Tài liệu Luận án tiến sĩ vấn đề xây dựng văn hoá ứng xử của học viên các trường công an nhân dân việt nam hiện nay

HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH NGUYỄN THỊ THẾ VẤN ĐỀ XÂY DỰNG VĂN HÓA ỨNG XỬ CỦA HỌC VIÊN CÁC TRƢỜNG CÔNG AN NHÂN DÂN VIỆT NAM HIỆN NAY LUẬN ÁN TIẾN SĨ CHUYÊN NGÀNH: CHỦ NGHĨA DUY VẬT BIỆN CHỨNG VÀ CHỦ NGHĨA DUY VẬT LỊCH SỬ HÀ NỘI - 2020 HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH NGUYỄN THỊ THẾ VẤN ĐỀ XÂY DỰNG VĂN HÓA ỨNG XỬ CỦA HỌC VIÊN CÁC TRƢỜNG CÔNG AN NHÂN DÂN VIỆT NAM HIỆN NAY LUẬN ÁN TIẾN SĨ CHUYÊN NGÀNH: CHỦ NGHĨA DUY VẬT BIỆN CHỨNG VÀ CHỦ NGHĨA DUY VẬT LỊCH SỬ Mã số: 62 22 03 02 Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: GS.TS Nguyễn Văn Huyên HÀ NỘI - 2020 MỤC LỤC MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1 CHƢƠNG 1. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI VÀ VẤN ĐỀ ĐẶT RA ĐỐI VỚI LUẬN ÁN .................................. 7 1.1. Các công trình nghiên cứu liên quan đến lý luận về văn hóa ứng xử và văn hóa ứng xử Công an nhân dân ................................................................................. 7 1.2. Các công trình nghiên cứu liên quan đến nội dung và thực trạng xây dựng văn hóa ứng xử của học viên Công an nhân dân ................................................... 13 1.3. Các công trình nghiên cứu liên quan đến phương hướng và giải pháp xây dựng văn hóa ứng xử của học viên các trường Công an nhân dân ....................... 23 1.4. Đánh giá chung về tình hình nghiên cứu và vấn đề đặt ra đối với luận án .... 25 Chƣơng 2. XÂY DỰNG VĂN HÓA ỨNG XỬ CỦA HỌC VIÊN CÁC TRƢỜNG CÔNG AN NHÂN DÂN VIỆT NAM HIỆN NAY – MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN ................................................................................................ 29 2.1. Những vấn đề lý luận về văn hóa ứng xử, văn hóa ứng xử Công an nhân dân và văn hóa ứng xử của học viên Công an nhân dân ....................................... 29 2.2. Một số vấn đề về xây dựng văn hóa ứng xử của học viên các trường Công an nhân dân Việt Nam hiện nay ............................................................................ 53 Chƣơng 3. XÂY DỰNG VĂN HÓA ỨNG XỬ CỦA HỌC VIÊN CÁC TRƢỜNG CÔNG AN NHÂN DÂN VIỆT NAM HIỆN NAY – THỰC TRẠNG VÀ YÊU CẦU ĐẶT RA .......................................................................... 76 3.1. Thực trạng xây dựng văn hóa ứng xử của học viên các trường Công an nhân dân Việt Nam hiện nay ................................................................................. 76 3.2. Nguyên nhân và yêu cầu đặt ra đối với vấn đề xây dựng văn hóa ứng xử của học viên các trường Công an nhân dân Việt Nam hiện nay ......................... 102 Chƣơng 4. PHƢƠNG HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP TIẾP TỤC XÂY DỰNG VĂN HÓA ỨNG XỬ CỦA HỌC VIÊN CÁC TRƢỜNG CÔNG AN NHÂN DÂN VIỆT NAM HIỆN NAY ............................................................................. 117 4.1. Phương hướng xây dựng văn hóa ứng xử của học viên các trường Công an nhân dân Việt Nam hiện nay ............................................................................... 117 4.2. Giải pháp xây dựng văn hóa ứng xử của học viên các trường Công an nhân dân Việt Nam hiện nay ........................................................................................ 123 Tiểu kết chương 4 ................................................................................................ 146 KẾT LUẬN ............................................................................................................ 148 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................ 