Tài liệu Luận văn chứng khoán và thị trường chứng khoán giải pháp nhằm thúc đẩy thị trường chứng khoán ở nước ta

LỜI MỞ ĐẦU Víi sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ vÒ kinh tÕ cña thÕ giíi, sù v¬n lªn kh«ng ngõng cña c¸c níc trong khu vùc vÒ tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc mµ ®Æc biÖt lµ sù ph¸t triÓn nh vò b·o vÒ kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi. §iÒu ®ã ®Æt níc ta vµo mét vÞ thÕ v« cïng quan träng, bëi v× níc ta n»m ë vÞ trÝ cùc kú nh¹y c¶m, nh¹y c¶m c¶ vÒ vÞ trÝ chiÕn lîc qu©n sù còng nh kinh tÕ trong khu vùc. ChÝnh v× thÕ mµ §¶ng vµ nhµ níc ®· nhËn thÊy râ c«ng viÖc cña m×nh lµ ph¶i l·nh ®¹o, ®Þnh híng ph¸t triÓn cho nÒn kinh tÕ ®Êt níc sao cho thËt tèt, ®Ó tiÕn vµo kû nguyªn míi víi thµnh c«ng míi rùc rì. §Ó ®¹t ®îc ®iÒu ®ã §¶ng, nhµ níc ®· ®a ra nhiÖm vô vµ môc tiªu ph¶i tiÕn hµnh "C«ng nghiÖp ho¸ vµ HiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc". §Ó tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ thµnh c«ng, t¨ng trëng kinh tÕ bÒn v÷ng, kh¾c phôc nguy c¬ tôt hËu so víi c¸c níc trong khu vùc cÇn ph¶i cã nguån vèn lín. Mµ ®Ó cã nguån vèn lín cÇn ph¸t triÓn thÞ trêng chøng kho¸n. Tuy nhiªn, viÖc ph¸t triÓn thÞ trêng chøng kho¸n ë ViÖt Nam gÆp kh«ng Ýt khã kh¨n vÒ kinh tÕ nhng còng chÝnh nã l¹i cã thÓ trë thµnh vËt c¶n cho nÒn kinh tÕ Êy. 1 ChÝnh v× thÕ, mµ h¬n bao giê hÕt chóng ta cÇn ph¶i chuÈn bÞ mét c¸ch kü cµng c¶ vÒ kiÕn thøc c¬ b¶n vµ c¸c kinh nghiÖm cña c¸c níc kh¸c trªn thÕ giíi vÒ c¬ cÊu qu¶n lý vµ kiÓm so¸t ho¹t ®éng cña thÞ trêng chøng kho¸n. Cã nh vËy th× thÞ trêng chøng kho¸n míi kh«ng trë thµnh vËt c¶n cña nÒn kinh tÕ. Chóng em xin ch©n thµnh c¶m ¬n sù gióp ®ì cña thÇy gi¸o §inh Xu©n Tr×nh, ngêi ®· gióp chóng em hoµn thµnh ®Ò tµi nµy. Trong ph¹m vi bµi tiÓu luËn ch¾c ch¾n kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt, rÊt mong ®îc sù gãp ý cña c¸c thÇy c« vµ c¸c b¹n. 2 PhÇn1: chøng kho¸n vµ thÞ trêng chøng kho¸n I. chøng kho¸n 1. Kh¸i niÖm : Chøng kho¸n lµ chøng chØ thÓ hiÖn quyÒn cña chñ së h÷u chøng kho¸n ®èi víi ngêi ph¸t hµnh. Chøng kho¸n bao gåm : chøng kho¸n nî (tr¸i phiÕu), chøng kho¸n vèn (cæ phiÕu) vµ c¸c chøng chØ cã nguån gèc chøng kho¸n (chøng quyÒn, chøng khÕ, chøng chØ thô hëng ...). C¸c chøng kho¸n do chÝnh phñ, chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng vµ c¸c c«ng ty ph¸t hµnh víi møc gi¸ nhÊt ®Þnh. Sau khi ph¸t hµnh, c¸c chøng kho¸n cã thÓ ®îc mua ®i b¸n l¹i nhiÒu lÇn trªn thÞ trêng chøng kho¸n theo c¸c møc gi¸ kh¸c nhau tuú thuéc vµo cung vµ cÇu trªn thÞ trêng. 2. C¸c lo¹i chøng kho¸n : 2.1. Cæ phiÕu : Cæ phiÕu lµ chøng kho¸n vèn, x¸c nhËn quyÒn së h÷u mét phÇn tµi s¶n c«ng ty cña cæ ®«ng. Cæ phiÕu gåm hai lo¹i chÝnh: - Cæ phiÕu thêng: lµ cæ phiÕu x¸c ®Þnh quyÒn së h÷u cña cæ ®«ng trong c«ng ty. Cæ phiÕu thêng ®îc ®Æc trng bëi quyÒn qu¶n lÝ, kiÓm so¸t c«ng ty. Cæ 3 ®«ng së h÷u cæ phiÕu thêng ®îc tham gia bÇu héi ®ång qu¶ trÞ, tham gia bá phiÕu quyÕt ®Þnh c¸c vÊn ®Ò lín cña c«ng ty. Cæ tøc cña cæ phiÕu thêng ®îc tr¶ khi héi ®ång qu¶n trÞ c«ng bè. Khi c«ng ty gi¶i thÓ hoÆc ph¸ s¶n, cæ ®«ng së h÷u cæ phiÕu thêng sÏ ®îc chia sè tiÒn cßn l¹i sau khi thanh to¸n c¸c kho¶n nî vµ thanh to¸n cho cæ phiÕu u ®·i. - Cæ phiÕu u ®·i: lµ cæ phiÕu cã cæ tøc x¸c ®Þnh ®îc thÓ hiÖn b»ng sè tiÒn x¸c ®Þnh ®îc in trªn cæ phiÕu hoÆc theo tØ lÖ phÇn tr¨m cè ®Þnh so víi mÖnh gi¸ cæ phiÕu. Cæ phiÕu u ®·i thêng ®îc tr¶ cæ tøc tríc c¸c cæ phiÕu thêng. Cæ ®«ng së h÷u cæ phiÕu u ®·i kh«ng ®îc tham gia bá phiÕu bÇu ra héi ®ång qu¶n trÞ. Khi c«ng ty gi¶i thÓ hoÆc ph¸ s¶n, cæ phiÕu u ®·i ®îc u tiªn thanh to¸n tríc c¸c cæ phiÕu thêng. 2.2. Tr¸i phiÕu : Tr¸i phiÕu lµ chøng kho¸n nî, ngêi ph¸t hµnh tr¸i phiÕu ph¶i tr¶ l·i vµ hoµn tr¶ gèc cho nh÷ng ngêi së h÷u tr¸i phiÕu vµo lóc ®¸o h¹n. Tr¸i phiÕu cã thÓ ph©n theo nhiÒu tiªu chÝ kh¸c nhau: - C¨n cø vµo chñ thÓ ph¸t hµnh, tr¸i phiÕu gåm hai lo¹i chÝnh lµ: tr¸i phiÕu chÝnh phñ, tr¸i phiÕu chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng (do chÝnh phñ vµ chÝnh quyÒn ®Þa 4 ph¬ng ph¸t hµnh) vµ tr¸i phiÕu c«ng ty (do c«ng ty ph¸t hµnh). - C¨n cø vµo tÝnh chÊt chuyÓn ®æi, tr¸i phiÕu ®îc chia thµnh lo¹i cã kh¶ n¨ng chuyÓn ®æi (chuyÓn ®æi thµnh cæ phiÕu) vµ lo¹i kh«ng cã kh¶ n¨ng chuyÓn. - C¨n cø vµo c¸ch thøc tr¶ l·i, tr¸i phiÕu ®îc chia thµnh c¸c lo¹i sau: + Tr¸i phiÕu cã l·i suÊt cè ®Þnh: lµ lo¹i tr¸i phiÕu ®îc thanh to¸n cè ®Þnh theo ®Þnh kú. + Tr¸i phiÕu víi l·i suÊt th¶ næi: lµ lo¹i tr¸i phiÕu mµ kho¶n l·i thu ®îc thay ®æi theo sù biÕn ®éng cña l·i suÊt thÞ trêng hoÆc bÞ chi phèi bëi biÓu gi¸, ch¼ng h¹n nh gi¸ b¸n lÎ. + Tr¸i phiÕu chiÕt khÊu: lµ lo¹i tr¸i phiÕu kh«ng tr¶ thëng vµ ®îc b¸n theo nguyªn t¾c chiÕt khÊu. TiÒn thëng cho viÖc së h÷u tr¸i phiÕu n»m díi d¹ng lîi nhuËn do vèn ®em l¹i h¬n lµ tiÒn thu nhËp ( nã lµ phÇn chªnh lÖch gi÷a gi¸ trÞ danh nghÜa- mÖnh gi¸ tr¸i phiÕu vµ gi¸ mua). - Tr¸i phiÕu cã b¶o ®¶m vµ tr¸i phiÕu kh«ng cã b¶o ®¶m. 2.3. C¸c chøng chØ cã nguån gèc chøng kho¸n: - Chøng quyÒn: lµ giÊy x¸c nhËn quyÒn ®îc mua cæ phiÕu míi ph¸t hµnh t¹i møc gi¶i têng b¸n ra cña c«ng 5 ty. C¸c chøng quyÒn thêng ®îc ph¸t hµnh cho cæ ®«ng cò, sau ®ã chóng cã thÓ ®îc ®em ra giao dÞch. - Chøng khÕ: lµ c¸c giÊy tê ®îc ph¸t hµnh kÌm theo c¸c tr¸i phiÕu, trong ®ã x¸c nhËn quyÒn ®îc mua cæ phiÕu theo nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh. - Chøng chØ thô hëng: lµ giÊy x¸c nhËn quyÒn lîi