Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Lêi nãi ®Çu
Ho¹t ®éng tiÒn tÖ – tÝn dông ng©n hµng cã vai trß hÕt søc quan träng ®èi
víi sù æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ quèc gia. Ngêi ta sÏ kh«ng thÓ thiÕt lËp mét
nÒn kinh tÕ hiÖu qu¶ chõng nµo cha x©y dùng mét chÝnh s¸ch tµi chÝnh - tiÒn tÖ,
mét hÖ thèng ng©n hµng cã kh¶ n¨ng ®¶m b¶o viÖc thu hót vµ ph©n bæ cã hiÖu
qu¶ c¸c nguån tµi chÝnh.
Tríc ®©y, mét trong nh÷ng nguyªn nh©n dÉn ®Õn t×nh tr¹ng kinh tÕ kÐm
ph¸t triÓn cña níc ta lµ sù thiÕu vèn trÇm träng, nhng c¸i thiÕu lín nhÊt lµ søc
huy ®éng vèn, thiÕu thÞ trêng vèn cïng víi m«i trêng ph¸p lý phï hîp vµ c¸c
®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó ®éng viªn, thu hót c¸c nguån vèn tiÒm tµng trong nÒn kinh
tÕ, nhÊt lµ trong d©n c. Vèn cßn nhiÒu nhng cÇn ph¶i t×m ra ®îc ph¬ng thøc huy
®éng vµ “l«i” vèn ra khái nh÷ng n¬i n¾m gi÷ nã. Qu¶n lý vµ sö dông tèt sè vèn
huy ®éng ®îc ®Ó ®¸p øng nhu cÇu vèn ®èi víi nÒn kinh tÕ lµ mét vÊn ®Ò ®ang ®îc nhiÒu ngêi quan t©m, sù kh¬i th«ng c¸c dßng vèn ®ang lµ nhiÖm vô quan
träng trong viÖc ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch kinh tÕ.
MÆt kh¸c, ®Ó cã thÓ tån t¹i vµ ph¸t triÓn, ®¸p øng nhu cÇu vèn ®Çu t víi
tèc ®é nhanh, æn ®Þnh, hoµ nhËp vµo sù ph¸t triÓn chung cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi,
c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i (NHTM) ViÖt Nam ph¶i quan t©m nhiÒu h¬n n÷a ®Õn
c«ng t¸c huy ®éng vèn.
Trong sù nghiÖp ®æi míi hiÖn nay, chóng ta kh«ng thÓ thùc hiÖn thµnh
c«ng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc nÕu kh«ng huy ®éng ®îc nhiÒu
nguån vèn vµ sö dông chóng mét c¸ch cã hiÖu qu¶. VÊn ®Ò h×nh thµnh thÞ trêng
vèn ngµy cµng trë nªn bøc xóc ®èi víi nÒn kinh tÕ, nßng cèt cña thÞ trêng nµy
ph¶i lµ c¸c NHTM. V× thÕ, ngµnh ng©n hµng ®¶m ®¬ng nhiÖm vô nÆng nÒ lµ tiÕp
tôc ®æi míi, tu©n thñ nh÷ng nguyªn t¾c cña c¬ chÕ thÞ trêng vµ c¸c th«ng lÖ quèc
tÕ nh»m huy ®éng vµ cho vay cã hiÖu qu¶ ®¸p øng vèn cho nhu cÇu t¨ng trëng
cao cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. Ho¹t ®éng tµi chÝnh ng©n hµng kh«ng chØ lµ ®iÒu
kiÖn mµ cßn lµ ®éng lùc ®¶m b¶o th¾ng lîi cho c«ng cuéc ®æi míi trong nÒn
kinh tÕ thÞ trêng theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ë níc ta qua h¬n mét thËp kû
ph¸t triÓn.
B¸o c¸o chÝnh trÞ cña Ban chÊp hµnh TW §¶ng ®¹i héi VIII kho¸ VII ®·
chØ râ: ”ChÝnh s¸ch tµi chÝnh tiÒn tÖ ph¶i nh»m môc tiªu thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t
triÓn, huy ®éng vµ sö dông cã hiÖu qu¶ c¸c nguån lùc, t¨ng cêng tÝch luü ®Ó t¹o
vèn cho ®Çu t ph¸t triÓn… huy ®éng vèn trong níc vµ vèn bªn ngoµi…”.
Thùc hiÖn ®êng lèi trªn cña §¶ng, Nhµ níc ta ®· ®a ra mét sè biÖn ph¸p
kh¸c nhau mang tÝnh chÊt chiÕn lîc phï hîp víi sù chuyÓn ®æi sang c¬ chÕ thÞ trêng nh: thµnh lËp thÞ trêng chøng kho¸n, cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp nhµ níc,
v.v… Nhng kh«ng v× thÕ nh÷ng trung gian tµi chÝnh mµ cô thÓ lµ hÖ thèng ng©n
hµng mÊt ®i vai trß cña m×nh trong viÖc huy ®éng vèn cho nÒn kinh tÕ.
Tõ ngµy 1/4/1996 chi nh¸nh NHNo&PTNT Ba §×nh thùc sù bíc vµo ho¹t
®éng kinh doanh nh mét NHTM. Chi nh¸nh ®· x¸c ®Þnh vÊn ®Ò huy ®éng vèn lµ
®iÒu kiÖn quyÕt ®Þnh kinh doanh cña m×nh trong giai ®o¹n hiÖn nay. Trong ho¹t
®éng nµy, bªn c¹nh nh÷ng thµnh c«ng kh«ng nhá ®· ®¹t ®îc, chi nh¸nh cßn gÆp
1
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
ph¶i nh÷ng khã kh¨n, nh÷ng h¹n chÕ cÇn ph¶i th¸o gì, ®ång thêi ®a ra nh÷ng
gi¶i ph¸p míi h÷u hiÖu ®Ó kh«ng ngõng hoµn thiÖn. Mét trong nh÷ng vÊn ®Ò ®ã
lµ “ lµm thÕ nµo ®Ó cã ®ñ vèn ®Ó ®¸p øng nhu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ? ”, tríc
hÕt trªn ®Þa bµn NHNo&PTNT Ba §×nh ho¹t ®éng. Nh÷ng gi¶i ph¸p ®Ó t¨ng cêng vµ më réng c«ng t¸c huy ®éng vèn, ®Æc biÖt lµ huy ®éng tiÒn göi trung vµ
dµi h¹n ®ang lµ vÊn ®Ò cã tÝnh thêi sù, cÊp b¸ch hiÖn nay ë c¸c NHTM nãi chung
vµ NHNo&PTNT Ba §×nh nãi riªng.
Qua thêi gian thùc tËp ë NHNo&PTNT Ba §×nh, nghiªn cøu c¸c mÆt ho¹t
®éng ®a d¹ng, ®Æc biÖt lµ c«ng t¸c huy ®éng vèn cña ng©n hµng, kÕt hîp víi
phÇn lý luËn ®îc häc tËp t¹i trêng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n Hµ Néi em ®· m¹nh
d¹n chän ®Ò tµi ” Mét sè gi¶i ph¸p nh»m më réng c«ng t¸c huy ®éng vèn t¹i
chi nh¸nh NHNo&PTNT Ba §×nh, Hµ Néi” lµm ®Ò tµi nghiªn cøu.
§Ò tµi nµy chia lµm 3 ch¬ng:
Ch¬ng I: Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ c«ng t¸c huy ®éng vèn t¹i NHTM.
Ch¬ng II: T×nh h×nh huy ®éng vèn t¹i chi nh¸nh NHNo&PTNT Ba §×nh.
Ch¬ng III: Gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ nh»m më réng c«ng t¸c huy ®éng vèn t¹i chi
nh¸nh NHNo&PTNT Ba §×nh.
MÆc dï ®· hÕt søc cè g¾ng, song do thêi gian thùc tËp kh«ng dµi, kiÕn
thøc thùc tÕ cßn h¹n chÕ, nªn trong khi nghiªn cøu em kh«ng thÓ tr¸nh khái
nh÷ng thiÕu sãt nhÊt ®Þnh. Em mong nhËn ®îc sù gãp ý vµ gióp ®ì cña c¸c thÇy
c« ®Ó em cã thÓ chØnh, söa néi dung bµi viÕt ®îc hoµn thiÖn h¬n n÷a.
Ch¬ng I
nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ c«ng t¸c huy ®éng vèn t¹i
NHTM.
I. Vai trß cña c«ng t¸c huy ®éng vèn ®èi víi NHTM.
1. NHTM vµ chøc n¨ng cña NHTM.
1.1. Kh¸i niÖm NHTM.
Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng lµ tÊt yÕu dÉn ®Õn sù
ra ®êi cña c¸c trung gian tµi chÝnh, trong ®ã chñ yÕu lµ c¸c NHTM.
gåm:
ë ViÖt Nam, tõ n¨m 1988 míi h×nh thµnh hÖ thèng ng©n hµng hai cÊp, bao
- Ng©n hµng Trung ¬ng: c¬ quan qu¶n lý nhµ níc trong lÜnh vùc tiÒn tÖ,
tÝn dông vµ ng©n hµng.
- C¸c NHTM: ®ãng vai trß lµ c¸c doanh nghiÖp thùc hiÖn kinh doanh
tiÒn tÖ.
Theo luËt c¸c tæ chøc tÝn dông cã hiÖu lùc tõ th¸ng 10 n¨m 1998, NHTM
®îc ®Þnh nghÜa nh sau: “NHTM lµ tæ chøc kinh doanh tiÒn tÖ mà ho¹t ®éng chñ
yÕu vµ thêng xuyªn lµ nhËn tiÒn göi cña kh¸c hµng víi tr¸ch nhiÖm hoµn tr¶ vµ
2
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
sö dông sè tiÒn ®ã ®Ó cho vay, thùc hiÖn nghiÖp vô chiÕt khÊu vµ lµm ph¬ng tiÖn
thanh to¸n”.
§Þnh nghÜa trªn ®· kh¼ng ®Þnh NHTM lµ mét doanh nghiÖp ho¹t ®éng
trong lÜnh vùc tiÒn tÖ, trong ®ã cã hai mÆt c¬ b¶n:
- NhËn ký th¸c cña c¸c doanh nghiÖp, c¸ nh©n vµ c¸c tæ chøc, c¬ quan
nhµ níc.
- Sö dông c¸c kho¶n ký th¸c ®ã ®Ó cho vay vµ chiÕt khÊu.
C¸c lo¹i h×nh cña NHTM:
íc.
+ NHTM quèc doanh: lµ NHTM ®îc thµnh lËp b»ng 100% vèn cña nhµ n+ NHTM cæ phÇn: lµ NHTM ®îc thµnh lËp díi h×nh thøc c«ng ty cæ phÇn.
+ Chi nh¸nh NHTM níc ngoµi: lµ ng©n hµng ®îc thµnh lËp theo luËt ph¸p
níc ngoµi nhng ho¹t ®éng theo luËt ph¸p níc së t¹i.
+ Ng©n hµng liªn doanh: lµ ng©n hµng ®îc thµnh lËp b»ng vèn gãp cña
bªn ng©n hµng ViÖt Nam vµ bªn ng©n hµng níc ngoµi cã trô së t¹i ViÖt Nam vµ
ho¹t ®éng theo luËt ph¸p ViÖt Nam.
VËy NHTM lµ mét doanh nghiÖp kinh doanh trong lÜnh vùc tiÒn tÖ – tÝn
dông hay NHTM lµ mét trung gian tµi chÝnh ®i vay ®Ó cho vay. Cã thÓ nãi
NHTM ®· cã mét qu¸ tr×nh ph¸t triÓn l©u dµi tõ thÊp ®Õn cao, tõ ®¬n gi¶n ®Õn
phøc t¹p. Khi míi ra ®êi, tæ chøc vµ nghiÖp vô ho¹t ®éng rÊt ®¬n gi¶n nhng cµng
vÒ sau, theo ®µ ph¸t triÓn cña kinh tÕ hµng hãa, tæ chøc còng nh c¸c nghiÖp vô
cña c¸c ng©n hµng cµng ph¸t triÓn vµ hoµn thiÖn h¬n. Ngµy nay c¸c NHTM cã
xu híng ph¸t triÓn ngµy cµng cao víi quy m« réng ®Ó t¹o kh¶ n¨ng huy ®éng tèi
®a c¸c nguån vèn nhµn rçi trong x· héi ®Ó ®Çu t cho vay. Sù ph¸t triÓn cña c¸c
ng©n hµng kh«ng cßn n»m trong ph¹m vi quèc gia mµ mang tÝnh chÊt toµn cÇu.
VÝ dô: Ng©n hµng ThÕ giíi (WB), Ng©n hµng Ph¸t triÓn Ch©u ¸ (ADB)… viÖc
trang bÞ hÖ thèng m¸y mãc thiÕt bÞ hiÖn ®¹i cµng lµm cho ho¹t ®éng ng©n hµng
trë nªn hoµn h¶o.
ë ViÖt Nam còng vËy, qu¸ tr×nh x©y dùng vµ ph¸t triÓn ng©n hµng ®· ph¶i
tr¶i qua nh÷ng giai ®o¹n khã kh¨n, phøc t¹p nhng sù ph¸t triÓn cña hÖ thèng
ng©n hµng ViÖt Nam cã nh÷ng nÐt kh¸c biÖt so víi c¸c ng©n hµng trªn thÕ giíi.
Tr¶i qua h¬n 10 n¨m ®æi míi, sau khi Chñ tÞch Héi ®ång Bé trëng (nay lµ Thñ tíng ChÝnh phñ) ban hµnh nghÞ ®Þnh 53 H§BT (26/3/1988) víi néi dông “ C¶i tæ
ng©n hµng tõ hÖ thèng ng©n hµng mét cÊp duy nhÊt trong nÒn kinh tÕ kÕ
ho¹ch hãa tËp trung thµnh ®Þnh chÕ ng©n hµng hai cÊp theo híng kinh tÕ
thÞ trêng” . Ngµy 23/5/1990 nhµ níc ®· ban hµnh hai ph¸p lÖnh vÒ ng©n hµng.
Ngµy 26/12/1997, hai ph¸p lÖnh trªn ®îc thay thÕ b»ng hai luËt: LuËt Ng©n hµng
Nhµ níc vµ LuËt c¸c tæ chøc tÝn dông, t¹o ®îc mét hµnh lang ph¸p lý kh¸ ®Çy ®ñ
cho ho¹t ®éng ng©n hµng. Bé mÆt ngµnh ng©n hµng ®· thay ®æi, ho¹t ®éng s«i
næi vµ ®Çy ý nghÜa, ®¸nh dÊu mét bíc ngoÆt quan träng trong lÞch sö ph¸t triÓn
cña ngµnh.
3
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
HÖ thèng NHTM ViÖt Nam tõ khi ra ®êi cho tíi nay ®· dÇn kh¼ng ®Þnh ®îc vai trß quan träng trong nÒn kinh tÕ nãi chung vµ trong viÖc thùc thi chÝnh
s¸ch tµi chÝnh – tiÒn tÖ nãi riªng. VÉn víi chøc n¨ng nhËn tiÒn göi ®Ó cho vay
®èi víi nÒn kinh tÕ, víi vai trß trung gian tµi chÝnh trong ho¹t ®éng cña m×nh,
NHTM vÉn ph¶i tu©n theo sù qu¶n lý cña Nhµ níc mµ trùc tiÕp lµ sù qu¶n lý cña
Ng©n hµng Trung ¬ng. ChÝnh díi sù qu¶n lý nµy, hÖ thèng NHTM ®· thùc hiÖn
®îc chøc n¨ng cña m×nh ®èi víi nÒn kinh tÕ. §Ó hiÓu râ h¬n vª NHTM, ®Æc biÖt
lµ tÇm quan träng cña NHTM ®èi víi qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa - hiÖn ®¹i hãa
®Êt níc, ta sÏ t×m hiÓu chøc n¨ng, vai trß cña NHTM.
1.2. Chøc n¨ng cña NHTM.
Ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c NHTM trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y thêng
xuyªn ®æi míi nh»m thÝch øng víi nh÷ng ®iÒu kiÖn kinh tÕ n¨ng ®éng vµ sù ®iÒu
chØnh cña ph¸p luËt. XÐt vÒ mÆt h×nh thøc, tuy vÉn lµ nh÷ng nghiÖp vô c¬ b¶n
nh nhËn tiÒn göi, cho vay, chi tr¶ hé nhng ng©n hµng ®· më réng c¶ vÒ quy m«,
ph¬ng thøc ®Æc biÖt lµ c«ng nghÖ. Cho nªn c¸c NHTM ngµy cµng kh¼ng ®Þnh ®îc vÞ thÕ cña m×nh trong sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ ®Êt níc. §iÒu nµy ®îc
minh häa th«ng qua chøc n¨ng cña NHTM sau ®©y:
1.2.1. Chøc n¨ng trung gian tµi chÝnh.
Ng©n hµng lµ mét tæ chøc trung gian tµi chÝnh víi ho¹t ®éng chñ yÕu lµ
chuyÓn tiÕt kiÖm thµnh ®Çu t, ®ßi hái sù tiÕp xóc víi hai lo¹i c¸ nh©n vµ tæ chøc
trong nÒn kinh tÕ ®ã lµ: c¸ nh©n vµ tæ chøc t¹m thêi th©m hôt chi tiªu, tøc lµ chi
tiªu cho tiªu dïng vµ ®Çu t vît qu¸ thu nhËp; do ®ã hä lµ nh÷ng ngêi cÇn bæ sung
vèn; lo¹i c¸ nh©n vµ tæ chøc thø hai lµ nh÷ng ngêi thÆng d trong chi tiªu, tøc lµ
thu nhËp cña hä lín h¬n c¸c kho¶n chi tiªu cho hµng hãa vµ do ®ã hä cã tiÒn ®Ó
tiÕt kiÖm.
Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, NHTM lµ mét trung gian tµi chÝnh quan träng
trong viÖc ®iÒu chuyÓn vèn tõ ngêi thõa vèn sang ngêi thiÕu vèn khi hä cã nhu
cÇu bæ sung vèn. Cô thÓ, NHTM thu hót c¸c nguån vèn nhµn rçi trong x· héi
th«ng qua c¸c ph¬ng thøc huy ®éng vèn kh¸c nhau víi nh÷ng thêi h¹n kh¸c
nhau nh»m tËp trung mét lîng vèn ®Ó ®¸p øng nhu cÇu cña c¸c thµnh phÇn kinh
tÕ. ChÝnh viÖc ®iÒu chuyÓn nµy mµ c¸c NHTM cã vai trß quan träng trong viÖc
thóc ®Èy t¨ng trëng kinh tÕ, t¨ng thªm viÖc lµm, c¶i thiÖn møc sèng cña d©n c,
æn ®Þnh thu chi cña ChÝnh phñ. Qua ®ã, NHTM gãp phÇn quan träng vµo viÖc
®iÒu hßa lu th«ng tiÒn tÖ, æn ®Þnh søc mua ®ång tiÒn, kiÒm chÕ l¹m ph¸t.
Nhê viÖc ®i vay ®Ó cho vay, NHTM cã nguån thu chñ lùc kh«ng nh÷ng
®ãng thuÕ cho Nhµ níc mµ cßn cã l·i ®Ó duy tr× bé m¸y ho¹t ®éng, ®¶m b¶o cho
sù ph¸t triÓn kh«ng ngõng cho b¶n th©n ngµnh ng©n hµng.
1.2.2. Chøc n¨ng t¹o ph¬ng tiÖn thanh to¸n.
Trong qu¸ tr×nh kinh doanh tiÒn tÖ c¸c chñ ng©n hµng ®· ph¸t hµnh ra giÊy
chøng nhËn tiÒn göi, tÝn phiÕu ®îc kh¸ch hµng sö dông ®Ó chi tr¶ c¸c kho¶n nî.
V× vËy vµng ®îc chuyÓn ®æi ra tiÒn giÊy vµ ®îc c¸c ng©n hµng ®a vµo lu th«ng
qua nghiÖp vô tÝn dông ®Ó thay thÕ cho tiÒn vµng hoÆc b¹c. S¸ng kiÕn nµy ®îc x·
4
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
héi chÊp nhËn vµ ®©y chÝnh lµ ph¸t minh cã gi¸ trÞ nhÊt trong lÞch sö ho¹t ®éng
tiÒn tÖ. ViÖc in tiÒn mang l¹i lîi nhuËn rÊt lín, ®ång thêi víi nhu cÇu cã ®ång
tiÒn quèc gia duy nhÊt ®· dÉn ®Õn viÖc Nhµ níc tËp trung quyÒn lùc ph¸t hµnh
(in) tiÒn giÊy vµo mét tæ chøc duy nhÊt ®ã lµ Bé Tµi chÝnh hoÆc Ng©n hµng
Trung ¬ng. Tõ dã chÊm døt viÖc c¸c NHTM t¹o ra c¸c giÊy b¹c cña riªng m×nh.
Trong ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn thanh to¸n qua ng©n hµng, c¸c kh¸ch hµng nhËn
thÊy nÕu hä cã ®îc sè d trªn tµi kho¶n tiÒn göi thanh to¸n, hä cã thÓ chi tr¶ ®Ó cã
®îc hµng hãa vµ dÞch vô theo yªu cÇu. Theo quan ®iÓm hiÖn ®¹i, ®¹i lîng tiÒn tÖ
bao gåm nhiÒu bé phËn. Thø nhÊt lµ tiÒn giÊy trong lu th«ng (M0) thø hai lµ sè d
trªn tµi kho¶n tiÒn göi giao dÞch cña c¸c kh¸ch hµng t¹i c¸c ng©n hµng, thø ba lµ
tiÒn göi trªn c¸c kho¶n tiÒn göi tiÕt kiÖm vµ tiÒn göi cã kú h¹n…
Khi ng©n hµng cho vay, sè d trªn tiÕt kiÖm thanh to¸n cña kh¸ch hµng t¨ng
lªn kh¸c hµng cã thÓ dïng ®Ó mua hµng hãa vµ dÞch vô. Do ®ã, b»ng viÖc cho
vay (hay t¹o tÝn dông) c¸c ng©n hµng ®· t¹o ra ph¬ng tiÖn thanh to¸n (tham ra
t¹o ra M1).
Toµn bé hÖ thèng NHTM còng tham ra t¹o ph¬ng tiÖn thanh to¸n khi c¸c
kho¶n tiÒn göi ®îc më réng tõ ng©n hµng nµy sang ng©n hµng kh¸c trªn c¬ së
cho vay. Khi kh¸ch hµng t¹i mét ng©n hµng sö dông kho¶n tiÒn vay ®Ó chi tr¶ th×
sÏ t¹o nªn kho¶n thu (tøc lµ t¨ng sè d tiÒn göi) cña mét kh¸ch hµng kh¸c t¹i mét
ng©n hµng kh¸c tõ ®ã t¹o ra c¸c kho¶n cho vay míi. Trong khi kh«ng mét ng©n
hµng riªng lÎ nµo cã thÓ cho vay lín h¬n dù tr÷ d thõa, toµn bé hÖ thèng ng©n
hµng cã thÓ t¹o ra khèi lîng tiÒn göi (t¹o ph¬ng tiÖn thanh to¸n) gÊp béi th«ng
qua ho¹t ®éng cho vay.
1.2.3. Chøc n¨ng trung gian thanh to¸n.
Ng©n hµng trë thµnh trung gian thanh to¸n lín nhÊt hiÖn nay ë hÇu hÕt c¸c
quèc gia. Thay mÆt kh¸ch hµng, ng©n hµng thùc hiÖn thanh to¸n gi¸ trÞ hµng hãa,
dÞch vô. §Ó viÖc thanh to¸n nhanh chãng, thuËn tiÖn vµ tiÕt kiÖm chi phÝ, ng©n
hµng ®a ra nhiÒu h×nh thøc thanh to¸n nh: thanh to¸n b»ng sÐc, ñy nhiÖm chi,
nhê thu, c¸c lo¹i thÎ… cung cÊp m¹ng l íi thanh to¸n ®iÖn tö, kÕt nèi c¸c quü vµ
cung cÊp tiÒn giÊy khi kh¸ch hµng cÇn. C¸c ng©n hµng cßn thùc hiÖn thanh to¸n
bï trõ víi nhau th«ng qua Ng©n hµng Trung ¬ng hoÆc th«ng qua c¸c trung t©m
thanh to¸n. C«ng nghÖ thanh to¸n qua ng©n hµng cµng ®¹t hiÖu qu¶ cao khi quy
m« sö dông c«ng nghÖ ®ã ngµy cµng ®îc më réng. V× vËy, c«ng nghÖ thanh to¸n
hiÖn ®¹i qua ng©n hµng thêng ®îc c¸c nhµ qu¶n lý sö dông réng r·i. NhiÒu h×nh
thøc thanh to¸n ®îc chuÈn hãa gãp phÇn t¹o tÝnh thèng nhÊt trong thanh to¸n
kh«ng nh÷ng gi÷a c¸c ng©n hµng trong cïng mét quèc gia mµ cßn gi÷a c¸c ng©n
hµng trªn toµn thÕ giíi. C¸c trung t©m thanh to¸n quèc tÕ ®îc thµnh lËp ®· lµm
t¨ng hiÖu qu¶ cña thanh to¸n qua ng©n hµng, biÕn ng©n hµng trë thµnh trung t©m
thanh to¸n quan träng vµ cã hiÖu qu¶, phôc vô ®¾c lùc cho nÒn kinh tÕ toµn cÇu.
Do thùc hiÖn chøc n¨ng thanh to¸n, NHTM cã ®iÒu kiÖn huy ®éng tiÒn göi
cña x· héi, tríc hÕt lµ cña c¸c doanh nghiÖp tíi møc tèi ®a, t¹o nguån vèn cho
vay, ®Çu t vµ ®Èy m¹nh ho¹t ®éng kinh doanh cña ng©n hµng.
5
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Tõ nh÷ng chøc n¨ng cña NHTM ta thÊy chóng cã mèi quan hÖ chÆt chÏ
víi nhau, hç trî cho nhau. Khi NHTM lµ trung gian tÝn dông th× NHTM sÏ huy
®éng vèn b»ng nhiÒu c¸ch kh¸c nhau, cã thÓ huy ®éng tõ c¸c tæ chøc kinh tÕ ,
huy ®éng vèn tõ d©n c th«ng qua c¸c h×nh thøc tiÕt kiÖm, kú phiÕu…. Qua ®ã
ng©n hµng sÏ tËp trung ®îc mét lîng vèn nhµn rçi tõ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c
nhau vµ khi hä cha cã nhu cÇu sö dông hoÆc cha ®Õn thêi h¹n thanh to¸n. Ng©n
hµng sÏ sö dông chóng ®Ó cho vay ®èi víi nh÷ng ngêi cã nhu cÇu vay vèn. Khi
c¸c bªn cã nhu cÇu chi tr¶, thanh to¸n Ng©n hµng sÏ ®øng ra lµm trung gian
thanh to¸n. Nh vËy, gi÷a c¸c chøc n¨ng cña ng©n hµng cã mèi quan hÖ mËt thiÕt
víi nhau. Khi vai trß trung gian thanh to¸n lµm tèt, kh¸ch hµng sÏ tin tëng vµo
ng©n hµng vµ sÏ göi tiÒn nhiÒu vµo ng©n hµng nhê thanh to¸n hé. Nh thÕ vèn
ng©n hµng huy ®éng ®îc sÏ t¨ng lªn, ng©n hµng cã thªm vèn ®Ó ®¸p øng nhu cÇu
®i vay vµ chøc n¨ng trung gian tÝn dông cña ng©n hµng l¹i cµng ph¸t huy.
Víi chøc n¨ng trung gian thanh to¸n vµ trung gian tÝn dông trong nÒn kinh
tÕ quèc d©n, hÖ thèng c¸c NHTM ®· t¨ng khèi lîng tiÒn lªn gÊp béi th«ng qua
c¬ chÕ thanh to¸n chuyÓn kho¶n. §iÒu nµy ®· lµm cho c¸c chøc n¨ng ngµy cµng
liªn hÖ chÆt chÏ víi nhau, ¶nh hëng tíi c¸c ho¹t ®éng kinh doanh cña ng©n hµng.
TÊt c¶ c¸c chøc n¨ng trªn cña NHTM ®Òu ®¸ng lu t©m. Tuy nhiªn, ë mçi
thêi kú kh¸c nhau, hoµn c¶nh kh¸c nhau cña nÒn kinh tÕ mµ ngêi ta chó träng
®Õn mét chøc n¨ng c¬ b¶n cña hÖ thèng NHTM. Víi môc tiªu æn ®Þnh tiÒn tÖ,
kiÒm chÕ l¹m ph¸t th× chøc n¨ng t¹o tiÒn ®îc lu t©m hµng ®Çu. Víi môc tiªu huy
®éng vèn cho ®Çu t ph¸t triÓn th× chøc n¨ng nhËn tiÒn göi ®Ó cho vay cña ng©n
hµng ®îc chó träng ph¸t huy h¬n c¶. NHTM cßn lµ trung gian thanh to¸n tháa
m·n nhu cÇu thanh to¸n, giao dÞch trong nÒn kinh tÕ hµng hãa…
6
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
1.3. Vai trß cña NHTM.
1.3.1. NHTM lµ c«ng cô quan träng thóc ®Èy lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn.
Mét doanh nghiÖp muèn tån t¹i hay tiÕn hµnh bÊt kú mét ho¹t ®éng kinh
doanh nµo còng ®Òu cÇn ph¶i cã vèn, bëi vèn lµ gi¸ trÞ cña c¸c tµi s¶n x· héi ®îc
®a vµo ®Çu t nh»m mang l¹i hiÖu qu¶ trong t¬ng lai. ChÝnh v× vèn cã vai trß quyÕt
®Þnh trong viÖc t¹o ra cña c¶i vËt chÊt vµ nh÷ng tiÕn bé x· héi nªn nã lµ nh©n tè
v« cïng quan träng ®Ó thùc hiÖn qu¸ tr×nh øng dông tiÕn bé khoa häc kü thuËt,
ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng, chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ vµ ®Èy nhanh tèc ®é ph¸t
triÓn kinh tÕ.
Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, dï ho¹t ®éng ë lÜnh vùc nµo th× vèn còng lµ
mét trong nh÷ng yÕu tè quan träng nhÊt quyÕt ®Þnh hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña nã.
Trong lÜnh vùc th¬ng nghiÖp vèn lµm t¨ng kh¶ n¨ng dù tr÷ hµng hãa, ®Èy nhanh
tèc ®é vËn chuyÓn hµng hãa ®Õn tay ngêi tiªu dïng gãp phÇn thóc ®Èy viÖc tiªu
thô s¶n phÈm. Trong lÜnh vùc tµi chÝnh, vèn gióp chÝnh phñ c¶i thiÖn ®îc t×nh
h×nh thiÕu vèn cña Ng©n s¸ch v× thu nhËp cña Nhµ níc kh«ng ph¶i lóc nµo còng
®ñ ®Ó bï ®¾p chi phÝ. Bªn c¹nh ®ã, cïng víi viÖc thóc ®Èy lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t
triÓn, vèn sÏ gãp phÇn n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh gi÷a c¸c doanh nghiÖp vµ
c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, ®ång thêi nã t¹o ra qu¸ tr×nh ®µo th¶i ®èi víi nh÷ng
doanh nghiÖp mµ nguån vèn tÝch lòy thÊp, sö dông vèn kÐm hiÖu qu¶, s¶n xuÊt
nhá, l¹c hËu kh«ng ®ñ søc c¹nh tranh.
Tõ nh÷ng lý do trªn, ta thÊy vèn ®ãng vai trß rÊt quan träng trong qu¸
tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi. Nhng nguån vèn ®ã lÊy tõ ®©u? ai lµ ngêi cung
øng vèn cho nÒn kinh tÕ? Thùc tÕ ë níc ta cho thÊy, do thÞ trêng chøng kho¸n cha ph¸t triÓn nªn NHTM ®ãng vai trß lµ t¸c nh©n quan träng trong viÖc cung øng
vèn. Th«ng qua ho¹t ®éng cho vay, ng©n hµng ®· t¹o ra kh¶ n¨ng cho vay ®èi víi
c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng trong mäi lÜnh vùc. §ång thêi, khi thùc hiÖn c¸c
nghiÖp vô thanh to¸n, t vÊn, hç trî cho c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña c¸c doanh
nghiÖp ®· gãp phÇn ®Èy nhanh tèc ®é lu©n chuyÓn hµng hãa, thóc ®Èy viÖc tiªu
thô s¶n phÈm. NHTM cßn ®ãng vai trß quan träng trong viÖc tµi trî dù ¸n, c¸c
ch¬ng tr×nh x©y dùng c¬ b¶n, t¨ng cêng c¬ së vËt chÊt kü thuËt cña ®Êt níc vµ hç
trî c¸c ch¬ng tr×nh dù ¸n t¹o viÖc lµm cho ngêi lao ®éng, t¹o ®iÒu kiÖn n©ng cao
møc sèng cña hä.
Nhng kh«ng ph¶i chØ cã nh÷ng níc cha cã thÞ trêng chøng kho¸n hoÆc thÞ
trêng chøng kho¸n cha ph¸t triÓn mµ ngay t¹i c¸c níc cã thÞ trêng chøng kho¸n
ph¸t triÓn th× ng©n hµng vÉn lµ mét t¸c nh©n quan träng trong vÊn ®Ò cung cÊp
vèn v× kh«ng ph¶i bÊt kú doanh nghiÖp nµo còng ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó tham gia thÞ trêng chøng kho¸n. H¬n n÷a, thÞ trêng chøng kho¸n ho¹t ®éng th× NHTM vÉn cã
vai trß nh lµ mét chiÕc cÇu nèi gi÷a thÞ trêng tiÒn tÖ vµ thÞ trêng chøng kho¸n.
Ngoµi ra khi thùc hiÖn chøc n¨ng trung gian tÝn dông, trung gian thanh to¸n
NHTM cßn gãp phÇn gi¸m s¸t kû luËt tµi chÝnh quèc gia trong qu¸ tr×nh triÓn
khai c¸c ho¹t ®éng tiÒn tÖ – tÝn dông.
7
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
1.3.2. NHTM lµ c«ng cô thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña Ng©n hµng Trung ¬ng.
ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña Ng©n hµng Trung ¬ng lµ mét bé phËn quan träng
trong hÖ thèng c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ – tµi chÝnh vÜ m« cña ChÝnh phñ. ChÝnh
s¸ch tiÒn tÖ lµ tæng hßa c¸c ph¬ng thøc mµ Ng©n hµng Trung ¬ng th«ng qua c¸c
ho¹t ®éng cña m×nh t¸c ®éng ®Õn khèi lîng tiÒn tÖ trong lu th«ng nh»m phôc vô
cho viÖc thùc hiÖn c¸c môc tiªu kinh tÕ x· héi cña ®Êt níc trong tõng thêi kú
nhÊt ®Þnh.
Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, møc cung tiÒn tÖ cã t¸c ®éng m¹nh mÏ ®Õn
t¨ng trëng kinh tÕ, th«ng qua sù thóc ®Èy møc t¨ng gi¶m tæng s¶n phÈm quèc néi
(GDP). Do ®ã sù ®iÒu tiÕt cña Ng©n hµng Trung ¬ng ®èi víi khèi lîng tiÒn trong
lu th«ng lµ rÊt cÇn thiÕt sao cho phï hîp víi nh÷ng diÔn biÕn cña nÒn kinh tÕ ®Ó
gãp phÇn thóc ®Èy kinh tÕ ph¸t triÓn æn ®Þnh, kiÒm chÕ ®îc tèc ®é gia t¨ng cña
l¹m ph¸t. Muèn ®iÒu tiÕt ®îc khèi lîng tiÒn tÖ nµy, Ng©n hµng Trung ¬ng ph¶i
th«ng qua c¸c c«ng cô ®iÒu tiÕt trùc tiÕp vµ gi¸n tiÖp nh: l·i suÊt c¬ b¶n, h¹n møc
tÝn dông, tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc, l·i suÊt chiÕt khÊu, ho¹t ®éng cña thÞ trêng më….
Nhng phÇn lín c¸c c«ng cô thùc hiÖn chÝnh s¸ch tµi chÝnh – tiÒn tÖ cña Ng©n
hµng Trung ¬ng chØ ®îc thùc thi cã hiÖu qu¶ khi cã sù hîp t¸c tÝch cùc vµ cã hiÖu
qu¶ cña c¸c NHTM. §ã lµ viÖc chÊp hµnh quy chÕ dù tr÷ b¾t buéc, quy chÕ
thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt, ®Õn viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ cho vay vµ ®Çu t.
NHTM chÞu sù qu¶n lý cña nhµ níc mµ trùc tiÕp lµ sù qu¶n lý cña Ng©n
hµng Trung ¬ng nªn khi thùc hiÖn c¸c nghiÖp vô cña m×nh NHTM ®Òu ph¶i tu©n
theo c¸c quy chÕ , v¨n b¶n do Ng©n hµng Trung ¬ng ban hµnh.
Tõ chøc n¨ng, vai trß cña NHTM ta thÊy NHTM thùc chÊt lµ tæ chøc kinh
doanh trªn lÜnh vùc tiÒn tÖ – tÝn dông, lµ mét tæ chøc trung gian tµi chÝnh víi
chøc n¨ng nhËn tiÒn göi ®Ó cho vay, thùc hiÖn c¸c nghiÖp vô thanh to¸n
2. Vèn vµ nguån vèn cña NHTM.
Ho¹t ®éng cña NHTM lu«n g¾n liÒn víi c«ng t¸c huy ®éng vèn. VËy ta
hiÓu nh thÕ nµo lµ vèn?
Trong nÒn kinh tÕ tËp trung quan liªu bao cÊp, viÖc t¹o nguån vèn vµ ®Çu
t vèn lµ c«ng viÖc cña Nhµ níc, nghÜa lµ Nhµ níc ®ãng vai trß võa lµ ngêi cÊp
ph¸t vèn ®Çu t cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, võa lµ ngêi tiªu thô c¸c s¶n phÈm mµ
c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®ã s¶n xuÊt. Vèn cña c¸c doanh nghiÖp chñ yÕu do ng©n
s¸ch cña Nhµ níc cÊp hoÆc vay tÝn dông ng©n hµng víi l·i suÊt thÊp. Thùc tÕ cho
thÊy, nhu cÇu vèn cña c¸c doanh nghiÖp lµ rÊt lín trong khi nguån vèn ng©n s¸ch
Nhµ níc cÊp l¹i cã h¹n vµ nguån vèn nhµn rçi trong d©n c kh«ng thu hót ®îc,v×
chÝnh s¸ch huy ®éng vèn cha hîp lý, thñ tôc göi tiÒn vµ rót tiÒn cßn rêm rµ…
Nh vËy c¬ chÕ bao cÊp ®· lµm cho ®ång tiÒn kh«ng ®îc lu th«ng vµ sö dông cã
hiÖu qu¶, kh«ng cã n¬i giao dÞch mua b¸n trªn thÞ trêng. MÆt kh¸c c¬ chÕ huy
®éng vèn vµ sö dông vèn trong thêi kú nµy cha ®îc quan t©m ®óng møc.
Khi nÒn kinh tÕ chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ trêng, víi chÝnh s¸ch ph¸t triÓn
nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, Nhµ níc ®· khuyÕn khÝch c¸c thµnh phÇn kinh tÕ
8
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
tù bá vèn ®Çu t. §iÒu ®ã lµm cho vèn trë thµnh yÕu tè quan träng hµng ®Çu vµ lµ
®iÒu kiÖn tiªn quyÕt cña mäi qu¸ tr×nh ®Çu t s¶n xuÊt kinh doanh. C¸c doanh
nghiÖp Nhµ níc kh«ng thÓ bçng dng mµ cã ®îc vèn v× kh«ng ®îc cÊp vèn nh tríc n÷a, cho nªn buéc hä ph¶i t×m c¸ch mua vèn trªn thÞ trêng tµi chÝnh. Nh thÕ
ngêi mua vèn ph¶i tr¶ l·i cho ngêi cã vèn trªn thÞ trêng mét kho¶n phÝ ®Ó cã ®îc
quyÒn sö dông vèn trong thêi gian x¸c ®Þnh. Th«ng qua thÞ trêng, vèn ®îc lu
chuyÓn réng r·i, tõ ®ã nã míi cã thÓ thÓ hiÖn ®ñ b¶n chÊt vµ vai trß cña m×nh.
C.M¸c ®· kh¸i qu¸t ho¸ ph¹m trï vèn lµ: “T b¶n” qua ®Þnh nghÜa hÕt søc c«
®äng: “t b¶n lµ gi¸ trÞ mang l¹i thÆng d”.
Nh vËy, vèn ph¶i ®îc biÓu hiÖn díi h×nh th¸i gi¸ trÞ cña tµi s¶n tøc lµ vèn
ph¶i ®îc ®¹i diÖn cho mét lîng gi¸ trÞ thùc cña tµi s¶n nhÊt ®Þnh. MÆt kh¸c vèn
kh«ng chØ biÓu hiÖn thµnh tiÒn (tiÒn giÊy, vµng, b¹c, ®¸ quý…) vµ ph¶n ¸nh gi¸
trÞ nh÷ng tµi s¶n h÷u h×nh (m¸y mãc thiÕt bÞ, ®Êt ®ai, nhµ cöa …) mµ cßn ® îc
biÓu hiÖn b»ng gi¸ trÞ cña nh÷ng tµi s¶n v« h×nh (uy tÝn, tr×nh ®é, ph¸t minh, s¸ng
chÕ, th«ng tin, c«ng nghÖ…) chÝnh v× sù biÓu hiÖn d íi c¸c h×nh thøc phong phó
vµ ®a d¹ng ®ã mµ vèn cÇn ph¶i ®îc khai th¸c, sö dông cã hiÖu qu¶ míi ®em l¹i
lîi nhuËn cao. Vµ còng qua ®ã gióp ta ph©n biÖt víi tiÒn l¬ng dÔ dµng h¬n: nÕu
cã mét lîng tiÒn ®îc in kh«ng ®îc ph¸t hµnh trªn c¬ së gi¸ trÞ thùc cña hµng ho¸
®Ó ®a vµo ®Çu t th× ®ã chØ lµ vèn gi¶ t¹o chø kh«ng ph¶i lµ vèn ®Çu t, thùc chÊt
chØ nh÷ng ®ång tiÒn ph¸t hµnh trªn c¬ së ®¶m b¶o b»ng gi¸ trÞ thùc cña hµng ho¸
míi ®îc gäi lµ vèn.
Nh ta ®· biÕt trong qu¸ tr×nh vËn ®éng, kh¸c víi c¸c lo¹i hµng ho¸, ®iÓm
xuÊt ph¸t vµ ®iÓm kÕt thóc cña vèn ®Òu lµ tiÒn. Sau mét chu kú vËn ®éng vèn ®îc
lín lªn vµ ®em l¹i hiