L¬-xª-mi cÊp
§Þnh nghÜa
• L¬ xª mi (LXM) cÊp lµ mét nhãm bÖnh m¸u ¸c tÝnh.
§Æc tr-ng cña bÖnh lµ sù t¨ng sinh mét lo¹i tÕ bµo
non ch-a biÖt ho¸ hoÆc biÖt ho¸ rÊt Ýt (tÕ bµo blast),
nguån gèc t¹i tuû x-¬ng. Sù t¨ng sinh vµ tÝch luü c¸c
tÕ bµo c¸c tÕ bµo ¸c tÝnh sÏ dÉn ®Õn hai hËu qu¶:
• Sinh m¸u b×nh th-êng bÞ gi¶m sót g©y nªn t×nh tr¹ng
suy tuû x-¬ng dÉn ®Õn thiÕu m¸u, nhiÔm trïng vµ
ch¶y m¸u;
• C¸c tÕ bµo ¸c tÝnh lan trµn ra m¸u, th©m ngÊm vµo
c¸c c¬ quan lµm t¨ng thÓ tÝch c¸c c¬ quan nh- gan,
l¸ch, h¹ch to, ph× ®¹i lîi, ®au x-¬ng.
Nguyªn nh©n
• Tia x¹: Tia x¹ cã thÓ g©y tæn th-¬ng vËt liÖu di truyÒn
hoÆc g©y suy gi¶m miÔn dÞch. VÝ dô: tû lÖ m¾c LXM
cÊp cao h¬n sau c¸c vô næ h¹t nh©n hoÆc ë nhãm
ng-êi ®-îc ®iÒu trÞ b»ng tia x¹ ...
• Ho¸ chÊt: nhãm Benzen, c¸c t¸c nh©n alkyl ho¸.
• Virus: Virus HTLV1, HTLV2 cã thÓ g©y LXM tÕ bµo
T ë ng-êi.
• YÕu tè di truyÒn: cã mét sè bÖnh di truyÒn lµm t¨ng
nguy c¬ m¾c LXM cÊp: bÖnh Down, thiÕu m¸u
Fanconi, c¸c bÖnh thiÕu hôt miÔn dÞch bÈm sinh.
TriÖu chøng l©m sµng
Héi chøng suy tuû x-¬ng
• Héi chøng thiÕu m¸u: x¶y ra nhanh, nÆng dÇn víi c¸c
biÓu hiÖn da xanh, mÖt mái, hoa m¾t chãng mÆt, nhÞp
tim nhanh. Th-êng kh«ng c©n xøng víi t×nh tr¹ng
xuÊt huyÕt.
• Héi chøng xuÊt huyÕt: xuÊt huyÕt tù nhiªn, hay gÆp ë
da - niªm m¹c (chÊm, nèt, ®¸m, m¶ng xuÊt huyÕt,
ch¶y m¸u mòi, ch¶y m¸u ch©n r¨ng …) cã thÓ ë c¸c
t¹ng (xuÊt huyÕt ®-êng tiªu ho¸, tiÕt niÖu, tö cung,
n·o - mµng n·o ...).
• Héi chøng nhiÔm trïng: Sèt, viªm loÐt miÖng häng,
viªm phæi, nhiÔm trïng da ...
TriÖu chøng l©m sµng
• Héi chøng th©m nhiÔm: Gan to, l¸ch to, h¹ch to, ph×
®¹i lîi , th©m nhiÔm da, ®au x-¬ng ...
• Toµn tr¹ng chung: mÖt mái gµy sót, suy sôp nhanh.
XÐt nghiÖm
M¸u ngo¹i vi
• ThiÕu m¸u b×nh s¾c, hång cÇu b×nh th-êng, hång cÇu
l-íi gi¶m.
• B¹ch cÇu: sè l-îng b¹ch cÇu th-êng t¨ng, nh-ng cã
thÓ b×nh th-êng hoÆc gi¶m.
• C«ng thøc b¹ch cÇu th-êng gÆp mét tû lÖ tÕ bµo blast.
Tuy nhiªn mét sè tr-êng hîp sè l-îng b¹ch cÇu gi¶m
nÆng cã thÓ kh«ng gÆp tÕ bµo blast ë m¸u ngo¹i vi.
• TiÓu cÇu: sè l-îng gi¶m.
XÐt nghiÖm
Tuû ®å:
• Tuû ®å lµ xÐt nghiÖm quyÕt ®Þnh chÈn ®o¸n:
• Sè l-îng tÕ bµo tuû: th-êng t¨ng nh-ng cã thÓ b×nh
th-êng , rÊt Ýt khi gi¶m.
• T¨ng sinh tÕ bµo blast 20% tÕ bµo cã nh©n trong tuû
x-¬ng.
• C¸c dßng hång cÇu , b¹ch cÇu h¹t vµ mÉu tiÓu cÇu bÞ
lÊn ¸t.