cña kh¸ch hµng lµ nh÷ng nhµ ®Çu t c¸ nh©n trong c¸c quü ®Çu t nhÊt ®Þnh. Chøng chØ nµy cã thÓ ®îc mua b¸n, giao dÞch trªn thÞ trêng chøng kho¸n nh c¸c giÊy tê cã gi¸ trÞ kh¸c. Chøng chØ nµy do c«ng ty tÝn th¸c ®Çu t hay c¸c quü t¬ng hç ph¸t hµnh (lµ tæ chøc chuyªn nghiÖp thùc hiÖn ®Çu t theo sù uû nhiÖm cña kh¸ch hµng)... II. thÞ trêng chøng kho¸n ThÞ trêng chøng kho¸n lµ n¬i diÔn ra c¸c ho¹t ®éng mua b¸n chøng kho¸n theo c¸c nguyªn t¾c cña thÞ trêng (theo quan hÖ cung cÇu): 1. C¬ cÊu XÐt vÒ sù lu th«ng cña CK trªn thÞ trêng,TTCK cã hai lo¹I:thÞ trêng s¬ cÊp vµ thÞ trêng thø cÊp. ThÞ trêng s¬ cÊp: Lµ thÞ trêng ph¸t hµnh. §©y lµ thÞ trêng mua b¸n c¸c chøng kho¸n ph¸t hµnh lÇn ®Çu gi÷a nhµ ph¸t hµnh (ngêi b¸n) vµ nhµ ®Çu t (ngêi mua). Trªn thÞ trêng s¬ cÊp, chÝnh phñ vµ c¸c c«ng ty thùc 6 hiÖn huy ®éng vèn th«ng qua viÖc ph¸t hµnh- b¸n chøng kho¸n cña m×nh cho nhµ ®Çu t. Vai trß cña thÞ trêng s¬ cÊp lµ t¹o ra hµng ho¸ cho thÞ trêng giao dÞch vµ lµm t¨ng vèn ®Çu t cho nÒn kinh tÕ. Nhµ ph¸t hµnh lµ ngêi huy ®éng vèn trªn thÞ trêng s¬ cÊp, gåm chÝnh phñ, chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng, c¸c c«ng ty vµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh. Nhµ ®Çu t trªn thÞ trêng s¬ cÊp bao gåm c¸ nh©n, tæ chøc ®Çu t. Tuy nhiªn, kh«ng ph¶i nhµ ph¸t hµnh nµo còng n¾m ®îc c¸c kiÕn thøc vµ kinh nghiÖm ph¸t hµnh. V× vËy, trªn thÞ trêng s¬ cÊp xuÊt hiÖn mét tæ chøc trung gian gi÷a nhµ ph¸t hµnh vµ nhµ ®Çu t, ®ã lµ nhµ b¶o l·nh ph¸t hµnh chøng kh¸n. Nhµ b¶o l·nh ph¸t hµnh chøng kho¸n gióp cho nhµ ph¸t hµnh thùc hiÖn viÖc ph©n phèi chøng kho¸n míi ph¸t hµnh vµ nhËn tõ nhµ ph¸t hµnh mét kho¶n hoa hång b¶o l·nh ph¸t hµnh cho dÞch vô nµy. ThÞ trêng thø cÊp: Lµ thÞ trêng giao dÞch.§©y lµ thÞ trêng mua b¸n c¸c lo¹I chøng kho¸n ®· ®îc ph¸t hµnh. ThÞ trêng thø cÊp thùc hiÖn vai trß ®iÒu hoµ, lu th«ng c¸c nguån vèn, ®¶m b¶o chuyÓn ho¸ c¸c nguån vèn ng¾n h¹n thµnh dµi h¹n. Qua thÞ trêng thø cÊp, nh÷ng ngêi cã vèn nhµn rçi t¹m thêi cã thÓ ®Çu t vµo chøng kho¸n, khi cÇn tiÒn hä cã thÓ b¸n l¹i chøng kho¸n 7 cho nhµ ®Çu t kh¸c. NghÜa lµ thÞ trêng thø cÊp lµ n¬i lµm cho c¸c chøng kho¸n trë nªn ‘láng’ h¬n. ThÞ trêng thø cÊp lµ n¬i x¸c ®Þnh gi¸ cña mçi lo¹i chøng kho¸n mµ c«ng ty ph¸t hµnh chøng kho¸n b¸n ë thÞ trêng thø cÊp. Nhµ ®Çu t trªn thÞ trêng s¬ cÊp chØ mua cho c«ng ty ph¸t hµnh víi gi¸ mµ hä cho r»ng thÞ trêng thø cÊp sÏ chÊp nhËn cho chøng kho¸n nµy. 8 Nhµ Nhµ ®Çu ®Çu tt Nhµ Nhµ ®Çu ®Çu tt cã cã tæ chøc tæNhµ chøc Nhµ ®Çu ®Çu tt c¸c c¸c nh©n nh©n C«ng C«ng ty ty chøng chøng kho¸n kho¸n ThÞ ThÞ tr tr êng thø êng thø cÊp cÊp SGDCK SGDCK OTC OTC ThÞ ThÞ tr tr êng êng thø thø ba ba HÖ HÖ thèng thèng ®¨ng ®¨ng ký, ký, thanh thanh to¸n, to¸n, bï bï trõ trõ vµ vµ llu u ký ký chøng chøng kho¸n kho¸n ThÞ trêng s¬ cÊp vµ thÞ trêng thø cÊp lµ hai b¸nh xe cña mét chiÕc xe. ThÞ tr¬ng s¬ cÊp lµ b¸nh ®éng lùc cßn thÞ trêng thø cÊp lµ b¸nh c©n b»ng.Nh vËy thÞ trêng s¬ cÊp vµ thÞ trêng thø cÊp cã mèi quan hÖ néi t¹i, trong ®ã thÞtrêng s¬ cÊp lµ tiÒn ®Ò cßn thÞ trêng thø cÊp lµ ®éng lùc. XÐt vÒ ph¬ng diÖn tæ chøc vµ giao dÞch ,TTCK cã ba lo¹i: ThÞ trêng chøng kho¸n tËp trung:lµ thÞ trêng ë ®ã viÖc giao dÞch mua b¸n chøng kho¸n ®îc thùc hiÖn th«ng qua Së giao dÞch chøng kho¸n. ThÞ trêng chøng kho¸n b¸n tËp trung: lµ thÞ trêng CK “bËc cao”. ThÞ trêng chøng kho¸n b¸n tËp trung (OTC) kh«ng cã trung t©m giao dÞch mµ giao dÞch mua b¸n chøng kho¸n th«ng qua m¹ng líi ®iÖn tÝn, ®iÖn 9 tho¹i. Mét ®iÒu rÊt quan träng lµ c¸c nhµ ®Çu t trªn thÞ trêng OTC kh«ng trùc tiÕp gÆp nhau ®Ó tho¶ thuËn mua b¸n chøng kho¸n nh trong phßng giao dÞch cña SGDCK, thay vµo ®ã hä thuª c¸c c«ng ty m«i giíi giao dÞch hé th«ng qua hÖ thèng viÔn th«ng. C¸c c«ng ty chøng kho¸n trªn thÞ trêng OTC cã mÆt ë kh¾p n¬i trªn ®Êt níc, mçi c«ng ty chuyªn kinh doanh bu«n b¸n mét sè lo¹i chøng kho¸n nhÊt ®Þnh. C¸c c«ng ty chøng kho¸n giao dÞch mua b¸n chøng kho¸n cho m×nh vµ cho kh¸ch hµng th«ng qua viÖc giao dÞch víi c¸c nhµ t¹o thÞ trêng vÒ c¸c lo¹i chøng kho¸n ®ã. C¸c c«ng ty còng thùc hiÖn c¸c nghiÖp vô kinh doanh chøng kho¸n nh: giao dÞch mua b¸n cho chÝnh m×nh, m«i giíi mua b¸n cho kh¸ch hµng, dÞch vô t vÊn ®Çu t chøng kho¸n, b¶o l·nh ph¸t hµnh. C¸c chøng kho¸n mua b¸n trªn thÞ trêng OTC còng ph¶i ®îc niªm yÕt c«ng khai cho c«ng chóng biÕt ®Ó cã quyÕt ®Þnh ®Çu t. C¸c chøng kho¸n ®îc niªm yÕt trªn thÞ trêng OTC t¬ng ®èi dÔ dµng, c¸c ®iÒu kiÖn niªm yÕt kh«ng qu¸ nghiªm ngÆt. Nh vËy, hÇu nh tÊt c¶ c¸c chøng kho¸n kh«ng ®îc niªm yÕt trªn SGDCK ®Òu ®îc giao dÞch ë ®©y. C¸c chøng kh¸n bu«n b¸n trªn thÞ trêng OTC thêng cã møc ®é tÝn nhiÖm thÊp h¬n c¸c chøng kho¸n ®îc niªm yÕt trªn SGDCK. Song, do thÞ trêng n»m r¶i r¸c ë kh¾p c¸c n¬i nªn ®é lín cña thÞ trêng khã cã thÓ x¸c ®Þnh chÝnh x¸c ®îc, th«ng thêng khèi lîng bu«n b¸n chøng kho¸n trªn 10 thÞ trêng nµy lµ lín h¬n SGDCK. Tõ ®iÒu kiÖn niªm yÕt th«ng tho¸ng h¬n mµ chøng kho¸n cña c¸c c«ng ty ®îc bu«n b¸n trªn thÞ trêng nµy nhiÒu h¬n, thËm chÝ mét sè chøng kho¸n ®îc niªm yÕt trªn SGDCK còng ®îc mua b¸n ë thÞ trêng nµy. Ho¹t ®éng giao dÞch bu«n b¸n chøng kh¸n trªn thÞ trêng OTC còng diÔn ra kh¸ ®¬n gi¶n. Khi mét kh¸ch hµng muèn mua mét sè lîng chøng kho¸n nhÊt ®Þnh, anh ta sÏ ®a lÖnh ra cho c«ng ty chøng kho¸n ®ang qu¶n lý tµi s¶n cña m×nh yªu cÇu thùc hiÖn giao dÞch hé m×nh. Th«ng qua hÖ thèng viÔn th«ng, c«ng ty m«i giíi- giao dÞch sÏ liªn hÖ tíi tÊt c¶ c¸c nhµ t¹o thÞ trêng cña lo¹i chøng kho¸n nµy ®Ó biÕt ®îc gi¸ chµ b¸n thÊp nhÊt cña lo¹i chøng kh¸n ®ã. Sau ®ã c«ng ty nµy sÏ th«ng b¸o l¹i cho kh¸ch hµng cña m×nh vµ nÕu kh¸ch hµng chÊp thuËn, th× c«ng ty sÏ thùc hiÖn lÖnh nµy vµ giao dÞch cña kh¸ch hµng sÏ ®îc thùc hiÖn. ThÞ trßng chøng kho¸n phi tËp trung: cßn gäi lµ thÞ trêng thø ba. Ho¹t ®éng mua b¸n chøng kho¸n ®îc thùc hiÖn tù do. 2. Chøc n¨ng cña TTCK 2.1.Chøc n¨ng thø nhÊt :Huy ®éng vèn cho nÒn kinh tÕ ThÞ trêng chøng kho¸n ®îc xem nh chiÕc cÇu v« h×nh nèi liÒn ngêi thõa vèn víi ngêi thiÕu vèn ®Ó hä 11 gióp ®ì nhau th«ng qua viÖc mua b¸n cæ phiÕu vµ qua ®ã ®Ó huy ®éng vãn cho nÒn kinh tÕ, gãp phÇn ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh t¹o c«ng ¨n viÖc lµm cho ngêi lao ®éng, gi¶m thÊt nghiÖp, æn ®Þnh ®êi sèng d©n c vµ thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn.Th«ng qua thÞ trêng CK,chÝnh phñ vµ chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng còng huy ®éng c¸c nguån vèn cho ®Çu t ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng.ThÞ trêng chøng kho¸n ®ãng vai trß tù ®éng ®iÒu hoµ vèn gi÷a n¬i thõa sang n¬i thiÕu vèn. V× vËy, nã gãp phÇn giao lu vµ ph¸t triÓn kinh tÕ. Møc ®é ®iÒu hoµ nµy phô thuéc vµo quy m« ho¹t ®éng cña tõng thÞ trêng chøng kho¸n. Ch¼ng h¹n, nh÷ng TTCK lín nh Lu©n §«n, Niu ãc , Paris, Tokyo,... th× ph¹m vi ¶nh hëng cña nã vît ra ngoµi khu«n khæ quèc gia v× ®©y lµ nh÷ng TTCK tõ l©u ®îc xÕp vµo lo¹i ho¹t ®éng cã tÇm c¬ quèc tÕ. Cho nªn biÕn ®éng cña thÞ trêng t¸c ®éng m¹nh mÏ tíi nÒn kinh tÕ cña b¶n th©n níc së t¹i, mµ cßn ¶nh hëng ®Õn thÞ trêng chøng kho¸n níc kh¸c. 2.2. Chøc n¨ng thø hai: th«ng tin ThÞ trêng chøng kho¸n b¶o ®¶m th«ng tin chÝnh x¸c, kÞp thêi ( cho c¸c nhµ ®Çu t vµ c¸c nhµ kinh doanh chøng kho¸n ) vÒ t×nh h×nh cung - cÇu, thÞ gi¸ cña tõng lo¹i chøng kho¸n trªn thÞ trêng m×nh vµ trªn thÞ trêng chøng kho¸n h÷u quan. 12 2.3. Chøc n¨ng thø ba: cung cÊp kh¶ n¨ng thanh kho¶n Nhê cã thÞ trêng chøng kho¸n mµ c¸c nhµ ®Çu t cã thÓ chuyÓn ®æi thµnh tiÒn khi hä muèn.Chøc n¨ng cung cÊp kh¶ n¨ng thanh kho¶n b¶o ®¶m cho thÞ trêng chøng kho¸n ho¹t ®éng hiÖu qu¶vµ n¨ng ®éng. 2.4 Chøc n¨ng thø t:®¸nh gi¸ gi¸ trÞ doanh nghiÖp ThÞ trêng chøng kho¸n lµ n¬I ®¸nh gi¸ chÝnh x¸c doanh nghiÖp th«ng qua chØ sè chøng kho¸n trªn thÞ trêng .ViÖc nµy kÝch c¸c doanh nhgiÖp n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn,kÝch thÝch ¸p dông c«ng ngÖ míi. 2.5 chøc n¨ng thø n¨m: t¹o m«I trêng ®Ó chÝnh phñ thùc hiÖn chÝnh vÜ m« ChÝnh phñ cã thÎ mua b¸n tr¸I phiÕu chÝnh phñ ®Î to¹ ra nguån thu bï ®¾p th©m hôt ng©n s¸ch vµ qu¶n lý l¹m ph¸t.ngoµI ra chÝnh cã thÓ sö dông c¸c chÝnh s¸ch t¸c ®éng vµo thÞ trêng chøng kho¸n nh»m ®Þnh híng ®Çu t. 3. Nh÷ng mÆt tÝch cùc vµ tiªu cùc 3.1. Nh÷ng mÆt tÝch cùc: 3.1.1. KhuyÕn khÝch d©n chóng tiÕt kiÖm vµ sö dông mäi nguån vèn nhµn rçi vµo c«ng cuéc ®Çu t: 13 Muèn ph¸t triÓn th× ph¶i ®Çu t. §Çu t, bÊt cø mét doanh nghiÖp nµo, dï lµ khu vùc Nhµ níc hay khu vùc t nh©n cïng ®Òu cã hai gi¶i ph¸p c¬ b¶n: B¶n th©n doanh nghiÖp tù tÝch lòy ®Ó ®Çu t qua ph©n bæ lîi nhuËn. BiÖn ph¸p nµy chØ cã thÓ thùc hiÖn ®îc ë nh÷ng doanh nghiÖp hiÖn h÷u, kinh doanh cã hiÖu qu¶, cã l·i. BiÖn ph¸p thø hai lµ huy ®éng vèn tõ bªn ngoµi, chñ yÕu b»ng hai nguån vèn: vay tÝn dông trung vµ dµi h¹n cña c¸c tæ chøc tµi chÝnh, tÝn dông vµ ph¸t hµnh cæ phiÕu,tr¸i phiÕu. BiÖn ph¸p nµy chØ cã thÓ thùc hiÖn ®îc khi d©n chóng cã nguån tiÕt kiÖm dåi dµo, vµ ý thøc còng nh phong trµo tiÕt kiÖm trong d©n chóng tèt. Cã thÞ trêng chøng kho¸n sè vèn nhµn rçi trong x· héi sÏ ®îc thu hót vµo c«ng cuéc ®Çu t. Vèn ®Çu t sÏ sinh lêi, cµng kÝch thÝch ý thøc tiÕt kiÖm trong d©n chóng. 3.1.2. Gióp Nhµ níc thùc hiÖn ch¬ng tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi Nhµ níc nµo còng cã nhiÖm vô æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ. NÒn kinh tÕ t¨ng trëng hay suy tho¸i tríc hÕt phô thuéc vµo chÝnh s¸ch vµ c¸c biÖn ph¸p can thiÖp cña Nhµ níc. BÊt cø Nhµ níc nµo còng ph¶i cã ng©n s¸nh. Ng©n s¸nh Nhµ níc cµng lín th× ch¬ng tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cµng dÔ dµng thµnh c«ng. 14 §Ó cã vèn cho chi tiªu, Nhµ níc ph¶i thùc hiÖn chÝnh s¸ch thuÕ. ThuÕ lµ biÖn ph¸p quan träng nhÊt ®Ó t¹o ng©n s¸ch Nhµ níc. Nhng, th«ng thêng thuÕ kh«ng ®ñ cho chi tiªu, do ®ã ph¶i cã mét nguån thu kh¸c, ®ã lµ tr¸i phiÕu kho b¹c, tr¸i phiÕu chÝnh phñ, tr¸i phiÕu chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng. Mét h×nh thøc Nhµ níc vay tiÒn cña d©n. 3.1.3. ThÞ trêng chøng kho¸n lµ c«ng cô gi¶m ¸p lùc l¹m ph¸t 3.1.4. Thu hót vµ kiÓm so¸t vèn ®Çu t níc ngoµi Vèn ®Çu t tõ níc ngoµi cã vai trß ®Æc biÖt quan träng ®èi víi nh÷ng níc ®ang ph¸t triÓn. Chóng ta ai còng cã thÓ nhËn ra r»ng vèn ®Çu t trong níc (dï cã huy ®éng tèi ®a nguån tiÕt kiÖm cña d©n chóng) còng chØ cã giíi h¹n. Do vËy ph¶i cã vèn ®Çu t tõ níc ngoµi. Trong viÖc thu hót vèn ®Çu t níc ngoµi cã nhiÒu chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p cã thÓ thùc hiÖn ë níc ta. 3.1.5. ThÞ trêng chøng kho¸n lu ®éng hãa mäi nguån vèn trong níc C¸c cæ phiÕu, tr¸i phiÕu tîng trng cho mét sè vèn dÇu t ®îc mua ®i b¸n l¹i trªn TTCK nh mét thø hµng hãa. Ngêi cã vèn (cã cæ phiÕu, tr¸i phiÕu...) kh«ng sî vèn cña m×nh bÞ bÊt ®éng tøc lµ kh«ng sî bÞ “ch«n” t¹i n¬i mµ m×nh kh«ng thÓ lÊy ra ®îc khi kh«ng võa ý. V× khi cÇn, hä sÏ b¸n l¹i c¸c cæ phiÕu, tr¸i phiÕu trªn TTCK 15 ®Ó mua l¹i cæ phiÕu, tr¸i phiÕu kh¸c. Nhê vËy, sinh ho¹t kinh tÕ thªm s«i ®éng. 3.1.6. ThÞ trêng chøng kho¸n lµ ®iÒu kiÖn tiªn ®Ò cho qu¸ tr×nh cæ phÇn hãa. Cæ phÇn hãa lµ qu¸ tr×nh chuyÓn tõ doanh nghiÖp Nhµ níc sang c«ng ty cæ phÇn. Nã ®ßi hái ph¶i cã TTCK. Bëi v× TTCK vµ c«ng ty cæ phÇn nh h×nh víi bãng. ChØ cã th«ng qua TTCK th× Nhµ níc míi cã thÓ thùc hiÖn cæ phÇn hãa ®èi víi bÊt cø lo¹i doanh nghiÖp nµo, dï doanh nghiÖp ®ang kinh doanh cã l·i hay thua lç. V× TTCK lµ n¬i tËp trung ®îc toµn bé quan hÖ cung cÇu vÒ vèn, lµ n¬i tËp trung c¸c nhµ ®Çu t. Do vËy, cã thÓ nãi TTCK lµ tiÒn ®Ò vËt chÊt cho qu¸ tr×nh cæ phÇn hãa. 3.1.7. Thóc ®Èy c¸c doanh nghiÖp lµm ¨n ®µng hoµng h¬n Nhê TTCK, c¸c doanh nghiÖp míi cã thÓ ®em b¸n, ph¸t hµnh c¸c cæ phiÕu, tr¸i phiÕu cña hä. Víi sù tù do lùa chän cña ngêi mua cæ phiÕu, ®Ó b¸n ®îc cæ phiÕu, kh«ng cã c¸ch nµo kh¸c h¬n lµ nhµ qu¶n lÝ c¸c doanh nghiÖp ph¶i tÝnh to¸n, lµm ¨n ®µng hoµng h¬n vµ cã hiÖu qu¶ h¬n. 3.2. Nh÷ng mÆt tiªu cùc: 3.2.1.YÕu tè ®Çu c¬: §Çu c¬ lµ mét yÕu tè cã tÝnh to¸n cña nh÷ng ngêi chÊp nhËn rñi ro. YÕu tè nµy dÔ 16 g©y ¶nh hëng d©y chuyÒn lµm cho cæ phiÕu cã thÓ t¨ng gi¸ gi¶ t¹o. 3.2.2. Mua b¸n néi gi¸n: Mét c¸ nh©n nµo ®ã lîi dông viÖc n¾m ®îc nh÷ng th«ng tin néi bé cña mét ®¬n vÞ kinh tÕ ®Ó mua hoÆc b¸n cæ phiÕu cña ®¬n vÞ ®ã mét c¸ch kh«ng b×nh thêng nh»m thu lîi cho m×nh ¶nh hëng ®Õn gi¸ cña cæ phiÕu ®ã trªn thÞ trêng. 3.2.3. Mua b¸n cæ phiÕu ngoµi thÞ trêng chøng kho¸n: LuËt vÒ TTCK còng h¹n chÕ nh÷ng nhµ m«i giíi mua b¸n cæ phiÕu ngoµi TTCK. V× nÕu ®Ó viÖc mua b¸n nµy ®îc tù do thùc hiÖn sÏ g©y hËu qu¶ kh«n lêng. 3.2.4. Tin ®ån thÊt thiÖt: ViÖc phao tin ®ån kh«ng chÝnh x¸c hay th«ng tin lÖch l¹c vÒ ho¹t ®éng cña mét ®¬n vÞ kinh tÕ sÏ g©y hËu qu¶ xÊu cho ®¬n vÞ. §©y lµ ®iÒu cÊm trong ho¹t ®éng cña TTCK. 3.2.5. Mua b¸n liªn tôc nh»m ®Çu c¬: Liªn tôc mua mét lo¹i cæ phiÕu nµo ®ã ë gi¸ cao vµ b¸n ra ë gi¸ thÊp víi môc tiªu lµm ¶nh hëng ®Õn gi¸ cæ phiÕu ®Ó ®Çu c¬. 4. C¸c ®èi tîng tham gia thÞ trêng chøng kho¸n C¸c ®èi tîng tham gia thÞ trêng CK chia thµnh c¸c nhãm:nhµ ph¸t hµnh,nhµ ®Çu vµ c¸c tæ chøc cã liªn quan. 17 4.1. Nhµ ph¸t hµnh vµ c¸c tæ chøc huy ®éng vèn Nhµ ph¸t hµnh lµ c¸c tæ chøc thùc hiÖn huy ®éng vèn th«ng qua thÞ trêng chøng kho¸n. Nhµ ph¸t hµnh cã thÓ lµ chÝnh phñ, chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng, c«ng ty, hay c¸c tæ chøc tµi chÝnh. 4.2. Nhµ ®Çu t Nhµ ®Çu t cã thÓ chia lµn hai lo¹i: nhµ ®Çu t c¸ nh©n vµ nhµ ®Çu t cã tæ chøc. 4.2.1. C¸c nhµ ®Çu t c¸c nh©n Nhµ ®Çu t c¸c nh©n lµ nh÷ng ngêi tham gia mua b¸n trªn thÞ trêng chøng kho¸n víi môc ®Ých t×m kiÕm lîi nhuËn. Tuy nhiªn, lîi nhuËn lu«n g¾n liÒn víi rñi ro. Rñi ro cµng cao th× lîi nhuËn cµng lín. Do vËy, c¸c nhµ ®Çu t ph¶i lùa chän c¸c h×nh thøc ®Çu t phï hîp víi m×nh. 4.2.2. C¸c nhµ ®Çu t cã tæ chøc C¸c tæ chøc nµy thêng xuyªn mua b¸n chøng kho¸n víi sè lîng lín vµ cã c¸c bé phËn chøc n¨ng bao gåm nhiÒu chuyªn gia cã kinh nghiÖm ®Ó nghiªn cøu thÞ trêng vµ ®a ra c¸c quyÕt ®Þnh ®Çu t. §Çu t th«ng qua c¸c tæ chøc nµy cã u ®iÓm lµ ®a d¹ng ho¸ danh môc ®Çu t vµ c¸c quyÕt ®Þnh ®Çu t ®îc thùc hiÖn bëi c¸c chuyªn gia cã kinh nghiÖm. 18 Mét bé phËn quan träng cña c¸c tæ chøc ®Çu t lµ c¸c c«ng ty tµi chÝnh. Bªn c¹nh ®ã, c¸c c«ng ty chøng kho¸n, c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i còng cã thÓ trë thµnh nh÷ng nhµ ®Çu t chuyªn nghiÖp khi hä mua chøng kho¸n cho m×nh. 4.3. C¸c tæ chøc kinh doanh chøng kho¸n 4.3.1. C«ng ty chøng kho¸n C¸c c«ng ty nµy ho¹t ®éng víi nghiÖp vô chÝnh lµ b¶o l·nh ph¸t hµnh, tù doanh, m«i giíi, qu¶n lý danh môc ®Çu t vµ t vÊn ®Çu t chøng kho¸n. 4.3.2. C¸c ng©n hµng th¬ng m¹i C¸c ng©n hµng th¬ng m¹i cã thÓ sö dông vèn ®Ó ®Çu t chøng kho¸n nhng chØ ®îc trong giíi h¹n rÊt ®Þnh ®Ó b¶o vÖ ng©n hµng tríc nh÷ng biÕn ®éng cña gi¸ chøng kho¸n. 4.4. C¸c tæ chøc cã liªn quan ®Õn thÞ trêng chøng kho¸n 4.4.1. C¬ quan qu¶n lý nhµ níc C¬ quan nµy ®îc thµnh lËp ®Ó thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý nhµ níc ®èi víi thÞ trêng chøng kho¸n. c¬ quan nµy cã nh÷ng tªn gäi kh¸c nhau tuú tõng níc. T¹i Anh cã Uû ban ®Çu t chøng kho¸n (SIB- Securities Investment Board), t¹i Mü cã Uû ban chøng kho¸n vµ Giao dÞch chøng kho¸n (SEC - Securities And Exchange Comission) 19 hay ë NhËt B¶n cã Uû ban gi¸m s¸t chøng kho¸n vµ Giao dÞch chøng kho¸n (ESC - Exchange Surveillance Comission) ®îc thµnh lËp vµo n¨m 1992 vµ ®Õn n¨m 1998 ®æi tªn thµnh FSA - Financial Supervision Agency. Vµ ë ViÖt Nam cã Uû ban chøng kho¸n nhµ níc ®îc thµnh lËp theo NghÞ ®Þng sè 75/CP ngµy 28/11/1996. 4.4.2. Së giao dÞch chøng kho¸n HiÖn nay trªn thÕ giíi cã ba h×nh thøc tæ chøc SGDCK: Thø nhÊt: SGDCK ®îc tæ chøc díi h×nh thøc “c©u l¹c bé mini” hay ®îc tæ chøc theo chÕ ®é héi viªn. §©y lµ h×nh thøc tæ chøc SGDCK cã tÝnh chÊt tù ph¸t. Trong h×nh thøc nµy, c¸c héi viªn cña sgdck tù tæ chøc vµ tù qu¶n lý SGDCK theo ph¸p luËt kh«ng cã sù can thiÖp cña nhµ níc. C¸c thµnh viªn cña SGDCK bÇu ra héi ®ång qu¶n trÞ ®Ó qu¶n lý vµ héi ®ång qu¶n trÞ bÇu ra ban ®iÒu hµnh. Thø hai: SGDCK ®îc tæ chøc díi h×nh thøc c«ng ty cæ phÇn cã cæ ®«ng lµ c«ng ty chøng kho¸n thµnh viªn. SGDCK tæ chøc díi h×nh thøc nµy ho¹t ®éng theo luËt c«ng ty cæ phÇn vµ chÞu sù gi¸m s¸t cña mét c¬ quan chuyªn m«n vÒ chøng kho¸n vµ thÞ trêng chøng chøng kho¸n do chÝnh phñ lËp ra. Thø ba: SGDCK ®îc tæ chøc díi d¹ng mét c«ng ty cæ phÇn nhng cã sù tham gia qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh cña 20