Tài liệu Luận văn cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực trật tự xây dựng từ thực tiễn tỉnh quảng nam

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI BÙI TRỌNG NIN CẢI CÁCH THỦ TỤC HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC TRẬT TỰ XÂY DỰNG TỪ THỰC TIỄN TỈNH QUẢNG NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC . HÀ NỘI, Năm 2019 VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI BÙI TRỌNG NIN CẢI CÁCH THỦ TỤC HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC TRẬT TỰ XÂY DỰNG TỪ THỰC TIỄN TỈNH QUẢNG NAM Chuyên ngành: Luật Hiến pháp và Luật Hành chính Mã số: 8.38.01.02 Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS Nguyễn Cảnh Hợp HÀ NỘI, Năm 2019 LỜI CẢM ƠN Xin được gửi lời cảm ơn đến lãnh đạo, cán bộ, giảng viên của Học viện khoa học xã hội đã quan tâm tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu tại Học viện. Trong quá trình nghiên cứu, thực hiện luận văn này, tôi đã nhận được sự quan tâm, hướng dẫn tận tình và chu đáo của PGS.TS Nguyễn Cảnh Hợp. Xin được gửi lời cảm ơn chân thành đến PGS.TS Nguyễn Cảnh Hợp. Cảm ơn Ủy ban nhân dân tỉnh Quảng Nam, Sở Xây dựng, Sở Kế hoạch đầu tư, Cục thống kê tỉnh và các Sở ban ngành thuộc Ủy ban nhân dân tỉnh Quảng Nam ; Ủy ban nhân dân các huyện, thị thành phố trên địa bàn tỉnh Quảng Nam đã tạo điều kiện và cung cấp thông tin, tài liệu, đóng góp ý kiến giúp tôi hoàn thành luận văn. Mặc dù đã có nhiều cố gắng, song không tránh khỏi những hạn chế và thiếu sót. Rất mong nhận được sự hướng dẫn, góp ý của quý thầy, cô và bạn bè để luận văn của tôi được bổ sung và hoàn thiện hơn. Tôi xin chân thành cảm ơn! LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan những số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn Thạc sĩ Luật hiến pháp và luật hành chính “ Cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực trật tự xây dựng từ thực tiễn tỉnh Quảng Nam” là hoàn toàn trung thực và không trùng lắp với các đề tài khác trong cùng lĩnh vực. Tôi xin chịu trách nhiệm về lời cam đoan này. Tác giả luận văn Bùi Trọng Nin MỤC LỤC MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 CHƯƠNG 1. NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ CẢI CÁCH THỦ TỤC HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC TRẬT TỰ XÂY DỰNG ................. 6 1.1. Khái niệm trật tự xây dựng và cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực trật tự xây dựng ................................................................................................. 6 1.2. Mục tiêu, yêu cầu và nội dung của cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực trật tự xây dựng ........................................................................................ 14 1.3. Cơ sở pháp lý của cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực trật tự xây dựng ................................................................................................................. 28 CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG CẢI CÁCH THỦ TỤC HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC TRẬT TỰ XÂY DỰNG TẠI TỈNH QUẢNG NAM ......................................................................................................................... 33 2.1. Điều kiện kinh tế - xã hội tỉnh Quảng Nam ............................................. 33 2.2. Những kết quả đạt được và ưu điểm của công tác cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực trật tự xây dựng chính giai đoạn 2010-2018 ở tỉnh Quảng Nam ................................................................................................................. 42 2.3. Hạn chế, vướng mắt trong công tác cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực trật tự xây dựng chính giai đoạn 2010-2018 ở tỉnh Quảng Nam ............. 54 2.4. Nguyên nhân của kết quả, ưu điểm và hạn chế, vướng mắt .................... 60 Chương 3. QUAN ĐIỂM, GIẢI PHÁP ĐẨY MẠNH CÔNG TÁC CẢI CÁCH THỦ TỤC HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC TRẬT TỰ XÂY DỰNG Ở TỈNH QUẢNG NAM ................................................................... 63 3.1. Quan điểm về cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực trật tự xây dựng chính ở tỉnh Quảng Nam ................................................................................. 63 3.2. Các giải pháp chủ yếu nhằm đẩy mạnh công tác cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực trật tự xây dựng chính ở tỉnh Quảng Nam trong thời gian đến ................................................................................................................... 66 KẾT LUẬN .................................................................................................... 76 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Sau 33 năm thực hiện công cuộc đổi mới và phát triển đất nước từ Đại hội VI của Đảng năm 1986, trải qua nhiều khó khăn thách thức, dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, đất nước ta đã có những bước phát triển trên tất cả các lĩnh vực; đời sống nhân dân được cải thiện, nền kinh tế hội nhập sâu rộng với thế giới. Những chuyển biến mạnh mẽ, những thay đổi tích cực của quá trình ấy cho thấy sự đúng đắn của Đảng ta trong suốt quá trình cầm quyền và lãnh đạo của mình. Trong quá trình lãnh đạo thực hiện công cuộc đổi mới, Đảng và Nhà nước ta đã nhận thức rõ phải đẩy mạnh công cuộc cải cách hành chính nhà nước, coi đây là một nguồn lực quan trọng của phát triển đất nước mà trọng tâm là là cải cách hệ thống thủ tục hành chính trong tất cả các lĩnh vực để không những tăng cường công tác quản lý, xây dựng nền hành chính trong sạch, chuyên nghiệp và hiệu quả mà còn nhằm tiến tới phát triển, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân, xây dựng một nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, thực hiện thắng lợi mục tiêu “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh” và là điều kiện căn bản để góp phần đạt được các mục tiêu của kế hoạch phát triển kinh tế -xã hội quốc gia. Thực tế cho thấy rằng, trong những năm qua, với sự phát triển chung của xu thế thời đại, công tác quản lý nhà nước trong một số lĩnh vực đã bộc lộ những bất cập, hạn chế nhất là về thủ tục hành chính. Công tác quản lý trật tự xây dựng cũng không phải là ngoại lệ. Các thủ tục hành chính trong lĩnh vực này vẫn còn tồn tại một số hiện tượng mang tính khá phổ biến như sự rườm rà, chồng chéo, cứng nhắc; các loại thủ tục cũ, mới lẫn lộn; bên cạnh đó việc ban hành thủ tục hành chính có lúc có nơi còn tùy tiện, kể cả ban hành “giấy phép con”; cách thức giải quyết thủ tục vẫn còn hiện tượng cửa quyền, hạch sách, chậm trễ theo lối “dân cần, quan không vội” và vẫn qua nhiều khâu trung gian; thẩm quyền, trách nhiệm giải quyết thủ tục nhiều khi không rõ và vẫn còn hiện tượng tổ chức, công dân đi lại nhiều lần, phiền hà; việc rà soát, tinh gọn, đơn giản hóa thủ tục hành chính còn chậm, chưa thực sự 1 quyết liệt. Vì vậy có thể thấy rằng: cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực xây dựng và trật tự xây dựng cùng với cải cách thủ tục hành chính trên tất cả các lĩnh vực của quản lý nhà nước đang là yêu cầu bức xúc của người dân và doanh nghiệp nhất là trong giai đoạn hiện nay, là khâu đột phá của tiến trình cải cách hành chính nhà nước, là điều kiện cần thiết để tăng cường, củng cố mối quan hệ giữa nhà nước và nhân dân, tăng cường sự tham gia quản lý nhà nước của nhân dân. Một trong những giải pháp hết sức quan trọng của tiến trình cải cách thủ tục hành chính ở nước ta chính là việc xây dựng và triển khai rộng khắp theo cơ chế “một cửa, một cửa liên thông”. Đây được xem là ưu điểm lớn, là giải pháp phù hợp để đổi mới tư duy, phương thức làm việc của cơ quan hành chính nhà nước các cấp, nhằm tạo chuyển biến cơ bản trong quan hệ giữa cơ quan hành chính nhà nước với người dân và doanh nghiệp, chuyển dần từ nền hành chính cai trị sang nền hành chính phục vụ. Điều này cũng được Đảng và Nhà nước ta xác định là nhiệm vụ quan trọng và được cụ thể hóa trong rất nhiều Nghị quyết, Chỉ thị của Đảng, Quyết định của Thủ tướng Chính phủ để tập trung lãnh đạo, chỉ đạo tổ chức thực hiện hiệu quả, toàn diện. Trong bối cảnh chung đó, những năm qua tỉnh Quảng Nam đã tích cực tổ chức triển khai thực hiện các văn bản chỉ đạo của các cấp về công tác quản lý trật tự xây dựng nói chung và cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực trật tự xây dựng nói riêng. Tình hình trật tự xây dựng đã từng bước đi vào nề nếp, ý thức trách nhiệm của cán bộ, công chức, doanh nghiệp và người dân đã có chuyển biến tích cực. Mặc dù vậy, vẫn còn một số địa phương buông lỏng công tác quản lý trật tự xây dựng, không phát hiện, xử lý kịp thời, triệt để các vi phạm trật tự xây dựng, còn có tình trạng đùn đẩy, né tránh đã để xảy ra một số trường hợp vi phạm nghiêm trọng, gây bức xúc trong dự luận. Một số thủ tục hành chính trong lĩnh vực xây dựng và trật tự xây dựng theo Quyết định số 2891/QĐ-UBND ngày 26/9/2018 của UBND tỉnh Quảng Nam thời gian giải quyết vẫn còn dài, nhiều công đoạn, nhiều giấy tờ kèm theo…gây khó khăn, phiền hà cho người dân và doanh nghiệp trong quá trình tiếp cận và giải quyết công việc. Nhận thức được ý nghĩa và vai trò của công tác cải 2 cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực xây dựng nói chung và từ thực tế tỉnh Quảng Nam nói riêng, bản thân chọn đề tài nghiên cứu “ Cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực trật tự xây dựng từ thực tiễn tỉnh Quảng Nam” làm đề tài tốt nghiệp khóa học của mình. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài Nghiên cứu công tác quản lý trật tự xây dựng nói chung và cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực trật tự xây dựng luôn là một trong những đề tài thu hút sự quan tâm của nhiều nhà khoa học, nhà nghiên cứu, chuyên gia, quản lý như: + Tác giả Hạnh Nguyên, “Thuốc đặc trong quản lý trật tự xây dựng”, có tại http://www.nhandan.org.vn/hanoi/tin-moi-nhan/item/30607602-%E2%80%9Cthuocdac-tri%E2%80%9D-trong-quan-ly-trat-tu-xay-dung.html + Tác giả Diệu Thiện, “Thực hiện thủ tục hành chính lĩnh vực xây dựng có chi phí 'đắt đỏ' nhất”, có tại http://thoibaotaichinhvietnam.vn/pages/nhip-song-tai-chinh/2018-0914/thuc-hien-thu-tuc-hanh-chinh-linh-vuc-xay-dung-co-chi-phi-dat-do-nhat-61987.aspx + Tác giả Toàn Thắng, “Bước đột phá cải cách hành chính trong lĩnh vực xây dựng”, có tại https://baomoi.com/buoc-dot-pha-cai-cach-hanh-chinh-trong-linh-vucxay-dung/c/24462104.epi Ngoài ra, còn có một số bài báo, công trình nghiên cứu, luận án, luận văn khác, với các cách tiếp cận khác nhau trong lĩnh vực cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực xây dựng cũng đã đề cập đến những vấn đề có liên quan đến nội dung nghiên cứu của đề tài. 3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích Luận văn tập trung nghiên cứu những vấn đề lý luận về công tác quản lý trật tự xây dựng nói chung và cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực trật tự xây dựng ở Việt Nam, qua đó làm rõ vai trò, ý nghĩa của việc thực hiện công tác quản lý trật tự xây dựng nói chung và cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực trật tự xây dựng hiện nay đối với sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa và phát triển của đất nước. Phân tích những hạn chế, bất cập, vướng mắt của công tác quản lý trật tự xây 3 dựng nói chung và cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực trật tự xây dựng ở nước ta qua thực tiễn huyện tỉnh Quảng Nam; trên cơ sở đó đề xuất một số giải pháp, kiến nghị để góp phần hoàn thiện công tác công tác quản lý trật tự xây dựng nói chung và cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực trật tự xây dựng ở địa phương. 3.2. Nhiệm vụ - Hệ thống hóa một số vấn đề lý luận cơ bản về công tác quản lý trật tự xây dựng nói chung và cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực trật tự xây dựng - Khảo sát, phân tích, đánh giá thực trạng công tác quản lý trật tự xây dựng nói chung và cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực trật tự xây dựng tỉnh Quảng Nam trong thời gian qua. - Trên cơ sở đó đưa ra định hướng và giải pháp hoàn thiện công tác quản lý trật tự xây dựng nói chung và cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực trật tự xây dựng tỉnh Quảng Nam trong thời gian đến. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu Luận văn tập trung nghiên cứu những quan điểm, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về công tác quản lý trật tự xây dựng nói chung và cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực trật tự xây dựng qua thực tiễn tỉnh Quảng Nam giai đoạn 2010 - 2018 5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu Để thực hiện các mục tiêu trên đề tài sử dụng các phương pháp sau: - Nghiên cứu lý thuyết - Tổng hợp, thống kê, phân tích; so sánh, đánh giá, nhận xét Ngoài ra, tác giả đã kế thừa một số kết quả nghiên cứu, các nhận định tại các báo cáo của các cơ quan nhà nước có thẩm quyền có liên quan đến công tác quản lý trật tự xây dựng nói chung và cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực trật tự xây dựng. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn luận văn Trên cơ sở phân tích, đánh giá những yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý trật tự xây dựng nói chung và cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực trật tự xây 4 dựng từ năm 2010 đến năm 2018, luận văn chỉ ra được những điểm mạnh, điểm tồn tại hạn chế trong công tác quản lý trật tự xây dựng nói chung và cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực trật tự xây dựng gắn với việc phát triển KT-XH của huyện tỉnh Quảng Nam Từ đó, đề xuất định hướng và giải pháp nhằm hoàn thiện công tác công tác quản lý trật tự xây dựng nói chung và cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực trật tự xây dựng trên địa bàn tỉnh Quảng Nam trong những năm tiếp theo. 7. Kết cấu luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, mục lục, phụ lục cũng như hệ thống danh mục tài liệu tham khảo liên quan, luận văn gồm có 03 chương như sau: - Chương 1: Những vấn đề chung về cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực trật tự xây dựng. - Chương 2: Thực trạng công tác cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực trật tự xây dựng tại tỉnh Quảng Nam. - Chương 3: Quan điểm và giải pháp đẩy mạnh công tác cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực trật tự xây dựng tại tỉnh Quảng Nam. 5 Chương 1 NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ CẢI CÁCH THỦ TỤC HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC TRẬT TỰ XÂY DỰNG 1.1. Khái niệm trật tự xây dựng và cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực trật tự xây dựng 1.1.1. Khái niệm trật tự xây dựng Để nghiên cứu nội hàm đúng nghĩa của cụm từ “trật tự xây dựng”, việc đầu tiên phải bắt đầu từ nghĩa chiết tự của cả tụm từ. Theo Bách khoa toàn thư mở Wikipedia (https://vi.wikipedia.org) thì: Trật tự chính là sự sắp xếp theo một thứ tự, một quy tắc nhất định với tình trạng ổn định, có tổ chức, có kỷ luật; còn xây dựng là một quy trình thiết kế và thi công nên các cơ sở hạ tầng hoặc công trình, nhà ở. Hoạt động xây dựng khác với hoạt động sản xuất ở chỗ sản xuất tạo một lượng lớn sản phẩm với những chi tiết giống nhau, còn xây dựng nhắm tới những sản phẩm tại những địa điểm dành cho từng đối tượng khách hàng riêng biệt. Tại những nước phát triển, ngành công nghiệp xây dựng đóng góp từ 6-9% Tổng sản phẩm nội địa. Hoạt động xây dựng bắt đầu bằng việc lên kế hoạch, thiết kế, lập dự toán và thi công tới khi dự án hoàn tất và sẵn sàng đưa vào sử dụng. Mặc dù hoạt động này thường được xem là riêng lẻ, song trong thực tế, đó là sự kết hợp của rất nhiều nhân tố. Đầu tiên, một nhà quản lý dự án chịu trách nhiệm quản lý công việc chung, sau đó những nhà thầu, kỹ sư tư vấn thiết kế, kỹ sư thi công, kiến trúc sư, tư vấn giám sát... chịu trách nhiệm điều hành, thực hiện và giám sát hoạt động của dự án. Một dự án thành công đòi hỏi một kế hoạch xây dựng hiệu quả, bao gồm việc thiết kế và thi công đảm bảo phù hợp với địa điểm xây dựng và đúng với ngân sách đề ra trong dự toán; tổ chức thi công hợp lý, thuận tiện cho việc chuyên chở, lưu trữ vật liệu xây dựng; đảm bảo các tiêu chuẩn về môi trường, an toàn lao động; giảm thiểu những ảnh hưởng tới cộng đồng... Từ các định nghĩa trên, có thể khái niệm chung về trật tự xây dựng là việc thiết kế và thi công các cơ sở hạ tầng hoặc công trình, nhà ở theo một thứ tự, một 6 quy tắc nhất định với tình trạng ổn định, có tổ chức, có kỷ luật. Ở nước ta, trật tự xây dựng được nhà nước thống nhất quản lý bằng hệ thống các văn bản của Đảng, Quốc hội, Chính phủ, các bộ ngành liên quan và các cơ quan hành chính các cấp qua các hoạt động cấp phép, thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm theo thẩm quyền và trình tự luật định nhằm đảm bảo công tác xây dựng theo một trật tự nhất định, phù hợp với quy hoạch tổng thể, với cảnh quang chung và phát triể kinh tế xã hội, đảm bảo an ninh quốc phòng, giữ gìn và phát triển bộ mặt chung theo đúng quy hoạch đã được phê duyệt tạo điều kiện cho nhân dân xây dựng, bảo vệ quyền lợi chính đáng hợp pháp của nhân dân, ngăn chặn và tiến tới chấm dứt tình trạng lấn chiếm đất công, sử dụng đất sai mục đích, xây dựng không phép, không đúng thiết kế. 1.1.2. Khái niệm cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực trật tự xây dựng 1.1.2.1. Khái niệm của thủ tục hành chính trong lĩnh vực trật tự xây dựng Thủ tục hành chính là một bộ phận, một nhân tố cấu thành tất yếu của thể chế hành chính nói chung nếu xét trong khía cạnh thể chế của nền hành chính, Thủ tục hành chính do quy phạm pháp luật hành chính quy định nên thủ tục hành chính chính là nội dung của nhóm quy phạm pháp luật hành chính hay còn được gọi là quy phạm thủ tục. Thủ tục không phải là quy phạm pháp luật, thủ tục chỉ là cách thức tổ chức thực hiện hoạt động quản lý hành chính nhà nước đã được quy định trong các quy phạm pháp luật hành. Nội hàm của thủ tục bao gồm trình tự, nội dung, mục đích, cách thức tiến hành các hoạt động cụ thể trong quá trình giải quyết các công việc của quản lý hành chính nhà nước. Theo đó, toàn bộ các quy tắc pháp lý quy định về trình tự, cách thức thực hiện thẩm quyền của cơ quan nhà nước trong việc giải quyết nhiệm vụ nhà nước và công việc liên quan đến công dân tạo thành hệ thống quy phạm thủ tục, có tính bắt buộc các cơ quan nhà nước cũng như các công chức nhà nước phải tuân theo trong quá trình giải quyết công việc thuộc chức năng và thẩm quyền của mình. Bên cạnh đó, bản thân các thủ tục hành chính được điều chỉnh bởi quy phạm pháp luật hành chính, nên nó chính là là cơ sở pháp lý cho các cơ quan nhà nước có thẩm quyền thực hiện chức năng của mình quản lý 7 của mình nhằm đảm bảo cho các quy phạm vật chất của Luật Hành chính được triển khai thực hiện có hiệu lực và hiệu quả trong thực tế. Ở một khía cạnh khác, đo tính chất đa dạng của hoạt động quản lý hành chính nhà nước nên không thể có thủ tục hành chính duy nhất mà có rất nhiều thủ tục hành chính khác nhau tương ứng với từng hoạt động quản lý cụ thể. Tùy từng trường hợp mà thủ tục hành chính được dùng để tổ chức, điều hành các hoạt động mang tính nội bộ bộ máy nhà nước, do cơ quan nhà nước xây dựng và công bố để thực hiện chức năng quản lý của nền hành chính nhà nước và đòi hỏi các cơ quan hành chính nhà nước có trách nhiệm thực thi các thủ tục đó; hay để trực tiếp giải quyết các công việc liên quan đến quyền, lợi ích của cá nhân, tổ chức trong xã hội. Do đó, có thể thấy rằng: thủ tục hành chính vừa quy định cách thức thực hiện nhiệm vụ trong quá trình tiếp nhận, xử lý và giải quyết công việc thuộc thẩm quyền của các cơ quan, cán bộ, công chức nhà nước vừa quy định cho các cá nhân, tổ chức, doanh nghiệp các quyền, nghĩa vụ và cách thực hiện các quyền và nghĩa vụ đó của mình trong quá trình quan hệ với các cơ quan, cán bộ, công chức nhà nước để giải quyết nhu cầu cũng như công việc của mình. Xuất phát từ điều đó, thủ tục hành chính hợp lý sẽ tạo nên sự hài hòa, thống nhất trong bộ máy nhà nước, bảo vệ quyền, lợi ích chính đáng của cá nhân, tổ chức, rút ngắn thời gian giải quyết công việc, góp phần thúc đẩy xã hội phát triển, tạo điều kiện đảm bảo cho pháp chế được giữ vững, mở rộng dân chủ, công khai trong quản lý nhà nước theo một quy trình được xác định cụ thể. Ngược lại, thủ tục hành chính bất hợp lý là mảnh đất tốt cho tệ tham nhũng, quan liêu, sách nhiễu, cửa quyền, gây khó khăn, phiền hà, tốn kém nhân dân, làm giảm lòng tin của nhân dân vào chính quyền. Như vậy, thủ tục hành chính là cách thức thực hiện hoạt động quản lý hành chính nhà nước theo đó cơ quan, cán bộ, công chức thực hiện nhiệm vụ, cá nhân, tổ chức thực hiện quyền, nghĩa vụ theo quy định của pháp luật trong quá trình giải quyết các công việc của quản lý hành chính nhà nước. Bên cạnh đó, theo Khoản 1 Điều 3 Nghị định số 63/2010/NĐ-CP ngày 06 tháng 6 năm 2010 của Chính phủ về kiểm soát thủ tục hành chính thì "Thủ tục hành 8 chính là trình tự, cách thức thực hiện, hồ sơ và yêu cầu, điều kiện do cơ quan nhà nước, người có thẩm quyền quy định để giải quyết một công việc cụ thể liên quan đến cá nhân, tổ chức”. Theo đó ta có thể hiểu rằng: thủ tục hành chính trong khía cạnh này là thủ tục cần thiết để giải quyết một công việc, một nhu cầu cụ thể cho cá nhân, tổ chức và doanh nghiệp trong quá trình quản lý nhà nước của các cơ quan, cán bộ, công chức nhà nước có thẩm quyền. Như vậy, có thể hiểu rằng: Thủ tục hành chính trong lĩnh vực trật tự xây dựng chính là trình tự, cách thức được pháp luật quy định cụ thể khi thực hiện hoạt động quản lý hành chính nhà nước trong lĩnh vực này. Theo đó, các hoạt động về trật tự xây dựng phải được thực hiện theo đúng cách thức, trình tự, thủ tục, hồ sơ, thời gian và các điều kiện khác do các cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền quy định. Với đặc thù của một trong những ngành, lĩnh vực phức tạp, nhạy cảm, ảnh hưởng và tác động trực tiếp đến cá nhân, tổ chức và doanh nghiệp, vì vậy thủ tục hành chính trong lĩnh vực này cũng hết sức đa dạng. Thực tế cho thấy, trong thời gian qua, nhận thức về ý nghĩa và tầm quan trọng của công tác cải cách thủ tục hành chính nói chung và cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực xây dựng nói riêng toàn diện hơn, đầy đủ hơn. Công tác lãnh đạo, chỉ đạo triển khai thực hiện được tăng cường. Sự vào cuộc của các cấp, các ngành và cả hệ thống chính trị từ trung ương đến địa phương quyết liệt hơn, mạnh mẽ hơn. Kinh nghiệm chỉ ra rằng: ở những nơi thủ tục hành chính chậm được rà soát, tinh giảm, sửa đổi, thay đổi thì hiệu quả, chất lượng giải quyết công việc không cao, hoặc bị ách tắc, hoặc nhiều khi rất trì trệ, tốn kém, gây khó khăn, phiền hà cho cá nhân, tổ chức và doanh nghiệp; ảnh hưởng không nhỏ đến việc phát triển kinh tế xã hội cũng như quá trình kêu gọi và thu hút đầu tư. Trái lại, ở những nơi thực hiện tốt công tác tinh giảm các thủ tục hành chính, tâp trung vào “một cửa” để giải quyết yêu cầu của công dân thì ở đó hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước được nâng cao rõ rệt, công việc được giải quyết nhanh chóng, thuận lợi, giảm thiểu đáng kể những khó khăn, phiền hà, tốn kém cho nhân dân. 9 1.1.2.1. Khái niệm về cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực trật tự xây dựng Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI diễn ra từ ngày 15 đến ngày 18/12/1986 tại thủ đô Hà Nội đã hoạch định đường lối đổi mới toàn diện, sâu sắc và triệt để, mở ra thời kỳ mới của sự nghiệp cách mạng nước ta trên con đường đi lên chủ nghĩa xã hội. Sau 33 năm thực hiện công cuộc đổi mới và phát triển đất nước, trải qua nhiều khó khăn thách thức, dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, đất nước ta đã có những bước phát triển trên tất cả các lĩnh vực; đời sống nhân dân được cải thiện, nền kinh tế hội nhập sâu rộng với thế giới. Hệ thống hành chính nhà nước cũng nằm trong quá trình chuyển đổi, cải cách này. Sự quá độ từ nền kinh tế tập trung, quan liêu bao cấp “tự cung, tự cấp” là chủ yếu sang nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa đang đặt nền hành chính nhà nước trước những thách thức to lớn và trước những cải cách không thể trì hoãn. Trong chiến lược phát triển đất nước, rất nhiều đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước xác định phải đẩy mạnh công cuộc cải cách hành chính nhà nước, đồng thời khẳng định đây là một trong những nguồn lực vô cùng quan trọng của phát triển đất nước. Sau 33 năm thực hiện công cuộc đổi mới phát triển đất nước, chúng ta đã đạt được những thành quả hết sức to lớn cả về kinh tế, văn hóa - xã hội, an ninh quốc phòng và hội nhập quốc tế. Chúng ta bắt đầu bắt nhịp tốt với xu thế khu vực hóa, toàn cầu hóa đang diễn ra mạnh mẽ. Để có được những thành quả ấy không thể phủ nhận sự đóng góp tương đối quan trọng của cải cách hành chính. Có thể nói cải cách hành chính giữ vai trò rất quan trọng, là động lực thúc đẩy quá trình phát triển của đất nước. Chính cải cách hành chính đã góp phần nâng cao vai trò lãnh đạo toàn diện trên mọi mặt của Đảng đối với Nhà nước và toàn xã hội; nâng cao năng lực, hiệu quả quản lý và điều hành của Nhà nước; góp phần hoàn thiện các yếu tố cấu thành nền hành chính; đem lại những lợi ích thiết thực cho nhân dân, củng cố lòng tin của nhân dân vào sự sự lãnh đạo của Đảng và Nhà nước; góp phần hoàn thiện nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa "của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân"; đẩy nhanh sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa phát triển đất nước đồng thời góp phần mở rộng quan hệ và hợp tác quốc tế, nâng cao vị thế của nước ta trên 10 trường quốc tế, đáp ứng yêu cầu hội nhập kinh tế quốc tế đang trở thành xu thế chung của thời đại ngày nay. Cho đến nay cải cách hành chính đã trở thành một thuật ngữ quen thuộc trong đời sống chính trị - xã hội. Tùy theo phạm vi và mức độ tiếp cận mà khái niệm cải cách hành chính có thể được hiểu theo cả nghĩa rộng và nghĩa hẹp. Nhưng hiểu cải cách hành chính một cách đầy đủ, khái quát và toàn diện nhất thì đó là hành vi hành chính nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của nền hành chính bằng việc cải biến chế độ, phương pháp hành chính cũ xây dựng chế độ và phương pháp hành chính mới trên các phương diện: thể chế hành chính, thủ tục hành chính, bộ máy hành chính, đội ngũ cán bộ, công chức hành chính và tài chính công. Đây là một hoạt động tự giác, có mục đích, có định hướng rõ ràng nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả tổ chức và hoạt động của nền hành chính để đáp ứng nhu cầu quản lý ngày càng cao các quá trình xã hội bằng những thay đổi căn bản, mạnh mẽ, đồng bộ đối với các yếu tố cấu thành của nó. Theo khái niệm nêu trên thì cải cách hành chính phải tiến hành một cách có hệ thống chặt chẽ, đồng bộ và toàn diện đối với 6 yếu tố cấu thành đó là: Cải cách thể chế, cải cách thủ tục hành chính, cải cách tổ chức bộ máy hành chính, xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức, cải cách tài chính công và hiện đại hóa nền hành chính. Theo Giáo trình Luật Hành chính Việt Nam của Nhà xuất bản Công an nhân dân năm 2009 thì: “Cải cách thủ tục hành chính là một bộ phận của cải cách hành chính Nhà nước nói chung nhằm xây dựng và thực thi thủ tục hành chính theo những chuẩn mực nhất định, đơn giản, gọn nhẹ, vận hành nhịp nhàng; hoạt động theo đúng quy trình, quy phạm thích ứng với từng loại đối tượng, từng loại công việc, phù hợp với điều kiện thực tế và đáp ứng yêu cầu của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Cải cách thủ tục hành chính thực chất là cải cách trình tự thực hiện thẩm quyền hành chính trong mối liên hệ tới quyền và nghĩa vụ của công dân, tổ chức và trong nội bộ cơ quan hành chính Nhà nước”. Đây là cách tiếp cận tương đối toàn diện và đầy đủ để nghiên cứu nội hàm của cải cách thủ tục hành chính nói chung cũng như cải cách thủ tục hành chính cụ thể trong từng lĩnh vực 11 của quản lý nhà nước có sự tham gia của các cơ quan hành chính nhà nước và công dân, tổ chức, doanh nghiệp. Tại Quyết định số 136/2001/QĐ-TTg, ngày 17 tháng 9 năm 2001 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chương trình tổng thể cải cách hành chính nhà nước giai đoạn 2001-2010 thì cải cách hành chính nhà nước giai đoạn 2001-2010 là cải cách 5 yếu tố cấu thành nền hành chính đó là: cải cách thể chế; tổ chức bộ máy; xây dựng và phát triển đội ngũ cán bộ, công chức, tài chính công và hiện đại hóa nền hành chính. Trong giai đoạn này, chúng ta xác định cải cách thủ tục hành chính chỉ là một bộ phận nằm trong cải cách thể chế hành chính nói chung, chưa có sự tách bạch rõ ràng. Cho đến khi Chính phủ ban hành Nghị quyết số 30c/NQ-CP ngày 08 tháng 11 năm 2011 về Chương trình tổng thể cải cách hành chính nhà nước giai đoạn 2011-2020 thì cải cách thủ tục hành chính mới trở thành một nội dung riêng trong nội dung cải cách hành chính, chính thức tách bạch ra khỏi cải cách thể chế, trở thành một nội dung quan trọng thứ 6 trong chương trình tổng thể cải cách hành chính nhà nhà nước giai đoạn 2011-2020. Như vậy, kết quả quá trình thực hiện công tác cải cách hành chính nhà nước giai đoạn 2001-2010 đã được đúc rút và thấy cần thiết phải đẩy mạnh công tác cải cách thủ tục hành chính nên đã đưa nhiệm vụ này thành một trong 6 nội dung quan trọng của Chương trình tổng thể cải cách hành chính nhà nước giai đoạn 2011-2020. Cải cách thủ tục hành chính là một trong những nhiệm vụ quan trọng, cần thiết trong tiến trình đổi mới, phát triển và hội nhập của nước ta. Điều này đã được Đảng ta khẳng định trong Văn kiện Đại hội XII “Đẩy mạnh cải cách hành chính nhất là thủ tục hành chính, giảm mạnh và bãi bỏ các loại thủ tục hành chính gây phiền hà cho tổ chức và công dân”. Thực tế hiện nay cho thấy, mặc dù trong thời gian qua, Đảng và Nhà nước ta luôn xác định công tác thủ tục hành chính nói chung và cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực trật tự xây dựng nói riêng vừa là mục tiêu, vừa là giải pháp quan trọng thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội, cải thiện môi trường đầu tư, góp phần phòng ngừa và hạn chế tham nhũng, tiêu cực trong bộ máy chính quyền các cấp, giúp cho các cơ quan hành chính nhà nước phục vụ ngày càng tốt hơn nhu cầu của 12 người dân, từng bước xây dựng nền hành chính dân chủ, minh bạch, chuyên nghiệp, hiệu quả hơn, tuy nhiên, vẫn còn đó sự rườm rà, chồng chéo, cứng nhắc (hợp pháp nhưng chưa hợp lý, chưa phù hợp với thực tế); các loại thủ tục cũ, mới lẫn lộn; bên cạnh đó việc ban hành thủ tục hành chính có lúc có nơi còn tùy tiện, kể cả ban hành “giấy phép con”; cách thức giải quyết thủ tục vẫn còn hiện tượng cửa quyền, hạch sách, chậm trễ theo lối “dân cần, quan không vội” và vẫn qua nhiều khâu trung gian; việc quy định thẩm quyền, trách nhiệm giải quyết thủ tục hành chính trong một số lĩnh vực nhiều khi không rõ; vẫn còn tình trạng người dân và doanh nghiệp đi lại nhiều lần, tốn kém ; công tác rà soát, đơn giản hóa thủ tục hành chính vẫn còn nhiều hạn chế, chưa đáp ứng nhu cầu trong giai đoạn hiện nay; vẫn còn một bộ phận cán bộ, công chức lợi dụng chức vụ quyền hạn gây khó khăn, phiền hà cho người dân và doanh nghiệp trong quá trình tiếp nhận và giải quyết các thủ tục hành chính…Chính vù vậy, cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực trật tự xây dựng là một việc làm hết sức cấp thiết trong giai đoạn hiện nay nhằm đưa công tác quản lý nhà nước trong lĩnh vực trật tự xây dựng đi vào chiều sâu, có những bước tiến vượt bật nhằm xây dựng nền hành chính thật sự dân chủ, thống nhất, trong sạch, hiện đại, hiệu lực, hiệu quả và phục vụ tốt nhu cầu của nhân dân; cải thiện và tạo môi trường đầu tư đề thu hút các nguồn lực cho đầu tư phát triển, đáp ứng yêu cầu sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại , tiếp tục duy trì tốc độ phát triển kinh tế, đảm bảo an sinh xã hội, góp phần thực hiện thắng lợi các nhiệm vụ chính trị mà Đảng và Nhà nước đã đề ra. Là một bộ phận của cải cách thủ tục hành chính nói chung, cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực trật tự xây dựng luôn được Đảng và Nhà nước ta quan tâm, chú trọng nhất là trong giai đoạn hiện nay khi mà tốc độ công nghiệp hóa và đô thị hóa đang phát triển mạnh mẽ. Việc để trật tự xây dựng được đảm bảo theo đúng quy hoạch và phù hợp cảnh quang chung là một việc làm đòi hỏi rất nhiều cố gắng, nổ lực. Vậy, cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực trật tự xây dựng là gì? Từ khái niệm chung của cải cách thủ tục hành chính, có thể hiểu rằng: cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực trật tự xây dựng là việc ban hành và thực thi 13 các quy định về thủ tục hành chính trong lĩnh vực trật tự xây dựng theo những chuẩn mực nhất định theo hướng đơn giản, gọn nhẹ phù hợp với tình hình thực tế và yêu cầu nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác quản lý nhà nước trong lĩnh vực xây dựng và trật tự xây dựng. 1.2. Mục tiêu, yêu cầu và nội dung của cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực trật tự xây dựng 1.2.1. Mục tiêu cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực trật tự xây dựng Thực tế cho thấy, hiện nay, thủ tục hành chính ở nước ta còn nhiều nhược điểm, bất cập: hình thức đòi hỏi quá nhiều giấy tờ, gây phiền hà cho nhân dân; còn nặng nề, nhiều cửa, nhiều cấp trung gian, rườm rà, không rõ ràng về trách nhiệm; không phù hợp với yêu cầu của thời kỳ mới và hội nhập; tính thống nhất của một số loại thủ tục hành chính trong một số lĩnh vực chưa cao, thường xuyên thay đổi một cách tùy tiện, thiếu công khai, minh bạch. Chính điều này gây khó khăn cho việc thực hiện quyền tự do, lợi ích và công việc chung của cơ quan, gây trở ngại cho việc giao lưu và hợp tác quốc tế của nước ta; gây ra tệ cửa quyền, bệnh giấy tờ trong hệ thống các cơ quan hành chính; là nơi thuận lợi cho nạn tham nhũng, lãng phí phát sinh, hoành hành. Mặt khác, việc cải cách thủ tục hành chính vẫn còn nhiều hạn chế bất cập, chưa đáp ứng được mong đợi của người dân, còn là lực cản ảnh hưởng đến môi trường đầu tư, kinh doanh cũng như đời sống của nhân dân. Chính vì vậy, cải cách thủ tục hành chính được xem là một trong những nội dung trọng tâm, xuyên suốt của Đảng, nhà nước ta trong giai đoạn hiện nay và những năm tiếp theo đồng thời đó cũng chính là yêu cầu bức xúc của nhân dân, doanh nghiệp, các tổ chức, cá nhân và nhà đầu tư nước ngoài, là khâu đột phá của tiến trình cải cách nền hành chính. Thực tế cho thấy, chính việc không cải cách, chậm cải cách, hoặc cải cách một cách hình thức, không có định hướng, không có chiến lược và phương pháp cụ thể đối với nền hành chính nói chung và thủ tục hành chính nói riêng sẽ là một rào cản rất lớn kìm hãm sự phát triển kinh tế xã hội của đất nước, ảnh hưởng rất lớn đến tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế. Cải cách thủ tục hành chính sẽ tạo ra được sự chuyển biến căn bản trong quan hệ và thủ tục giải quyết công việc của công dân, tổ 14 chức, kịp thời phát hiện và xóa bỏ những thủ tục hành chính thiếu tính đồng bộ, chồng chéo, rườm rà, phức tạp đã và đang gây trở ngại trong việc tiếp nhận và xử lý công việc giữa cơ quan nhà nước với nhau và giữa cơ quan nhà nước với tổ chức, công dân; xây dựng và thực hiện các thủ tục hành chính giải quyết công việc đơn giản, rõ ràng, thống nhất, đúng pháp luật và công khai; vừa tạo thuận tiện cho cá nhân, tổ chức có yêu cầu giải quyết công việc; vừa có tác dụng ngăn chặn tệ cửa quyền, sách nhiễu, tham những của một bộ phận cán bộ công chức nhà nước; đồng thời đảm bảo được trách nhiệm quản lý Nhà nước, giữ vững được kỷ cương, pháp luật. Những năm qua, chúng ta đã đạt được nhiều kết quả tích cực trong hội nhập kinh tế quốc tế. Chính hội nhập kinh tế quốc tế cùng với nỗ lực cải cách thủ tục hành chính, tạo sự thông thoáng và thuận lợi nhất trong môi trường đầu tư, kinh doanh đã từng bước đưa Việt Nam khẳng định được vị thế trên trường quốc tế và thu hút các đầu tư nước ngoài. Muốn thu hút đầu tư, muốn phát triển đất nước thì thủ tục hành chính càng phải đơn giản, gọn nhẹ, thuận tiện nhưng vẫn đảm bảo tính pháp lý, chặt chẽ và đầy đủ. Chúng ta đang xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa trên nền tảng thượng tôn pháp luật. Do vậy, cần phải đảm bảo một hệ thống thủ tục hành chính hoàn chỉnh, một hành lang pháp lý để các cơ quan hành chính nhà nước và mọi tổ chức cá nhân tuân thủ nghiêm ngặt. Điều này buộc thủ tục hành chính phải được thường xuyên cải cách, thường xuyên rà soát, tinh giảm để kịp thời loại bỏ những thủ tục không còn phù hợp, gây khó khăn, phiền hà cho người dân và doanh nghiệp, ảnh hưởng đến quá trình quản lý nhà nước. Thủ tục hành chính trong lĩnh vực xây dựng và trật tự xây dựng ở nước ta hiện nay được đánh giá là một trong số ít các thủ tục hành chính có chi phí đắc đỏ nhất bởi chính sự phức tạp, rườm rà, thậm chí chồng chéo của các thủ tục. Điều này không chỉ tạo gánh nặng cho người dân và doanh nghiệp mà còn ảnh hưởng không nhỏ đến hoạt động đầu tư, kinh doanh và năng lực cạnh tranh của các DN ngành xây dựng. Theo kết quả khảo sát về chi phí tuân thủ và xếp hạng về chi phí tuân thủ 8 nhóm TTHC của Báo cáo Chỉ số đánh giá chi phí tuân thủ TTHC năm 2017 (Chỉ số APCI 2017) mới được công bố, nhóm TTHC lĩnh vực xây dựng có chi phí tuân thủ 15