®a d¹ng h¬n. Liªu Trai chÝ dÞ ra ®êi ®Õn nay ®· h¬n ba thÕ kû, Lµ mét s¸ng t¹o míi mÎ, hÊp dÉn trong kho tµng s¸ch chÝ dÞ Trung Quèc. Ngêi ®äc cã ®îc niÒm vui nhê sù hãa th©n kú diÖu trong chèc l¸t ®Ó tho¸t khái c¶nh ®êi ngang tr¸i ®Ó thùc hiÖn íc m¬, kh¸t väng, ®Æc biÖt lµ kh¸t väng yªu ®¬ng, kh¸t väng vÒ nh÷ng ®iÒu thÇm kÝn nhÊt khi ®äc Liªu Trai. So víi tiÓu thuyÕt chÝ qu¸i chÝ dÞ, Liªu Trai còng lµ t¸c phÈm cã ý thøc ch©m biÕm x· héi mét c¸ch s©u s¾c, ®ãng gãp nµy cña Bå Tïng Linh ®· ®a ®Õn cho thÓ lo¹i tiÓu thuyÕt chÝ dÞ Minh Thanh mét néi dung hoµn toµn míi mÎ. T×m hiªñ nh©n vËt n÷ trong Liªu Trai chÝ dÞ lµ ®Ó hiÓu mét c©ch nh×n vÒ ngêi phô n÷ cña Bå Tïng Linh, võa ®Ó kh¸m ph¸ nh÷ng cèng hiÕn cña «ng cho thÓ lo¹i tiÓu thuyÕt Trung Quèc. 2 LÞch sö vÊn ®Ò Bå Tïng Linh lµ mét trong nh÷ng nhµ v¨n ®îc giíi phª b×nh, nghiªn cøu dµnh cho sù u ¸i ®Æc biÖt. Kh«ng l¹ g× mµ Liªu Trai chÝ dÞ cã thÓ lµm say mª tÊt c¶ nh÷ng ngêi Ýt häc. Bëi v× trong mäi x· héi vµ thêi ®¹i, c¸c yÕu tè v¨n hãa truyÒn thèng lu«n sèng cuéc sèng cña chóng kh«ng chØ trong nh÷ng v¨n hiÕn th tÞch hay c¸c c«ng tr×nh kh¶o cøu cña giíi trÝ thøc, mµ chñ yÕu vµ quan träng nhÊt lµ cuéc sèng thêng nhËt víi nh÷ng mèi bËn t©m chung nhÊt cña ®«ng ®¶o nh©n d©n. T¶n §µ, NguyÔn Kh¾c HiÕu trong "TiÓu thuyÕt cæ ®iÓn Trung Quèc" (Nxb Gi¸o dôc t¸i b¶n lÇn thø 3) ®· ®a ra nhËn ®Þnh “Bé Liªu Trai nµy, chuyÖn hå quû chiÕm qu¸ nöa, minh b¹ch lµ c©u chuyÖn bÞa ®Æt, mµ c¸i hay cø hay. C¸i hay cña Liªu Trai nh ngµn v¹n c¶nh tr¹ng ë nh©n d©n ®Òu thu vµo nh÷ng phiÕn ¶nh rÊt nhá bÐ, mµ c¶nh nµo t×nh Êy, nhËn cho kü thÊy ®îc râ rµng. L¹i cã ý tëng quang minh chÝnh ®¹i, nh÷ng kiÕn thøc kho¸ng ®¹t cao siªu, ®Òu tïy thÓ chuyÖn mîn måm ngêi ph¸t ra ng«n luËn, ®Æt lµm v¨n ch¬ng. Cho nªn, c¸i hay kh«ng nh÷ng chØ lµ ®¸ng yªu mµ phÇn ®¸ng träng rÊt kh«ng Ýt. Cho nªn, kh«ng thÓ coi nh mét bé tiÓu thuyÕt tÇm thêng, mµ còng kh«ng ph¶i nh Chøc N÷, H»ng Nga, chØ thanh thó mµ kh«ng biÕt ®Õn nh©n thÕ. Êy lµ c¸i x¸c thùc cña Liªu Trai”[130,3]. Hai t¸c gi¶: NguyÔn Kh¾c Phi, L¬ng Duy Thø (gi¸o tr×nh v¨n häc Trung Quèc( tËp 2), Nxb Gi¸o dôc, 1988), ®· tËp trung nghiªn cøu vÒ néi dung trong bé truyÖn Liªu Trai chÝ dÞ cña Bå Tïng Linh. C¸c «ng ®· ®a ra 3 nhËn xÐt: "Liªu Trai tËp h¬n 400 truyÖn ng¾n viÕt vÒ nhiÒu ®Ò tµi, ®Ò cËp ®Õn nhiÒu néi dung kh¸c nhau nhng chung quy cã thÓ chia lµm ba lo¹i chÝnh: v¹ch trÇn chÕ ®é chÝnh trÞ ®en tèi, ®¶ kÝch tham quan « l¹i, cêng hµo ¸c b¸, bªnh vùc nh÷ng ngêi l¬ng thiÖn bÞ ¸p bøc, bÞ oan øc, bÞ chµ ®¹p vµ tÖ h¹i cña chÕ ®é khoa cö, cïng víi ®Ò tµi t×nh yªu h«n nh©n"[73,7] Trung Quèc tiÓu thuyÕt tõ ®iÓn ( t¸c gi¶ xuÊt b¶n x·, B¾c Kinh, 1991) Liªu Trai chÝ dÞ lµ tËp truyÖn ng¾n v¨n ng«n kiÖt xuÊt ®êi Thanh. T¸c gi¶ lµ Bå Tïng Linh, s¸ch hoµn thµnh trong ®êi Khang Hy chia lµm 12 quyÓn, gåm 491 truyÖn, n¨m 1962 Trung Hoa th môc ®· s¾p xÕp xuÊt b¶n. TruyÖn trong s¸ch phÇn lín lµ lÊy ®Ò tµi tiªn ma quû, cã nhiÒu mµu s¾c chñ nghÜa hiÖn thùc s©u s¾c. Néi dung nãi chung lµ tè c¸o bän tham quan « l¹i, cêng hµo ¸c b¸ vµ chÕ ®é khoa cö môc n¸t, nhiÖt t×nh ca ngîi t×nh yªu vµ h«n nh©n ch©n chÝnh cña thanh niªn nam n÷, ngoµi ra cßn cã mét Ýt truyÖn cæ lo¹i ngô ng«n cã ý nghÜa gi¸o dôc. Néi dung chñ yÕu lµ v¹ch trÇn sù ®en tèi vµ môc n¸t cña x· héi phong kiÕn ®ång thêi nãi lªn sù mong mái, ngîi ca cña t¸c gi¶ vÒ thÕ giíi lý tëng vµ nh÷ng con ngêi tèt ®Ñp. TËp truyÖn ®Çy ¾p nh÷ng sù tëng tîng l¹ lïng ®Ñp ®Ï, nh©n vËt ®îc s¸ng t¹o sèng ®éng ch©n thùc, t×nh tiÕt bÊt ngê, biÕn ¶o. Lêi lÏ gät giòa hµm sóc, v¨n ch¬ng tr«i ch¶y linh ho¹t “T¶ quû, t¶ ma cao bËc nhÊt, ch©m tham, ch©m b¹o thÊu x¬ng” [14,11]. §Òu cã phong c¸ch ®éc ®¸o ®Æc biÖt, chiÕm ®Þa vÞ rÊt cao trong lÞch sö truyÖn ng¾n cña níc ta. Nhng trong s¸ch còng cßn tån t¹i quan niÖm lu©n lý phong kiÕn vµ mµu s¾c phong kiÕn”. NhËn ®Þnh vÒ truyÖn ng¾n viÕt cho trÎ em cña nhµ v¨n §an M¹ch Hans Christian Andersen(1805-1875), cã ngêi ®· nãi ®¹i ý lµ trong mçi truyÖn ng¾n cña Andersen cã hai c©u chuyÖn, mét dµnh cho trÎ em vµ mét dµnh cho ngêi lín. Còng cã thÓ ®a ra mét nhËn ®Þnh t¬ng tù vÒ Liªu Trai chÝ dÞ cña Bå Tïng Linh, v× qu¶ thËt nhiÒu truyÖn trong t¸c phÈm - ®Æc biÖt lµ nh÷ng truyÖn cã lêi b×nh còng hµm chøa trong hai c©u chuyÖn, mét lµ chuyÖn thÇn tiªn hå quû, mét lµ chuyÖn ngêi. Nh÷ng truyÖn TiÒn lu, Long hý thï, §iÓu ng÷ trong quyÓn X, Hång mao chiªn, §¹o hé trong quyÓn XII, T huÊn, M¹ ¸p trong quyÓn XIII... Lµ nh÷ng vÝ dô kh¸ tiªu biÓu. ý ®å bµnh tríng thÕ lùc- chiÕm ®o¹t thuéc ®Þa cña t b¶n Ph¬ng T©y ®èi víi Trung Quèc lóc bÊy giê cßn cha râ rµng, song h×nh ¶nh tÊm nÖm Hång Mao cã thÓ mau lÑ “ më ré ra h¬n mét mÉu” trong Hång mao chiªn ®· thÓ hiÖn nhËn thøc vµ dù c¶m vÒ tai ho¹ tíi tõ Ph¬ng T©y t b¶n cña mét bé phËn trÝ thøc vµ nh©n d©n Trung Quèc thêi Bå Tïng Linh. ý nghÜa hiÖn thùc cña Liªu Trai chÝ dÞ do ®ã nhiÒu khi trë nªn s¾c 4 nÐt vµ cã t¸c ®éng m¹nh mÏ l¹ thêng, v× yÕu tè thÇn kú ®· n©ng c¸nh cho trÝ tëng tîng kh«ng chØ cña t¸c gi¶ mµ cßn c¶ ngêi ®äc khi tiÕp xóc víi t¸c phÈm. VÒ phÝa Bå Tïng Linh , danh hiÖu “DÞ Sö thÞ” cuèi lêi b×nh gÇn 200 truyÓn trong Liªu Trai chÝ dÞ cßn Ýt nhiÒu cho thÊy «ng mong muèn bé s¸ch nay trë thµnh mét bé “Sö l¹”, mét bé s¸ch ph¶n ¶nh hiÖn thùc th«ng qua thi ph¸p “ thuËt kú ký dÞ”[22,11] (thuËt chuyÖn hay, chÐp chuyÖn l¹) cña dßng truyÖn truyÒn kú. Cã thÓ nghÜ r»ng nh÷ng truyÖn chØ cã phÇn “chÝ dÞ” còng ®îc Bå Tïng Linh thu thËp ®Ó biªn so¹n theo ®êng híng nãi trªn, ®iÒu nµy khiÕn yÕu tè thÇn kú ë ®©y mang mét néi dung chøc n¨ng phøc hîp. Phïng TrÊn Loan nhµ nghiªn cøu ®êi Thanh ®· ®a ra nguyªn t¾c ®äc Liªu Trai chÝ dÞ: “ph¶i lÊy con m¾t ®äc t¶ truyÖn mµ ®äc s¸ch nµy, v× t¶ truyÖn réng, lín mµ Liªu Trai khÐo, kü.... ph¶i lÊy con m¾t ®äc Trang Tö mµ ®äc s¸ch nµy v× trang tö chên vên, tng töng mµ Liªu Trai kh¸t khao, chÆt chÏ....ph¶i lÊy con m¾t ®äc sö ký mµ ®äc s¸ch nµy v× sö ký h¬i v¨n cêng thÞnh mµ Liªu Trai th× h¬i v¨n s©u kÝn ..... ph¶i lÊy con m¾t ®äc ng÷ Lôc cña hä Tr×nh, hä Chu mµ ®äc s¸ch nµy, v× Tr×nh, Chu lý tinh mµ Liªu Trai t×nh ®óng”. Dïng nh÷ng gi¸ trÞ tëng chõng ®èi lËp, Phïng TrÊn Loan ®· kh¼ng ®Þnh tiÕng nãi ®a nghÜa hiÕm cã cña t¸c phÈm. Muèn hiÓu Liªu Trai ph¶i thÊy t¸c phÈm võa cã chÊt phãng ®¹i, chÊt ngô ng«n, chÊt phóng thÕ vµ c¶ chÊt tiÕt luËn. {105,9}. C¸c nhËn ®Þnh cña nh÷ng nhµ nghiªn cøu trªn ®Òu ®Ò cËp, kh¼ng ®Þnh gi¸ trÞ cña Liªu Trai song vÒ h×nh tîng nh©n vËt n÷ th× dêng nh cha cã mét c«ng tr×nh riªng lÎ nµo, còng cha ®îc nghiªn cøu mét c¸ch hÖ thèng. 3 Môc ®Ých nghiªn cøu Nghiªn cøu vÒ nh©n vËt n÷ trong Liªu Trai chÝ dÞ chóng t«i nh»m chØ ra nh÷ng ®Æc ®iÓm, cña nh©n vËt, cïng nh÷ng biÖn ph¸p nghÖ thuËt ®îc sö dông ®Ó thÓ hiÖn nh©n vËt n÷. Trong mét chõng mùc nµo ®ã t×m hiÓu ý nghÜa cña h×nh tîng nh©n vËt nµy. 4 Ph¹m vi nghiªn cøu Kh¶o s¸t 432 truyÖn trong bé Liªu Trai chÝ dÞ ®îc tËp hîp trong bé Liªu Trai (Nxb V¨n hãa Sµi Gßn, Sµi Gßn, 2005). 5 Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu 5 §Ó t×m hiÓu nh©n vËt n÷ trong Liªu Trai chÝ dÞ, chóng t«i vËn dông ph¬ng ph¸p hÖ thèng gåm c¸c thao t¸c thèng kª, ph©n tÝch tæng hîp. Ngoµi ra, chóng t«i cßn thùc hiÖn ph¬ng ph¸p so s¸nh - ®èi chiÕu. 6 CÊu tróc luËn v¨n : LuËn v¨n gåm 3 phÇn chÝnh + Më ®Çu + Néi dung: cã 3 ch¬ng Ch¬ng 1: Nh©n vËt n÷ trong v¨n xu«i Trung Quèc cæ trung ®¹i. Ch¬ng 2: §Æc ®iÓm cña nh©n vËt n÷ trong Liªu Trai chÝ dÞ Ch¬ng 3: NghÖ thuËt x©y dùng nh©n vËt n÷ trong Liªu Trai chÝ dÞ + KÕt luËn Ngoµi ra cßn cã danh môc + Tµi liÖu tham kh¶o 6 Néi Dung Ch¬ng 1 Nh©n vËt n÷ trong v¨n xu«i Trung Quèc cæ trung ®¹i 1.1 Nh©n vËt n÷ trong v¨n xu«i trung ®¹i Trung Quèc tríc Minh - Thanh Phô n÷ lµ nh©n vËt quen thuéc trong c¸c nÒn v¨n häc c¸c d©n téc trªn thÕ giíi. V¨n häc Trung Quèc ®· ®Ò cËp ®Õn nh©n vËt phô n÷ tõ rÊt sím. Trong thÇn tho¹i cæ ®¹i Trung Hoa tinh thÇn ®Êu tranh bÊt khuÊt, ý chÝ chiÕn ®Êu kh«ng biÕt mÖt mái trong h×nh tîng chim tinh vÖ (tinh vÖ lÊp biÓn): c«ng lao s¸ng t¹o ra loµi ngêi, v¸ trêi cña N÷ Oa ®· kh¼ng ®Þnh vai trß lín lao ngêi phô n÷. Bé sö ký cña T M· Thiªn ®êi H¸n lµ bé s¸ch ghi chÐp nh÷ng sù kiÖn, nh©n vËt lÞch sö Trung Quèc suèt 3000 n¨m tõ thêi Hoµng ®Õ ®Õn thêi H¸n Vò §Õ, lÊy nh©n vËt lµm trung t©m, th«ng qua viÖc ghi chÐp cuéc ®êi, hµnh ®éng cña nh©n vËt ®Ó ph¶n ¸nh lÞch sö Trung Quèc. Trong Sö ký, nh©n vËt phô n÷ xuÊt hiÖn rÊt Ýt (hä Ýt tham gia vµo viÖc lµm nªn lÞch sö ®Êt níc, d©n téc) nhng kh«ng v× thÕ mµ vai trß cña hä mê nh¹t. L÷ HËu (L÷ HËu b¶n kû) lµ ngêi ®µn bµ nhiÒu tham väng, giái giang trong viÖc trÞ níc vµ còng lµ ngêi ®µn bµ v« cïng ®éc ¸c. Nh÷ng chÝnh s¸ch cai trÞ cña bµ võa lµm cho ®Êt níc ph¸t triÓn võa k×m h·m quyÒn lîi cña nh©n d©n, cho nªn thêi kú nhiÕp chÝnh cña ngêi ®µn bµ nµy lµm cho nh©n d©n o¸n hên. Lèi viÕt sö ký ch©n thËt lÊy nh©n vËt lÞch sö lµm h×nh tîng trung t©m Êy ®· ®îc c¸c nhµ v¨n ®êi sau kÕ thõa, häc tËp. §êi TÊn, tiÓu thuyÕt chÝ qu¸i, chÝ nh©n phån thÞnh. ChÝ qu¸i lµ nh÷ng c©u chuyÖn vÒ thÇn th¸nh, ma quû dùa trªn c¬ së cña truyÒn thuyÕt, thÇn tho¹i. ChÝ nh©n ghi l¹i c¸c c©u chuyÖn vÒ cuéc ®êi con ngêi. Thêi nµy thuyÕt lu©n håi, nh©n qu¶ b¸o øng cña PhËt gi¸o trë thµnh niÒm an ñi tinh thÇn cho nh©n d©n. Hä m¬ íc cã mét søc m¹nh thÇn linh cã thÓ thay ®æi sè phËn ®Çy bÊt h¹nh. Lßng khao kh¸t tù do cïng tiÕng kªu ph¶n kh¸ng ®îc ph¶n ¸nh vµo nh÷ng c©u chuyÖn cã tÝnh chÊt yªu ma, quû qu¸i nµy. Nh©n vËt phô n÷ ®· xuÊt hiÖn nhng kh«ng nhiÒu, ®Òu chÞu sù ¸p bøc bãc lét cña chÕ ®é phong kiÕn. “Su thÇn ký” (Can B¶o) lµ t¸c phÈm tiªu biÓu ph¶n ¸nh t tëng, t×nh c¶m vµ phÈm chÊt cao quý cña nh©n d©n, ®Æc biÖt lµ h×nh tîng phô n÷. Ch¼ng h¹n nh nh©n vËt V¬ng ThÞ trong chuyÖn “Vî chång Hµn B»ng” ngîi ca t×nh yªu thñy chung cña V¬ng ThÞ vµ tinh thÇn ®Êu tranh dòng c¶m t×nh yªu bÒn chÆt cña V¬ng ThÞ. Vua Tèng cíp vî Hµn B»ng lµ V¬ng ThÞ. Hµn B»ng t×m mäi 7 c¸ch chèng cù ®Ó ®o¹t l¹i ngêi vî dÞu hiÒn, thñy chung nªn bÞ vua bá tï. Hµn B»ng tù s¸t, V¬ng ThÞ cïng vua lªn lÇu vµ nµng nh¶y tõ lÇu cao xuèng ®Ó gi÷ lßng thñy chung víi chång. V¬ng ThÞ dï sèng trong lÇu son g¸c tÝa giµu sang nhng vÉn mét lßng, mét d¹ híng vÒ ngêi chång xa, c¶ ®Õn khi chÕt còng kh«ng rêi. Su thÇn ký cßn ca ngîi sù th«ng minh, tinh thÇn dòng c¶m hy sinh quªn m×nh cña nh©n vËt phô n÷. “Lý ký tr¶m xµ” lµ c©u truyÖn tiªu biÓu. Lý Ký lµ ngêi con g¸i th«ng minh gan d¹ kh«ng chÞu lµ vËt hy sinh cóng r¾n. Nµng thÊy ®îc sù mª tÝn qu¸ ®¸ng cña bän quan l¹i phong kiÕn bÌn cïng cha bµn tÝnh kÕ ho¹ch chÐm ®Çu r¾n chÊm døt hñ tôc l¹c hËu mª tÝn cho nh©n d©n. H×nh tîng nh©n vËt n÷ Lý Ký lµ minh chøng cho sù ph¶n kh¸ng chÕ ®é phong kiÕn hµ kh¾c biÕn ngêi phô n÷ thµnh vËt hy sinh cho nh÷ng thÕ lùc ®éc ¸c trong x· héi. Su thÇn ký cßn ca ngîi phÈm chÊt hiÕu th¶o cña ngêi ®µn bµ §«ng H¶i (§«ng H¶i hiÕu phô). MÑ chång Chu Thanh th¬ng nµng d©u v× m×nh nªn tù th¾t cæ chÕt. Em chång vu c¸o Chu Thanh giÕt mÑ m×nh, quan l¹i ®Þa ph¬ng b¾t Chu Thanh tra kh¶o tµn khèc nhng nµng còng chÞu ®ùng chø kh«ng tè c¸o em chång. Lóc hµnh h×nh, nµng chØ nguyÖn mét ®iÒu, nÕu m×nh cã téi thùc th× xin m¸u ë vÕt chÐm ch¶y xu«i cßn nÕu v« téi th× xin m¸u chÐm ch¶y ngîc. Sau khi hµnh h×nh, m¸u ch¶y ngîc b¾n c¶ trªn l¸ cê, trªn cét. Chu Thanh chÕt råi, ®Þa ph¬ng Êy cßn bÞ h¹n h¸n 3 n¨m liÒn. TruyÖn cæ nµy tè c¸o m¹nh mÏ bän quan l¹i kÐm cái, dèt n¸t cËy quyÒn giÕt h¹i ngêi v« téi mµ ngêi v« téi l¹i lµ mét phô n÷ hiÕu th¶o tuyÖt vêi. U Minh Lôc cña Lu NghÜa Kh¸nh thêi Nam B¾c triÒu kh«ng kÐm g× Su thÇn ký cña Can B¶o. Trong U Minh Lôc truyÖn Lu ThÇn - NguyÔn TriÖu kÓ vÒ cuéc t×nh duyªn gi÷a ngêi vµ thÇn: Lu ThÇn - NguyÔn TriÖu l¹c ®êng vµo nói gÆp 2 tiªn n÷, hä cïng kÕt duyªn chång vî th¾m thiÕt. Toµn bé truyÖn thËt l·ng m¹n, sèng ®éng, thÓ hiÖn ®îc lßng híng tíi ¸i t×nh lµnh m¹nh cña con ngêi sèng trong buæi lo¹n ly. T×nh tiÕt siªu thùc nhng t©m lý nh©n vËt l¹i hiÖn thùc.T¸c gi¶ n¾m v÷ng t©m lý nh©n vËt, t©m lý Êy l¹i ¨n khíp víi t©m lý vµ kinh nghiÖm ngêi ®äc nªn ®îc tiÕp nhËn dÔ dµng. TiÓu thuyÕt chÝ qu¸i Lôc triÒu phÇn nhiÒu miªu t¶ t×nh yªu gi÷a c¸c thÇn linh, gi÷a ngêi vµ ma quû, thÕ nhng còng cã mét sè Ýt truyÖn miªu t¶ chuyÖn yªu ®¬ng cña con ngêi trÇn thÕ nh truyÖn “C« g¸i b¸n phÊn” chuyÖn kÓ vÒ mét g· nhµ giµu nä yªu c« g¸i b¸n phÊn, v× lÔ gi¸o trãi buéc vµ ®Þa vÞ hai gia ®×nh chªnh lÖch nªn g· trai nhµ giµu ch¼ng nãi g× víi cha mÑ m×nh mµ còng ch¼ng mai mèi th¬ng lîng. ë phÇn ®Çu c©u chuyÖn, t¸c gi¶ th«ng qua 8 t×nh tiÕt c« g¸i b¸n phÊn mµ kh¾c häa mèi t×nh cña g· trai nhµ giµu. C« g¸i b¸n phÊn ë vµo thÕ bÞ ®éng, ch¼ng hay biÕt g× vÒ viÖc chµng trai thêng xuyªn ®Õn mua phÊn. PhÇn sau c©u chuyÖn t×nh tiÕt tá ra dån dËp m¹nh mÏ ®Èy c« g¸i thµnh trung t©m c©u chuyÖn. C« ta kh«ng hÒ trèn tr¸nh tr¸ch nhiÖm tríc c¸i chÕt cña chµng trai trong cuéc truy hoan, th¶n nhiªn thõa nhËn mèi quan hÖ víi g· trai nhµ giµu. §iÒu ®ã phÇn nµo béc lé sù quyÕt t©m hy sinh cho t×nh yªu. Hãa ra chÝnh c« g¸i b¸n phÊn míi thùc sù si t×nh vît xa g· trai nhµ giµu nä. ThÕ thuyÕt t©n ng÷ cña Lu NghÜa Kh¸nh lµ t¸c phÈm tiªu biÓu cho lo¹i tiÓu thuyÕt chÝ nh©n, ghi l¹i nh÷ng cuéc ®êi cña nh÷ng nh©n vËt trong lÞch sö . Th¹ch Sïng tr¶m Mü Nh©n (Th¹ch Sïng giÕt ngêi ®Ñp) lµ mét trong nh÷ng truyÖn hay cña “ThÕ thuyÕt t©n ng÷”. Th¹ch Sïng mét Phó Hµo ®êi TÊn lµm Thø sö ®Êt Kinh Ch©u giÕt hµng lo¹t mü nh©n chØ v× mét lý do ®¬n gi¶n: kh«ng mêi ®îc kh¸ch uèng rîu. Hµnh ®éng Th¹ch Sïng cho chÐm ®Çu ba mü nh©n trong tiÖc rîu ®·i V¬ng thõa tíng vµ V¬ng tíng qu©n, th¸i ®é bµng quang cña V¬ng tíng qu©n tríc sù b¨n kho¨n cña V¬ng thõa tíng lµ b»ng chøng tè c¸o c¸c thÕ lùc thèng trÞ trong x· héi phong kiÕn coi khinh, chµ ®¹p lªn th©n phËn ngêi phô n÷. §Õn truyÒn kú ®êi §êng, h×nh tîng phô n÷, gÇn gòi víi cuéc sèng cña con ngêi vµ phÈm chÊt ®¹o ®øc cña hä râ nÐt h¬n. TruyÒn kú ®êi §êng ph¸t triÓn trªn nÒn t¶ng cña tiÓu thuyÕt chÝ qu¸i nhng chÝ qu¸i s¨n t×m chuyÖn l¹, ®Ò cao sù linh thiªng, truyÒn kú ®êi §êng tuy kh«ng tr¸nh khái mµu s¾c kú l¹ nhng kh«ng r¬i vµo tËt hoang ®êng tr¸i lÏ. T¸c gi¶ ChÝ qu¸i ®em chuyÖn kú l¹ lµm sù thùc kh«ng cã ý thøc s¸ng t¹o v¨n nghÖ. Cßn t¸c gi¶ ®êi §êng th× "Cè ý viÕt tiÓu thuyÕt, mÆc t×nh h cÊu, s¸ng t¸c tËn t×nh”[45,5]. Tõ §êng trë vÒ tríc, tiÓu thuyÕt Trung Quèc vÒ c¬ b¶n míi chØ lµ mÇm mèng, tuy ë thêi H¸n Ngôy, Lôc TriÒu cã chót Ýt t¸c phÈm nhng v« luËn nh×n tõ gãc ®é kh¾c häa nh©n vËt hay t¶ t×nh tiÕt cßn th« thiÓn, ®¬n gi¶n cha ®¹t ®Õn møc thµnh thôc. Ph¶i ®îi ®Õn truyÒn kú ®êi §êng tiÓu thuyÕt Trung Quèc míi dÇn trëng thµnh, míi cã ®îc h×nh tîng nghÖ thuËt t¬ng ®èi hoµn h¶o còng nh néi dung ®êi sèng x· héi t¬ng ®èi réng r·i vµ giµnh ®îc vÞ trÝ kh«ng thÓ xem thêng trong lÞch sö v¨n häc Trung Quèc. Thêi kú gi÷a §êng lµ thêi kú ph¸t triÓn rùc rì, thêi kú phån vinh cña tiÓu thuyÕt truyÒn kú ®êi §êng, c¸c t¸c phÈm thÓ hiÖn chñ ®Ò t×nh yªu, sè phËn bi kÞch cña ngêi phô n÷ cã thµnh tùu rùc rì nhÊt, còng lµ bé phËn ®¹t thµnh tùu cao nhÊt cña tiÓu thuyÕt truyÒn kú ®êi §êng. Mét sè truyÖn cã nh÷ng ®Æc s¾c vÒ nghÖ thuËt nh trÝ tëng tîng ®Ñp ®Ï, trµn ®Çy mµu s¾c l·ng 9 m¹n, l¹i rÊt chó träng ®Õn kh¾c häa h×nh tîng nh©n vËt nh "LiÔu NghÞ truyÖn". Lý Oa truyÖn (TruyÖn nµng Lý Oa) Lý Oa lµ h×nh tîng phô n÷ xinh ®Ñp, rung ®éng lßng ngêi. MÆc dï ®Þa vÞ x· héi thÊp hÌn, nhng t©m hån nµng l¹i rÊt cao ®Ñp, nµng yªu th sinh Huúnh D¬ng hoµn toµn v« t chø kh«ng mµng vinh hoa phó quý. T¸c phÈm thÓ hiÖn t×nh yªu chung thñy, x¶ th©n v× ngêi yªu cña nµng Lý Oa ®ång thêi v¹ch trÇn tÖ n¹n cña chÕ ®é phong kiÕn, nhÊt lµ quan niÖm m«n ®¨ng hé ®èi trong t×nh yªu, h«n nh©n. §Æt vµo hoµn c¶nh x· héi ®êi §êng, mét x· héi ®Æc biÖt chó träng ®¼ng cÊp, t¸c phÈm cã ý nghÜa phª ph¸n hiÖn thùc m¹nh mÏ. Trong c¸c truyÖn truyÒn kú ®êi §êng viÕt vÒ phô n÷ kh«ng thÓ kh«ng nh¾c ®Õn Ho¾c TiÓu Ngäc cña Tëng Tö Phßng. TruyÖn vÒ mèi t×nh gi÷a chµng th sinh Lý Ých vµ c« kü n÷ Ho¾c TiÓu Ngäc. Th«ng qua c©u chuyÖn t¸c gi¶ kh¾c häa thµnh c«ng h×nh tîng Ho¾c TiÓu Ngäc ngêi con g¸i chÞu ®ñ mäi ¸p bøc phong kiÕn, ý thøc ®îc râ rµng th©n phËn vµ tiÒn ®å cña m×nh. B»ng bót ph¸p l·ng m¹n, truyÖn kÓ Ho¾c TiÓu Ngäc phôc thï, gi¸ng xuèng ®Çu Lý Ých sù trõng ph¹t cÇn cã. T¸c phÈm ®· kh¾c häa tÝnh c¸ch cña Ho¾c TiÓu Ngäc hiÒn hßa chung t×nh mµ cøng cái quyÕt liÖt. Tõ ®ã biÓu hiÖn tinh thÇn chèng ®èi chÕ ®é phong kiÕn, ®ång thêi v¹ch trÇn kh«ng th¬ng tiÕc lßng say mª c«ng danh phó quý cña bän trÝ thøc phong kiÕn. Còng nh Lý Oa truyÖn, thiªn truyÖn nµy c«ng kÝch trùc tiÕp chÕ ®é m«n phiÖt ®¬ng thêi, chØ râ chÝnh nã lµ hung thñ g©y nªn bi kÞch t×nh yªu. Oanh Oanh truyÖn (TruyÖn Nµng Th«i Oanh Oanh) còng lµ t¸c phÈm cã tiÕng trong tiÓu thuyÕt t×nh yªu ®êi §êng, cã ¶nh hëng rÊt lín ®Õn v¨n häc ®êi sau. T×nh yªu cña Th«i Oanh Oanh vµ Tr¬ng Sinh ®· gióp nµng ph¸ bá lao tï lÔ gi¸o phong kiÕn ®Ó råi cã nh÷ng hµnh ®éng chèng l¹i chÝnh ®¹o ®øc phong kiÕn. H×nh tîng Oanh Oanh bµy tá ®ßi hái tù do yªu ®¬ng còng nh lêi kªu gäi gi¶i phãng phô n÷ thêi bÊy giê. TruyÖn truyÒn kú lµm nªn h×nh thøc chñ yÕu cho tiÓu thuyÕt v¨n ng«n ®êi Tèng vÒ sau. Nã tiÕp thu trÝ tëng tîng cña chÝ qu¸i cho nªn miªu t¶ h×nh tîng nh©n vËt t¬i s¸ng, t×nh tiÕt lµnh m¹nh ly kú, tr÷ t×nh ®Ëm ®µ, lêi v¨n trau chuèt. Chñ ®Ò t tëng mµ tiÓu thuyÕt truyÒn kú ®Ò xuÊt nh chèng ¸p bøc phong kiÕn, ®ßi hái tù do yªu ®¬ng… kh«ng nh÷ng thÓ hiÖn ®îc yªu cÇu cña quÇn chóng ®¬ng thêi mµ cßn tiªu biÓu cho yªu cÇu cña x· héi. §êi Tèng vÉn cßn tån t¹i chuyÖn chÝ qu¸i vµ truyÒn kú nhng vÉn lµ chuyÖn thÇn tho¹i, chuyÖn thÇn tiªn ma qu¸i mang mµu s¾c qu¸i ®¶n vµ kh«ng vît qua ®îc truyÒn kú ®êi §êng. TruyÖn kÓ ®êi Tèng Nguyªn mang mµu s¾c 10 hiÖn thùc h¬n c¶: thêi Tèng Nguyªn tiÓu thuyÕt cæ ®iÓn chia thµnh hai dßng lín lµ TiÓu thuyÕt v¨n ng«n vµ TiÓu thuyÕt b¹ch tho¹i, nhng b¹ch tho¹i ph¸t triÓn h¬n, nh÷ng tiÓu thuyÕt phong tôc hay truyÖn kÓ (tho¹i b¶n) rÊt ®îc quÇn chóng nh©n d©n a thÝch vµ cã ¶nh hëng rÊt lín ®Õn sù ph¸t triÓn cña tiÓu thuyÕt cæ ®iÓn Trung Quèc. §êi Nguyªn ngoµi Tho¹i b¶n cßn cã t¹p kÞch cña c¸c quan gia næi tiÕng nh Quan H¸n Khanh, V¬ng Thùc Phñ… Quan H¸n Khanh næi tiÕng víi vë t¹p kÞch: §Ëu Nga Oan. Vë kÞch miªu t¶ ch©n thùc cuéc sèng x· héi tµn khèc ®¬ng thêi, th«ng qua t×nh tiÕt lßng o¸n giËn chÊt chøa cña mét ngêi ®µn bµ bÞ chÕt oan lµm cho ®Êt trêi rung chuyÓn, ®¶ kÝch m¹nh mÏ nÒn chÝnh trÞ ®en tèi hñ b¹i cña x· héi phong kiÕn, biÓu hiÖn v« cïng m·nh liÖt tinh thÇn ph¶n kh¸ng cña nh©n d©n bÞ ¸p bøc. V× nçi oan khuÊt cña m×nh, nµng ®· hoµi nghi trËt tù phong kiÕn vµ tè c¸o x· héi hiÖn thùc trong ®ã chÝnh nghÜa kh«ng ®îc ñng hé, b¶o vÖ. Trong lóc hµnh h×nh, nµng ®· ®a ra ba ®iÒu íc, sau khi hµnh h×nh nh÷ng ®iÒu thÇn l¹ xuÊt hiÖn. §iÒu nguyÖn íc ®· ®îc thùc hiÖn, hån §Ëu Nga hiÖn lªn, lµm cho nçi oan khuÊt cña nµng cuèi cïng ®îc röa s¹ch. §Ëu Nga lµ mét h×nh tîng ®Ñp vÒ ngêi phô n÷ Trung Quèc thÓ hiÖn ®Çy ®ñ quan ®iÓm chÝnh trÞ x· héi cña Quan H¸n Khanh. Sau vë §Ëu Nga oan cña Quan H¸n Khanh lµ T©y S¬ng Ký t¸c phÈm thµnh c«ng nhÊt cña V¬ng Thùc Phñ. T©y S¬ng Ký t¶ c©u chuyÖn t×nh gi÷a Tr¬ng Sinh vµ Oanh Oanh. Tr¬ng Sinh vµ Oanh Oanh míi gÆp nhau lÇn ®Çu ®· say mª nhau. Trong x· héi phong kiÕn do bÞ bøc têng lÔ gi¸o th©m nghiªm ng¨n c¸ch, nam n÷ thanh niªn ®au khæ v× kh«ng cã dÞp gÇn gòi nhau, nªn rÊt tù nhiªn n¶y sinh thø t×nh c¶m ®ã. Tõ khi gÆp nhau hai ngêi ®· thµnh thùc yªu nhau, mª nhau v× s¾c, träng nhau v× tµi, hä ch¼ng nghÜ ®Õn gia thÕ, ®Þa vÞ, tµi s¶n mµ ®«i bªn tù lùa chän. Hä vît qua lÔ gi¸o phong kiÕn ¨n ë víi nhau nh vî chång, buéc mÑ Oanh Oanh ®øng tríc sù ®· råi mµ ph¶i chÊp nhËn. Khi mÑ Oanh Oanh g¶ nµng cho TrÞnh H»ng, Tr¬ng Sinh vµ Oanh Oanh kh«ng chÞu khuÊt phôc vÉn ®Êu tranh kiªn cêng giµnh l¹i t×nh yªu cña m×nh. Xung ®ét trong vë kÞch còng chÝnh lµ xung ®ét gi÷a thÕ lùc cæ hñ ra søc b¶o vÖ lÔ gi¸o vµ h«n nh©n phong kiÕn víi thÕ hÖ trÎ ®ßi hái tù do yªu ®¬ng, tù do kÕt h«n. Ngoµi h×nh ¶nh Oanh Oanh trong T©y S¬ng Ký cßn næi lªn h×nh ¶nh Hång N¬ng mét n« tú cña Oanh Oanh th«ng minh tµi trÝ tuyÖt vêi gióp ®ì cho Oanh Oanh vµ Tr¬ng Sinh ®Õn thµnh c«ng. 11 Nh×n chung trong v¨n xu«i Trung Quèc tõ thêi Ngôy TÊn ®Õn ®êi §êng h×nh tîng nh©n vËt phô n÷ ®îc thÓ hiÖn ngµy cµng sinh ®éng, ®a d¹ng lµm phong phó thªm cuéc sèng hiÖn thùc trong cuéc sèng mµ nam giíi gi÷ vai trß chñ ®¹o. 1.2 Nh©n VËt phô n÷ trong v¨n xu«i Trung Quèc thêi Minh Thanh Minh - Thanh (1368 - 1911) lµ thêi kú ph¸t triÓn cña tiÓu thuyÕt cæ ®iÓn Trung Quèc. Cho ®Õn nay, khã ai cã thÓ ®a ra sè liÖu chÝnh x¸c vÒ nh÷ng bé tiÓu thuyÕt xuÊt hiÖn trong thêi kú nµy, nhng ch¾c kh«ng díi 300 bé. V¬ng triÒu Minh lµ v¬ng triÒu phong kiÕn cuèi cïng do giai cÊp ®Þa chñ ngêi H¸n n¾m chÝnh quyÒn, nã ®îc x©y dùng trªn thµnh qu¶ cña cuéc khëi nghÜa n«ng d©n réng lín vµo cuèi ®êi Nguyªn. §êi Minh còng lµ thêi kú në ré m¹nh mÏ cña tiÓu thuyÕt cæ ®iÓn, thêi ®¹i hoµng kim cña tiÓu thuyÕt. §êi Minh ngoµi nh÷ng bé tiÓu thuyÕt u tó nh Tam Quèc diÔn nghÜa, Thñy hö, T©y du ký cßn cã Kim B×nh Mai, Phong ThÇn diÔn nghÜa, B¾c Tèng chÝ truyÖn, th«ng tôc diÔn nghÜa… sù ra ®êi cña Kim B×nh Mai, Phong ThÇn diÔn nghÜa… ®¸nh dÊu bíc ph¸t triÓn míi cña tiÓu thuyÕt cæ ®iÓn Trung Quèc. Kim B×nh Mai trùc tiÕp ph¶n ¸nh x· héi v¹ch trÇn tõng m¶ng cuéc sèng hiÖn thùc, ®Æt nÒn mãng cho sù ra ®êi cña nh÷ng bé tiÓu thuyÕt dµi vÒ sau nh Nho l©m ngo¹i sö, Hång l©u méng. Kim B×nh Mai kh«ng miªu t¶ x· héi tõ ®êi sèng cung ®×nh (nh Tam Quèc diÔn nghÜa) tõ sù vËt lén cña nh÷ng kÎ sèng ngoµi lÒ x· héi, kh«ng ®îc che chë cña ph¸p luËt (nh Thñy hö), tõ ®êi sèng tinh thÇn ®æ vì cña gia ®×nh quý téc (nh Hång l©u méng) mµ tõ cuéc sèng ®êi thêng cña mét con bu«n h·nh tiÕn - s¶n phÈm cña x· héi tiÒn t b¶n chñ nghÜa cuèi Minh. Nh©n vËt trung t©m lµ T©y M«n Kh¸nh ®· trë thµnh mét «ng vua cña c¶ vïng. H¾n giÕt Vâ §¹i cíp Phan Kim Liªn mµ v« sù. H¾n gian d©m víi Lý B×nh Nhi råi vu oan gi¸ häa ®uæi chång chÞ ta cíp ®o¹t tµi s¶n mµ c¶ hä nhµ chång kh«ng ai d¸m hÐ r¨ng. H¾n thu n¹p bän c«n ®å, øc hiÕp Tèng HuÖ Liªn, bá tiÒn ra mua mü n÷ d©ng §Þnh Qu¶n ®Ó kÕt giao quyÒn uy. Tõ ®Çu ®Õn cuèi t¸c phÈm Kim B×nh Mai t¸c gi¶ ®Ò cËp ®Õn ®ñ h¹ng ngêi trong x· héi. Trªn th× cã ho¹n quan, th¸i gi¸m, sèng c¹nh nhµ vua, miÖng nãi nh©n nghÜa ®Ó lµm ®iÒu x»ng bËy. L¹i cã c¸c con sen quªn mÊt th©n phËn t«i ®ßi nh Thu Cóc, mét bän g¸i ®iÕm, c« ®Çu nh Lý QuÕ Th, V¬ng Kinh cïng hµng lo¹t s s·i, ni c«, ®¹o sü, bµ mèi, c« ®ång… tÊt c¶ ®Òu ®îc ®a vµo t¸c phÈm mét c¸ch sinh ®éng. Gi¸ trÞ hiÖn thùc cña Kim B×nh Mai lµ ë chç ®· n¾m ®óng biÓu tîng ®ét xuÊt cña x· héi 12 phong kiÕn cuèi Minh. Nhµ bu«n h·nh tiÕn cïng víi nh÷ng quan hÖ phøc t¹p do ®ång tiÒn v¹n n¨ng chi phèi. Kim B×nh Mai ®· ®a ®Õn cho v¨n ®µn mét bót ph¸p míi - bót ph¸p t¶ ch©n kh¸ch quan. Víi bót ph¸p nµy, sù thùc ®êi sèng ®îc ph¬i trÇn vµ ngêi ®äc kh«ng bÞ chi phèi bëi ®Þnh híng cã s½n. Cã ngêi cho r»ng Kim B×nh Mai lµ "d©m th" bëi m« t¶ ch©n thùc ®êi sèng khuª phßng mét c¸ch trÇn trôi, kh«ng t« vÏ nhng ®ã lµ c¸ch nh×n cña tõng ngêi. Trong x· héi phong kiÕn ngêi ta b¾t ne b¾t n¹t phô n÷, phô n÷ ph¶i cÊm cung, bã ch©n, cha mÑ ®Æt ®©u con ngåi ®Êy. Ngêi phô n÷ kh«ng ®îc phÐp thÓ hiÖn nh÷ng r¹o rùc t©m hån, tÊt nhiªn ®ßi hái t×nh dôc lµ ®iÒu cÊm kþ. Nhng t¸c gi¶ cña Kim B×nh Mai ®· vît ra ngoµi lÔ gi¸o ®Ò cao cuéc sèng ch¨n gèi cña phô n÷ xem ®ã lµ quyÒn chÝnh ®¸ng mµ hä ®îc hëng qua c¸c nh©n vËt Phan Kim Liªn, Lý B×nh Nhi, Bµng Xu©n Mai vµ c¶ mét lò thª thiÕp cña T©y M«n Kh¸nh. V× vËy coi Kim B×nh Mai lµ d©m th lµ hoµn toµn kh«ng cã c¬ së, lµ c¸ch nh×n kh¾c kû cña c¸c nhµ nho. Kh«ng ph¶i chØ cã Kim B×nh Mai míi ®ßi hái ®êi sèng khuª phßng buång the cho nh©n vËt phô n÷ , ë Thñy hö còng vËy, kh«ng chØ cã Phan Kim Liªn mµ c¶ Diªm Bµ TÝch, Phan X¶o V©n ®Òu ch×m ®¾m trong ®êi sèng t×nh dôc. Cã ®iÒu t¸c gi¶ Thñy hö coi ®ã lµ tÊm g¬ng ph¶n diÖn ®Ó lµm næi bËt c¸i th¸nh thiÖn cña c¸c anh hïng. Cßn víi T©y du ký th× nhµ H¸n häc x« viÕt VI. Sªmanèp nãi: "C¸c nh©n vËt, ®Æc biÖt lµ Tr B¸t Giíi ®· kh«ng tõ chèi chiªm ngìng c¸i ®Ñp h×nh hµi cña phô n÷ vµ ®· ph¶n øng lêi kªu gäi kh¾c kû b»ng mét tiÕng thë dµi"[99-100,3] Sù ph¸t triÓn cña tiÓu thuyÕt ®êi Thanh lµm næi râ tiÒm lùc nghÖ thuËt to lín cña tiÓu thuyÕt b¹ch tho¹i. TiÓu thuyÕt ®êi Thanh, nhÊt lµ tiÓu thuyÕt trêng thiªn, ®¹i ®a sè lµ s¸ng t¸c cña c¸c c¸ nh©n chø kh«ng nh Tam Quèc diÔn nghÜa, Thñy hö, T©y du ký ®· tr¶i qua qu¸ tr×nh l©u dµi cña truyÒn thuyÕt, chuyÖn kÓ d©n gian råi míi tíi tay v¨n nh©n chØnh lý, viÕt nªn s¸ch æn ®Þnh. TiÓu thuyÕt ®êi Minh trõ Kim B×nh Mai ra, c¸c cuèn kh¸c th× hoÆc t¶ c¸c anh hïng xuÊt chóng nh L©m Xung, Vâ Tßng, Quan Vò, Tr¬ng Phi, T«n Ngé Kh«ng hoÆc kÓ chuyÖn li kú, ma qu¸i, cßn tiÓu thuyÕt trêng thiªn ®êi Thanh mét sè bé nh Nho l©m ngo¹i sö, Hång l©u méng, l¹i nh¾m vµo sinh ho¹t h»ng ngµy cña gia ®×nh, nh¾m vµo nh©n vËt b×nh thêng trong cuéc sèng mµ miªu t¶. Hång l©u méng (Tµo TuyÕt CÇn) lµ bé tiÓu thuyÕt trêng thiªn ph¶n ¸nh cuéc sèng gia ®×nh ®¹i quý téc hä Gi¶. ThÕ giíi nh©n vËt trong Hång l©u méng ®éc ®¸o, phÇn lín lµ nh©n vËt phô n÷ víi nhiÒu thµnh phÇn ®Þa vÞ tõ bµ chñ, c« chñ 13 ®Õn kÎ hÇu h¹, tõ quý téc ®Õn ngêi b×nh d©n, ngêi n«ng d©n. VÊn ®Ò chÝnh mµ Hång l©u méng tËp trung ph¶n ¸nh lµ bi kÞch t×nh yªu kh«ng tù do, h«n nh©n kh«ng tù chñ gi÷a Gi¶ B¶o Ngäc, L©m §¹i Ngäc vµ TiÕt B¶o Thoa. T×nh yªu vµ h«n nh©n nam n÷ lµ lo¹i ®Ò tµi xa cò, sù vÜ ®¹i cña Hång l©u méng lµ ë chç nã dïng lèi miªu t¶ nh thËt, t¶ ®îc c¨n nguyªn x· héi s©u s¾c tÊn bi kÞch vµ mèi liªn hÖ néi t¹i trong t tëng tÝnh c¸ch cña nh©n vËt chÝnh trong t¸c phÈm. H×nh ¶nh c¸c nh©n vËt n÷ râ nÐt nhÊt trong Hång l©u méng lµ L©m §¹i Ngäc, TiÕt B¶o Thoa, V¬ng Hi Phîng, Th¸m Xu©n… mçi nh©n vËt n÷ ®îc t¸c gi¶ miªu t¶ mét c¸ch kh¸c nhau. L©m §¹i Ngäc xuÊt th©n tõ gia ®×nh trÝ thøc cã nÒ nÕp, mÑ nµng mÊt sím, thêi gian sau cha còng qua ®êi, nµng ph¶i ë nhê nhµ ngo¹i, lín lªn nµng cã kh¶ n¨ng dåi dµo, cã häc thøc s©u réng, phÈm chÊt thanh cao, Ýt a cÇu lôy, phØnh nÞnh, ngay thËt víi b¶n th©n vµ víi c¶ ngêi kh¸c, sèng néi t©m, thiÕt tha víi c¸i t×nh nhng nµng lµ tiÓu th quý téc bÞ lÔ gi¸o vµ quan niÖm truyÒn thèng trãi buéc, khi ¸i t×nh ®Õn mÆc dï rÊt thiÕt tha, mong muèn nµng l¹i kh«ng ®ñ søc tiÕp nhËn nã. Khi t×nh yªu ®· chÝn muåi th× l¹i r¬i vµo bi kÞch kh«ng thÓ nµo vît qua ®îc sù s¾p xÕp theo gia phong, v× thÕ L©m §¹i Ngäc ®· tõ gi· cuéc ®êi víi nçi ®au vÒ thÓ x¸c lÉn tinh thÇn. Nh©n vËt TiÕt B¶o Thoa l¹i ®èi lËp víi L©m §¹i Ngäc còng lµ c« g¸i xinh ®Ñp tµi hoa nhng s¾c s¶o, nµng tá ra l¹nh lïng nhng mÒm dÎo tØnh t¸o, khÐo lÐo. Nµng ®· dïng c¸i kh«n khÐo cïng víi nh÷ng m¸nh khãe nhá ®Ó lÊy lßng mäi ngêi trong gia ®×nh hä Gi¶ mµ ai còng b»ng lßng bªnh vùc ®øng vÒ phÝa nµng. V¬ng Hi Phîng xinh ®Ñp th«ng minh, th¸o v¸t, tham lam vµ tµn nhÉn. ë c« héi tô tÊt c¶ c¸c yÕu tè víi ®Çy ®ñ b¶n tÝnh cña m×nh. Th¸m Xu©n còng lµ h×nh tîng nh©n vËt n÷ mang bi kÞch lín cña t×nh mÑ con. Trong lóc ngêi mÑ tù hµo vÒ nµng th× nµng l¹i khã chÞu chª mÑ lµ quª mïa, tõ chèi ngêi mÑ ®¸ng th¬ng, tr©ng tr¸o tù hµo vÒ th©n phËn n« tµi cña m×nh. Th¸m Xu©n lµ lo¹i tay sai lý tëng mµ chÕ ®é phong kiÕn a thÝch, ®¸nh gi¸ cao, mÉu ngêi cña t tëng chÝnh thèng. Hµng tr¨m nh©n vËt trong Hång l©u méng kh«ng nh©n vËt nµo gièng nh©n vËt nµo, tõ vÎ ®Ñp cho ®Õn tÝnh c¸ch, lêi ¨n tiÕng nãi, mçi nh©n vËt mét vÎ riªng. L©m §¹i Ngäc kh¸c TiÕt B¶o Thoa, V¬ng Hi Phîng kh¸c Th¸m Xu©n vµ còng kh¸c c¶ nh©n vËt n÷ kh¸c. §ã chÝnh lµ sù tµi t×nh trong c¸ch miªu t¶ nh©n vËt cña Tµo TuyÕt CÇn. Tµo TuyÕt CÇn miªu t¶ nhiÒu phô n÷ mµ chñ yÕu l¹i lµ nh÷ng thiÕu n÷ gièng nhau hoÆc na n¸ gièng nhau vÒ ®é tuæi, hoµn c¶nh sèng, c¸ch sèng. Râ rµng ®iÒu ®ã lµm cho viÖc miªu t¶ gÆp nhiÒu khã kh¨n. Nhng Tµo TuyÕt CÇn kh«ng nh÷ng cã thÓ miªu t¶ ®îc hÕt c¸ tÝnh cña tõng ngêi, mµ 14 ®Õn c¶ nh÷ng tÝnh c¸ch gÇn gièng nhau, chØ kh¸c ë nh÷ng nÐt ®Æc trng hÕt søc tinh tÕ, còng ®îc «ng kh¾c häa mét c¸ch tû mû. Ch¼ng h¹n tÝnh «n hßa thuÇn hËu, dÞu dµng cña TËp Nh©n, tÝnh phãng kho¸ng béc trùc cña Sö T¬ng V©n kh¸c víi tÝnh phãng kho¸ng béc trùc cña chÞ em Ba Vu, L©m §¹i Ngäc vµ DiÖn Ngäc ®Òu quen tÝnh kiªu kú, c« ®éc, nhng hä l¹i cã ®iÓm kh¸c nhau, mét ngêi nhËp thÕ cßn ngêi kia xuÊt thÕ. TÝnh kiªu kú c« ®éc cña §¹i Ngäc lµm cho ngêi ta c¶m thÊy nãng, nhng ë ®iÓm nµy cña DiÖn Ngäc lµm cho ngêi ta thÊy l¹nh. Díi ngßi bót cña «ng, ngay c¶ c¸c c« tú n÷, a hoµn ch¼ng ®îc d¹y dç häc hµnh g× còng ®îc thÓ hiÖn rÊt râ nÐt, c¶m ®éng. Con ngêi v× nçi bÊt h¹nh cña ngêi kh¸c mµ c¶m thÊy ®au khæ s©u s¾c nh Tö Quyªn, hay con ngêi cã nhiÖt t×nh nång ch¸y nhng l¹i bÞ dËp t¾t phò phµng nh T×nh V¨n, kÎ n« tú xinh ®Ñp, hiÒn dÞu bÞ c¸c «ng chñ hµnh h¹ lµm nhôc, bá r¬i nh Vu Tam Th råi sau ®ã bÞ c¸c bµ chñ hµnh h¹, xØ nhôc ph¶i dÉn ®Õn c¸i chÕt oan øc, tñi nhôc...®· tõng lµm cho ngêi ®äc c¶m ®éng ®Õn trµo níc m¾t. Th«ng qua bÊy nhiªu h×nh tîng nh©n vËt n÷ ®îc kh¾c häa khÐo lÐo, nhÊt lµ th«ng qua nh÷ng thiÕu n÷ trÎ trung bÞ chµ ®¹p, bÞ h·m h¹i, mçi ngêi mét c¸ch, Tµo TuyÕt CÇn ®· lín tiÕng chØ trÝch, ph¶n ®èi x· héi phong kiÕn mét c¸ch s©u s¾c. Cïng song song víi c¸c bé trêng Thiªn tiÓu thuyÕt, ë ®êi Thanh cßn xuÊt hiÖn hai bé tiÓu thuyÕt ®o¶n thiªn b»ng v¨n ng«n lµ Liªu Trai chÝ dÞ (Bå Tïng Linh) vµ DuyÖt Vi Th¶o §êng ký (kû Quan) vµ nhØÒu tiÓu thuyÕt, truyÖn kÓ kh¸c. TruyÖn ng¾n v¨n ng«n ®· tr¶i qua c¸c thêi ®¹i tõ chÝ qu¸i Lôc TriÒu (thÕ kû III - VI) ®Õn truyÒn kú ®êi §êng ph¸t triÓn ®Õn Tèng - Nguyªn råi dÇn ®i vµo suy kiÖt. Bå Tïng Linh víi Liªu Trai chÝ dÞ, mét ®Ønh nói l¹ nh« lªn, ®¹t thµnh tùu cao nhÊt cña thÓ lo¹i truyÖn ng¾n v¨n ng«n. C¶ bé ®o¶n thiªn tiÓu thuyÕt gåm 500 truyÖn (c¶ Liªu Trai chÝ dÞ thËp di 68 truyÖn) t¶ hÕt mäi nçi bÊt b×nh cña nh©n gian, ca ngîi nh÷ng mèi t×nh ®Ñp ®Ï, göi g¾m nçi c¨m uÊt lÎ loi cña mét ®êi kh«ng gÆp c¬ héi thÓ hiÖn tµi n¨ng. Liªu Trai chÝ dÞ chia lµm 46 quyÓn, 431 ch¬ng, Bå Tïng Linh ®Õn tuæi 50 míi viÕt xong vµ cho lµ døt kho¸t, tù viÕt lÊy lêi ®Ò tùa: "Tai kh«ng ®îc nh Can B¶o, thêng thÝch viÖc su tÇm, t×nh gièng víi Hoµng Ch©u, a nghe nãi chuyÖn quû. Råi th× cÇm bót, nh©n chÐp thµnh ch¬ng, l©u råi tÊt th¶y ngêi bèn ph¬ng l¹i dïng èng lu tr¹m mµ göi ®Õn cho, nh©n thÕ mµ sù vËt tù t¹p ®îc tèt, tÝch lòy ®îc nhiÒu thªm. ThÕ lµ nãi viÖc gãp nhÆt dµnh dôm ®· l©u råi, song trong s¸ch còng cã nhiÒu sù tÝch lÊy tõ truyÒn kú ®êi §êng råi chuyÓn hãa ra, ®iÒu nµy kh«ng tù nãi ra, ®ã lµ b¾t chíc ngêi xa mµ dÊu ®i vËy"[95-96,9]. 15 T¹i sao ®Õn ®êi Thanh mµ yÕu tè kú l¹ vÉn xuÊt hiÖn? Bëi v× nhµ Thanh lµ triÒu ®¹i ngo¹i téc cuèi cïng cña Trung Quèc. Sèng trong x· héi cã nhiÒu m©u thuÉn, ®êi sèng ngét ng¹t c¨ng th¼ng, nhµ Thanh chØ ®Ò cao lý häc vµ xö téi c¸c nhµ v¨n d¸m mØa mai ch©m biÕm chÕ ®é. LuËt cña chóng ghi râ: “phµm ®µo kÐp diÔn t¹p kÞch kh«ng ®îc ®ãng vai c¸c vua chóa, hoµng hËu, cung phi, trung thÇn tiÕt liÖt. Ai vi ph¹m bÞ ph¹t tr¨m trîng nhng ®ãng thÇn tiªn, nghÜa phu, ®¹o sÜ, liÖt phô, con hiÒn d©u th¶o th× ®îc ”[12,12]. V× vËy chØ cã göi t©m t nguyÖn väng cña m×nh vµo yÕu tè kú l¹ ®Ó ®¸p øng ®ßi hái vÒ ®êi sèng tinh thÇn cña nh©n d©n vµ tÇng líp thÞ d©n ®«ng ®¶o. Bå Tïng Linh ®· dùa vµo nh÷ng c©u chuyÖn cã s½n vµ thÇn tho¹i d©n gian, tæ chøc l¹i kÕt cÊu, x©y dùng l¹i nh©n vËt thªm bít c¸c t×nh tiÕt, tu søc ng«n tõ… ®Ó t¸i t¹o thµnh nh÷ng thiªn truyÖn ng¾n hoµn toµn míi, hÊp dÉn ®èi víi b¹n ®äc, kh¸c so víi nh÷ng truyÖn vÆt v·nh ®êi Ngôy - TÊn vµ truyÒn kú ®êi §êng. PhÇn lín c¸c truyÖn cña Liªu Trai chÝ dÞ ®· thÓ hiÖn sù s¸ng t¹o ®éc ®¸o cña nhµ v¨n, nh÷ng t×nh tiÕt lµm nßng cèt cho diÔn biÕn c¸c mèi quan hÖ gi÷a c¶ yÕu tè kú l¹ vµ sù ph¸t triÓn tÝnh c¸ch nh©n vËt kh«ng phøc t¹p, c¸c m©u thuÉn xung ®ét ë mçi truyÖn cã yÕu tè kú l¹ ®îc triÓn khai kh¸ ®«ng, tÇn sè lÆp l¹i c¸c m« thøc nghÖ thuËt trong viÖc thÓ hiÖn c¸c mèi quan hÖ xung ®ét cèt truyÖn ë mét lo¹t t¸c phÈm viÕt vÒ nh©n vËt phô n÷ chiÕm khèi lîng cùc lín. Lùc lîng nh©n vËt n÷ ®· lµm thµnh c¬ së ®¸ng tin cËy cho viÖc x¸c ®Þnh yÕu tè kú l¹ trong tiÓu thuyÕt v¨n ng«n nµy. Nhng nh×n chung c¸c truyÖn trong Liªu Trai chÝ dÞ ®Òu mang d¸ng dÊp h×nh hµi néi dung vµ nghÖ thuËt hoµn toµn míi mÎ, phong phó hÊp dÉn mét phÇn nhê sù xuÊt hiÖn thêng xuyªn cña yÕu tè hoang ®êng, kú l¹. Nãi c¸ch kh¸c c¸i míi vµ hÊp dÉn trong mçi cèt truyÖn Êy n»m trän trong c¸i thÇn mµ tõ t×nh tiÕt c©u chuyÖn cho ®Õn viÖc x©y dùng c¸c nh©n vËt (®Æc biÖt lµ nh©n vËt phô n÷) ®· gãp phÇn lµm næi bËt bé tiÓu thuyÕt Liªu Trai chÝ dÞ. Bå Tïng Linh ®· kh«ng ®i theo l«gÝc th«ng thêng cña ngêi xa khi x©y dùng cèt truyÖn nghÜa lµ c¸c nhµ v¨n thêi tríc ®ã Ýt ®Æt cho m×nh môc ®Ých ph¶i nghÜ ra mét cèt truyÖn mµ hä thêng t¸i t¹o trªn c¬ së nh÷ng cèt truyÖn ®· h×nh thµnh s½n, sau ®ã b»ng c¸ch tæ chøc l¹i kÕt cÊu, x©y dùng l¹i nh©n vËt thªm bít c¸c t×nh tiÕt… ®Ó cho ra ®êi mét t¸c phÈm theo c¸ch tr×nh bµy riªng cña hä. Bå Tïng Linh kh«ng lµm nh thÕ mµ c¸c truyÖn trong Liªu Trai chÝ dÞ cã cèt truyÖn, cã kÕt cÊu hoµn toµn míi mÎ lµ s¸ng t¸c v¨n häc thùc sù chø kh«ng ph¶i lµ mét c«ng tr×nh ghi chÐp (truyÖn chÐp ë Liªu Trai) nh Bå Tïng 16 Linh tù ®Ò trong lêi nhËn xÐt cña m×nh. Bëi v× cèt truyÖn ë c¸c truyÖn cã sù ph¸t triÓn rÊt riªng biÖt kh«ng gièng nhau vµ còng kh«ng thÓ lÉn lén vµo nhau ®îc bëi c¸i ®iÓm nh×n kú ¶o hoang ®êng cña chÝnh t¸c gi¶ Bå Tïng Linh. Nh÷ng chi tiÕt, nh÷ng yÕu tè mang tÝnh chÊt siªu nhiªn, hoang ®êng xuÊt hiÖn theo tr×nh tù l«gÝc cña c©u chuyÖn, mÆc dï yÕu tè lo¹i nµy kh«ng xa l¹ ®èi víi v¨n häc Trung Quèc tríc ®ã nhng ®èi víi Bå Tïng Linh ®· sö dông nã mét c¸ch cã ý thøc vµ s¸ng t¹o. Thêng th× cã khi mét truyÖn ng¾n, yÕu tè kú ¶o xuÊt hiÖn nh mét t×nh tiÕt, mét chi tiÕt nhá, víi môc ®Ých nèi kÕt c¸c hiÖn tîng x¶y ra trong truyÖn. Nh÷ng chi tiÕt nh hån ma hiÖn vÒ hay n»m méng thÊy, bÊt chît gÆp trªn ®êng lµ nh÷ng hiÖn tîng l¹. MÆc dï chØ lµ nh÷ng chi tiÕt nhá bæ sung cho sù ph¸t triÓn cña cèt truyÖn nhng ®· cã t¸c dông lín trong viÖc lµm cho cèt truyÖn thªm hÊp dÉn ®em l¹i kÕt thóc cã hËu gièng nh truyÖn cæ tÝch. Ch¼ng h¹n nh DÕ chäi, §Ëu ThÞ, Hång Ngäc, Hoµng Anh …lµ nh÷ng dÉn chøng cô thÓ. ë “DÕ chäi”, ®øa con trai Thµnh Danh biÕn thµnh con dÕ: “§Ëu ThÞ”, hån cña §Ëu ThÞ hiÖn vÒ tr¶ thï kÎ ®éc ¸c, ph¶n béi. YÕu tè kú cßn xuÊt hiÖn trong c¸c truyÖn nh: TÞch Ph¬ng B×nh, Con g¸i «ng Lç, H¬ng Ngäc, C¸t C©n,… nh÷ng truyÖn nµy ®· ®îc lu truyÒn trong d©n gian, vµ còng cã nh÷ng chi tiÕt kú l¹ trªn, nhng Bå Tïng Linh ®· tæ chøc vµ x©y dùng nªn mét cèt truyÖn hoµn toµn míi mÎ, trong ®ã yÕu tè kú kh«ng thÓ v¾ng mÆt. §äc Liªu Trai chÝ dÞ ta b¾t gÆp thÕ giíi ma ®«ng ®¶o: ë ®©y ma lµ m« tÝp nghÖ thuËt kú ¶o quen thuéc trong v¨n ch¬ng, lµ s¶n phÈm cña trÝ tëng tîng s¸ng t¹o cña nghÖ sü thÓ hiÖn ngay tõ chÝnh h×nh ¶nh cña con ngêi, lµ ph¬ng tiÖn ®éc ®¸o giµu tÝnh t¹o h×nh. V× nã lµ h×nh ¶nh vay mîn tõ thÕ giíi con ngêi, ®îc h×nh nh©n hãa vÒ mÆt h×nh thøc vµ nh©n hãa vÒ mÆt sinh ho¹t nªn cã thÓ mîn cÆp kh¸i niÖm vËt chÊt - ph¶n vËt chÊt cña lý luËn häc hiÖn ®¹i cho dÔ n¾m b¾t b¶n chÊt cña nã, Hå Li ma quû lµ ph¶n vËt chÊt cña con ngêi. Tõ ®ã nã cho phÐp nh×n nhËn ®¸nh gi¸ con ngêi vµ cuéc ®êi tõ chiÒu ngîc l¹i nghÜa lµ Bå Tïng Linh ®· dïng méng ®Ó nãi thùc, dïng c¸i ¶o ®Ó nãi c¸i thùc trong nghÖ thuËt x©y dùng vµ tæ chøc t¸c phÈm. NÕu ®em so s¸nh yÕu tè kú ¶o trong truyÖn cña Bå Tïng Linh víi H.de Balzac th× dÔ dµng nhËn thÊy nÕu ta lîc yÕu tè kú ¶o ®ã th× cèt truyÖn hiÖn thùc vÉn ®øng v÷ng vµ cã gi¸ trÞ. Ch¼ng h¹n “MiÕng Da Lõa”, nÕu ta bá ®i yÕu tè kú ¶o MiÕng Da Lõa ra khái c©u chuyÖn th× c©u chuyÖn vÉn ph¸t triÓn 17 b×nh thêng nhng MiÕng Da Lõa lµ yÕu tè gãp phÇn ph¶n ¸nh x· héi s©u s¾c h¬n, ®Çy ®ñ h¬n. Bå Tïng Linh l¹i lÊy nh÷ng yÕu tè kú ¶o dÉn d¾t cèt truyÖn, nÕu thiÕu v¾ng yÕu tè kú ¶o th× cèt truyÖn sÏ khã mµ ®øng v÷ng ®îc. Do vËy, yÕu tè kú ¶o trong bé truyÖn cña «ng lµ rÊt quan träng gi÷ vai trß dÉn d¾t cèt truyÖn ph¸t triÓn. Bå Tïng Linh tõ suy nghÜ vÒ thêi cuéc, vÒ b¶n th©n vµ nh÷ng íc väng lín kh«ng thùc hiÖn ®îc nªn c¸c nh©n vËt trong hµng lo¹t t¸c phÈm cã liªn quan ®Õn c¸i kú ¶o, chÞu sù t¸c ®éng cña c¸i kú ¶o. Do vËy mµ rÊt Ýt truyÖn cña Bå Tïng Linh l¹i kh«ng cã mÆt yÕu tè kú mµ Bå Tïng Linh ®· mang ®Õn cho chóng ta nh÷ng suy c¶m vÒ mét vÎ ®Ñp "cæ tÝch hiÖn ®¹i" ë mçi c©u chuyÖn cã yÕu tè kú ¶o. Nãi c¸ch kh¸c, h cÊu vµ tëng tîng lµ vÊn ®Ò quan träng xuyªn suèt trong tËp truyÖn nµy. ë ®©y víi trÝ tëng tîng phong phó, h cÊu nghÖ thuËt ë tr×nh ®é cao, ®ét biÕn so víi t duy nghÖ thuËt c¸c nhµ nho cïng thêi, Bå Tïng Linh ®· thÓ hiÖn bíc nh¶y vät quan träng trong quan niÖm vÒ cuéc sèng cña con ngêi thêi ®¹i lóc bÊy giê, c¸ch nh×n cña t¸c gi¶ vÒ nh©n vËt, vÒ thÕ giíi con ngêi mang mµu s¾c tëng tîng. ThÕ giíi nh©n vËt trong Liªu Trai chÝ dÞ rÊt ®«ng ®¶o, gåm nh©n vËt nam n÷ nh©n vËt trÝ thøc, vµ nh©n vËt thuéc c¸c thµnh phÇn trong x· héi. Trong sè ®ã xuÊt hiÖn nhiÒu vµ chiÕm sè lîng nhiÒu nhÊt lµ nh©n vËt n÷. Kh¶o s¸t Liªu Trai chÝ dÞ (tËp 1 vµ tËp 2, nhµ xuÊt b¶n v¨n hãa Sµi Gßn n¨m 2005) gåm 432 truyÖn th× cã ®Õn 165 truyÖn viÕt vÒ nh©n vËt n÷. Nh©n vËt n÷ cã khi thuéc lùc lîng siªu nhiªn, cã khi lµ con ngêi trÇn thÕ cã khi nh©n vËt n÷ võa mang yÕu tè hoang ®êng kú l¹ l¹i võa mang ®Æc ®iÓm cña con ngêi b×nh thêng. Cã nhiÒu truyÖn nh©n vËt phô n÷ chØ lµ nh©n vËt phô nhng phô n÷ lµ nh©n vËt trung t©m chiÕm kho¶ng 35% tæng sè s¸ng t¸c cña Bå Tïng Linh. ThÕ giíi nh©n vËt n÷ trong Liªu Trai chÝ dÞ phong phó vµ ®a d¹ng. Hä lµ nh÷ng nh©n vËt cã vai trß chñ ®¹o trong gia ®×nh, lµ ngêi vî, ngêi mÑ, ngêi con; Hä xuÊt th©n tõ nhiÒu thµnh phÇn cña x· héi, lµ khuª n÷, kü n÷, d©n n÷ ; Hä lµ ma, lµ hå, lµ quû, lµ tiªn, lµ qu¸i trong thÕ giíi siªu nhiªn, l¹i ®îc thÓ hiÖn tõ nhiÒu th©n phËn. Nh©n vËt n÷ trong Liªu Trai chÝ dÞ v× vËy võa thùc l¹i võa h. Sù h h thùc thùc Êy ®· lµm cho h×nh tîng phô n÷ trë nªn ®Ñp vµ hÊp dÉn h¬n. C¸c nh©n vËt xÐt vÒ mÆt chøc n¨ng cã thÓ ph©n thµnh nhiÒu lo¹i nh©n vËt. 18 Trong sè 165 truyÖn viÕt vÒ nh©n vËt n÷ th× cã ®Õn 110 truyÖn nh©n vËt n÷ lµ thÇn linh ma qu¸i, 54 truyÖn lµ ngêi thêng. Ngoµi ra cã 13 truyÖn viÕt vÒ nh©n vËt n÷ nöa ngêi nöa qu¸i. VÒ v¨n xu«i trung ®¹i thêi Minh Thanh viÕt vÒ nh©n vËt n÷ : NhiÒu, gi÷ vai trß quan träng trong t¸c phÈm, cã nh÷ng nÐt míi so víi tríc vÒ kh¸c väng sèng, vÒ t×nh yªu – h¹nh phóc. 19 Ch¬ng 2 §Æc ®iÓm cña nh©n vËt n÷ trong Liªu Trai chÝ dÞ Trong Liªu Trai chÝ dÞ phÈm chÊt cña nh©n vËt ®îc miªu t¶ theo chuÈn mùc, khu«n phÐp cña ®¹o ®øc phong kiÕn. Ngêi phô n÷ díi chÕ ®é phong kiÕncã th©n phËn thËt ®¸ng th¬ng. Hä lµ n¹n nh©n cña hñ tôc träng nam khinh n÷. Hä còng lµ nh÷ng ngêi cã t©m hån- ®¹o ®øc cao ®Ñp. Bå Tïng Linh nh×n thÊy phÈm chÊt tèt ®Ñp cña hä, c¶m th«ng s©u s¾c cho cuéc ®êi vµ sè phËn cña hä b»ng c¸ch viÕt thiªn ®o¶n thiªn liªn hoµn tiÓu thuyÕt b»ng v¨n ng«n bÊt hñ nµy. 2 ®Æc ®iÓm cña nh©n vËt n÷ trong Liªu Trai chÝ dÞ 2.1 Sù thuû chung trong t×nh yªu Liªu Trai chÝ dÞ ®· thÓ hiÖn ngêi phô n÷ trong mèi quan hÖ víi gia ®inh vµ x· héi. T¸c gi¶ ®· ®Æt ngêi phô n÷ trong bèi c¶nh gia ®×nh cô thÓ ®Ó hä cã ®iÒu kiÖn béc lé nh©n phÈm, tÝnh c¸ch cña m×nh. X· héi phong kiÕn Trung Hoa ®Ò cao c¸c ®øc tÝnh “ c«ng, dung, ng«n, h¹nh ”cña ngêi phô n÷. Mét nhµ v¨n ®· tõng nãi : “DÞu dµng, kiªn nhÉn, chÞu ®ùng ”®ã lµ nh÷ng tõ ng÷ dÖt nªn phÈm chÊt cña ngêi phô n÷. Bå Tïng Linh còng ngîi ca, kh¼ng ®Þnh nh÷ng phÈm chÊt Êy. Ngêi phô n÷ trong t¸c phÈm cña «ng hiÖn lªn víi nh÷ng phÈm chÊt cao ®Ñp, tiÕt th¸o m¹nh mÏ, ®Êu tranh b¶o vÖ t×nh yªu h¹nh phóc. Cho dï nh©n vËt n÷ lµ con ngêi trÇn tôc hoÆc thuéc lùc lîng siªu nhiªn, thÇn th¸nh th× hä ®Òu cã nh÷ng phÈm chÊt trong s¸ng ®Ñp ®¸ng ngîi ca. Bå Tïng Linh ®· tËp trung ph¶n ¸nh nh÷ng ®øc tÝnh tèt ®Ñp cña hä ®ång thêi lý gi¶i c¨n nguyªn næi khæ mµ ngêi phô n÷ ph¶i g¸nh chÞu. Trong Liªu Trai chÝ dÞ, nh÷ng phô n÷ dï sèng n¬i trÇn thÕ hay chèn diªm gian, ®Òu cã kh¸t väng sèng tù do, tù t¹i. Hä gièng nhau ë tinh thÇn dòng c¶m tÊn c«ng vµo hiÖn thùc xÊu xa, ®Êu tranh kiªn quyÕt víi thÕ lùc tµn ¸c. Ch¼ng h¹n ngêi con g¸i hä VÖ trong truyÖn “Hång Ngäc”, H¬ng Ngäc, Gi¸ng TuyÕt trong truyÖn “ H¬ng Ngäc ” Anh Ninh ( Anh Ninh ), HiÖp N÷ ( HiÖp N÷ ), A Tiªm ( A Tiªm ), Thôy V©n (Thôy V©n ), San H« ( San H« )... “®Òu coi khinh trËt tù phong kiÕn gi÷ trän mèi t×nh trong tr¾ng thuû chung”[126,11]. Hä kh«ng hÒ tÝnh to¸n so ®o trong t×nh yªu, bÊt chÊp m«n ®¨ng hé ®èi, tù phã cho m×nh sø mÖnh l¹ chän ngêi yªu. Hä yªu nhau lÊy nhau kh«ng ph¶i hiÕu kú hay mª s¾c. V« luËn ngêi yªu cña hä lµ hå ly ma qu¸i yªu tinh cña hoa, yªu tinh cña c¸, hå quû, hä vÉn t«n träng nhau vµ cã sù 20
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan