Tài liệu Lợi thế trong sản xuất và giải pháp nâng cao khả năng cạnh tranh của lúa gạo việt nam

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Lêi më ®Çu Sau h¬n m-êi n¨m thùc hiÖn ®-êng lèi míi cña §¶ng vµ Nhµ n-íc s¶n xuÊt còng nh- xuÊt khÈu g¹o ®· tõng b-íc ph¸t triÓn. Tõ mét n-íc thiÕu l-¬ng thùc nay ®· lµ n-íc xuÊt khÈu g¹o lín trªn thÕ giíi, s¶n l-îng xuÊt g¹o cña ViÖt Nam hµng n¨m t¨ng lªn liªn tôc, c¬ cÊu s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ®ang chuyÓn dÞch theo h-íng ph¸t huy lîi thÕ so s¸nh cña c¸c s¶n phÈm ë tõng vïng, tõng ®Þa ph-¬ng trong c¶ n-íc. Kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o còng t¨ng lªn ®Òu ®Æn, thÞ tr-êng ®-îc më réng liªn tôc. HiÖn nay, lóa g¹o cña ViÖt Nam ®· cã mÆt ë trªn 80 quèc gia trªn thÕ giíi. Tuy nhiªn ®iÒu ®ã kh«ng cã nghÜa xuÊt khÈu g¹o cña n-íc ta ®· ph¸t triÓn v÷ng ch¾c vµ ®¹t hiÖu qu¶ cao. MÆc dï ®· tham gia xuÊt khÈu g¹o ®-îc 13 n¨m nh-ng hiÖu qu¶ xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam vÉn cßn thÊp. Cã nhiÒu vÊn ®Ò næi cém trong xuÊt khÈu g¹o nh-: chÊt l-îng g¹o cßn thÊp, chªnh lÖch gi¸ xuÊt khÈu cña ViÖt Nam vµ thÕ giíi cßn lín. Kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ViÖt Nam trªn thÞ tr-êng thÕ giíi chñ yÕu dùa vµo gi¸ thÊp, thÞ tr-êng kh«ng æn ®Þnh. HÖ thèng thu gom xuÊt khÈu cßn yÕu kÐm, ®¬n lÎ nªn ch-a phï hîp vµ ®¸p øng ®-îc nhu cÇu xuÊt khÈu. Qu¶n lý ®iÒu hµnh cña c¸c Bé, ngµnh liªn quan cßn chËm, thiÕu linh ho¹t, chÝnh v× thÕ viÖc xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam cßn kÐm hiÖu qu¶ vµ thua thiÖt nhiÒu. HiÖn nay, sè l-îng xuÊt khÈu cña ta nhiÒu song l¹i ph¶i b¸n víi gi¸ thÊp v× ch-a hÊp dÉn víi kh¸ch hµng quèc tÕ. Nguyªn nh©n cña vÊn ®Ò nµy vÉn lµ mèi quan t©m cña tÊt c¶ c¸c nhµ l·nh ®¹o, c¸c ngµnh liªn quan bëi hä vÉn ch-a t×m ra lèi tho¸t thùc sù cho s¶n phÈm g¹o ViÖt Nam trªn tr-êng quèc tÕ. NhËn thøc ®-îc lîi Ých to lín vµ nh÷ng khã kh¨n mµ xuÊt khÈu g¹o n­íc ta ®ang gÆp ph°i, em ®± m³nh d³n chän ®Ò t¯i: “ Lîi thÕ trong s¶n xuÊt vµ gi¶i ph¸p n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña lóa g¹o ViÖt Nam ”. 1 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Ch-¬ng i C¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ s¶n xuÊt vµ tiªu thô lóa g¹o NÒn kinh tÕ mçi n-íc ®Òu cã nh÷ng nguån lùc nhÊt ®Þnh ( ®Êt ®ai, tiÒn vèn, kü thuËt lao ®éng ...) nguån lùc lu«n g¾n víi nguån lùc khan hiÕm. §Ó s¶n xuÊt mÆt hµng nµo ®ã víi sè l-îng bao nhiªu nhiÒu hay Ýt th× nÒn kinh tÕ ph¶i cã sù lùa chän ®Ó ph©n bæ c¸c nguån lùc mét c¸ch hîp lý. XÐt d-íi gãc ®é hiÖu qu¶ kinh tÕ, ®-¬ng nhiªn c¸c n-íc sÏ lùa chän c¸c mÆt hµng nµo cã lîi thÕ so s¸nh cao nhÊt ®Ó th«ng qua trao ®æi th-¬ng m¹i tËn dông vµ ph¸t huy c¸c lîi thÕ so s¸nh s½n cã vµ tiÕt kiÖm ®-îc nguån lùc, n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt. Tõ thÕ kû 18, c¸c nhµ kinh tÕ häc ng-êi Anh lµ Adamsmith vµ David Ricardo ®± ®­a ra “ Lý thuyÕt vÒ lîi thÕ tuyÖt ®èi so s²nh” cho ®Õn nay vÉn ®-îc coi lµ lý thuyÕt nÒn t¶ng cña th-¬ng m¹i quèc tÕ. Lîi thÕ c¹nh tranh ®-îc coi nh- vÊn ®Ò cã tÝnh chiÕn l-îc vµ s¸ch l-îc cña tõng quèc gia, ®Ó ph¸t huy c¸c yÕu tè vÒ lîi thÕ tuyÖt ®èi vµ so s¸nh trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ trao ®æi th-¬ng m¹i. I. Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn trong xem xÐt lîi thÕ s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu lóa g¹o ViÖt Nam. 1.Lîi thÕ tuyÖt ®èi: Thùc chÊt cña lîi thÕ tuyÖt ®èi lµ viÖc so s¸nh chi phÝ s¶n xuÊt cña cïng mét lo¹i s¶n phÈm ë c¸c n-íc kh¸c nhau. N-íc cã chi phÝ s¶n xuÊt cao h¬n sÏ nhËp s¶n phÈm tõ cã n-íc cã chi phÝ s¶n xuÊt thÊp h¬n, mäi nguån lùc tËp trung cho viÖc s¶n xuÊt s¶n phÈm mµ n-íc ®ã cã chi phÝ s¶n xuÊt thÊp ®Ó xuÊt khÈu. Theo Adam Smith th× chi phÝ s¶n xuÊt thÊp ph¶i xuÊt ph¸t tõ viÖc quèc gia ®ã cã lîi thÕ vÒ nguån tµi nguyªn s½n cã nh- ®Êt ®ai, khÝ hËu, lao ®éng. ë c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn ®Æc biÖt nh- n-íc ta hiÖn nay, cã nguån tµi nguyªn dåi dµo lý thuyÕt nµy hoµn toµn cã ý nghÜa. ë c¸c n-íc ®· ph¸t triÓn, tµi nguyªn ®· bÞ khai th¸c hoÆc kh«ng cã tµi nguyªn chóng ta ph¶i xem xÐt lîi thÕ t-¬ng ®èi. 2. Lîi thÕ t-¬ng ®èi (Lîi thÕ so s¸nh): Th-¬ng m¹i quèc tÕ cã tõ l©u ®êi vµ cã ý nghÜa hÕt søc quan träng trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. C¸c quèc gia còng nh- c¸c c¸ nh©n kh«ng thÓ tån t¹i riªng rÏ mµ kh«ng cã mèi quan hÖ víi nhau. Mçi quèc gia ®Òu cã nguån lùc vµ 2 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 kh¶ n¨ng s¶n xuÊt giíi h¹n. Trao ®æi bu«n b¸n quèc tÕ cho phÐp quèc gia më réng kh¶ n¨ng tiªu dïng v-ît qu¸ kh¶ n¨ng s¶n xuÊt, vÊn ®Ò ®Æt ra cho mçi quèc gia lµ ph¶i chän mÆt hµng, ph©n bæ nguån lùc mét c¸ch hîp lý ®Ó sö dông mét c¸ch hîp lý. Lý thuyÕt lîi thÕ t-¬ng ®èi ®-îc h×nh thµnh dùa vµo viÖc xem xÐt chi phÝ so s¸nh ®Ó s¶n xuÊt ra cïng mét lo¹i s¶n phÈm ë c¸c n-íc. VÝ dô ë ViÖt Nam s¶n xuÊt mét m¸y kÐo ph¶i hi sinh 10 tÊn lóa, NhËt B¶n ph¶i hi sinh 5 tÊn lóa nªn chi phÝ s¶n xuÊt lóa cña ViÖt Nam b»ng 1/10 m¸y kÐo, cña NhËt B¶n b»ng 1/5 m¸y kÐo. Theo lý thuyÕt lîi thÕ t-¬ng ®èi cña Ricacdo: ViÖt Nam cã chi phÝ s¶n xuÊt lóa thÊp h¬n NhËt B¶n nªn ViÖt NAm chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt lóa, cßn NhËt cã chi phÝ s¶n xuÊt m¸y kÐo thÊp h¬n th× NhËt chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt m¸y kÐo vµ hai n-íc tiÕn hµnh trao ®æi cho nhau. Sau trao ®æi tiªu dïng cña hai n-íc n»m ngoµi ®-êng giíi h¹n kh¶ n¨ng s¶n xuÊt (PPF). Lîi thÕ t-¬ng ®èi ®-îc thùc hiªn trªn nguyªnt¾c chuyªn m«n ho¸ s¶n phÈm cã chi phÝ thÊp h¬n sau ®ã trao ®æi lÊy s¶n phÈm cã chi phÝ so s¸nh cao h¬n nh»m thu lîi tõ gi¸ t-¬ng ®èi rÎ h¬n so víi s¶n xuÊt trong n-íc. Nh- vËy, th-¬ng m¹i dùa trªn c¬ së chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt s¶n phÈm cã lîi thÕ t-¬ng ®èi còng lµm t¨ng thªm lîi Ých x· héi. Lý thuyÕt ®· ®-îc x©y dùng trªn mét lo¹t gi¶ thiÕt ®-îc ®¬n gi¶n ho¸ nh- chØ cã 2 n-íc s¶n xuÊt hµng ho¸, nh©n tè s¶n xuÊt duy nhÊt lµ lao ®éng cã thÓ di chuyÓn tù do trong n-íc, chi phÝ s¶n xuÊt kh«ng ®æi, c«ng nghÖ kh«ng ®æi, th-¬ng m¹i hoµn tù do. Do vËy, mÆc dï quy luËt cña lîi thÕ so s¸nh lµ nguyªn lý c¬ b¶n quan träng cña kinh tÕ häc nh-ng vÉn h¹n chÕ v× nã chñ yÕu dùa vµo lý luËn gi¸ trÞ lao ®éng cho r»ng lao ®éng lµ yÕu tè ®Çu vµo duy nhÊt. Trong thùc tÕ lao ®éng kh«ng ph¶i lµ ®ång nhÊt, nh÷ng ngµnh kh¸c nhau sÏ cã c¬ cÊu lao ®éng kh¸c nhau, h¬n n÷a ®Çu vµo cña s¶n xuÊt cßn bao gåm: ®Êt ®ai, vèn, khoa häc c«ng nghÖ. Trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr-êng ®ang diÔn ra m¹nh mÏ chØ khai th¸c lîi thÕ so s¸nh ch-a ®ñ mµ ph¶i khai th¸c lîi thÕ c¹nh tranh. 3. Lîi thÕ c¹nh tranh: Ngµy nay, xu thÕ héi nhËp vµ tù do ho¸ th-¬ng m¹i nã nh- mét tiÒn ®Ò thóc ®Èy kinh tÕ ph¸t triÓn nh-ng nã còng nh- lµ th¸ch thøc vÒ sù c¹nh tranh gi÷a c¸c nÒn kinh tÕ. VÒ nguyªn lý, lîi thÕ tuyÖt ®èi vµ t-¬ng ®èi ®-îc xÐt vµ ®¸nh gi¸ bëi c¸c yÕu tè tù nhiªn vµ kinh tÕ, nã thuÇn tuý ë d¹ng tiÒm n¨ng. §èi víi mét n-íc nÕu tiÒm n¨ng vÒ tù nhiªn cã ®-îc nh- rõng vµng biÓn b¹c nh÷ng vÉn bÞ nghÌo ®ãi nÕu kh«ng cã mét gi¶i ph¸p h÷u hiÖu ®Ó khai th¸c tiÒm n¨ng ®ã. V× vËy, c¸c tiÒm n¨ng cÇn ®-îc ®Æt trong mèi quan hÖ víi c¸c vÊn ®Ò chÝnh trÞ ®Æc biÖt lµ m«i tr-êng vµ chÝnh s¸ch kinh tÕ. ChØ trªn c¬ së khai th¸c hiÖu qu¶ c¸c ®iÒu kiªn tù nhiªn, kinh tÕ x· héi míi cã søc m¹nh tæng hîp cao trong s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu. §iÒu ®ã cã ý nghÜa ®Æc biÖt quan träng bëi sù ph¸t triÓn nhanh chãng cña khoa häc c«ng nghÖ, l¬i thÕ so s¸nh kh«ng 3 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 thÓ tån t¹i l©u dµi mµ cã sù chuyÓn ho¸ thay ®æi qua c¸c giai ®o¹n. ViÖc x¸c ®inh lîi thÕ c¹nh tranh ®· xem xÐt tíi khÝa c¹nh trÝ tuÖ trong khai th¸c c¸c tiÒm n¨ng tù nhiªn, kinh tÕ ®ã lµ c¸c yÕu tè lao ®éng cã nh- vËy míi cã gi¶i ph¸p chñ ®éng khai th¸c lîi thÕ vµ tiÒm lùc cña nÒn kinh tÕ trong s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu. Nh- vËy, lîi thÕ c¹nh tranh lµ sù biÓu hiÖn tÝnh tréi cña mÆt hµng ®ã vÒ chÊt l-îng vµ c¬ chÕ vËn hµnh cña nã trªn thÞ tr-êng t¹o nªn søc hÊp dÉn vµ thuËn tiÖn cho kh¸ch hµng trong qu¸ tr×nh sö dông. NÐt ®Æc tr-ng cña lîi thÕ c¹nh tranh ®-îc thÓ hiªn trªn c¸c mÆt: chÊt l-îng, gi¸ s¶n phÈm, khèi l-îng s¶n phÈm vµ thêi gian giao hµng, tÝnh chÊt vÒ sù kh¸c biÖt cña s¶n phÈm hµng ho¸ vµ c¬ chÕ vËn hµnh t¹o m«i tr-êng th-¬ng m¹i. Lîi thÕ c¹nh tranh cßn bao gåm chi phÝ c¬ héi vµ n¨ng suÊt lao ®éng cao, chÊt l-îng s¶n phÈm tèt, ®¹t tiªu chuÈn quèc tÕ vµ thÞ hiÕu tiªu dïng trªn c¸c thj tr-êng cô thÓ, nguån cung cÊp ph¶i æn ®Þnh, m«i tr-êng th-¬ng m¹i th«ng tho¸ng, thuËn lîi. Do vËy lîi thÕ c¹nh tranh vµ nh÷ng néi dung mang tÝnh gi¶i ph¸p vÒ chiÕn l-îc vµ s¸ch l-îc cña mét ®Êt n-íc trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt trao ®æi vµ th-¬ng m¹i, lîi thÕ c¹nh tranh chÝnh lµ nghÖ thuËt ph¸t huy nh÷ng lîi thÕ s½n cã cña chÝnh m×nh ®Ó t¹o thµnh -u thÕ hµng ho¸ trong c¹nh tranh. 4. §iÒu kiÖn vËn dông lý thuyÕt lîi thÕ so s¸nh vµ lîi thÕ c¹nh tranh. ThuyÕt lîi thÕ so s¸nh vµ lîi thÕ c¹nh tranh cã ý nghÜa hÕt søc thiÕt thùc ®èi víi s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu. Tuy nhiªn, muèn lîi dông c¸c thuyÕt lîi thÕ cÇn ph¶i cã nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh: Mét lµ: Lîi thÕ so s¸nh vµ lîi thÕ c¹nh tranh ®-îc vËn dông trong ®iÒu kiªn ngo¹i th-¬ng v× vËy c¸c n-íc muèn khai th¸c lîi thÕ so s¸nh vµ lîi thÕ c¹nh tranh tr-íc tiªn ph¶i cã nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ theo h-íng xuÊt khÈu. §©y lµ ®iÒu kiÖn c¬ b¶n vËn dông nguyªn lý vÒ lîi thÕ c¹nh tranh. Hai lµ: Lîi thÕ so s¸nh vµ lîi thÕ c¹nh tranh lu«n g¾n víi yªu cÇu mang tÝnh x· héi, trong ®ã vai trß qu¶n lý kinh tÕ cña Nhµ n-íc mang tÝnh quyÕt ®Þnh. V× vËy, ®Ó ®iÒu vËn c¸c lý thuyÕt vÒ lîi thÕ lµ cã c¬ chÕ qu¶n lý n¨ng ®éng, c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ më t¹o kh¶ n¨ng khai th¸c c¸c tiÒm n¨ng tù nhiªn t¹o ra søc c¹nh tranh. Ba lµ: Muèn khai th¸c ®-îc lîi thÕ cÇn ®¸nh gi¸ ®Çy ®ñ chóng, muèn vËy ph¶i cã c¸c chuyªn gia kinh tÕ sö dông thµnh th¹o c¸c ph-¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ g¾n liÒn víi c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ thÞ tr-êng. Bèn lµ: §Ó ®¸nh gi¸ ®-îc c¸c lîi thÕ ph¶i cã hÖ thèng th«ng tin víi møc ®é tin cËy cao, ph¶n ¸nh chÝnh x¸c sè l-îng, chÊt l-îng c¸c yÕu tè ®Ó ®¸p øng yªu cÇu ®ã ph¶i ®iÒu tra, kh¶o s¸t c¸c ®iÒu kiÖn tù nhiªn kinh tÕ x· héi trong n-íc, n¾m ch¾c c¸c th«ng tin vÒ thÞ tr-êng thÕ giíi. 4 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 5. Lîi thÕ cña ViÖt Nam trong ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i. VÊn ®Ò tÝch cùc trong héi nhËp lµ chñ ®éng tham gia c¸c quan hÖ hîp t¸c th-¬ng m¹i, tham gia vµo ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ mµ biÓu hiÖn tËp trung vµ chñ yÕu nhÊt lµ thùc hiÖn chiÕn l-îc ®Èy m¹nh s¶n xuÊt ‟ xuÊt khÈu hµng ho¸. Qua ph©n tÝch nghiªn cøu, c¸c nhµ kinh tÕ cho r»ng ViÖt Nam cã ®ñ 4 yÕu tè rÊt c¬ b¶n vÒ lîi thÕ trong ho¹t ®éng xuÊt khÈu n«ng s¶n ®Æc biÖt lµ g¹o, bao gåm: VÞ trÝ ®Þa lý; nguån lao ®éng; tµi nguyªn thiªn nhiªn; chÝnh s¸ch ®æi míi vµ sù æn ®Þnh nÒn kinh tÕ vÜ m«. 5.1 VÝ trÝ ®Þa lý. LÞch sö n«ng nghiÖp thÕ giíi ®· x¸c ®Þnh 4 trung t©m n«ng nghiÖp ®Çu tiªn cña loµi ng-êi lµ: Trung §«ng víi lóa m×, lóa m¹ch, ®Ëu Hµ Lan; TRung Mü víi ng« vµ khoai lang, §«ng Nam ¸ víi lóa n-íc: B¾c Trung Quèc víi cao l-¬ng. Nh- vËy, ViÖt Nam thuéc mét trong bèn trung t©m n«ng nghiÖp ®Çu tiªn víi c©y lóa n-íc lµ ®Æc tr-ng. Khoa häc ViÖt Nam n¨m 1964 kh¼ng ®Þnh: “ ViÖt Nam nÕu kh«ng ph¶i lµ trung t©m duy nhÊt xuÊt hiÖn c©y lóa trång th× còng lµ mét trong nh÷ng trung t©m sím nhÊt“. Nh- vËy, cã thÓ nãi c©y lóa n-íc lµ c©y b¶n ®Þa cña ViÖt Nam. ViÖt Nam n»m ë vßng cung Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D-¬ng, ®©y lµ n¬i ®ang diÔn ra nh÷ng dßng giao l-u kinh tÕ s«i ®éng nhÊt vµ høa hÑn cho nh÷ng b-íc ph¸t triÓn trong t-¬ng lai. ViÖt Nam n¨m trªn tuyÕn giao th«ng quèc tÕ quan träng vµ cã hÖ thèng biÓn lµ cöa ngâ kh«ng chØ ®èi víi nÒn kinh tÕ ViÖt Nam mµ cßn ®èi víi nÒn kinh tÕ cña nhiÒu quèc giai kh¸c. §©y lµ ®iÒu v« cïng thuËn lîi so víi c¸c n-íc kh¸c n»m s©u trong lôc ®Þa hoÆc n»m ë nh÷ng n¬i Ýt diÔn ra ho¹t ®éng th-¬ng m¹i quèc tÕ. Lîi thÕ vÒ mÆt ®Þa lý cña n-íc ta ®ang rÊt thuËn lîi t¹o ra mét m«i tr-êng kinh tÕ n¨ng ®éng, linh ho¹t, gi¶m ®-îc chi phÝ vËn chuyÓn vµ kh¶ n¨ng më réng thÞ tr-êng trao ®æi hµng ho¸ vµ c¸c ho¹t ®éng dÞch vô. §©y lµ lîi thÕ cÇn khai th¸c vµ ph¸t huy trong ph¸t triÓn kinh tÕ, nÕu kh«ng biÕt tËn dông vµ ph¸t huy lµ ®ang tù ®¸nh mÊt c¬ héi trong ph¸t triÓn. 5.2 Lîi thÕ vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, khÝ hËu vµ sinh th¸i. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña c©y lóa n-íc bao gåm 5 thêi kú, tÊt c¶ c¸c thêi kú c©y lóa ®Òu ®ßi hái nhiÖt ®é lín h¬n 20C, ®-îc t-íi th-êng xuyªn, cã l-îng nhiÖt ®ñ lín ®Ó c©y ®Î nh¸nh vµ lµm h¹t tèt...§iÒu kiÖn n-íc ta hoµn toµn ®¸p øng ®-îc yªu cÇu ®ã. N-íc ta n»m trong khu vùc nhiÖt ®íi Èm cã ®é Èm kh«ng khÝ cao kho¶ng 80%, nhiÖt ®é th-êng xuyªn trªn 20C, khÝ hËu Êm ¸p cã tæng bøc x¹ mÆt trêi lªn tíi 140 ‟ 200 kilo calo/1cm2/n¨m, sè giê n¾ng trong n¨m ®¹t trung b×nh 1200giê/n¨m vµ tËp trung m¹nh vµo thêi kú lµm h¹t 5 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 cña lóa, gãp phÇn cho n¨ng suÊt cao. L-îng m-a hµng n¨m cña n-íc ta rÊt lín, trung b×nh 1500 ‟ 2000mm, hÖ thèng n-íc ngÇm cã tr÷ l-îng lín, chØ tÝnh d-íi líp ®Êt dµy 1m l-îng n-íc dù tr÷ ®· lµ 100 ‟150mm, hÖ thèng s«ng ngßi dµy dÆc...lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt cho s¶n xuÊt lóa n-íc ph¸t triÓn v× nã ®¶m b¶o cung cÊp ®ñ n-íc t-íi cho hµng triÖu ha lóa. Ngoµi ra hÖ thèng s«ng ngßi dµy ®Æc còng ®em l¹i cho ViÖt Nam nhiÒu ®ång b»ng thung lòng, t¹o nÒn t¶ng cho ruéng lóa n-íc ra ®êi ë n-íc ta. Ngoµi ra, n-íc ta cã ®iÒu kiÖn vµ sinh th¸i kh¸ phong phó vµ ®a d¹ng. Víi sù h×nh thµnh 7 vïng sinh th¸i kh¸c nhau mçi vïng cã ®Æc thï vµ thÕ m¹nh riªng trong ph¸t triÓn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Víi viÖc bè trÝ c©y trång, vËt nu«i... mµ thiªn nhiªn ®· ban tÆng cho chóng ta, ®Æc biÖt cã nhiÒu tiÓu vïng “sinh th²i ‟ khÝ hËu ®Æc thï” cho phÐp ph²t triÓn mét sè c©y ®Æc s°n cã gi¸ trÞ xuÊt khÈu cao mµ Ýt n¬i cã ®-îc t¹o cho n«ng s¶n ViÖt Nam cã n¨ng suÊt sinh häc cao v¯ cã nh÷ng ®Æc tr­ng vÒ “h­¬ng vi - chÊt l­îng” tù nhiªn ®-îc thÕ giíi -a thÝch, lµ nh÷ng lîi thÕ trong c¹nh tranh vÒ tÝnh ®éc ®¸o cña n«ng s¶n ViÖt Nam. Mµ ë mét sè vïng ®· héi tô ®-îc nhiÒu ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc bè trÝ vËt nu«i c©y trång cã gi¸ trÞ xuÊt khÈu lín mang tÝnh ®Æc s¶n cã gi¸ trÞ cña nÒn n«ng nghiÖp ViÖt Nam nh-: Vïng T©y Nguyªn cã c©y cµ phª, vïng §«ng Nam Bé ph¸t triÓn m¹nh c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng s¶n, vïng trung du miÒn nói phÝa B¾c lµ vïng cã tiÒm n¨ng kinh tÕ ®a d¹ng cho phÐp bè trÝ c©y trång vËt nu«i cã hiÖu qu¶ nh- c©y chÌ, ch¨n nu«i ®¹i gia sóc. 5.3 §ång b»ng s«ng Hång vµ ®ång b»ng s«ng Cöu Long lµ hai vùa lóa lín cña c¶ n-íc. §ång b»ng s«ng Hång(§BSH) vµ ®ång b»ng s«ng Cöu Long(§BSCL) lµ hai vùa lóa lín nhÊt cña c¶ n-íc, ®-îc ®¸nh gi¸ vµo lo¹i ph× nhiªu trªn thÕ giíi. §ång b»ng s«ng Hång lµ ®ång b»ng lín cã diÖn tÝch 1,5 triÖu ha ®-îc båi ®¾p do hÖ thèng s«ng Hång vµ s«ng Th¸i B×nh, ®©y còng lµ ®ång b»ng cæ mµu mì trªn thÕ giíi ®-îc båi tô hµng tØ tÊn ®Êt mçi n¨m, chØ tÝnh 1m3 n-íc vµo mïa kh« còng chuyÓn 0,5 kg phï sa. §BSH cã chøa hµm l-îng ®¹m am«n, l©n, nirat vµ c¸c nguyªn tè vi l-îng kh¸c kh¸ cao, ®é PH ®¹t trÞ sè 6 ‟ 6.5 ®-îc xem nh- trung tÝnh. C¸c ®iÒu kiÖn trªn hoµn toµn phï hîp ®Ó chóng ta ph¸t triÓn c©y lóa n-íc theo h-íng th©m canh cho n¨ng suÊt cao, s¶n l-îng t¨ng hµng n¨m ®¹t 4%, t¹o ra 1 triÖu tÊn thãc hµng ho¸ 1 n¨m. Ngoµi ra, §BSH lµ ®ång b»ng cæ cã lÞch sö khai th¸c h¬n 4 triÖu n¨m nªn ®¸t canh t¸c thuÇn thôc l©u n¨m. §Õn nay cïng víi §BSCL, §BSH ®· kh¼ng ®Þnh ®-îc vai trß quan träng cña m×nh trong s¶n xuÊt lóa g¹o ®¶m b¶o an ninh l-¬ng thùc vµ xuÊt khÈu. 6 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 §ång b»ng s«ng Cöu Long lµ ®ång b»ng lín nhÊt n-íc ta ®-îc h×nh thµnh chñ yÕu do phï sa hÖ thèng s«ng Mª K«ng båi tô hµng n¨m. §Êt phï sa s«ng Cöu Long cã rÊt nhiÒu tÝnh tréi, l-îng ®¹m, l©n, vµ c¸c chÊt kh¸c trong ®Êt kh¸ cao: cø 1 lÝt n-íc §BSCL chøa 2.4 mg ®¹m, 0.6 mg l©n. §BSCL lµ ®ång b»ng trÎ ®-îc khai th¸c vµo cuèi thÕ kû 17. Gi÷a thÕ kû 19 diÖn tÝch lóa ë ®©y lµ 20 v¹n ha, ®Õn nay ®· më réng ra 4 triÖu ha, ®Êt ®ai b×nh qu©n trªn ®Çu ng-êi kho¶ng 0.4 ha/ng-êi. Ng-êi d©n §BSCL ®· sím tËn dông c¸c ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®ã ®Ó ph¸t triÓn c©y lóa theo h-íng s¶n xuÊt hµng ho¸ lín phôc vô xuÊt khÈu. S¶n l-îng lóa §BSCL t¨ng 7% mét n¨m vµ t¹o ra tõ 5.5 ‟ 6.2 triÖu tÊn thãc hµng ho¸ chiÕm h¬n 70% l-îng g¹o xuÊt khÈu cña c¶ n-íc hµng n¨m. Víi kÕt qu¶ ®ã §BSCL gi÷ vÞ trÝ chiÕn l-îc trong xuÊt khÈu lóa g¹o n-íc ta. Nh- vËy, víi c¸c ®Æc ®iÓm lý, ho¸, tÝnh c¶ hai ®ång b»ng lín n-íc ta ®Òu cã nh÷ng -u ®iÓm næi tréi, hoµn toµn phï hîp víi sù ph¸t triÓn c©y lóa nøc cho n¨ng suÊt cao. Víi ®é mµu mì vµ ®Æc ®iÓm ®iÓm thêi tiÕt khÝ hËu ‟ mïa vô cho phÐp §BSH vµ §BSCL s¶n xuÊt lóa quanh n¨m (2 - 3 vô/n¨m) trªn diÖn réng vµ thÝch nghi víi nhiÒu gièng lóa cao s¶n, lóa ®Æc s¶n cã n¨ng suÊt cao. Cã thÓ nãi s¶n xuÊt lóa cña chóng ta kh«ng thua kÐm g× víi Th¸i Lan mµ cßn ®¸p øng ®-îc tÝnh ®a d¹ng vÒ chñng lo¹i vµ phÈm cÊp g¹o cho thÞ hiÕu tiªu dïng ngµy cµng ®a d¹ng hiÖn nay trªn thÕ giíi. Víi ®Æc ®iÓm trªn, s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ®Æc biÖt lµ ngµnh trång lóa n­íc d± cã nhiÒu thuËn lîi c¬ b°n, chøa ®ùng nh÷ng “tiÒm n¨ng” vÒ lîi thÕ c¹nh tranh cña ngµnh n«ng s¶n trªn thÞ tr-êng. §ã lµ: n¨ng suÊt, chÊt l-îng vµ chi phÝ s¶n xuÊt thÊp...Nhê lîi thÕ vèn cã mµ trong nhiÒu n¨m qua tuy xuÊt khÈu ë n-íc ta chØ ë d¹ng nguyªn liÖu th« hoÆc cã s¬ chÕ nh-ng vÉn cã l·i. Song ®ã còng chØ lµ tiÒn ®Ò trong qu¸ tr×nh c¹nh tranh, vÊn ®Ò ph¶i biÕt ph¸t huy tèt c¸c lîi thÕ ®ã ®Ó kh«ng ngõng n©ng cao hiÖu qu¶ vµ søc c¹nh tranh cña n«ng s¶n xuÊt khÈu ®Æc biÖt lµ xuÊt khÈu g¹o trong thêi gian tíi, b»ng nh÷ng gi¶i ph¸p h÷u hiÖu vÒ khoa häc c«ng nghÖ, chÝnh s¸ch, t¹o sù biÕn ®ái thùc sù trong chÊt l-îng vµ n¨ng suÊt lao ®éng x· héi. Víi sù thay ®æi môc tiªu chiÕn l-îc cña c¹nh tranh chuyÓn träng t©m tõ lîi thÕ so s¸nh dùa vµo ®iÒu kiªn tù nhiªn, nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn dåi dµo vµ gi¸ nh©n c«ng rÎ sang lîi thÕ c¹nh tranh m¹nh h¬n dùa trªn tiÒm lùc khoa häc víi chi phÝ thÊp còng nh- nhiÒu s¶n phÈm vµ quy tr×nh ®éc ®¸o h¬n. 5.4. Nguån lao ®éng cña ViÖt Nam dåi dµo. HiÖn nay víi 37 triÖu ng-êi ®ang ë trong ®é tuæi lao ®éng ( chiÕm 50 % d©n sè ), hµng n¨m cã kho¶ng 1 - 1,2 triÖu ng-êi ®Õn tuæi lao ®éng. Lao ®éng ViÖt Nam h¬n 60 % ho¹t ®éng trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp víi c¸c -u thÕ ®Æc tr-ng lµ cÇn cï, th«ng minh vµ cã kh¶ n¨ng tiÕp thu nhanh chãng khoa häc c«ng nghÖ...H¬n n÷a, gi¸ nh©n c«ng l¹i rÎ vµ thÊp h¬n nhiÒu c¸c n-íc trong khu vùc: gi¸ c«ng lao ®éng cña ViÖt Nam chØ bµng 1/3 cña Th¸i Lan, b»ng 7 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 1/30 cña §µi Loan, 1/26 cña Singapo. §©y lµ lîi thÕ rÊt lín cÇn khai th¸c cã hiÖu qu¶. Bªn c¹nh ®ã cßn kh«ng Ýt h¹n chÕ vÒ lao ®éng cña ViÖt nam nh-: tr×nh ®é lao ®éng cßn thÊp, hÇu hÕt ch-a qua ®µo t¹o, ý thøc tæ chøc kû luËt ch-a cao. Do ®ã chóng ta cÇn ph¶i kh«ng ngõng kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ ®ã ®Ó ®¸p øng ®-îc yªu cÇu cña ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ. 5.5 §-êng lèi chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n-íc. KÓ tõ khi thùc hiÖn ®-êng lèi cña §¶ng ( tõ ®¹i héi VI ‟ 1981 ) ®Õn nay nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®· ®¹t ®-îc nh÷ng thµnh t-u ®¸ng kÓ, kinh tÕ n«ng nghiÖp kh«ng ngõng ®-îc ph¸t triÓn, ®êi sèng n«ng th«n tõng b-íc ®-îc n©ng cao, nÒn kinh tÕ x· héi trë nªn n¨ng ®éng, linh ho¹t, kinh tÕ ®èi ngo¹i ®-îc t¨ng c-êng vµ ph¸t triÓn trªn tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc: ho¹t ®éng nhËp khÈu, ®Çu t-, hîp t¸c vµ tham gia vµo c¸c tæ chøc quèc tÕ. ChÝnh sù æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ vµ ®æi míi chÝnh s¸ch ®· t¹o ®µ cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. Nh- vËy, chÝnh s¸ch vµ m«i tr-êng ®-îc xem nh- lµ mét trong nh÷ng lîi thÕ cã vai trß quyÕt ®Þnh tíi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn lu«n ®-îc bæ sung vµ hoµn thiÖn c¸c chÝnh s¸ch, t¹o m«i tr-êng kinh tÕ thuËn lîi cho yªu cÇu cña sù nghiÖp ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ x· héi. Uy tÝn vµ vai trß cña ViÖt Nam trªn thÞ tr-êng xuÊt khÈu n«ng s¶n, ®Æc biÖt lµ thÞ tr-êng lóa g¹o trªn thÕ giíi kh«ng ngõng ®-îc t¨ng lªn. Tuy cßn yÕu c¶ vÒ kinh nghiÖm vµ bÒ dµy trong viÖc tham gia vµo thÞ tr-êng xuÊt khÈu nh-ng ®· cã tèc ®é ph¸t triÓn nhanh thÓ hiÖn sù tr-ëng thµnh, biÓu hiÖn s¶n l-îng vµ kim ng¹ch xuÊt khÈu cã vÞ trÝ cao trªn thÞ tr-êng - xuÊt khÈu lóa g¹o ViÖt Nam d· ®øng hµng thø hai trªn thÕ giíi. Nh- vËy ViÖt Nam cã ¶nh h-ëng ®¸ng kÓ trªn thÞ tr-êng thÕ giíi vÒ mÆt hµng g¹o xuÊt khÈu víi sè l-îng vµ chÊt l-îng ngµy cµng t¨ng, vÞ thÕ cña ViÖt Nam ngµy cµng ®-îc cñng cè trong kinh tÕ ®èi ngo¹i. II. Xu h-íng biÕn ®éng cña thÞ tr-êng g¹o thÕ giíi. 1. Cung: G¹o lµ nhu yÕu phÈm tèi cÇn thiÕt cho nhu cÇu hµng ngµy cña con ng-êi. Do nhËn thøc ®-îc tÇm quan träng cña lóa g¹o mµ ngµy nay hÇu hÕt c¸c quèc gia ®Òu quan t©m ®Õn lÜnh vùc an ninh l-¬ng thùc, trong ®ã hä ®Æc biÖt quan t©m ®Õn vÊn ®Ò c©n ®èi cung - cÇu t¹o sù æn ®Þnh cho nhu cÇu trong n-íc. H¬n n÷a, diÔn biÕn thuËn tiÖn cña thêi tiÕt khÝ hËu trong vµi n¨m gÇn ®©y lµm l-îng lóa g¹o trao ®æi trªn thÞ tr-êng ngµy cµng nhiÒu, rÊt nhiÒu quèc gia d- thõa g¹o ®Æc biÖt lµ c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn. Trong vµi thËp niªn võa qua c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn vÉn th-êng xuyªn chiÕm kho¶ng 80% l-îng g¹o xuÊt khÈu trªn toµn thÕ giíi, phÇn cßn l¹i c¸c n-íc ph¸t triÓn chiÕm 20%. Theo ph¹m vi ch©u lôc th× Ch©u ¸ trung b×nh xuÊt khÈu lín nhÊt chiÕm 75%, thø 8 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 ®Õn lµ Mü xuÊt khÈu kho¶ng 20%, c¶ 3 ch©u Ch©u ©u, ch©u §¹i D-¬ng, Ch©u Phi chØ chiÕm 5% tæng xuÊt khÈu g¹o thÕ giíi. Theo kinh tÕ häc, ®é co gi·n cña cung ®èi víi gi¸ c¶ th-êng lín h¬n ®é co gi·n cña cÇu. Khi gi¸ t¨ng ng-êi ta cã thÓ ®Çu t- cho xuÊt khÈu g¹o nhiÒu h¬n nh- th«ng qua më réng diÖn tÝch canh t¸c, c¶i tiÕn gièng, c«ng nghÖ chÕ biÕn...Song ®iÒu nµy diÔn ra chËm ch¹p vµ cÇn cã thêi gian ®Ó ®iÒu chØnh. Tæng cung g¹o biÕn ®éng phô thuéc nhiÒu vµo c¸c yÕu tè tù nhiªn nh- thêi tiÕt, thiªn tai, b·o lò, h¹n h¸n,s©u bÖnh... 2.CÇu: Khi gi¸ t¨ng, ng-êi ta còng cã thÓ thay thÕ viÖc tiªu dïng g¹o b»ng c¸c lo¹i l-¬ng thùc kh¸c nh-: lóa mú, ng«...song sù thay ®æi nµy bÞ h¹n chÕ bëi thãi quen vµ tËp qu¸n tiªu dïng. Trong ng¾n h¹n tæng cÇu vÒ g¹o (AS) lµ t-¬ng ®èi æn ®Þnh. Tr-íc khi do thiÕu l-¬ng thùc triÒn miªn nhu cÇu l-¬ng thùc cña con ng-êi rÊt ®¬n gi¶n chØ cÇn cã g¹o lµ ®ñ ¨n. Tr-íc nhu cÇu ®ã, viÖc s¶n xuÊt lóa g¹o còng ®¬n gi¶n, nh÷ng lo¹i gièng lóa nµo ng¾n ngµy cho n¨ng suÊt cao ®Òu ®-îc coi lµ gièng tèt vµ ®-îc ¸p dung réng r·i. §èi víi nh÷ng gièng lóa ®Æc tr-ng truyÒn thèng mÆc dï cã h-¬ng vÞ nh-ng n¨ng suÊt thÊp nªn viÖc b¶o tån gÇn nh- ®-îc coi nhÑ. Cïng víi v¨n minh x· héi hiÖn ®¹i ngµy nay th× nhu cÇu cña con ng-êi còng kh«ng ngõng t¨ng lªn. Nhu cÇu cña con ng-êi kh«ng chØ dõng l¹i ë møc ®ñ g¹o ®Ó ¨n mµ ®ßi hái nh÷ng lo¹i g¹o cã chÊt l-¬ng cao - ®Æc s¶n, nh÷ng lo¹i g¹o tù nhiªn. Së dÜ cã g³o “tù nhiªn” bëi lÏ cïng víi nh÷ng thµnh tùu cña KHCN lµ t¸c h¹i cña l-îng ho¸ chÊt tån ®äng trong s¶n phÈm. NhiÒu c«ng tr×nh khoa häc nghiªn cøu ®· ph¸t hiÖn ra r»ng: tiªu dïng nh÷ng lo¹i g¹o cßn l-u l-îng ho¸ chÊt lµ v« cïng t¸c h¹i. H¬n n÷a, nh÷ng lo¹i g¹o cßn th©m canh theo ph-¬ng thøc cæ truyÒn, tù nhiªn bao giê còng cã h-¬ng vÞ ®Ëm ®µ h¬n c¸c s¶n phÈm cïng lo¹i mµ sö dông qu¸ nhiÒu ho¸ chÊt. ChÝnh ®iÒu nµy ®· dÉn ®Õn mét xu h-íng cã tÝnh quy luËt vÒ nhu cÇu g¹o hiÖn nay: CÇu vÒ sè l-îng g¹o chÊt l-îng thÊp cã xu h-íng t¨ng chËm thËm chÝ gi¶m, cßn cÇu vÒ g¹o chÊt l-îng cao vÉn kh«ng ngõng t¨ng lªn. 3.Gi¸: Gi¸ g¹o trªn thÞ tr-êng thÕ giíi rÊt nh¹y c¶m. Sù dao ®éng cña nã phô thuéc vµo s¶n l-îng, tån kho, dù tr÷ toµn cÇu, tû lÖ thay thÕ biªn gi÷a g¹o vµ c¸c lo¹i l-¬ng thùc kh¸c nh-: lóa mú, ng«... ®Æc biÖt t×nh mïa vô trong s¶n xuÊt vµ trao ®æi. Nh×n chung gi¸ lóa g¹o trªn thÕ giíi gÇn ®©y cã xu h-íng gi¶m xuèng, nguyªn nh©n cña sù gi¶m gi¸ nµy do nhu cÇu g¹o t-¬ng ®èi æn ®Þnh trong khi cung ngµy cµng cã xu h-íng t¨ng lªn. 9 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 §øng tr-íc xu h-íng cña thÞ tr-êng g¹o thÕ giíi, ViÖt Nam víi c-¬ng vÞ lµ mét n-íc xuÊt khÈu. BiÖn ph¸p l©u dµi ®èi víi chóng ta tr-íc hÕt lµ n©ng cao chÊt l-¬ng lóa g¹o, tiÕp ®ã lµ më réng thÞ tr-êng tiªu thô. III. mét sè nh©n tè ¶nh h-ëng ®Õn kh¶ n¨ng c¹nh tranh vµ xuÊt khÈu lóa g¹o ViÖt Nam. 1. Sù biÕn ®éng cña thÞ tr-êng. ThÞ tr-êng lµ ph¹m trï kinh tÕ g¾n liÒn víi s¶n xuÊt vµ tiªu dïng, ë ®©u cã s¶n xuÊt, l-u th«ng hµng ho¸ th× ë ®ã cã thÞ tr-êng. §Ó n¾m v÷ng c¸c quy luËt vËn ®éng cña thÞ tr-êng nh»m xö lý c¸c t×nh huèng trong kinh doanh nhÊt thiÕt chóng ta ph¶i nghiªn cøu vµ hiÓu biÕt thÞ tr-êng mµ m×nh ®Þng kinh doanh. Chóng ta nghiªn cøu t¸c ®äng cña thÞ tr-êng thÕ giíi ®Õn xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam hai vÊn ®Ò: Thø nhÊt: dung l-îng cña mÆt hµng g¹o trªn thÞ tr-êng §ã lµ khèi l-îng hµng ho¸ ®-îc giao dÞch trªn ph¹m vi thÞ tr-êng nhÊt ®Þnh. Chóng ta nghiªn cøu dung l-îng thÞ tr-êng g¹o ®Ó x¸c ®Þnh nhu cÇu thËt cña thÞ tr-êng g¹o thÕ giíi. Nh- chóng ta ®· biÕt, g¹o lµ s¶n phÈm thiÕt yÕu rÊt cÇn thiÕt cho cuéc sèng, nh-ng nhu cÇu nhËp khÈu t¨ng lªn cÇu vÒ g¹o cña mçi c¸ nh©n gi¶m xuèng, song nhu cÇu cña toµn x· héi vÉn t¨ng lªn. Nguyªn nh©n lµ khi thu nhËp t¨ng lªn th× ng-êi tiªu dïng g¹o trùc tiÕp Ýt ®i nh-ng ng-êi ta sÏ tiªu dïng nh÷ng s¶n phÈm ®-îc chÕ biÕn tõ g¹o t¨ng lªn. §ång thêi nhu cÇu g¹o t¨ng lªn do d©n sè t¨ng lªn. V× vËy vhóng ta thùc hiÖn chiÕn l-îc xuÊt khÈu s¶n phÈm, ta phØa lÊy c¬ së xuÊt khÈu lµ do nhu cÇu khi cã nhu cÇu míi xuÊt hiÖn. §¸nh gi¸ t-¬ng ®èi dung l-îng thÕ giíi sÏ cho phÐp x¸c ®Þnh nhu cÇu vµ kh¶ n¨ng cung cÊp g¹o cho thÞ tr-êng. Thø hai: Sù biÕn ®éng cña gi¸ g¹o. Gi¸ g¹o xuÊt khÈu g¹o ®-îc coi lµ gi¸ tæng hîp trong ®ã bao gåm: chi phÝ s¶n xuÊt, bao b×, vËn chuyÓn, thu mua, thuÕ xuÊt nhËp khÈu ... Còng nhc¸c mÆt hµng kh¸c, gi¸ g¹o biÕn ®éng rÊt phøc t¹p bëi nã bÞ chi phèi bëi nhiÒu yÕu tè nh-: cung, cÇu, c¹nh tranh. H¬n n÷a g¹o lµ s¶n phÈm thiÕt yÕu nªn mét sù biÕn ®éng nhá cña cung hoÆc cÇu ®Òu lµm thay ®æi gi¸. Tuy nhiªn, trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y cÇu vÒ g¹o t-¬ng ®èi b·o hoµ, cung vÒ g¹o ngµy cµng t¨ng dÉn ®Õn gi¸ g¹o trªn thÞ tr-êng thÕ giíi rÊt thÊp ¶nh h-ëng lín ®Õn ®êi sèng n«ng d©n nhÊt lµ nh÷ng vïng chuyªn canh c©y lóa. §Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng nµy, ChÝnh phñ cÇn quan t©m h¬n n÷a ®Õn nh÷ng biÖn ph¸p hç trî n«ng d©n trång lóa vµ nh÷ng doanh nghiÖp xuÊt khÈu g¹o. 10 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 2. ThÞ hiÕu ng-êi tiªu dïng. Tuú theo møc sèng, tËp qu¸n, viÖc tiªu thô g¹o cña c¸c n-íc, cña c¸c khu vùc trong nh÷ng thêi gian nhÊt ®Þnh cã nh÷ng yªu cÇu kh¸c nhau th«ng th-êng, g¹o ®¸nh bãng vµ s¸t tr¾ng ®-îc -a chuéng h¬n. Tuy vËy, cã nh÷ng vïng n«ng th«n ng-êi ta l¹i -a lo¹i g¹o s¸t kh«ng kü chøa nhiÒu Vitamin vµ nµy nay thÕ giíi thiªn vÒ g¹o ngon h¹t dµi. Tõ nh÷ng kh¸c nhau vÒ thÞ hiÕu ®ã, ta thÊy r»ng khi th©m nhËp vµo mét thÞ tr-êng nµo ®ã tr-íc hÕt ta ph¶i t×m hiÓu thÞ hiÕu cña hä, xem hä cÇn lo¹i g¹o nµo tõ ®ã cung øng phï hîp, cã nh- vËy míi n©ng cao hiÖu qu¶ xuÊt khÈu g¹o. 3.ChÊt l-îng g¹o xuÊt khÈu. ChÊt l-îng g¹o lµ mét trong nh÷ng yÕu tè quyÕt ®Þnh tíi sù c¹nh tranh trªn thÞ truêng, ®ång thêi nã c¶i thiÖn ®-îc hiÖu qu¶ xuÊt khÈu. ChÊt l-îng g¹o xuÊt khÈu cÇn ®-îc hiÓu mét c¸ch réng h¬n víi ý nghÜa lµ mét chØ tiªu tæng hîp ph¶n ¸nh møc ®é tho¶ m·n nhu cÇu g¹o xuÊt khÈu vÒ quy c¸ch, phÈm chÊt, kiÓu d¸ng, së thÝch, tËp qu¸n tiªu dïng. ChÊt l-îng g¹o kh«ng phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè trong ®ã gièng, kü thuËt canh t¸c vµ b¶o qu¶n chÕ biÕn lµ nh÷ng nh©n tè ¶nh h-ëng trùc tiÕp tíi chÊt l-îng g¹o. 3.1 Gièng: §©y lµ nh©n tè quan träng ¶nh h-ëng ®Õn chÊt l-îng g¹o, bëi lÏ gièng tèt b¶n th©n nã ®· ®¶m b¶o c¸c chØ tiªu:  Kh¶ n¨ng chèng chäi víi ®iÒu kiÖn tù nhiªn.  Cho phÐp sinh tr-ëng vµ ph¸t triÓn m¹nh.  T¹o ra s¶n phÈm míi cã n¨ng suÊt chÊt l-îng cao, mÉu m· ®Ñp.  Cã kh¶ n¨ng h¹n chÕ c¸c lo¹i s©u bÖnh. §Ó cã thÓ t¹o ra chÊt l-îng tèt th× §¶ng vµ Nhµ n-íc vµ Bé N«ng NghiÖp vµ Ph¸t triÓn N«ng th«n cÇn cã sù ®Çu t- thÝch ®¸ng vµo lÜnh vùc nghiªn cøu gièng c©y trång, lÜnh vùc c«ng nghÖ gen, bªn c¹nh ®ã cÇn tranh thñ tr×nh ®é khoa häc tiªn tiÕn cña c¸c n-íc trªn thÕ giíi nh- vÊn ®Ò chuyÓn giao c«ng nghÖ, vÊn ®Ò nghiªn cøu øng dông ... 3.2. Kü thuËt canh t¸c: Lµ tæng hîp c¸c biÖn ph¸p bao gåm c¸c kh©u: gieo cÊy, ch¨m sãc vµ phßng trõ s©u bÖnh. §©y lµ nh©n tè ¶nh h-ëng m¹nh mÏ ®Õn qu¸ tr×nh sinh tr-ëng vµ ph¸t triÓn c©y lóa, viÖc thùc hiÖn ®óng quy tr×nh kü thu¹t lµ viÖc v« cïng quan träng t¹o ra lo¹i g¹o cã chÊt l-îng cao. 11 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 3.3 C«ng nghÖ sau thu ho¹ch: §©y lµ kh©u cuèi cïng ¶nh h-ëng ®Õn chÊt l-îng lóa g¹o bao gåm: ph¬i sÊy, xay x¸t, bao gãi vµ kü thuËt b¶o qu¶n. Mçi mét c«ng ®o¹n thùc hiÖn lµ mét lÇn lµm thay ®æi chÊt l-îng h¹t g¹o. Sù thay ®æi nµy lµ t¨ng lªn khi c«ng ®o¹n ®ã ®-îc thùc hiÖn ®óng quy tr×nh vµ sù thay ®æi ®ã lµ gi¶m ®i khi kh«ng ®óng quy tr×nh kü thuËt. XÐt mét c¸ch cô thÓ h¬n: Víi kh©u ph¬i sÊy: §©y lµ c«ng ®o¹n lµm gi¶m ®é Èm cña lóa g¹o khi míi gÆt vÒ. §é Èm ®¶m b¶o cña h¹t thãc lµ 14% th× khi cho vµo kho b¶o qu¶n lo¹i thãc nµy th-êng dÔ bÞ n¶y mÇm ®iÒu nµy còng ®ång nghÜa víi h¹t g¹o lµm ra dÔ biÕn mµng vµ b¹c bông kh«ng ®¶m b¶o tiªu chuÈn cho xuÊt khÈu g¹o. H¬n n÷a, b¶n th©n qu¸ tr×nh sÊy kh« lóa g¹o nÕu kh«ng ®óng quy tr×nh tøc lµ cho vµo m¸y sÊy mét khèi l-îng lóa g¹o qu¸ lín hoÆc mét l-îng nhiÖt qu¸ cao sÏ dÉn ®Õn viÖc t¹o ra mét l-îng lóa g¹o cã ®é Èm kh«ng ®ång ®Òu vµ g¹o sÏ nhiÒu h¹t vì. Víi kho b¶o qu¶n: BÊt kÓ quèc gia nµo cã lóa g¹o th× ®Òu cã kho b¶o qu¶n. Kho b¶o qu¶n lµ mét hÖ thèng c¸c kho tõ kho b¶o qu¶n ë c¸c chî thu mua, kho b¶o qu¶n tËp trung ë n¬i xay x¸t vµ kho b¶o qu¶n ë c¸c c¶ng giao hµng. ViÖc x©y dùng c¸c kho mét c¸ch hiÖn ®¹i ®¶m b¶o lµ yªu cÇu cÇn thiÕt ®Æt ra víi mäi quèc gia xuÊt khÈu lóa g¹o. Víi chÕ biÕn: Kü thuËt xay s¸t ®-îc ®¸nh gi¸ theo chÊt l-îng h¹t g¹o nguyªn. Tuy nhiªn, l-îng g¹o nguyªn cao hay thÊp cßn phô thuéc kü thuËt xay x¸t vµ gièng lóa. ThÞ hiÕu tiªu dïng quyÕt ®Þnh tíi c¸ch chÕ biÕn nh- thÕ nµo. Cã n-íc -a g¹o s¸t tr¾ng, kh«ng cßn ph«i vµ líp c¸m ngoµi cïng. Cã nhiÒu n-íc -a g¹o hÊp chøa nhiÒu Vitamin vµ cã gi¸ trÞ dinh d-ìng cao. ViÖc chÕ biÕn sao cho phï hîp thÞ hiÕu ng-êi tiªu dïng còng ®ång nghÜa víi chÊt l-îng g¹o ®-îc n©ng lªn ®Ó ®¸p øng yªu cÇu cña ng-êi tiªu dïng. 4. C¬ chÕ chÝnh s¸ch cña Nhµ n-íc ®èi víi viÖc xuÊt khÈu g¹o. C¬ chÕ qu¶n lý, chÝnh s¸ch kinh tÕ vµ quan hÖ ®èi ngo¹i lµ yÕu tè rÊt nh¹y c¶m, t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn nÒn kinh tÕ nãi chung vµ xuÊt khÈu nãi riªng. Sù t¸c ®éng cña c¬ chÕ chÝnh s¸ch ®Õn xuÊt khÈu g¹o theo hai h-íng: k×m h·m xuÊt khÈu nÕu chÝnh s¸ch ®ã kh«ng phï hîp vµ thóc ®¶y m¹nh mÏ xu¸t khÈu ®¹t hiÖu qu¶ cao nÕu chÝnh s¸ch ®ã phï hîp. §èi víi xuÊt kh¶u g¹o, chÝnh s¸ch t¸c ®éng m¹nh mÏ nhÊt lµ:  ChÝnh s¸ch ®Çu t-.  ChÝnh s¸ch vèn tÝn dông.  ChÝnh s¸ch b¶o hiÓm vµ trî gi¸. 12 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 H¬n n÷a, xuÊt khÈu g¹o lµ ho¹t ®éng bu«n b¸n v-ît ra ngoµi ph¹m vi mét quèc gia th«ng qua mèi quan hÖ th-¬ng m¹i cã tæ chøc tõ bªn trong ra bªn ngoµi nh»m thu ®-îc lîi Ých ngo¹i vi lín h¬n. V× vËy c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i cã ¶nh h-ëng m¹nh mÏ ®Õn xuÊt khÈu g¹o. §èi víi mét n-íc c¸c c¬ quan kinh tÕ ®èi ngo¹i cëi më cho phÐp t×m kiÕm ®-îc nhiÒu b¹n hµng ®Ó xuÊt khÈu. Sù biÕn ®éng c¸c ngo¹i tÖ m¹nh t¹o ra sù thay ®æi tû gi¸ hèi ®o¸i còng lµ nh©n tè ¶nh h-ëng trùc tiÕp ®Õn xuÊt khÈu g¹o. §Æc biÖt ®èi víi ViÖt Nam ®Õn n¨m 2003, HiÖp ®Þnh Th-¬ng m¹i tù do gi÷a c¸c n-íc §«ng Nam ¸ cã hiÖu lùc, hµng rµo thuÕ quan ®-îc xo¸ bá. §©y kh«ng chØ lµ nh©n tè ¶nh h-ëng ®¬n thuÇn mµ lµ th¸ch thøc lín cho xuÊt khÈu g¹o cña n-íc ta. Tr-íc thùc tÕ ®ã, yªu cÇu ®Æt ra cho chÝnh phñ ViÖt Nam hiÖn nay lµ cÇn cã mét chÝnh s¸ch hîp lý trong ®iÒu hµnh xuÊt khÈu g¹o, còng nh- c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu, cã thÓ gi¶m thuÕ quan, trî cÊp vËn chuyÓn, cho vay -u ®·i ®Ó thu mua thãc cña n«ng d©n, ®ång thêi khi gi¸ gi¶m cã thÓ gióp hä b»ng quü b×nh æn ...Quy ®Þnh møc gi¸ trÇn, gi¸ sµn ®Ó ®¶m b¶o lîi Ých cho ng-êi s¶n xuÊt vµ tiªu dïng. Nhµ n-íc cÇn x¸c ®Þnh tØ gi¸ hèi ®o¸i hîp lý ®Ó t¹o ra søc c¹nh tranh cho xuÊt khÈu g¹o. V× tû gi¸ hèi ®o¸i lµ ®ßn bÈy ®Ó ®iÒu tiÕt cung cÇu, tû gi¸ hèi ®o¸i thÊp sÏ cho t¸c dông khuyÕn khÝch nhËp khÈu nh-ng tû gi¸ hèi ®o¸i cao sÏ bÊt lîi cho nhËp khÈu nh-ng nã l¹i khuyÕn khÝch xuÈt khÈu v× khi ®ã hµng xuÊt khÈu sÏ cã gi¸ t-¬ng ®èi thÊp. Tr-íc xu thÕ vËn ®éng vµ ph¸t triÓn kh«ng ngõng cña x· héi, KHCN ngµy cµng hiÖn ®¹i cïng víi ®ã lµ nhu cÇu tiªu dïng cña con ng-êi ngµy cµng ®-îc n©ng cao, ngµnh lóa g¹o còng ph¶i thay ®æi ®Ó ®¸p øng nhu cÇu ®ã. V× vËy, mét chÝnh s¸ch cho ngµnh lóa g¹o khi ®-a ra kh«ng chØ ®óng, phï hîp mµ cßn kÞp thêi n÷a. 13 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 CH¦¥NG II THùC TR¹NG XUÊT KHÈU G¹O VIÖT NAM I. Kh¸i qu¸t thÞ tr-êng g¹o thÕ giíi. ThÞ tr-êng lµ mét ph¹m trï kinh tÕ g¾n liÒn víi sù ra ®êi ‟ ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng ho¸, còng nh- c¸c thÞ tr-êng kh¸c thÞ tr-êng g¹o lµ tËp hîp tho¶ thuËn gi÷a ng-êi mua vµ ng-êi b¸n. Tuy nhiªn g¹o lµ s¶n phÈm tiªu dïng tÊt yÕu vµ lµ s¶n phÈm cña ngµnh n«ng nghiÖp nªn cã nh÷ng ®Æc ®iÓm sau: Thø nhÊt: ThÞ tr-êng g¹o cã tÝnh thêi vô trong trao ®æi v× s¶n xuÊt n«ng nghiÖp mang tÝnh thêi vô ‟ tÝnh thêi vô quy ®Þnh bëi ®Æc ®iÓm khÝ hËu sinh th¸i kÕt hîp víi ®Æc ®iÓm kü thuËt c©y rång. Thø hai: Chñ yÕu lµ bu«n b¸n g¹o gi÷a c¸c chÝnh phñ. Thø ba: Chñ thÓ xuÊt khÈu g¹o vµ nhËp khÈu g¹o kh«ng æn ®Þnh. Thø t-: C¸c n-íc lín ®ãng vai trß chi phèi thÞ tr-êng g¹o thÕ giíi. Thø n¨m: ThÞ tr-êng chñng lo¹i g¹o phong phó vµ cã sù kh¸c biÖt vÒ thÞ hiÕu tiªu dïng cña mçi n-íc nhËp khÈu. Cã thÓ nãi thÞ tr-êng lóa g¹o lµ réng kh¾p, hÇu hÕt c¸c khu vùc trªn thÕ giíi ®Òu nhËp khÈu g¹o, ®Æc biÖt lµ c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn nhËp trªn 50% s¶n l-îng g¹o giao dÞch trªn thÞ tr-êng thÕ giíi. §Æc ®iÓm thÞ tr-êng g¹o thÕ giíi VÒ mÆt cung: G¹o th-¬ng m¹i thÕ giíi hµng n¨m ë møc 21 - 23 triÖu tÊn. Trong ®ã, Th¸i Lan vµ ViÖt Nam ®¶m b¶o 50% thÞ phÇn g¹o thÕ giíi; Th¸i Lan kho¶ng 7 triÖu tÊn, ViÖt Nam 4 triÖu tÊn. Ngoµi ra c¸c n-íc kh¸c nh- Mü: 2,5 triÖu tÊn, Pakistan: 2 triÖu tÊn, Trung Quèc: 2 triÖu tÊn, Ên §é: 1,6 triÖu tÊn. Tõ n¨m 1996 trë l¹i ®©y, khèi l-îng g¹o xuÊt khÈu thÕ giíi cã xu h-íng æn ®Þnh. Ên §é cã tèc ®é t¨ng nhanh nhÊt vµ dù ®o¸n sÏ tiÕp tôc t¨ng trong 10 n¨m tíi. VÒ mÆt cÇu: Ch©u ¸ lµ khu vùc nhËp khÈu lín nhÊt, chiÕm kho¶ng 60% tæng l-îng nhËp toµn cÇu. C¸c n-íc nhËp khÈu chñ yÕu lµ Indâeia, BangladÐh, Mal·yia, Philipines, Ian, Ir¨c, NhËt B¶n, B¾c TriÒu Tiªn, Hµn Quèc. Ch©u Phi chiÕm 21% tæng l-îng nhËp toµn cÇu, lµ thÞ tr-êng dÔ tÝnh cho g¹o phÈm cÊp trung b×nh vµ thÊp, tuy nhiªn hiÖn t¹i kh¶ n¨ng thanh to¸n cßn nhiÒu h¹n chÕ. C¸c khu vùc kh¸ gåm: Ch©u ©u, Ch©u Mü Latinh, B¾c Mü vµ Ch©u óc nhu cÇu kh«ng lín nh-ng ®-îc gi¸ cao vµ kh¶ n¨ng thanh to¸n tèt, yªu cÇu phÈm chÊt cao, tiªu chuÈn vÖ sinh an toµn thùc phÈm chÆt chÏ. 14 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 XuÊt khÈu g¹o cña 7 n-íc hµng ®Çu thÕ giíi Tèc ®é t¨ng b×nh 1991 1995 2001 Tªn n-íc qu©n hµng n¨m (1.000 tÊn) (1.000 tÊn) (1.000 tÊn) 1991-2001(%) Th¸i Lan (1) 1.515 6.298 7.500 17 ViÖt Nam (2) 1.050 2.308 3.550 13 Trung Quèc(3) 1.030 235 1.800 6 Ên §é (4) 580 551 1.500 10 Hoa Kú (5) 2.230 2.528 2.700 2 PakÝtan(6) 1.512 1.852 2.300 4 Myanma(7) 199 392 500 10 Tæng (1+2+...7) 11.759 14.066 21.914 6 C¸c n-íc kh¸c(8) 4.372 9.237 1.866 -8 Toµn cÇu(1+2+...8) 16.086 23.303 23.780 4 Nguån: Bé N«ng NghiÖp Hoa Kú II. THùC TR¹NG KH¶ N¡NG C¹NH TRANH Vµ XUÊT KHÈU G¹O CñA VIÖT NAM. 1.Kh¸i qu¸t t×nh h×nh s¶n xuÊt lóa g¹o ViÖt Nam. Sau Nghi quyÕt 10 cña Bé ChÝnh trÞ (5/4/1988) s¶n xuÊt n«ng nghiÖp n-íc ta thùc sù ®­îc “bung” ra vÒ mäi mÆt. Hé n«ng d©n ®-îc c«ng nhËn lµ ®¬n vÞ kinh tÕ tù chñ. S¶n xuÊt l-¬ng thùc tõ ®ã cã nh÷ng b-íc tiÕn nh¶y vät ®¸ng kÓ, chóng ta ®· tõ mét n-íc ph¶i nhËp khÈu l-¬ng thùc trë thµnh mét n-íc xuÊt khÈu l-¬ng thùc lín. ChÝnh s¸ch míi ®· thóc ®Èy khai hoang, phôc ho¸ diÖn tÝch trång lóa qua c¸c n¨m tõ 6.037 triÖu ha n¨m 1990 lªn 7.632 ha n¨m 2000, t¨ng 2.1%. Cïng víi më réng diÖn tÝch lµ ®Çu t- cho c«ng t¸c nghiªn cøu gièng, x©y dùng c«ng tr×nh thuû lîi, t¨ng l-îng ph©n ho¸ häc vµ thùc hiÖn tèt c«ng t¸c b¶o vÖ thùc vËt ®· n©ng cao tr×nh ®é th©m canh t¨ng n¨ng suÊt lóa mét c¸ch râ rÖt. HiÖn nay, kho¶ng 70% tæng gi¸ trÞ n«ng nghiÖp n-íc ta thuéc ngµnh trång trät, trong ®ã chñ yÕu lµ s¶n xuÊt l-¬ng thùc. Trong s¶n xuÊt l-¬ng thùc, mét mÆt kh¼ng ®Þnh râ vÞ trÝ ®Æc biÖt cña s¶n xuÊt lóa g¹o, mÆt kh¸c lý gi¶i kÞp thêi sù khëi s¾c c¬ b¶n cña xuÊt khÈu g¹o. Sè liÖu d-íi ®©y sÏ kh¾c häa nh÷ng nÐt c¬ b¶n t×nh h×nh s¶n xuÊt lóa g¹o cña n-íc ta trong thêi gian qua. 15 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 N¨m 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 S¶n suÊt lóa g¹o ViÖt Nam 13 n¨m qua. S¶n l-îng cña N¨ng suÊt cña S¶n l-îng cña ViÖt Nam ViÖt Nam thÕ giíi ( 1000 tÊn ) ( t¹/ha ) ( 10.000 tÊn ) 18.996,3 32,2 498,7 19.225,2 31,9 507,9 19.621,9 31,3 520,4 21.590,3 33,3 525,2 23.836,6 34,8 526,9 23.528,3 35,6 527,2 24.963,7 36,9 540,1 26.396,7 37,7 550,9 27.623,9 38,8 563,5 29.201,7 39,6 574,3 30.922,6 40,8 585,6 32.524,0 41,2 607,7 31.970,0 40,0 593,9 Nguån: Vô xuÊt nhËp khÈu “ Bé th-¬ng m¹i N¨ng suÊt cña thÕ giíi ( t¹/ha ) 33,5 34,7 35,5 35,6 35,9 36,2 36,5 37,2 37,6 38,0 38,4 39,2 38,9 C¨n cø vµo b¶ng sè liÖu cho thÊy, n¨ng suÊt lóa cña ViÖt Nam kh«ng ngõng ®-îc t¨ng lªn, tõ chç thÊp h¬n n¨ng suÊt b×nh qu©n cña thÕ giíi vµ trong 6 n¨m liªn tôc trë l¹i ®©y ®· v-ît n¨ng suÊt trung b×nh cña thÕ giíi. N¨ng suÊt t¨ng, kÕt hîp víi th©m canh mµ s¶n l-îng lóa cña ViÖt Nam t¨ng tr-ëng m¹nh tõ gÇn 19 triÖu tÊn n¨m 1989 lªn møc 30,9 triÖu tÊn n¨m 1999 t¨ng 53,3% ( ViÖt Nam hiÖn ®ang lµ n-íc dÉn ®Çu vÒ tèc ®é t¨ng n¨ng suÊt lóa b×nh qu©n lµ 2.5 %/n¨m vµ t¨ng s¶n l-îng 5.6%/n¨m ). Nh- vËy, trong 13 n¨m qua møc t¨ng tr-ëng b×nh qu©n hµng n¨m cña ViÖt Nam ®Òu v-ît xa so víi thÕ giíi nãi chung vµ Ch©u ¸ nãi riªng. Nh- vËy kh«ng ph¶i v« cí mµ c¸c nhµ kinh tÕ thÕ giíi ®¸nh gi¸ lµ thµnh tùu lín nhÊt cña ViÖt Nam ®¹t ®-îc trong cuéc ®æi míi tr-íc hÕt lµ thµnh tùu n«ng nghiÖp, cô thÓ trong s¶n xuÊt l-¬ng thùc ë ®©y lµ thêi kú h-ng thÞnh nhÊt trong s¶n xuÊt lóa cña ViÖt Nam. N¨m 1999, mÆc dï diÔn ra hai trËn lò lôt nghiªm träng trªn quy m« lín x¶y ra ë 9 tØnh miÒn Trung nh- c¶ n-íc vµ thÕ giíi ®· biÕt, nh-ng l-¬ng thùc quy thãc cña ViÖt Nam vÉn ®¹t trªn 34 triÖu tÊn (v-ît n¨m 1998 lµ 1,7 triÖu tÊn). N¨m 2001 s¶n l-îng ViÖt Nam gi¶m ®i ®«i chót ( gi¶m 0.554 triÖu tÊn ), kh«ng chØ riªng s¶n l-îng ViÖt Nam gi¶m mµ s¶n l-îng thÕ giíi còng gi¶m. MÆc dï d©n sè n-íc ta ph¸t triÓn nhanh nh-ng s¶n l-îng l-¬ng thùc b×nh qu©n nãi chung vµ s¶n l-îng thãc b×nh qu©n nãi riªng vÉn liªn tôc t¨ng, cho nªn chóng ta kh«ng nh÷ng ®¶m b¶o an ninh l-¬ng thùc quèc gia mµ cßn gia t¨ng xuÊt khÈu. Tuy nhiªn, kh«ng ph¶i ngÉu nhiªn mµ ta cã ®-îc nh÷ng 16 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 kÕt qu¶ ®¸ng khÝch lÖ nh- vËy. §Ó ®¹t ®-îc kÕt qu¶ ®ã chóng ta ph¶i kÓ ®Õn rÊt nhiÒu yÕu tè quyÕt ®Þnh, trong ®ã cã c¸c chñ tr-¬ng chÝnh s¸ch cña Nhµ n-íc. 2. Thùc tr¹ng xuÊt khÈu g¹o ViÖt Nam. Thùc d©n Ph¸p x©m l-îc ViÖt Nam ®· sím ph¸t hiÖn ra tiÒm lùc s¶n xuÊt lóa g¹o ë vïng thuéc ®Þa nµy, n¨m 1865 sau n¨m ngµy chiÕm Sµi Gßn chóng ®· cho më cöa xuÊt khÈu g¹o n-íc ta. N¨m 1929 chóng ta ®· xuÊt ®-îc 1.9 triÖu tÊn. Tr-íc n¨m 1989, ViÖt Nam ®ang trong thêi kú kh«i phôc kinh tÕ, võa ph¶i gi¶i quyÕt hËu qu¶ chiÕn tranh kÐo dµi võa cã nh÷ng chÝnh s¸ch bÊt hîp lý trong c¬ chÕ chÝnh s¸ch vÒ n«ng nghiÖp vµ l-¬ng thùc nªn hµng n¨m chóng ta ph¶i nhËp khÈu 600-800 ngh×n tÊn, cã n¨m lªn ®Õn 1 triÖu tÊn, mÆc dï lóc ®ã ta cã ®Õn 80% d©n sè lµm n«ng nghiÖp. N¨m 1989 víi NghÞ quyÕt 10 cña Bé chÝnh trÞ ®· ®¸nh dÊu mét mèc lÞch sö quan träng cho ho¹t ®«ng xuÊt khÈu g¹o ViÖt Nam. Sau nh÷ng n¨m dµi vãng bãng, ViÖt Nam l¹i tiÕp tôc xuÊt hiÖn trªn thÞ tr-êng quèc tÕ víi t- c¸ch lµ mét n-íc xuÊt khÈu g¹o lín trªn thÕ giíi. Sè l-îng vµ kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o ViÖt Nam so víi thÕ giíi. Kim ng¹ch xuÊt Sè l-îng g¹o Sè l-îng g¹o Sè l-îng g¹o xuÊt N¨m khÈu cña ViÖt xuÊt khÈu cña xuÊt khÈu cña khÈu cña ViÖt Nam (triÖu thÕ giíi (1.000 ViÖt Nam/thÕ Nam (1.000 tÊn) USD) tÊn) giíi (%) 1989 1.372 310.249 13.900 9,9 1990 1.478 275.390 11.700 12,6 1991 1.016 229.857 13.139 7,7 1992 1.954 405.132 15.836 12,0 1993 1.649 335.651 16.332 10,0 1994 1.962 420.861 17.989 11,0 1995 2.025 538.838 22.515 9,0 1996 3.047 868.417 20.352 15,0 1997 3.628 891.342 20.861 17,0 1998 3.793 1.005.484 28.605 13,0 1999 4.559 1.025.000 25.099 18,0 2000 3.470 667.000 22.690 15,0 2001 3.720 624.700 22.869 15,7 Nguån: Vô xuÊt nhËp khÈu “ Bé th-¬ng m¹i Nh×n chung trong 13 n¨m mÆc dï t×nh h×nh thêi tiÕt cã nh÷ng n¨m kh«ng thuËn lîi l¹i thªm khã kh¨n cña khñng ho¶ng tµi chÝnh, nh-ng sè l-îng g¹o xuÊt khÈu cña ViÖt Nam vÉn t¨ng, n¨m 2001 t¨ng lªn so víi n¨m 1989 lµ 2,34 triÖu tÊn (gÊp 2 lÇn) . Cïng víi s¶n l-îng lµ kim ng¹ch xuÊt khÈu còng 17 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 t¨ng kho¶ng 390,751 triÖu USD. Tuy nhiªn diÔn biÕn cô thÓ qua c¸c n¨m th× l¹i kh¸c nhau. N¨m 1999 lµ n¨m ®¹t kû lôc vÒ xuÊt khÈu g¹o lµ 4,559 triÖu tÊn mÆc dï trong n¨m nµy nh- chóng ta biÕt cã nh÷ng diÔn biÕn kh¸ phøc t¹p vÒ thêi tiÕt. HiÖn nay xuÊt khÈu g¹o ViÖt Nam ®ang ®i vµo quü ®¹o æn ®Þnh vÒ sè l-îng lµ trªn 3 triÖu tÊn/n¨m, tuy nhiªn ph¶i thÊy mét thùc tÕ r»ng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ta cã xu h-íng gi¶m. §iÒu nµy do nhiÒu nguyªn nh©n c¶ chñ quan vµ kh¸ch quan. §Ó cã ®-îc gi¶i ph¸p cô thÓ chóng ta ph¶i xem xÐt kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña g¹o ViÖt Nam trªn thÞ tr-êng thÕ giíi. 3.Kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña lóa g¹o ViÖt Nam. 3.1. Kh¶ n¨ng c¹nh tranh vÒ chÊt l-îng: ChÊt l-îng g¹o liªn quan ®Õn hµng lo¹t c¸c yÕu tè tõ kh©u s¶n xuÊt nh-: ®Êt ®ai, n-íc t-íi tiªu, ph©n bãn ®Õn gèng lóa, b¶o qu¶n, vËn chuyÓn. §Ó ®¸nh gi¸ g¹o trªn thÞ tr-êng thÕ giíi ng-êi ta c¨n cø vµo c¸c tiªu thøc: h×nh dang, kÝch th-íc, mïi vÞ, tû lÖ thoc, tû lÖ t¹p chÊt, ®é bãng, ®é ®Òu, ®é b¹c bông...nh-ng trong ®ã tû lÖ tÊm ®ãng vai trß quan träng nhÊt, tû lÖ tÊm cµng thÊp th× gi¸ cµng cao. XÐt vÒ tû lÖ tÊm g¹o ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m qua t¨ng râ rÖt. Ngoµi tû lÖ tÊm c¸c tiªu thøc c¸c tiªu thøc kh¸c nh-: tû lÖ h¹t ®á, säc ®á, tû lÖ b¹c bông, tû lÖ h¹t lÉn t¹p chÊt còng gi¶m râ rÖt,mµu s¾c vµ mïi vÞ tù nhiªn ngµy cµng ®-îc c¶i thiÖn. Cô thÓ nh÷ng tiÕn bé ®ã ®-îc thÓ hiÖn ë biÓu sau: Tû lÖ phÈm cÊp g¹o ViÖt Nam G¹o phÈm cÊp G¹o phÈm cÊp G¹o phÈm cÊp N¨m trung b×nh (15cao (5-10% tÊm) thÊp (> 25% tÊm) 20% tÊm) 1989 0.32 2.6 97.08 1990 14.21 9.06 76.13 1991 34.5 9.0 56.50 1992 37.78 15.25 46.97 1993 51.15 21.44 27.41 1994 74.47 8.53 17.00 1995 54.2 22.41 23.39 1996 45.5 11.0 43.50 1997 41 9.0 43.50 1998 53 11.0 36.00 1999 34.78 23.24 41.88 2000 42.68 26.24 31.08 2001 40.25 13.64 46.11 Nguån: Vô xuÊt nhËp khÈu “ Bé th-¬ng m¹i 18 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Nh×n vµo b¶ng sè liÖu ta thÊy cã sù thay ®æi lín vÒ tû träng c¸c lo¹i g¹o. Vµo n¨m 1989, tû lÖ g¹o phÈm cÊp cao chiÕm 0,32% nh-ng ®Õn nay nã ®· lªn tíi 42,68% t¨ng gÊp 133,4 lÇn. Tuy nhiªn, trong c¬ cÊu xuÊt khÈu cña ta th× g¹o phÈm cÊp thÊp vÉn chiÕm ®a sè. Khi tham gia thÞ tr-êng thÕ giíi, lo¹i g¹o nµy chÞu sù c¹nh tranh gay g¾t nªn b¸n gi¸ thÊp. ChÝnh bëi chÊt l-îng g¹o ViÖt Nam trong thêi gian qua ch-a ®-îc cao nªn trong suèt thêi gian ®ã chóng ta Ýt xuÊt khÈu ®-îc trùc tiÕp mµ th-êng xuÊt khÈu qua trung gian. Chóng ta th-êng b¸n cho Th¸i Lan, Singapo,... C¸c n-íc nµy thùc hiÖn chÕ biÕn l¹i vµ sau ®ã t¸i xuÊt cho c¸c n-íc kh¸c. Theo sè liÖu cña Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n, Th¸i Lan xuÊt khÈu g¹o ph¶m chÊt cao chiÕm 60-62%, trong khi ViÖt NAm míi ®¹t 35-40%. ChÊt l-îng g¹o thÊp cña ta gi¶i thÝch bëi c¸c yÕu tè c¬ b¶n sau:  VÊn ®Ò nghiªn cøu chän läc gièng ch-a ®-îc quan t©m ®Çy ®ñ. Ch-a cã gièng chuÈn cho vïng. Gièng g¹o ViÖt Nam phÇn lín thuéc lo¹i ng¾n, cßn nhiÒu b¹c bông, g¹o ®Æc s¶n, g¹o th¬m cßn Ýt.  C«ng nghÖ chÕ biÕn cña ta cßn l¹c hËu, chØ cã 10/625 c¬ së quèc doanh ®-îc trang bÞ hiÖn ®¹i. C¸c nhµ m¸y chÕ biÕn thiÕu thiÕt bÞ ph©n lo¹i, t¸ch tÊm ®¸nh bãng,...nªn tû lÖ tÊm, r¹n vì h¹t,tû lÖ t¹p chÊt, ®é ®ôc cßn cao sao víi g¹o Th¸i Lan vµ Mü. HÖ thèng ph¬i sÊy cña chóng ta chñ yÕu lµ ph¬i s©n, ph¬i ruéng nªn rÊt dÔ bÞ lÉn gièng lóa kh¸c, c¸t, sái...  HiÖn nay c«ng t¸c b¶o qu¶n vµ l-u t÷ cßn nhiÒu tån t¹i. HÖ thèng kho dù tr÷ cña ta phÇn lín kh«ng ®¶m b¶o tªu chuÈn kÜ thuËt nªn tû lÖ h- hao do nÊm mèc, c«n trïng vµ chuét cßn cao.®é Èm cho phÐp cña h¹t g¹o lµ 14%, bÞ v-ît qu¸ ng-ìng cho phÐp h¹t lóa sÏ n¶y mÇm hoÆc cã biÕn ®æi vÒ chÊt l-îng, nh-ng phÇn lín kho dù tr÷ rÊt khã ®Ó h¹t lóa duy tr× ®é Èm ®ã. 3.2. Kh¶ n¨ng c¹nh tranh vÒ gi¸ c¶. Nh×n chung gi¸ g¹o ViÖt Nam cßn thÊp so víi gi¸ mÆt hµng chung thÕ giíi, th-êng xuyªn thÊp h¬n Th¸i Lan 20-25 USD. §©y còng lµ ®iÒu kiÖn thu©n lîi cho c¹nh tranh song l¹i g©y ra sù mÊt m¸t kh«ng nhá trong kim ng¹ch xuÊt khÈu. ViÖt Nam cã lîi thÕ so víi s¶n xuÊt lóa g¹o cña Th¸i Lan ë chi phÝ s¶n xuÊt: chi phÝ lao ®éng chØ b»ng 1/3, n¨ng suÊt gÊp 1,5 lÇn, c¸c chi tiªu liªn quan vÒ gi¸ vËt t- ®Çu vµo b»ng 50-80% chi phÝ cña Th¸i Lan. Do vËy chi phÝ s¶n xuÊt lóa g¹o cña ViÖt Nam b×nh qu©n tõ 90 - 110 USD/tÊn, Th¸i Lan lµ 120 - 150 USD/tÊn. Nh- vËy ®©y lµ lîi thÕ kh«ng nhá ®èi víi ViÖt Nam trong xuÊt khÈu lóa g¹o. PhÇn lín c¸c ph©n tÝch ®Òu cho r»ng trong 10 n¨m tíi Th¸i Lan lµ ®èi thñ c¹nh tranh m¹nh mÏ nhÊt cña ViÖt Nam vµ ng-îc l¹i. Tuy nhiªn xÐt vÒ c¸c lîi thÕ so s¸nh l©u dµi trong s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu, c¶ Th¸i Lan vµ ViÖt Nam ®Ó gi÷ ®-îc thÞ tr-êng cña m×nh ®Òu sÏ ph¶i khã kh¨n trong c¹nh tranh víi Pakistan, Myanma vµ Campuchia. Ba n-íc nµy ®Òu cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi 19 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 cho s¶n xuÊt lóa g¹o hµng ho¸ lín, thu nhËp ®Çu ng-êi vµ chi phÝ lao ®éng còng ë møc xÊp xØ nh- ViÖt Nam, do ®ã kh¶ n¨ng c¹nh tranh vÒ gi¸ thµnh s¶n xuÊt ‟ lµ lîi thÕ cña ViÖt Nam hiÖn còng ®ang lµ th¸ch thøc. 3.3. Ho¹t ®éng tiÕp cËn thÞ tr-êng. G¹o ViÖt Nam hiÖn ®· cã mÆt t¹i 82 quèc gia, chiÕm 20% thÞ phÇn g¹o thÕ giíi, tuy nhiªn chóng ta ch-a cã thÞ tr-êng lín tiªu thô æn ®Þnh. C¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cßn thô ®éng trong quan hÖ víi b¹n hµng, ch-a thiÕt lËp ®-îc hÖ thèng b¹n hµng æn ®Þnh trªn c¬ së lµm ¨n l©u dµi, c¸c hîp ®ång chñ yÕu ë cÊp chÝnh phñ chiÕm 50% l-îng xuÊt khÈu. Nhµ n-íc qu¶n lý xuÊt kh¶u b»ng viÖc cÊp quota nªn c¸c doanh nghiÖp còng kh«ng chñ ®éng trong viÖc ký kÕt hîp ®ång. VÉn cßn t×nh tr¹ng b¸n hµng qua trung gian. §èi víi thÞ tr-êng cã nhu cÇu lín vÒ g¹o cã phÈm cÊp thÊp nh- Ch©u Phi chóng ta ch-a xuÊt khÈu trùc tiÕp do ch-a cã chÝnh s¸ch hç trî b¹n trong thanh to¸n, ë c¸c thÞ tr-êng cã søc mua lín ®ßi hái chÊt l-îng cao ta còng ch-a tiÕp cËn ®-îc. ThÞ tr-êng tiªu thô lóa g¹o ViÖt Nam trªn thÕ giíi §VT:% ThÞ tr-êng 1996 1997 1998 1999 2000 2001 33,3 31,0 73,7 54,46 54,16 45,87 Ch©u ¸ Ch©u Phi 31,0 42,0 7,6 23,67 26,27 29,75 Trung §«ng 19,0 15,0 11,6 12,52 17,50 10,17 Ch©u Mü 15,7 9,0 3,1 5,54 5,20 6,55 Ch©u ©u vµ c¸c 1,0 3,0 4,0 3,81 5,87 7,66 thÞ tr-êng kh¸c Nguån: Vô xuÊt nhËp khÈu “ Bé Th-¬ng m¹i. VÒ kh¸ch quan, hiÖn nay mÆt hµng n«ng s¶n ch-a ph¶i lµ mÆt hµng ®-îc ®-a vµo danh môc ®µm ph¸n ®Ó c¾t gi¶m thuÕ quan trong qu¸ tr×nh tù do ho¸ th-¬ng m¹i cña (wTO). Trong ASEAN, nã ®-îc coi lµ mÆt hµng nh¹y c¶m. Do ®ã t×nh tr¹ng trî cÊp, b¸n ph¸ gi¸ vµ c¸c hµnh vi bu«n b¸n bÊt b×nh ®¼ng vÉn cßn. Tãm l¹i: theo c¸c kÕt qu¶ ph©n tÝch ë trªn chóng ta cã thÓ thÊy kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña lóa g¹o n-íc ta cßn thÊp, do chÊt l-îng g¹o ViÖt Nam ch-a ®¸p øng ®-îc ®ßi hái cña thÞ tr-êng cã nhu cÇu g¹o chÊt l-îng cao. Gi¸ c¶ c¹nh tranh tuy cã nhiÒu thuËn lîi song chi phÝ dÞch vô ngoµi s¶n xuÊt cao ®· kÐo gi¸ thµnh cña s¶n xuÊt lªn, bao b× mÉu m· vÉn ch-a ®¸p øng ®-îc cac tiªu chuÈn thÕ giíi, ho¹t ®éng tiÕp cËn thÞ tr-êng cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n. ChÝnh nh÷ng v-íng m¾c trªn ®· lµm gi¶m kh¶ n¨ng xuÊt khÈu g¹o. NhiÖm vô cña chóng ta lµ t×m gi¶i ph¸p h÷u Ých ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng khã kh¨n ®ã nh»m t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña g¹o ViÖt Nam. 20