Sinh thiÕt tuû x-¬ng:
• ChØ ®Þnh trong tr-êng hîp chäc hót tuû thÊy tuû
nghÌo tÕ bµo.
Ho¸ häc tÕ bµo
§Æc ®iÓm nhuém ho¸ häc
tÕ bµo
Dßng h¹t
Dßng
mono
Peroxydase
D-¬ng tÝnh D-¬ng tÝnh ¢m tÝnh
yÕu
¢m tÝnh
Soudan ®en B
D-¬ng tÝnh D-¬ng tÝnh ¢m tÝnh
yÕu
¢m tÝnh
Esteraza kh«ng ®Æc hiÖu
D-¬ng tÝnh D-¬ng tÝnh ¢m tÝnh
¢m tÝnh
Esteraza kh«ng ®Æc hiÖu
cã chÊt øc chÕ NaF
D-¬ng tÝnh ¢m tÝnh
¢m tÝnh
¢m tÝnh
PAS (Periodic- AcidSchiff)
Thay ®æi
(+ / -)
D-¬ng tÝnh Thay ®æi
(h¹t côc)
(+ / -)
Thay ®æi
(+ / -)
Dßng
lympho
Dßng
hång cÇu
DÊu Ên miÔn dÞch
• Sö dông c¸c kh¸ng thÓ ®Æc hiÖu cho tõng lo¹i kh¸ng
nguyªn mµng tÕ bµo. Ph¶n øng kh¸ng nguyªn - kh¸ng
thÓ ®-îc ph¸t hiÖn trªn kÝnh hiÓn vi huúnh quang.
• §Æc tr-ng vÒ miÔn dÞch cña c¸c dßng:
• Dßng h¹t:
CD13, CD15, CD 33: d-¬ng tÝnh
CD14: ©m tÝnh.
• Dßng mono:
CD13, CD15, CD33: d-¬ng tÝnh
CD14: d-¬ng tÝnh.
• Dßng lympho: B lympho CD10, CD19 d-¬ng tÝnh.
T lympho CD3, CD5 d-¬ng tÝnh.
• Dßng mÉu tiÓu cÇu:
CD41, CD61 d-¬ng tÝnh.
Di truyÒn tÕ bµo
• Ph©n tÝch c«ng thøc nhiÔm s¾c thÓ gióp cho chÈn ®o¸n
vµ tiªn l-îng.
• Mét sè bÊt th-êng nhiÔm s¾c thÓ hay gÆp h¬n trong
mét sè thÓ LXM cÊp nh- sau:
–t(8;12) trong LXM cÊp M2;
–t(15;17) trong LXM cÊp M3;
–inv 16 trong LXM cÊp M4Eo;
–t(9;22) trong LXM cÊp dßng lympho.
ChÈn ®o¸n
ChÈn ®o¸n ph©n biÖt
• Ph¶n øng gi¶ LXM: trong th-¬ng hµn, lao, nhiÔm
khuÈn huyÕt;
• NhiÔm trïng b¹ch cÇu mét nh©n;
• K di c¨n tuû x-¬ng;
• §a u tuû x-¬ng.
ChÈn ®o¸n x¸c ®Þnh
• Dùa vµo triÖu chøng l©m sµng;
• Dùa vµo triÖu chøng cËn l©m sµng: xÐt nghiÖm tuû ®å
thÊy tÕ bµo blast 20% tÕ bµo cã nh©n trong tuû.
ChÈn ®o¸n
ChÈn ®o¸n thÓ bÖnh
• §Ó ph©n lo¹i LXM cÊp ng-êi ta dùa vµo ph©n lo¹i FAB (ph©n
lo¹i cña nhãm c¸c nhµ huyÕt häc Anh , Ph¸p , Mü) trong ®ã
kÕt hîp c¸c tiªu chuÈn vÒ h×nh th¸i, ho¸ häc tÕ bµo.
• Theo ph©n lo¹i FAB, LXM cÊp gåm 2 nhãm lín lµ LXM cÊp
dßng tuû (AML) vµ LXM cÊp dßng lympho (ALL).
• LXM cÊp dßng tuû gåm 8 thÓ (M0-M7)
• LXM cÊp dßng lympho gåm 3 thÓ (L1-L3).
• HiÖn nay chuyÓn sang sö dông ph©n lo¹i cña WHO
§iÒu trÞ AML
• Ph¸c ®å "3+7":
– Daunorubicin 45 mg/m2 da/ngµy, ngµy 1 – 3.
– Ara-C 100 mg/m2da/ngµy, ngµy 1 - 7.
• Ph¸c ®å ADE:
– Daunorubicin 45 mg/m2/da/ngµy, ngµy 1 - 3.
– Ara-C 100 mg/m2da/ngµy, ngµy 1 - 7.
– Etoposide 100 mg/m2da/ngµy ngµy 1 - 5.
• Ph¸c ®å cytarabin liều cao:
–Ara-C 3000 mg/m2da/12 giờ x 2 lần/ngày 1, 3, 5, 7.
Nguyªn t¾c ®iÒu trÞ ALL ng-êi lín
• §¸nh gi¸ møc ®é nguy c¬
• Lùa chän ph¸c ®å ®a hãa trÞ liÖu
• LiÖu tr×nh ®iÒu trÞ: tÊn c«ng, cñng cè, dù phßng th©m
nhiÔm hÖ thÇn kinh trung -¬ng, ®iÒu trÞ duy tr×
• HiÖu qu¶: Tû lÖ lui bÖnh hoµn toµn (CR): 90%. Tû lÖ
khái bÖnh: 25-40%
§iÒu trÞ tÊn c«ng
• Môc tiªu: ®¹t lui bÖnh hoµn toµn (CR) vÒ huyÕt häc
(kh«ng cßn tÕ bµo blast trong m¸u vµ tuû x-¬ng
(<5% blast trong tuû), håi phôc sinh m¸u b×nh
th-êng
• Thuèc ho¸ chÊt c¬ së: vincristin vµ prednisolon
• C¸c ph¸c ®å hiÖn nay th-êng bæ sung thªm Lasparaginase vµ/hoÆc cyclophosphamid (vincristin,
prednisolon, daunorubicin, asparaginase ±
cyclophosphamid)
§iÒu trÞ tÊn c«ng
• Asparaginase cã c¬ chÕ t¸c ®éng t-¬ng ®èi ®Æc hiÖu trong ALL: lµ
men cã nguån gèc tõ vi khuÈn, ph©n huû amino acid asparagin cã
trong tuÇn hoµn. TÕ bµo ALL kh«ng cã kh¶ n¨ng tæng hîp asparagin
do ®ã cÇn asparagin ngo¹i sinh ®Ó tæng hîp protein
• Ph¸c ®å ®iÒu trÞ tÊn c«ng ALL liÒu tiªu chuÈn (theo nghiªn cøu ALL
05/93):
–Prednisolon 60 mg/m2 ®-êng uèng ngµy 1-7
–Vincristin 2 mg ®-êng tÜnh m¹ch ngµy 1, 8, 15, 22
–Daunorubicin 45 mg/m2 ®-êng tÜnh m¹ch (truyÒn trong 30 phót)
ngagy 1, 8, 15, 22
–L-asparaginase 5.000 IU/m2 ®-êng tÜnh m¹ch (truyÒn trong 30
phót) ngµy 15-28
§iÒu trÞ duy tr×
• Ph¸c ®å th-êng dïng bao gåm 6-mercaptopurin hµng
ngµy vµ methotrexate hµng tuÇn, phèi hîp víi c¸c ®ît
®iÒu trÞ b»ng vincristin vµ prednisolon
• C¬ chÕ ®iÒu trÞ duy tr× lµ lµm tÕ bµo ung th- ph¬i nhiÔm
l©u dµi víi thuèc, do ®ã cã thÓ tiªu diÖt c¸c dßng tÕ bµo
ALL kh¸ng thuèc ph©n chia chËm cßn sãt l¹i.
§iÒu trÞ duy tr×
Ph¸c ®å ®iÒu trÞ duy tr× (theo nghiªn cøu ALL 05/93):
• 6-mercaptopurin 60 mg/m2/ngµy uèng hµng ngµy
• Methotrexate 20 mg/m2 uèng hµng tuÇn
• §iÒu trÞ duy tr× kÐo dµi trong 2 n¨m
§iÒu trÞ dù phßng th©m nhiÔm thÇn kinh trung
-¬ng
• Ph¸c ®å ®iÒu trÞ th-êng bao gåm ho¸ chÊt néi tuû
(methotrexate, cytarabin) vµ/hoÆc tia x¹ sä n·o, ngay khi b¾t
®Çu ho¸ trÞ liÖu tÊn c«ng
• Ph¸c ®å dù phßng th©m nhiÔm thÇn kinh trung -¬ng (theo
nghiªn cøu ALL 05/93):
–Methotrexate 15 mg tiªm tuû sèng ngµy 1
–Cytarabin 40 mg tiªm tuû sèng ngµy 1
–Dexamethason 4 mg tiªm tuû sèng ngµy 1
§iÒu trÞ hç trî
• Chèng thiÕu m¸u, xuÊt huyÕt b»ng c¸c chÕ phÈm m¸u
(khèi hång cÇu, khèi tiÓu cÇu).
• Chèng nhiÔm trïng:
–BÖnh nh©n ®-îc ®iÒu trÞ trong ®iÒu kiÖn v« trïng;
–Dïng kh¸ng sinh phæ réng khi cã nhiÔm trïng;
–Dïng c¸c yÕu tè m¸u nh- GM-CSF, G-CSF;
• Chèng t¨ng acid uric: t¨ng c-êng bµi niÖu, kiÒm ho¸
n-íc tiÓu kÕt hîp víi dïng thuèc Allopurinol;
• GhÐp tÕ bµo gèc t¹o m¸u
- Xem thêm -