Tài liệu Luận án phát triển đội ngũ tổ trưởng chuyên môn ở các trường tiểu học tỉnh nghệ an theo tiếp cận năng lực

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC VINH PHÙNG QUANG DƢƠNG PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ TỔ TRƢỞNG CHUYÊN MÔN Ở TRƢỜNG TIỂU HỌC TỈNH NGHỆ AN THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC NGHỆ AN - 2020 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC VINH PHÙNG QUANG DƢƠNG PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ TỔ TRƢỞNG CHUYÊN MÔN Ở TRƢỜNG TIỂU HỌC TỈNH NGHỆ AN THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC Chuyên ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 9140114 LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: TS. PHAN QUỐC LÂM PGS.TS. PHAN TRỌNG NGỌ NGHỆ AN - 2020 i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu độc lập. Các số liệu và kết quả nêu trong luận án này chƣa đƣợc công bố trong bất kỳ công trình nào. Tác giả luận án Phùng Quang Dương ii LỜI CẢM ƠN Với tình cảm chân thành, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới Lãnh đạo Nhà trƣờng, Phòng Đào tạo Sau đại học cùng các thầy giáo, cô giáo của Chuyên ngành Quản lý Giáo dục, Khoa Giáo dục, Trƣờng Đại học Vinh đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong suốt thời gian học tập, nghiên cứu. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến Tiến sĩ Phan Quốc Lâm và Phó Giáo sƣ, Tiến sĩ Phan Trọng Ngọ đã tận tình hƣớng dẫn tôi trong suốt quá trình thực hiện luận án. Tôi xin chân thành cảm ơn lãnh đạo phòng Giáo dục và Đào tạo các huyện, thị xã, thành phố cùng Ban Giám hiệu, đội ngũ tổ trƣởng chuyên môn, giáo viên các trƣờng tiểu học đã tận tình giúp đỡ tôi trong quá trình điều tra, phỏng vấn để thu thập số liệu. Tôi chân thành cảm ơn gia đình, bạn bè, đồng nghiệp đã quan tâm, động viên, giúp đỡ tôi trong suốt thời gian học tập, nghiên cứu. Mặc dù bản thân đã có nhiều cố gắng song luận án có thể vẫn còn những hạn chế, thiếu sót. Kính mong các nhà khoa học, các thầy giáo, cô giáo và các bạn đóng góp ý kiến để tôi tiếp tục hoàn thiện luận án. Xin trân trọng cám ơn! Nghệ An, tháng 6 năm 2020 Tác giả luận án Phùng Quang Dƣơng iii MỤC LỤC Trang LỜI CAM ĐOAN ............................................................................................. i LỜI CẢM ƠN .................................................................................................. ii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ................................................................... viii DANH MỤC CÁC BẢNG ............................................................................. ix DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ ........................................................................ xi MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ..................................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu .............................................................................................. 3 3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu ...................................................................... 3 4. Giả thuyết khoa học ................................................................................................ 3 5. Nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu ......................................................................... 3 6. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu................................................... 4 7. Những luận điểm cần bảo vệ ................................................................................. 6 8. Đóng góp mới của luận án ..................................................................................... 7 9. Cấu trúc luận án....................................................................................................... 8 Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ TỔ TRƢỞNG CHUYÊN MÔN Ở TRƢỜNG TIỂU HỌC THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC ............................................................................................ 