152 Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Luận án được hoàn thành dưới sự hướng dẫn khoa học của GS.TS Nguyễn Văn Huyên. Các số liệu, kết quả nêu trong luận án là trung thực, có nguồn gốc rõ ràng và được trích dẫn đầy đủ theo quy định. Hà Nội, ngày 06 tháng 04 năm 2020 TÁC GIẢ LUẬN ÁN Nguyễn Thị Thế DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ANND An ninh nhân dân ANQG An ninh quốc gia ANTT An ninh trật tự CAND Công an nhân dân CNXH Chủ nghĩa xã hội CSND Cảnh sát nhân dân TTATXH Trật tự an toàn xã hội 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Văn hóa Việt Nam là kết tinh thành quả của hàng nghìn năm lao động, đấu tranh kiên cường dựng nước và giữ nước, hun đúc nên trí tuệ, tâm hồn, khí phách, bản lĩnh Việt Nam, làm rạng rỡ lịch sử vẻ vang của dân tộc. Trong thời đại Hồ Chí Minh, với đường lối đúng đắn và sáng tạo của Đảng ta, văn hóa Việt Nam tiếp tục được phát huy, góp phần xứng đáng vào những thắng lợi to lớn của nhân dân ta trong sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Văn hóa ứng xử Công an nhân dân là một bộ phận của văn hóa Việt Nam, có vai trò quan trọng trong sự nghiệp bảo vệ an ninh quốc gia, đảm bảo trật tự an toàn xã hội và xây dựng lực lượng Công an nhân dân chính quy, tinh nhuệ và từng bước hiện đại. Văn hóa ứng xử góp phần tăng cường sự phối hợp giữa lực lượng Công an nhân dân với các tổ chức chính trị - xã hội, nhằm phát huy sức mạnh của cả hệ thống chính trị vào nhiệm vụ bảo vệ an ninh Tổ quốc; văn hóa ứng xử giúp tăng cường mối quan hệ mật thiết giữa lực lượng Công an với nhân dân; góp phần hoàn thiện chính sách pháp luật về quản lý nhà nước và bảo đảm an ninh trật tự; nâng cao công tác phòng ngừa, đấu tranh, xử lý tội phạm và các vi phạm pháp luật khác. Đối với học viên các trường Công an nhân dân, văn hóa ứng xử đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành nhân cách, giúp cho mỗi học viên tự biết điều chỉnh, thích ứng với quá trình học tập, rèn luyện; nhận thức rõ những giá trị văn hóa của dân tộc Việt Nam để ứng xử cho phù hợp với từng điều kiện, hoàn cảnh cụ thể. Những kết quả đạt được trong lĩnh vực xây dựng văn hóa ứng xử đã trở thành một trong những yếu tố quyết định hiệu quả công tác xây dựng, củng cố, tăng cường bản lĩnh chính trị, nâng cao hiệu quả đạo đức, lối sống “trung thành với Đảng, tận tụy với dân, vì nước quên thân, vì dân phục vụ” của Công an nhân dân Việt Nam. Trong những năm qua, Đảng ủy Công an Trung ương, lãnh đạo Bộ Công an, cấp ủy, thủ trưởng công an các cấp đã tập trung lãnh đạo, chỉ đạo đẩy mạnh công tác giáo dục đạo đức, lối sống trong sáng, lành mạnh của cán bộ, chiến sỹ Công an; có lập trường tư tưởng vững vàng, trung thành tuyệt đối với Tổ quốc, Đảng và nhân dân; tận tụy, trách nhiệm với công việc; chấp hành nghiêm kỷ luật, kỷ cương, điều 2 lệnh, giao tiếp ứng xử có văn hóa, góp phần xây dựng hình ảnh đẹp của người cán bộ chiến sỹ Công an trong lòng nhân dân... Tuy nhiên, hiện nay, trước những tác động tiêu cực của tình hình trong và ngoài nước, nhất là trước âm mưu, hoạt động “diễn biến hòa bình”, chiến tranh tâm lý phá hoại tư tưởng của các thế lực thù địch nhằm xóa bỏ vai trò lãnh đạo của Đảng, phi chính trị hóa lực lượng vũ trang, chia rẽ tình đoàn kết chiến đấu giữa Công an nhân dân và Quân đội nhân dân, giữa các tầng lớp nhân dân với lực lượng Công an và các yếu tố tác động từ mặt trái của kinh tế thị trường, toàn cầu hóa, hội nhập quốc tế cùng với sự thiếu tu dưỡng, rèn luyện của một bộ phận cán bộ, chiến sỹ, văn hóa ứng xử của Công an nhân dân (CAND) Việt Nam đã có những biểu hiện lệch lạc như: Một số cán bộ, chiến sỹ công an, nhất là ở đơn vị thường xuyên tiếp xúc, trực tiếp giải quyết công việc với nhân dân chưa nhận thức đầy đủ về nghĩa vụ, trách nhiệm và quyền hạn, chưa nêu cao tinh thần vì nhân dân phục vụ, có thái độ hách dịch, cửa quyền, sách nhiễu, giao tiếp thiếu văn hóa với nhân dân; vi phạm điều lệnh Công an nhân dân, quy chế làm việc, quy trình công tác, thậm chí lợi dụng nhiệm vụ thực thi pháp luật để giải quyết việc riêng… Một bộ phận học viên các trường Công an nhân dân chưa nhận thức đầy đủ về tầm quan trọng, tính cấp thiết của việc xây dựng văn hóa ứng xử nên thiếu ý thức trong rèn luyện, tu dưỡng, thậm chí vi phạm quy định của Ngành đến mức phải xử lý kỷ luật. Thực trạng trên đã làm giảm sút hiệu quả nhiều mặt công tác công an; gây dư luận xấu trong xã hội; làm suy giảm niềm tin của nhân dân đối với lực lượng Côgn an nhân dân. Các thế lực thù địch đang triệt để khai thác, lợi dụng tình hình này để đả kích lực lượng Công an, vu cáo Đảng, Nhà nước ta vi phạm tự do, dân chủ, nhân quyền và các vấn đề chính trị nhạy cảm khác. Trong thời gian tới, tình hình quốc tế, khu vực và trong nước tiếp tục diễn biến đa dạng, phức tạp, sẽ tác động trực tiếp đến tư tưởng chính trị, đạo đức, tác phong công tác và văn hóa ứng xử của người chiến sỹ công an, trong đó có các học viên được đào tạo trong nhà trường - những chiến sỹ công an sẽ trực tiếp tham gia làm nhiệm vụ bảo vệ an ninh quốc gia, đảm bảo trật tự an toàn xã hội. Do đó, việc xây dựng đời sống văn hóa ứng xử của Công an nhân dân Việt Nam nói chung, văn hóa ứng xử của học viên Công an nhân dân nói riêng là một nhiệm vụ hết sức khó 3 khăn, phức tạp, đòi hỏi sự quyết tâm chính trị rất cao của toàn lực lượng, nhằm phát huy tối đa nhân tố con người, khả năng sức chiến đấu và hình ảnh đẹp của người chiến sỹ Công an đối với nhân dân. Với mong muốn kế thừa và phát huy những truyền thống vẻ vang của lực lượng Công an nhân dân, đồng thời tạo sự chuyển biến rõ rệt trong thực hiện nhiệm vụ bảo đảm an ninh - trật tự; nâng cao tinh thần phục vụ nhân dân, mọi hành động, việc làm đều vì lợi ích của nhân dân, thực sự gắn bó với nhân dân, giúp đỡ nhân dân, lắng nghe ý kiến của nhân dân, đáp ứng kịp thời những yêu cầu chính đáng của nhân dân; góp phần củng cố và nâng cao niềm tin của nhân dân đối với lực lượng Công an nhân dân, tác giả chọn “Vấn đề xây dựng văn hóa ứng xử của học viên các trường Công an nhân dân Việt Nam hiện nay” làm đề tài luận án Tiến sỹ Triết học của mình. 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 2.1. Mục đích Trên cơ sở lý luận về văn hóa ứng xử và văn hóa ứng xử Công an nhân dân, luận án đánh giá, làm rõ thực trạng của việc xây dựng văn hóa ứng xử của học viên các trường Công an nhân dân hiện nay, từ đó, đề xuất phương hướng và giải pháp nhằm tiếp tục xây dựng văn hóa ứng xử của học viên các trường Công an nhân dân trong thời gian tới. 2.2. Nhiệm vụ Để thực hiện mục đích trên, luận án sẽ đi sâu giải quyết các nhiệm vụ cụ thể sau: Thứ nhất, tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài và xác định những vấn đề luận án tiếp tục nghiên cứu. Thứ hai, làm rõ những vấn đề lý luận cơ bản về văn hóa ứng xử, văn hóa ứng xử Công an nhân dân và xây dựng văn hóa ứng xử của học viên các trường Công an nhân dân. Thứ ba, phân tích đánh giá thực trạng của việc xây dựng văn hóa ứng xử của học viên các trường Công an nhân dân hiện nay; làm rõ nguyên nhân thành công, hạn chế và một số yêu cầu đặt ra. Thứ tư, đề xuất phương hướng và những giải pháp chủ yếu tiếp tục xây dựng văn 4 hóa ứng xử của học viên các trường Công an nhân dân trong tình hình mới. 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của luận án là vấn đề xây dựng văn hóa ứng xử của học viên các trường Công an nhân dân. 3.2. Phạm vi nghiên cứu Luận án được thực hiện qua khảo sát tại một số Học viện, Trường Cao đẳng, Trường Trung cấp Công an nhân dân (Học viện Chính trị CAND, Học viện An ninh nhân dân, Trường Học viện Cảnh sát, Trường Cao đẳng Cảnh sát nhân dân I, Đại học Phòng cháy chữa cháy, Trường Trung cấp Vũ trang.). Luận án tập trung nghiên cứu và hướng đến các đối tượng học viên chính quy tập trung theo học hệ Đại học (4 năm), Cao đẳng (3 năm) và Trung cấp (2 năm). Thời gian nghiên cứu từ năm 2012 đến nay (Bắt đầu quy chế tuyển sinh mới theo chủ trương của Bộ Giáo dục – Đào tạo) 4. Cơ sở lý luận và phƣơng pháp nghiên cứu 4.1. Cơ sở lý luận Cơ sở lý luận của việc thực hiện luận án là chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh về văn hóa và văn hóa ứng xử, quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về xây dựng con người, xây dựng văn hóa và xây dựng lực lượng Công an nhân dân chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại. 4.2. Phƣơng pháp nghiên cứu Đề tài được thực hiện trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử. Phương pháp nghiên cứu cụ thể được sử dụng để thực hiện luận án là: phương pháp lịch sử và logic; phân tích và tổng hợp, khái quát hóa; luận án cũng sử dụng phương pháp thống kê, điều tra xã hội học để khảo sát thực tiễn …cụ thể: - Thống kê, tổng hợp, phân tích đánh giá: + Thống kế lưu lượng học viên, kết quả học tập, rèn luyện, nghiên cứu khoa học và thi học sinh giỏi của học viên các trường Công an nhân dân. + Các thông báo của Cục Đào tạo về tình hình học viên Công an nhân dân sai phạm kỷ luật một số năm gần đây; 5 + Các báo cáo tổng kết kết quả thực hiện công tác thực tế chính trị - xã hội của các trường Công an nhân dân. - Điều tra bằng phiếu: + Khảo sát về những mục tiêu cần đạt được về văn hóa ứng xử và văn hóa ứng xử của học viên các trường Công an nhân dân. Thực hiện điều tra bằng phiếu đối với 200 học viên của các trường: Học viện An ninh nhân dân,Trường Học viện Cảnh sát, Trường Cao đẳng Cảnh sát nhân dân I, Đại học Phòng cháy chữa cháy, Trường Trung cấp Vũ trang. + Khảo sát về tình hình văn hóa ứng xử của học viên các trường Công an nhân dân. Thực hiện điều tra bằng phiếu đối với 100 giảng viên các trường Học viện An ninh nhân dân,Trường Học viện Cảnh sát, Trường Cao đẳng Cảnh sát nhân dân I, Đại học Phòng cháy chữa cháy, Trường Trung cấp Vũ trang. 5. Những đóng góp mới của luận án - Luận án đã góp phần làm rõ thêm lý luận về văn hóa ứng xử, trên cơ sở đó làm rõ lý luận về văn hóa ứng xử công an nhân dân, văn hóa ứng xử của học viên các trường Công an nhân dân. - Trên cơ sở lý luận về văn hóa ứng xử Công an nhân dân, luận án đã làm rõ thực trạng văn hóa ứng xử của học viên các trường CAND. - Luận án đã nêu ra những vấn đề chủ yếu của việc xây dựng văn hóa ứng xử của học viên các trường Công an nhân dân ở nước ta hiện nay; nêu lên được những bất cập và yêu cầu phải xây dựng văn hóa ứng xử cho học viên các trường Công an nhân dân - Đề xuất phương hướng và các giải pháp để tiếp tục xây dựng văn hóa ứng xử của học viên các trường Công an nhân dân hiện nay. 6. Ý nghĩa của luận án 6.1. Ý nghĩa lý luận Kết quả nghiên cứu của luận án góp phần làm sâu sắc và hoàn thiện hơn một số vấn đề lý luận về văn hóa ứng xử của Công an nhân dân và những vấn đề về giáo dục, đào tạo, xây dựng văn hóa ứng xử của học viên các trường Công an nhân dân 6 Việt Nam hiện nay. 6.2. Ý nghĩa thực tiễn - Luận án là tài liệu phục vụ các trường Công an nhân dân nghiên cứu, vận dụng trong giáo dục học viên về văn hóa ứng xử. - Luận án là tài liệu tham khảo phục vụ công tác nghiên cứu và giảng dạy, học tập trong các trường Công an nhân dân. 7. Kết cấu của luận án Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, luận án được kết cấu gồm 4 chương 10 tiết. 7 Chƣơng 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI VÀ VẤN ĐỀ ĐẶT RA ĐỐI VỚI LUẬN ÁN 1.1. CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN LÝ LUẬN VỀ VĂN HÓA ỨNG XỬ VÀ VĂN HÓA ỨNG XỬ CÔNG AN NHÂN DÂN Văn hóa ứng xử ở Việt Nam ngay từ sau Cách mạng Tháng Tám được Đảng Cộng sản Việt Nam đề ra trong Đề Cương văn hóa Việt Nam năm 1943 và trở thành tư tưởng chủ đạo cho thực tiễn xây dựng “Đời sống mới” do Chủ tịch Hồ Chí Minh phát động. Phong trào xây dựng “Đời sống mới” chứa đựng những nội dung văn hóa ứng xử trong văn hóa cứu quốc (1946-1954), xây dựng văn hóa xã hội chủ nghĩa ở miền Bắc (1954-1975) và xây dựng nền văn hóa mới, con người mới xã hội chủ nghĩa (1975-1986). Với chủ trương xây dựng văn hóa mới Việt Nam, ngay từ đầu thời kỳ đổi mới, ở nước ta đã có một số bài viết về văn hóa ứng xử dước các góc độ triết học, chính trị học, xã hội học, văn hóa học, tâm lý học,... Đặc biệt từ sau Nghị quyết Hội nghị Trung ương lần thứ 5, khóa VIII (71998) về xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc đến nay, văn hóa ứng xử đã được quan tâm nghiên cứu nhiều hơn dưới góc độ văn hóa học, xã hội học, tâm lý họ, mặc dù các khía cạnh nghiên cứu đó chỉ mới đươc thể hiện ở những nội dung riêng lẻ, phần nhiều bàn về văn hóa nói chung hoặc văn hóa, con người Việt Nam. Trong đó, có thể kể đến một số công trình nghiên cứu tiêu biểu, như: Cuốn sách “Tìm về bản sắc văn hóa Việt Nam” của Trần Ngọc Thêm [137]. Bằng phương pháp cấu trúc - loại hình, tác giả đã xâu chuỗi các sự kiện thành một bức tranh tổng quan về văn hóa Việt Nam; phân tích cách ứng xử của người Việt với môi trường xã hội và môi trường tự nhiên. Từ mối quan hệ này, tác giả đã nêu ra cấu trúc văn hóa của người Việt trong đó có văn hóa ứng xử của người Việt Nam; là quá trình hình thành và phát triển một cách độc đáo, tạo nên một nét riêng biệt về bản sắc văn hóa Việt Nam. 8 Cuốn sách “Chủ nghĩa nhân văn Hồ Chí Minh” của Thành Duy [49] đã đưa ra có hệ thống tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh. Đó là sự kế thừa và phát huy truyền thống nhân nghĩa, khoan dung của dân tộc, đồng thời kế thừa và phát huy tinh hoa trong văn hóa ứng xử của nhân loại. Nội dung tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh rất đa dạng, từ tình yêu thương con người, nhất là những người nghèo khổ, đến tư tưởng muốn giải phóng giai cấp, giải phóng dân tộc và giải phóng con người. Trên cơ sở đó, tác giả nêu rõ cần vận dụng tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh, xây dựng tình yêu thương con người, yêu thương nhân dân. Cuốn sách “Giao tiếp ứng xử trong hành chính” của Nguyễn Trọng Điều, Đinh Văn Tiến [70] đã đưa ra nhiều nội dung về giao tiếp trong hành chính như: Những yếu tố tâm lý trong giao tiếp hành chính, vai trò của tâm lý, nhân cách của nhà quản lý trong giao tiếp hành chính. Các tác giả cho thấy trong hoạt động giao tiếp cần nắm vững bản chất và quá trình cũng như những rào cản trong giao tiếp. Một số nguyên tắc của giao tiếp là: Các bên tham gia giao tiếp cần biết hài hòa các lợi ích; cần tạo điều kiện để đối tác đưa ra các giải pháp; coi trọng các mối quan hệ ảnh hưởng; phong cách giao tiếp. Cuốn sách “Bàn về văn hóa ứng xử của người Việt Nam” của tác giả Nguyễn Tất Thịnh [138] đúc kết về tập tính văn hoá của người Việt Nam hiện đại; đề cập đến văn hoá ứng xử, giao tiếp trong đời sống hàng ngày và trong hoạt động kinh doanh. Tác giả phân tích văn hóa ứng xử, giao tiếp của người Việt hiện đại cùng với các mối quan hệ trong đời sống hàng ngày gắn với nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Cuốn sách “Văn hóa ứng xử thời kỳ hội nhập” của Thế Hùng [84] đề cập một số kỹ năng cơ bản trong giao tiếp của con người thời kỳ hội nhập quốc tế. Trong cuốn sách này, tác giả khẳng định văn hóa ứng xử đóng vai trò quan trọng đối với hạnh phúc và thành công của mỗi con người trong thời kỳ mới. Để đạt được điều đó, mỗi người chúng ta cần không ngừng nâng cao các kỹ năng ứng xử, giao tiếp có văn hóa để đáp ứng nhu cầu hội nhập. 9 Sách “Tâm lý học ứng xử” của Lê Thị Bừng [38] với hướng nghiên cứu từ những quan niệm về ứng xử, bản chất của ứng xử, sự phân chia các kiểu ứng xử đến những vấn đề cụ thể như ứng xử trong gia đình, trong lớp học, trong cơ quan, với bạn bè, ở nơi công cộng... Trong cuốn sách này, tác giả đã phân tích rõ trạng thái tâm lý của con người trong các thế ứng xử khác nhau, tương ứng với từng mối quan hệ xã hội mà cá nhân đó gia nhập. Cuốn sách “Tâm lý học với văn hóa ứng xử” của Đỗ Long [98] đề cập mối quan hệ qua lại giữa tâm lý học và văn hóa học, trong đó có văn hóa ứng xử. Công trình tập trung phân tích một số vấn đề về văn hoá, quan hệ giữa con người và văn hóa, xây dựng môi trường văn hóa, văn hóa ứng xử đối với cư dân nông nghiệp, văn hóa ứng xử của cán bộ lãnh đạo với người dân, văn hóa ứng xử của con người với môi trường tự nhiên, mối trường xã hội. Cuốn sách “Văn hóa ứng xử Việt Nam hiện nay” của Nguyễn Thanh Tuấn [157] nghiên cứu về thực trạng biến đổi văn hóa ứng xử ở một số nhóm dân cư; xu hướng tác động của các điều kiện xã hội đến sự biến đổi văn hóa ứng xử và khuynh hướng biến đổi văn hóa ứng xử trong giai đoạn xây dựng xã hội công nghiệp theo hướng hiện đại. Trên cơ sở đó, tác giả đưa ra một số định hướng và giải pháp điều tiết văn hóa ứng xử trong giai đoạn hiện nay. Cuốn sách “Văn hóa ứng xử Hồ Chí Minh” của Cao Hải Yến [174] đã làm rõ một số vấn đề trong văn hóa ứng xử Hồ Chí Minh. Các tác giả đã làm rõ cơ sở hình thành văn hóa ứng xử Hồ Chí Minh. Những nội dung cơ bản trong văn hóa ứng xử Hồ Chí Minh cũng được các tác giả nêu ra rất rõ nét. Đó là sự nhất quán về mục tiêu, nguyên tắc ứng xử, đa dạng và linh hoạt trong ứng xử, tinh tế và uyên bác, ân cần cởi mở và chu đáo, quyết tâm, kiên trì, bền bỉ và lạc quan, cảm hóa, khoan dung, độ lượng, khiêm nhường, nhã nhặn, lịch lãm và bình dị, tính nhân văn. Từ đó cần vận dụng, phát huy những giá trị văn hóa ứng xử Hồ Chí Minh trong việc xây dựng con người mới xã hội chủ nghĩa. Cuốn sách“Tìm hiểu văn hóa ứng xử Hồ Chí Minh” của tác giả Lê Kim Dung [46] đã trình bày rõ khái niệm, cơ sở hình thành văn hóa ứng xử Hồ Chí 10 Minh. Văn hóa ứng xử Hồ Chí Minh hình thành từ nguồn cội gia đình, quê hương, sự tiếp thu những tinh hoa văn hóa ứng xử của nhân loại và những phẩm chất đạo đức của Người. Nội dung văn hóa ứng xử Hồ Chí Minh qua việc tìm hiểu những yếu tố thể hiện nhân cách lớn Hồ Chí Minh. Đó là lòng nhân ái, yêu thương con người, trí tuệ sáng suốt, học vấn sâu rộng và lý tưởng cao đẹp. Chính những nhân tố đó đã tạo nên phong cách ứng xử mẫu mực của Hồ Chí Minh. Tác giả đã phân tích phong cách ứng xử mẫu mực đó qua các câu chuyện kể về Hồ Chí Minh qua một số bài viết, chuyện kể của những người đã từng vinh hạnh được sống, làm việc, tiếp xúc với Chủ tịch Hồ Chí Minh. Đó là những minh chứng sống động về văn hóa ứng xử của một nhân cách lớn. Cuốn sách của tác giả Trần Thị Anh Đào “Công tác giáo dục lý luận chính trị cho sinh viên Việt Nam hiện nay” [66] đã chỉ rõ nội dung giáo dục lý luận chính trị cho sinh viên bao gồm giáo dục chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của nhà nước; giáo dục đạo đức cách mạng, lối sống lành mạnh, xung phong, gương mẫu trong các phong trào cách mạng của tuổi trẻ; kiên quyết chống những thói hư tật xấu và các tệ nạn xã hội; chống các âm mưu và hành động phá hoại, xuyên tạc của các loại kẻ thù. Phương pháp giáo dục lý luận chính trị cho sinh viên bao gồm từ các phương pháp truyền thống như tổ chức lớp học, giảng bài, quan các hoạt động văn hóa, văn nghệ, qua báo chí, truyền thông; qua các tổ chức lớp, khoa, các đoàn thể, các phong trào thanh niên tình nguyện... Trong phần lớn các hoạt động của lực lượng Công an nhân dân thông qua giao tiếp công khai, trực tiếp với nhân dân. Vì vậy, giao tiếp ứng xử của cán bộ, chiến sỹ có tầm quan trọng đặc biệt, tạo nên các mối quan hệ đẹp, có văn hóa, có đạo đức trong hoạt động nghiệp vụ của mình. Giao tiếp, ứng xử có văn hóa, có đạo đức là cơ sở để duy trì mối quan hệ gần gũi, thân thiện giữa cán bộ, chiến sỹ Công an nhân dân với nhân dân, là cơ sở để góp phần tạo ra môi trường xã hội tốt đẹp. Các công trình nghiên cứu liên quan đến văn hóa ứng xử Công an nhân dân tiêu biểu như: 11 Cuốn sách“Văn hóa ứng xử của người cảnh sát quản lý hành chính về trật tự, an toàn xã hội ” của Tổng cục Cảnh sát quản lý hành chính về trật tự, an toàn xã hội [143] đã bàn đến một số nội dung cơ bản về văn hóa ứng xử; những nhân tố quan trọng trong văn hóa ứng xử: Tâm, Nhẫn, Nhân, Nghĩa, Trí, Dũng, Liêm, Trung. Những biểu hiện của văn hóa ứng xử: Văn hóa nói, văn hóa hành động; bí quyết thành công trong ứng xử: Khi giao tiếp phải biết người, biết mình, biết tôn trọng nhân cách những người tiếp xúc với ta, biết khen, biết khích lệ người khác, luôn giữ nụ cười trên môi. Trong cuốn sách này Cục Chính trị - Hậu cần Cảnh sát quản lý hành chính cũng đã nêu lên vai trò của văn hóa ứng xử trong hoạt động của lực lượng Cảnh sát quản lý hành chính về trật tự, an toàn xã hội, từ đó, đưa ra những vấn đề cơ bản về tư cách của cán bộ, chiến sỹ Cảnh sát quản lý hành chính về trật tự, an toàn xã hội: Tự phấn đấu để trở thành người cảnh sát có phong cách tốt, ứng xử có văn hóa, thân ái giúp đỡ đồng sự - phép xử thế mang đậm tính nhân văn, là cội nguồn sức mạnh đoàn kết trong lực lượng Cảnh sát quản lý hành chính về trật tự, an toàn xã hội, kính trọng lễ phép với nhân dân; cuốn sách cũng đưa ra những tình huống thường gặp trong giao tiếp, ứng xử của cán bộ, chiến sỹ lực lượng cảnh sát để thấy được đâu là những cách ứng xử, xử lý tình huống cần phát huy, học tập, đồng thời hạn chế và rút ra bài học kinh nghiệm đối với những tình huống ứng xử chưa đúng. Những vấn đề bàn đến trong cuốn sách là cơ sở để tác giả có thêm những kiến thức bổ ích để xây dựng văn hóa ứng xử của học viên các trường Công an nhân dân. Cuốn sách“Văn hóa ứng xử Công an nhân dân” của Trần Đại Quang [125]. Đây là cuốn sách tổng hợp nhất về văn hóa ứng xử Công an nhân dân. Tác giả của cuốn sách này đã khẳng định văn hóa ứng xử Công an nhân dân là một bộ phận quan trọng của văn hóa chính trị Việt Nam hiện đại; những nhận thức chung về văn hóa ứng xử, văn hóa ứng xử Công an nhân dân đã được tác giả đề cấp một cách rõ nét, đồng thời, tác giả cũng đã làm rõ những tác động của tình hình quốc tế và tình hình trong nước đến văn hóa ứng xử của Công an nhân dân 12 Việt Nam; kết quả đạt được trong công tác xây dựng văn hóa ứng xử Công an nhân dân; tác giả khẳng định, cần phải xây dựng văn hóa ứng xử thành vũ khí tư tưởng, đạo đức sắc bén, hành trang của Công an nhân dân Việt Nam trong sự nghiệp bảo vệ an ninh Tổ quốc. Từ những kết quả đạt được, tác giả cũng đưa ra những dự báo về những yếu tố tác động đến văn hóa ứng xử Công an nhân dân trong thời gian tới, đồng thời, đưa ra những quan điểm, phương châm, giải pháp xây dựng và hoàn thiện văn hóa ứng xử Công an nhân dân trong thời gian tới. Tác giả luận án đã kế thừa cơ sở lý luận và những kết quả điều tra mà tác giả cuốn sách đã thu thập được làm căn cứ để xây dựng nội dung luận án của mình, đồng thời thông qua các kết quả điều tra cũng giúp tác giả luận án có cái nhìn tổng thể về những thành tựu đã đạt được cùng những hạn chế trong văn hóa ứng xử của lực lượng Công an nhân dân, để từ đó rút ra những bài học kinh nghiệm trong xây dựng văn hóa ứng xử cho học viên các trường Công an nhân dân. Luận án tiến sỹ, của Nguyễn Đình Đức “Những yếu tố khách quan và chủ quan tác động đến tư tưởng chính trị của sinh viên” [71]. Trong Luận án, tác giả đã khẳng định tư tưởng chính trị của sinh viên chịu tác động của các yếu tố kinh tế, chính trị, văn hóa xã hội; yếu tố lịch sử và hiện tại; yếu tố dân tộc và quốc tế..., trong đó môi trường giáo dục trong nhà trường, gia đình và xã hội có tác động rất lớn. Từ các nhân tố đó, tác giả làm rõ thực trạng tư tưởng chính trị của sinh viên một số trường thời gian qua; chỉ rõ nguyên nhân của thành tựu, hạn chế và nêu một số kinh nghiệm. Trên cơ sở đó đề xuất phương hướng, giải pháp chủ yếu tiếp tục tăng cường công tác giáo dục lý luận chính trị của sinh viên các trường đại học trong tình hình mới. Một số bài báo khoa học có bàn đến văn hóa ứng xử và văn hóa ứng xử Công an nhân dân, tiêu biểu như: Bài “Văn hóa ứng xử Hồ Chí Minh giá trị và ý nghĩa” của Hoàng Chí bảo [11]. Trong bài viết này, tác giả đã khẳng định Hồ Chí Minh là biểu trượng hội tụ đầy đủ những tinh hoa văn hóa của nhân loại và của dân tộc, điển hình của nhân cách con người Việt Nam. Một trong những đặc trưng cơ bản của văn hóa Hồ Chí Minh được thể hiện đậm nét, mang dấu ấn rất 13 riêng, rất đặc thù và rất Hồ Chí Minh đó là văn hóa ứng xử. Văn hóa ứng xử Hồ Chí Minh là kết tinh giá trị cao đẹp nhất của văn hóa Việt Nam, thể hiện tầm vóc, trí tuệ lớn lao và tình cảm sâu sắc của Người. Bài “Tính nhân văn trong văn hóa ứng xử Hồ Chí Minh” của Cao Hải Yến [172]. Trong bài viết này, tác giả đã khẳng định văn hóa ứng xử Hồ Chí Minh là một hệ thống ứng xử mang tính sáng tạo và nhân văn, thể hiện nhân cách, bản lĩnh, tầm vóc trí tuệ uyên bác và tình cảm sâu sắc của Người trong hoạt động thực tiễn. Văn hóa ứng xử Hồ Chí Minh hết sức đa dạng, phong phú, hấp dẫn, chứa đựng những giá trị chuẩn mực văn hóa, đạo đức. Tác giả bài viết khẳng định, tính nhân văn trong tư tưởng Hồ Chí Minh là tính nhân văn cộng sản, mà điểm nổi bật nhất là tình yêu thương con người, đặc biệt là những con người bị đọa đày. Tình yêu đó, được khắc họa đậm nét trong từng hành vi cụ thể cũng như trong suốt cuộc đời hoạt động cách mạng cũng như tư tưởng của Người. Đề tài cấp nhà nước KX – 07 – 02 thuộc Chương trình khoa học cấp nhà nước KX – 07 “Các giá trị truyền thống và con người Việt Nam hiện nay” do Phan Huy Lê và Vũ Minh Giang là chủ nhiệm (1994-1996) [93] nghiên cứu về: Quá trình hình thành, phát triển, nội dung và sự biến đổi các truyền thống Việt Nam; Cái chung, cái riêng trong truyền thống của các dân tộc Việt Nam; Con người Việt Nam hiện nay trong mối quan hệ với truyền thống; Con người Việt Nam dưới con mắt người nước ngoài. Tác phẩm đã khái quát các giá trị truyền thống và con người Việt Nam và chỉ ra những phương hướng cần phát huy trong giai đoạn cách mạng hiện nay 1.2. CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN NỘI DUNG VÀ THỰC TRẠNG XÂY DỰNG VĂN HÓA ỨNG XỬ CỦA HỌC VIÊN CÔNG AN NHÂN DÂN Cuốn sách“Một số vấn đề về xây dựng lực lượng Công an nhân dân”, của Trần Quốc Hoàn 81] là tập hợp những bài nói, bài viết tổng kết vấn đề xây dựng lực lượng Công an nhân dân vững mạnh về mọi mặt, có bản lĩnh chính trị vững vàng, giỏi chuyên môn, nghiệp vụ, có đạo đức cách mạng. Những bài viết, bài 14 nói đó cho đến nay vẫn có ý nghĩa sâu sắc, giá trị cao về công tác xây dựng lực lượng Công an nhân dân Việt Nam. Cuốn sách “Tổng kết Lịch sử xây dựng lực lượng Công an nhân dân” (1945-2000) do Tổng Cục Xây dựng lực lượng Công an nhân dân biên soạn, nhà xuất bản Công an nhân dân phát hành năm 2010 151] là công trình đúc kết quá trình xây dựng lực lượng Công an qua các giai đoạn (1945 - 2000), phân tích đánh giá những mặt thành công và những tồn tại, hạn chế của công tác xây dựng lực lượng Công an. Sáu bài học lịch sử về xây dựng lực lượng Công an của công trình rút ra giúp tác giả luận án có cái nhìn toàn diện, khách quan về lịch sử xây dựng lực lượng Công an nhân dân Việt Nam nói chung từ đó rút ra những nội dung cụ thể cho vấn đề xây dựng văn hóa ứng xử của học viên các trường Công an nhân dân. Cuốn sách “Xây dựng lực lượng Công an nhân dân cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa” do nhà xuất bản Công an nhân dân phát hành năm 2001. Đây là đề tài trọng điểm cấp Bộ do Phạm Văn Dần làm chủ nhiệm [44]. Đề tài đã nghiên cứu làm rõ cơ sở khoa học và cấu trúc bên trong từng nội dung về quan điểm, mục tiêu, nội dung và những giải pháp cơ bản để xây dựng lực lượng Công an nhân dân cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Những vấn đề được bàn đến về xây dựng lực lượng Công an nhân dân tuy vẫn còn những giá trị song trước những biến đổi của tình hình kinh tế xã hội của đất nước; thực tiễn của công tác xây dựng lực lượng Công an nhân dân cần có những bổ sung cho phù hợp. Những đóng góp của tác phẩm đã giúp tác giả luận án có cái nhìn tổng quan về công tác xây dựng lực lượng Công an nhân dân với các yêu cầu về tính cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Từ đó có thể liên hệ để rút ra những nội dung cụ thể cho vấn đề xây văn hóa ứng xử của học viên các trường Công an nhân dân. 15 Kỷ yếu “Hội thảo khoa học quốc gia 70 năm Công an nhân dân Việt Nam xây dựng, chiến đấu, trưởng thành; 10 năm ngày hội toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc” do Bộ Công an chủ trì phối hợp với Ban Tuyên giáo Trung ương, Báo Nhân dân, Tạp chí Cộng sản phối hợp tổ chức [20] là công trình tập hợp 110 bài viết của các đồng chí lãnh đạo, nguyên lãnh đạo Đảng, Nhà nước, các đồng chí lãnh đạo lão thành trong Công an nhân dân và các nhà nghiên cứu lý luận và thực tiễn dưới góc độ tiếp cận khoa học lịch sử, cụ thể, hệ thống đã phân tích, đánh giá các mặt của công tác Công an trong đó có đề cập đến những bài học kinh nghiệm từ thực tiễn công tác xây dựng lực lượng Công an nhân dân trong sạch, vững mạnh qua 70 năm (1945-2015); đồng thời cũng khẳng định sâu sắc và toàn diện vị trí vai trò to lớn của quần chúng nhân dân với sự nghiệp bảo vệ an ninh - trật tự. Các bài viết đã giúp tác giả có thêm những luận cứ quan trọng để khẳng định tính quyết định về sự tất yếu phải xây văn hóa ứng xử Công an nhân dân và xây dựng văn hóa ứng xử của học viên các trường Công an nhân dân để giữ gìn và phát huy những truyền thống cách mạng, anh hùng vẻ vang hình ảnh đẹp của lực lượng Công an trong lòng nhân dân. Cuốn sách “Những vấn đề cơ bản về công tác công an”, của Trần Đại Quang, [124]. Cuốn sách tập hợp những bài phát biểu lãnh đạo, chỉ đạo tại các Hội nghị Công an toàn quốc và các hội nghị chuyên đề nghiệp vụ. Bài phát biểu kết luận tại Hội nghị Công an toàn quốc lần thứ 70 (2015), tác giả đã nêu ra năm định hướng công tác trong thời gian tới, trong đó có nội dung phải tăng cường công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, bảo đảm lực lượng Công an nhân dân luôn giữ vững bản chất cách mạng, mục tiêu, lý tưởng chiến đấu, có bản lĩnh chính trị vững vàng. Thực hiện một số công tác trọng tâm như: Tiếp tục đổi mới, nâng cao tính hiệu quả, tính chủ động của công tác chính trị, tư tưởng, củng cố vững chắc trận địa tư tưởng của Đảng trong Công an; coi vấn đề then chốt là phải xây dựng tổ chức Đảng trong Công an nhân dân trong sạch, vững mạnh về chính trị, tư tưởng và tổ chức, kiên quyết thực hiện tốt Nghị quyết Hội nghị Trung ương lần thứ 4, khóa XI về “Một số vấn đề cấp bách về xây dựng Đảng hiện nay” gắn với