9 1.1. TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU VẤN ĐỀ ........................................................ 9 1.1.1. Các nghiên cứu về phát triển đội ngũ cán bộ quản lý trƣờng học......... 9 1.1.2. Các nghiên cứu về phát triển đội ngũ tổ trƣởng chuyên môn ở trƣờng tiểu học theo tiếp cận năng lực................................................... 16 1.1.3. Đánh giá chung ......................................................................................... 18 1.2. CÁC KHÁI NIỆM CƠ BẢN CỦA ĐỀ TÀI.................................................. 19 1.2.1. Tổ trƣởng chuyên môn ở trƣờng tiểu học............................................... 19 1.2.2. Đội ngũ tổ trƣởng chuyên môn ở trƣờng tiểu học ................................. 19 1.2.3. Phát triển đội ngũ tổ trƣởng chuyên môn ............................................... 20 1.2.4. Phát triển đội ngũ tổ trƣởng chuyên môn theo tiếp cận năng lực ......... 21 iv 1.3. TỔ TRƢỞNG CHUYÊN MÔN Ở TRƢỜNG TIỂU HỌC TRONG BỐI CẢNH ĐỔI MỚI GIÁO DỤC PHỔ THÔNG ..................................... 25 1.3.1. Vai trò của tổ trƣởng chuyên môn ở trƣờng tiểu học ........................... 25 1.3.2. Chức năng, nhiệm vụ của tổ trƣởng chuyên môn trƣờng tiểu học ..... 26 1.3.3. Nội dung hoạt động của tổ trƣởng chuyên môn ở trƣờng tiểu học ..... 27 1.3.4. Đổi mới giáo dục phổ thông và ảnh hƣởng của đổi mới giáo dục phổ thông đến tổ trƣởng chuyên môn ở trƣờng tiểu học ..................... 31 1.3.5. Những cơ hội, thách thức đối với tổ trƣởng chuyên môn ở trƣờng tiểu học trong bối cảnh đổi mới giáo dục phổ thông ............... 34 1.3.6. Khung năng lực của tổ trƣởng chuyên môn ở trƣờng tiểu học và hoạt động đào tạo, bồi dƣỡng, đánh giá tổ trƣởng chuyên môn ở trƣờng tiểu học theo khung năng lực ..................................................... 37 1.4. VẤN ĐỀ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ TỔ TRƢỞNG CHUYÊN MÔN Ở TRƢỜNG TIỂU HỌC THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC ........................ 43 1.4.1. Sự cần thiết phải phát triển đội ngũ tổ trƣởng chuyên môn ở trƣờng tiểu học theo tiếp cận năng lực................................................... 43 1.4.2. Định hƣớng phát triển đội ngũ tổ trƣởng chuyên môn ở trƣờng tiểu học theo tiếp cận năng lực ............................................................... 46 1.4.3. Nội dung phát triển đội ngũ tổ trƣởng chuyên môn ở trƣờng tiểu học theo tiếp cận năng lực ...................................................................... 47 1.4.4. Chủ thể phát triển đội ngũ tổ trƣởng chuyên môn ở trƣờng tiểu học theo tiếp cận năng lực ...................................................................... 50 1.4.5. Các yếu tố ảnh hƣởng đến phát triển đội ngũ tổ trƣởng chuyên môn ở trƣờng tiểu học theo tiếp cận năng lực....................................... 51 KẾT LUẬN CHƢƠNG 1 ......................................................................................... 54 Chƣơng 2. THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ TỔ TRƯỞNG CHUYÊN MÔN Ở CÁC TRƢỜNG TIỂU HỌC TỈNH NGHỆ AN THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC................................................................... 55 2.1. KHÁI QUÁT VỀ ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN, TÌNH HÌNH KINH TẾ - XÃ HỘI VÀ GIÁO DỤC CỦA TỈNH NGHỆ AN ................................... 55 v 2.1.1. Điều kiện tự nhiên, dân số, truyền thống lịch sử.................................... 55 2.1.2. Tình hình kinh tế - xã hội ......................................................................... 56 2.1.3. Tình hình giáo dục và đào tạo của tỉnh Nghệ An .................................. 57 2.2. TỔ CHỨC KHẢO SÁT THỰC TRẠNG ....................................................... 61 2.2.1. Mục tiêu khảo sát thực trạng .................................................................... 61 2.2.2. Nội dung khảo sát thực trạng ................................................................... 61 2.2.3. Mẫu và đối tƣợng khảo sát ....................................................................... 61 2.2.4. Phƣơng pháp khảo sát............................................................................... 62 2.2.5. Cách thức xử lý số liệu và thang đánh giá .............................................. 63 2.2.6. Thời gian khảo sát ..................................................................................... 64 2.3. THỰC TRẠNG ĐỘI NGŨ TỔ TRƢỞNG CHUYÊN MÔN Ở TRƢỜNG TIỂU HỌC TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH NGHỆ AN...................... 64 2.3.1. Thực trạng nhận thức về vai trò của đội ngũ tổ trƣởng chuyên môn ở trƣờng tiểu học ............................................................................. 64 2.3.2. Thực trạng số lƣợng, trình độ đào tạo, thâm niên công tác của đội ngũ tổ trƣởng chuyên môn ở trƣờng tiểu học ở địa bàn khảo sát .................................................................................................... 66 2.3.3. Thực trạng phẩm chất nhà giáo của tổ trƣởng chuyên môn ở trƣờng tiểu học ......................................................................................... 68 2.3.4. Thực trạng năng lực của tổ trƣởng chuyên môn ở trƣờng tiểu học...... 69 2.4. THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ TỔ TRƢỞNG CHUYÊN MÔN Ở TRƢỜNG TIỂU HỌC TỈNH NGHỆ AN THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC ........................................................................................... 80 2.4.1. Thực trạng nhận thức về sự cần thiết phải phát triển đội ngũ tổ trƣởng chuyên môn ở trƣờng tiểu học theo tiếp cận năng lực............. 80 2.4.2. Thực trạng xây dựng quy hoạch, kế hoạch phát triển đội ngũ tổ trƣởng chuyên môn ở trƣờng tiểu học theo tiếp cận năng lực............. 81 2.4.3. Thực trạng lựa chọn và sử dụng đội ngũ tổ trƣởng chuyên môn ở trƣờng tiểu học theo tiếp cận năng lực................................................... 82 vi 2.4.4. Thực trạng đào tạo, bồi dƣỡng đội ngũ tổ trƣởng chuyên môn ở trƣờng tiểu học theo tiếp cận năng lực................................................... 84 2.4.5. Thực trạng đánh giá đội ngũ tổ trƣởng chuyên môn ở trƣờng tiểu học theo tiếp cận năng lực ...................................................................... 87 2.4.6. Thực trạng thiết lập môi trƣờng thuận lợi để đội ngũ tổ trƣởng chuyên môn ở trƣờng tiểu học phát huy tốt vai trò của mình.............. 89 2.4.7. Thực trạng ảnh hƣởng của các yếu tố đến phát triển đội ngũ tổ trƣởng chuyên môn ở trƣờng tiểu học ................................................... 91 2.5. ĐÁNH GIÁ CHUNG VỀ THỰC TRẠNG..................................................... 93 2.5.1. Mặt mạnh ................................................................................................... 93 2.5.2. Mặt hạn chế ............................................................................................... 93 2.5.3. Nguyên nhân.............................................................................................. 94 KẾT LUẬN CHƢƠNG 2 .................................................................................. 95 Chƣơng 3. GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ TỔ TRƢỞNG CHUYÊN MÔN Ở CÁC TRƢỜNG TIỂU HỌC TỈNH NGHỆ AN THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC................................................................... 96 3.1. NGUYÊN TẮC ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP ........................................................ 96 3.1.1. Bảo đảm tính mục tiêu.............................................................................. 96 3.1.2. Bảo đảm tính thực tiễn.............................................................................. 96 3.1.3. Bảo đảm tính hệ thống.............................................................................. 96 3.1.4. Bảo đảm tính hiệu quả .............................................................................. 96 3.1.5. Bảo đảm tính khả thi ................................................................................. 96 3.2. MỘT SỐ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ TỔ TRƢỞNG CHUYÊN MÔN Ở CÁC TRƢỜNG TIỂU HỌC TỈNH NGHỆ AN THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC..................................................................... 97 3.2.1. Nâng cao nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về sự cần thiết phải phát triển đội ngũ tổ trƣởng chuyên môn ở trƣờng tiểu học theo tiếp cận năng lực ...................................................................... 97 3.2.2. Quy hoạch đội ngũ tổ trƣởng chuyên môn ở trƣờng tiểu học dựa trên nhu cầu phát triển giáo dục tiểu học của địa phƣơng và khả năng của từng giáo viên ........................................................................ 101 vii 3.2.3. Xây dựng đội ngũ tổ trƣởng chuyên môn cốt cán ở trƣờng tiểu học có sức lan tỏa và hỗ trợ đồng nghiệp phát triển chuyên môn ..... 105 3.2.4. Tổ chức bồi dƣỡng tổ trƣởng chuyên môn ở trƣờng tiểu học theo khung năng lực, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông ........ 108 3.2.5. Đánh giá tổ trƣởng chuyên môn trƣờng tiểu học theo khung năng lực và thực hiện sự điều chỉnh, cải tiến ............................................... 116 3.2.6. Tạo môi trƣờng, điều kiện thuận lợi để đội ngũ tổ trƣởng chuyên môn ở trƣờng tiểu học phát huy, phát triển năng lực của mình ........ 121 3.3. MỐI QUAN HỆ GIỮA CÁC GIẢI PHÁP ĐỀ XUẤT ............................. 122 3.4. KHẢO SÁT TÍNH CẤP THIẾT VÀ TÍNH KHẢ THI CỦA CÁC GIẢI PHÁP ĐỀ XUẤT ................................................................................. 124 3.4.1. Mục đích khảo sát ................................................................................... 124 3.4.2. Nội dung và phƣơng pháp khảo sát....................................................... 124 3.4.3. Đối tƣợng khảo sát .................................................................................. 125 3.4.4. Kết quả khảo sát tính cấp thiết và tính khả thi của các giải pháp đã đề xuất................................................................................................ 125 3.5. THỬ NGHIỆM................................................................................................. 130 3.5.1. Tổ chức thử nghiệm ................................................................................ 131 3.5.2. Phân tích kết quả thử nghiệm................................................................. 134 KẾT LUẬN CHƢƠNG 3 ................................................................................ 146 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................................................. 147 1. Kết luận .......................................................................................................... 147 2. Khuyến nghị................................................................................................... 148 CÁC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN ĐÃ ĐƢỢC CÔNG BỐ ................................................................................ 149 TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 150 PHỤ LỤC viii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ 1 CBQL Cán bộ quản lý 2 CĐSP Cao đẳng sƣ phạm 3 CSVC Cơ sở vật chất 4 GD&ĐT Giáo dục và đào tạo 5 GDPT Giáo dục phổ thông 6 GDTH Giáo dục tiểu học 7 GV Giáo viên 8 HS Học sinh 9 HSTH Học sinh tiểu học 10 HT Hiệu trƣởng 11 HTTC Hình thức tổ chức 12 KN Kỹ năng 13 NL Năng lực 14 PP Phƣơng pháp 15 TCM Tổ chuyên môn 16 TH Tiểu học 17 TN Thử nghiệm 18 TTCM Tổ trƣởng chuyên môn TT ix DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1.1. Tổng hợp khung năng lực của TTCM trƣờng TH ...................... 41 Bảng 2.1. Thông tin về đối tƣợng khảo sát ................................................. 62 Bảng 2.2. Thang đánh giá kết quả khảo sát về TTCM và phát triển đội ngũ TTCM ở trƣờng TH....................................................... 64 Bảng 2.3. Kết quả nhận thức về vai trò của đội ngũ TTCM ở trƣờng TH ........ 65 Bảng 2.4. Số lƣợng, giới tính, độ tuổi, trình độ đào tạo của đội ngũ TTCM trƣờng TH ở địa bàn khảo sát ......................................... 66 Bảng 2.5. Kết quả đánh giá phẩm chất nhà giáo của TTCM ở trƣờng TH ....... 68 Bảng 2.6. Kết quả đánh giá năng lực chuyên môn, nghiệp vụ của TTCM ở trƣờng TH .................................................................... 70 Bảng 2.7. Kết quả đánh giá năng lực quản lý tổ chuyên môn của TTCM ở trƣờng TH .................................................................... 71 Bảng 2.8. Kết quả đánh giá năng lực xây dựng môi trƣờng giáo dục của TTCM ở trƣờng TH ............................................................. 73 Bảng 2.9. Kết quả đánh giá năng lực phát triển mối quan hệ giữa nhà trƣờng, gia đình và xã hội của TTCM ở trƣờng TH................... 75 Bảng 2.10. Kết quả đánh giá năng lực sử dụng ngoại ngữ và công nghệ thông tin của TTCM ở trƣờng TH ..................................... 77 Bảng 2.11. Kết quả đánh giá tổng hợp năng lực của TTCM ở trƣờng TH ......... 79 Bảng 2.12. Nhận thức về sự cần thiết phải phát triển đội ngũ TTCM ở trƣờng TH theo tiếp cận năng lực............................................ 80 Bảng 2.13. Xây dựng quy hoạch, kế hoạch phát triển đội ngũ TTCM ở trƣờng TH theo tiếp cận năng lực............................................ 81 Bảng 2.14. Lựa chọn và sử dụng đội ngũ TTCM ở trƣờng TH theo tiếp cận năng lực ................................................................................ 83 Bảng 2.15. Đào tạo, bồi dƣỡng đội ngũ TTCM ở trƣờng TH theo tiếp cận năng lực ................................................................................ 85 Bảng 2.16. Đánh giá đội ngũ TTCM ở trƣờng TH theo tiếp cận năng lực ......... 87 x Bảng 2.17. Thiết lập môi trƣờng thuận lợi để đội ngũ TTCM ở trƣờng TH phát huy tốt vai trò của mình ............................................... 89 Bảng 2.18. Ảnh hƣởng của các yếu tố đến phát triển đội ngũ TTCM ở trƣờng TH ................................................................................... 91 Bảng 3.1. Tổng hợp các đối tƣợng khảo sát ............................................. 125 Bảng 3.2. Đánh giá tính cấp thiết của các giải pháp đề xuất (n=596) ...... 126 Bảng 3.3. Đánh giá tính khả thi của các giải pháp đề xuất (n=596) ......... 128 Bảng 3.4. Kết quả tƣơng quan giữa tính cấp thiết và tính khả thi của các giải pháp đề xuất ................................................................ 130 Bảng 3.5. Tổng hợp số lƣợng khách thể TN ............................................. 133 Bảng 3.6. Kết quả khảo sát trình độ ban đầu về kiến thức của nhóm TN và ĐC.................................................................................. 135 Bảng 3.7. Khảo sát trình độ ban đầu về KN nghề nghiệp của nhóm TN và ĐC.................................................................................. 135 Bảng 3.8. Bảng tần suất kết quả kiểm tra sau TN lần thứ nhất về kiến thức của TTCM trƣờng TH ...................................................... 137 Bảng 3.9. Phân bố tần suất f i và tần suất tích luỹ f i  về kiến thức của nhóm TN và ĐC ................................................................. 137 Bảng 3.10. Bảng tần suất kết quả kiểm tra sau lần TN 2 về kiến thức của TTCM trƣờng TH .............................................................. 139 Bảng 3.11. Phân bố tần suất f i và tần suất tích luỹ f i  về kiến thức của nhóm TN trong lần thứ nhất và thứ hai ............................. 140 Bảng 3.12. Kết quả về trình độ KN của TTCM trƣờng TH ở lần TN thứ nhất ..................................................................................... 141 Bảng 3.13. Kết quả về trình độ KN của TTCM trƣờng TH ở lần TN thứ hai ....................................................................................... 142 Bảng 3.14. So sánh kết quả về trình độ KN nghề nghiệp của TTCM ở lần TN thứ nhất và thứ hai ........................................................ 143 xi DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 3.1. Biểu đồ phân bố tần suất f i ..................................................... 138 Biểu đồ 3.2. Biểu đồ tần suất tích lũy f i  ................................................. 138 Biểu đồ 3.3. Biểu đồ phân bố tần suất f i ..................................................... 140 Biểu đồ 3.4. Biểu đồ tần suất tích lũy f i  .................................................. 141 Biểu đồ 3.5. So sánh kết quả về trình độ KN của TTCM trƣờng TH ở lần TN thứ nhất và thứ hai ..................................................... 143 1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài 1.1. Giáo dục phổ thông (GDPT) đang đƣợc đổi mới theo mục tiêu đã đƣợc xác định trong Nghị quyết số 29/NQ-TW của Ban Chấp hành Trung ƣơng Đảng là “tập trung phát triển trí tuệ, thể chất, hình thành phẩm chất, năng lực công dân, phát hiện và bồi dƣỡng năng khiếu, định hƣớng nghề nghiệp cho học sinh. Nâng cao chất lƣợng giáo dục toàn diện, chú trọng giáo dục lý tƣởng, truyền thống, đạo đức, lối sống, ngoại ngữ, tin học, năng lực và kỹ năng thực hành, vận dụng kiến thức vào thực tiễn. Phát triển khả năng sáng tạo, tự học, khuyến khích học tập suốt đời” [17]. Để thực hiện mục tiêu trên, GDPT cần đổi mới một cách căn bản, toàn diện trên tất cả phƣơng diện, trong đó, phát triển đội ngũ cán bộ quản lý (CBQL) đƣợc xem là khâu then chốt, có ảnh hƣởng quyết định đến chất lƣợng GDPT. 1.2. Trong trƣờng tiểu học (TH), tổ chuyên môn (TCM) là đơn vị đảm nhận chức năng thực thi nhiệm vụ chuyên môn của nhà trƣờng. TCM tổ chức thực hiện, kiểm tra đánh giá ban đầu về kết quả giảng dạy - học tập, đổi mới phƣơng pháp dạy học, phƣơng pháp kiểm tra, đánh giá một cách sát thực nhất. TCM còn là cầu nối giữa giáo viên (GV) và học sinh (HS) với Ban giám hiệu nhà trƣờng. Ở trƣờng TH, đội ngũ tổ trƣởng chuyên môn (TTCM) là lực lƣợng trực tiếp triển khai những yêu cầu về mục tiêu, nội dung, phƣơng pháp của đổi mới giáo dục phổ thông, là cầu nối giúp hiệu trƣởng chỉ đạo hoạt động chuyên môn và các hoạt động khác trong nhà trƣờng, đồng thời chịu trách nhiệm về chất lƣợng giảng dạy của GV và chất lƣợng học tập của HS trong khối lớp phụ trách. Từ năm học 2020 - 2021, chƣơng trình GDPT mới chính thức đƣợc thực hiện. Trọng tâm của chƣơng trình GDPT mới hƣớng vào sự phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất ngƣời học. Chƣơng trình GDPT mới cũng đặt 2 đội ngũ GV, CBQL trƣờng phổ thông nói chung, đội ngũ TTCM ở trƣờng TH nói riêng trƣớc những cơ hội và thách thức lớn; đòi hỏi đội ngũ này không chỉ phải đổi mới phƣơng pháp, hình thức tổ chức (HTTC) dạy học mà còn phải đổi mới cách thức tổ chức cũng nhƣ quan tâm đến hoạt động học tập hàng ngày của HS. Nói cách khác, TTCM phải có những năng lực (NL) nhất định; vừa đáp ứng yêu cầu về chuyên môn - nghiệp vụ, vừa đáp ứng yêu cầu về lãnh đạo và quản lý trong vai trò “kép” của mình. Tuy nhiên, những vấn đề lý luận về TTCM ở trƣờng TH: từ vị trí, vai trò; chức năng, nhiệm vụ của TTCM ở trƣờng TH đến đặc trƣng lao động sƣ phạm - quản lý; yêu cầu về năng lực và phẩm chất của TTCM trƣờng TH... lại chƣa đƣợc nghiên cứu một cách đầy đủ, hệ thống. 1.3. Hiện nay, hoạt động của TCM ở trƣờng TH còn nặng về “hành chính, sự vụ” mà nhẹ về “chuyên môn - nghiệp vụ”. Vì thế, những khó khăn mà GV gặp phải trong giảng dạy, trong giáo dục HS chƣa đƣợc giải quyết ngay trong tổ chuyên môn. Nguyên nhân chủ yếu của hạn chế nói trên là do đội ngũ TTCM trƣờng TH còn thiếu những NL cần thiết, nhất là NL lãnh đạo, quản lý. Vì thế, cần phải làm gì để phát triển đội ngũ TTCM ở trƣờng TH đáp ứng yêu cầu đổi mới GDPT hiện đang là một vấn đề có tính cấp thiết, cần có câu trả lời thỏa đáng. 1.4. Trong phát triển đội ngũ có nhiều cách tiếp cận khác nhau, trong đó tiếp cận NL là một xu hƣớng đang đƣợc quan tâm về cả phƣơng diện lý luận và thực tiễn. Nếu đƣợc phát triển theo tiếp cận NL thì không những đảm bảo cho đội ngũ TTCM ở trƣờng TH đáp ứng yêu cầu đổi mới GDPT mà còn tạo tiềm lực để đội ngũ này phát triển lâu dài, vững chắc. 1.5. Nghệ An là một tỉnh có phong trào giáo dục phát triển mạnh và toàn diện của cả nƣớc. Tuy nhiên, trƣớc yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện GD&ĐT nói chung, đổi mới GDPT, tỉnh còn có những khó khăn nhất định, nhất là phát triển nguồn nhân lực giáo dục chất lƣợng cao, trong đó có đội ngũ TTCM ở trƣờng TH. Từ những lý do trên, đề tài: “Phát triển đội ngũ tổ trưởng chuyên môn 3 ở trường tiểu học tỉnh Nghệ An theo tiếp cận năng lực” đã đƣợc chọn để làm luận án tiến sĩ, chuyên ngành Quản lý giáo dục. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn, đề xuất các giải pháp phát triển đội ngũ TTCM ở trƣờng TH theo tiếp cận năng lực; đáp ứng yêu cầu đổi mới GDPT. 3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Đội ngũ TTCM ở trƣờng TH trong bối cảnh đổi mới GDPT. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Phát triển đội ngũ TTCM ở trƣờng TH tỉnh Nghệ An theo tiếp cận năng lực. 4. Giả thuyết khoa học Đội ngũ TTCM ở các trƣờng TH tỉnh Nghệ An hiện còn chƣa đáp ứng đƣợc yêu cầu đổi mới GDPT. Nguyên nhân của hạn chế trên là do đội ngũ TTCM ở trƣờng TH chƣa đƣợc phát triển một cách toàn diện, vững chắc. Nếu đề xuất và thực hiện đƣợc các giải pháp phát triển đội ngũ TTCM ở trƣờng TH theo tiếp cận năng lực trên tất cả các phƣơng diện (xây dựng kế hoạch, sử dụng, đào tạo, bồi dƣỡng, đánh giá, đãi ngộ...) và phù hợp với vị trí, vai trò, lao động sƣ phạm - quản lý của họ thì có thể nâng cao chất lƣợng của đội ngũ này. 5. Nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu 5.1. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận của phát triển đội ngũ TTCM ở trƣờng TH theo tiếp cận năng lực. 5.1.2. Khảo sát thực trạng phát triển đội ngũ TTCM ở các trƣờng TH tỉnh Nghệ An theo tiếp cận năng lực. 5.1.3. Đề xuất các giải pháp phát triển đội ngũ TTCM ở các trƣờng TH tỉnh Nghệ An theo tiếp cận năng lực; khảo sát sự cấp thiết, tính khả thi và thử nghiệm các giải pháp đề xuất. 5.2. Phạm vi nghiên cứu 4 - Đề tài tập trung nghiên cứu, đề xuất các giải pháp phát triển đội ngũ TTCM ở trƣờng TH tỉnh Nghệ An theo tiếp cận năng lực với chủ thể quản lý chính là Trƣởng phòng GD&ĐT huyện/thị/thành phố và hiệu trƣởng trƣờng TH. - Thời gian khảo sát thực trạng và thử nghiệm các giải pháp đề xuất trong các năm học 2018 - 2019 và 2019 - 2020. 6. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu 6.1. Phương pháp luận 6.1.1. Tiếp cận hệ thống - cấu trúc Quan điểm hệ thống - cấu trúc đòi hỏi khi nghiên cứu thực trạng, đề xuất giải pháp phát triển đội ngũ TTCM ở trƣờng TH theo tiếp cận năng lực phải xem xét đối tƣợng trong trạng thái vận động và phát triển một cách toàn diện, nhiều mặt, nhiều mối quan hệ, trong những điều kiện và hoàn cảnh cụ thể để tìm ra bản chất và quy luật vận động của đối tƣợng. 6.1.2. Tiếp cận năng lực Tiếp cận năng lực là một xu thế mới của quản lý nhân lực hiện đại, tập trung vào việc quản lý ngƣời lao động theo khung năng lực mà hoạt động nghề nghiệp và vị trí việc làm đòi hỏi. Trong phát triển đội ngũ TTCM ở trƣờng TH theo tiếp cận năng lực đòi hỏi phải hình thành ở đội ngũ này những năng lực cần thiết, đáp ứng tốt yêu cầu của hoạt động quản lý TCM ở trƣờng TH. 6.1.3. Tiếp cận phát triển nguồn nhân lực Phát triển đội ngũ TTCM ở trƣờng TH là phát triển nguồn nhân lực quan trọng của hệ thống giáo dục nói chung, trƣờng TH nói riêng. Vì thế, phát triển đội ngũ TTCM ở trƣờng TH phải dựa trên mục đích, yêu cầu, nội dung và phƣơng pháp phát triển nguồn nhân lực nói chung; đồng thời phải dựa trên đặc trƣng lao động sƣ phạm - quản lý của TTCM ở trƣờng TH. 6.1.4. Quan điểm thực tiễn Quan điểm thực tiễn đòi hỏi quá trình nghiên cứu phải bám sát thực tiễn của các trƣờng TH; phát hiện đƣợc những mâu thuẫn, những khó khăn của thực tiễn để đề xuất các giải pháp phát triển đội ngũ TTCM ở trƣờng TH 5 theo tiếp cận năng lực có cơ sở khoa học và có tính khả thi. 6.2. Phương pháp nghiên cứu 6.2.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận Nhóm phƣơng pháp nghiên cứu lý luận nhằm thu thập các thông tin lý luận để xây dựng cơ sở lý luận của đề tài. Thuộc nhóm phƣơng pháp nghiên cứu này có các phƣơng pháp nghiên cứu cụ thể sau đây: 6.2.1.1. Phƣơng pháp phân tích và tổng hợp tài liệu Phƣơng pháp phân tích và tổng hợp tài liệu đƣợc sử dụng để phân tích, tổng hợp tài liệu có liên quan đến TTCM trƣờng TH và phát triển đội ngũ TTCM trƣờng TH, làm cơ sở để khảo sát thực trạng, đề xuất các giải pháp phát triển đội ngũ TTCM trƣờng TH theo tiếp cận năng lực. 6.2.1.2. Phƣơng pháp khái quát hóa các nhận định độc lập Phƣơng pháp khái quát hóa các nhận định độc lập đƣợc sử dụng để rút ra những khái quát, nhận định riêng về các vấn đề nghiên cứu, trƣớc hết là các khái niệm cơ bản của đề tài, từ những quan điểm, quan niệm độc lập của các tác giả đi trƣớc. 6.2.1.3. Phƣơng pháp mô hình hóa Phƣơng pháp mô hình hóa đƣợc sử dụng để xây dựng mô hình (lý luận và thực tiễn) về đối tƣợng nghiên cứu, từ đó tìm ra bản chất vấn đề mà đề tài cần đạt đƣợc. 6.2.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn Nhóm phƣơng pháp này nhằm thu thập các thông tin thực tiễn để xây dựng cơ sở thực tiễn của đề tài. Thuộc nhóm phƣơng pháp nghiên cứu thực tiễn có các phƣơng pháp nghiên cứu cụ thể sau đây: 6.2.2.1. Phƣơng pháp điều tra bằng phiếu hỏi Phƣơng pháp điều tra bằng phiếu hỏi đƣợc sử dụng để thu thập các thông tin liên quan đế đề tài từ các đối tƣợng điều tra. 6.2.2.2. Phƣơng pháp phỏng vấn Phƣơng pháp phỏng vấn đƣợc sử dụng để tìm hiểu sâu thêm các vấn đề về thực trạng phát triển đội ngũ TTCM trƣờng TH theo tiếp cận năng lực 6 thông qua việc trao đổi trực tiếp với các đối tƣợng điều tra. Ngoài ra, phƣơng pháp này còn đƣợc sử dụng để khảo sát sự cấp thiết và tính khả thi của các giải pháp đề xuất. 6.2.2.3. Phƣơng pháp tổng kết kinh nghiệm giáo dục Phƣơng pháp tổng kết kinh nghiệm giáo dục đƣợc sử dụng để thu thập các thông tin thực tế về đội ngũ TTCM trƣờng TH và kinh nghiệm phát triển đội ngũ TTCM trƣờng TH trên địa bàn tỉnh Nghệ An. 6.2.2.4. Phƣơng pháp nghiên cứu các sản phẩm hoạt động Phƣơng pháp nghiên cứu các sản phẩm hoạt động đƣợc sử dụng để nghiên cứu các sản phẩm hoạt động của GV, CBQL trƣờng TH, trên địa bàn khảo sát, liên quan đến vấn đề nghiên cứu. 6.2.2.5. Phƣơng pháp lấy ý kiến chuyên gia Phƣơng pháp lấy ý kiến chuyên gia đƣợc sử dụng để thu thập, xin ý kiến các chuyên gia về vấn đề nghiên cứu, tăng độ tin cậy của kết quả điều tra. 6.2.2.6. Phƣơng pháp thực nghiệm Phƣơng pháp thực nghiệm đƣợc sử dụng để thử nghiệm giải pháp đề xuất vận dụng vào thực tiễn phát triển đội ngũ TTCM theo tiếp cận năng lực tại một số trƣờng TH, trên địa bàn khảo sát. 6.2.3. Phương pháp thống kê toán học Sử dụng các công thức toán thống kê để xử lý dữ liệu thu đƣợc, phân tích và đƣa ra kết quả nghiên cứu của luận án. 7. Những luận điểm cần bảo vệ 7.1. Phát triển đội ngũ TTCM ở trƣờng TH là nhằm làm cho đội ngũ này đủ về số lƣợng, đồng bộ về cơ cấu và nâng cao chất lƣợng. Trong đó, cốt lõi của chất lƣợng là năng lực của đội ngũ. Vì vậy, để phát triển đội ngũ TTCM ở trƣờng TH có hiệu quả cần theo tiếp cận năng lực, đó là cách tiếp cận mà từ xây dựng kế hoạch phát triển đến bồi dƣỡng, đánh giá đội ngũ TTCM ở trƣờng TH phải dựa trên năng lực/khung năng lực của chính đội ngũ này. 7 7.2. Đội ngũ TTCM ở trƣờng TH tỉnh Nghệ An hiện nay về cơ bản đã thực hiện đƣợc chức năng, nhiệm vụ của mình nhƣng trƣớc yêu cầu đổi mới GDPT họ còn có những hạn chế nhất định mà nguyên nhân chủ yếu là do đội ngũ này chƣa đƣợc phát triển theo tiếp cận năng lực. 7.3. Để phát triển hiệu quả đội ngũ TTCM ở trƣờng TH tỉnh Nghệ An trong giai đoạn hiện nay, cần có những giải pháp chủ yếu, một mặt dựa trên lý luận về phát triển đội ngũ TTCM ở trƣờng tiểu học theo tiếp cận năng lực; mặt khác dựa trên thực tiễn phát triển đội ngũ TTCM ở trƣờng TH tỉnh Nghệ An. Các giải pháp này phải phản ánh đƣợc những nội dung cơ bản của phát triển nguồn nhân lực theo tiếp cận năng lực; đồng thời tính đến những điều kiện ảnh hƣởng đến sự phát triển của đội ngũ TTCM ở trƣờng TH tỉnh Nghệ An. 8. Đóng góp mới của luận án 8.1. Luận án đã bổ sung, hoàn thiện những vấn đề lý luận về TTCM ở trƣờng TH và phát triển đội ngũ TTCM ở trƣờng TH theo tiếp cận năng lực, thông qua việc làm rõ vị trí, vai trò; lao động sƣ phạm - quản lý của TTCM trƣờng TH, khung năng lực của TTCM ở trƣờng TH trong bối cảnh đổi mới GDPT; cũng nhƣ phát triển đội ngũ này theo một cách tiếp cận mới so với trƣớc đây: tiếp cận năng lực. 8.2. Trên cơ sở khảo sát toàn diện, đầy đủ thực trạng đội ngũ và phát triển đội ngũ TTCM trƣờng TH ở các địa bàn khác nhau của tỉnh Nghệ An, luận án đã có những đánh giá khách quan, khoa học (mặt mạnh, mặt hạn chế, nguyên nhân) về đội ngũ này, làm cơ sở thực tiễn cho việc đề xuất các giải pháp của đề tài. 8.3. Sáu giải pháp mà đề tài đề xuất không chỉ có khả năng vận dụng vào phát triển đội ngũ TTCM ở trƣờng TH theo tiếp cận năng lực trên địa bàn tỉnh Nghệ An mà còn có thể vận dụng vào phát triển đội ngũ TTCM ở trƣờng TH theo tiếp cận năng lực trên các địa bàn khác có đặc điểm tƣơng đồng.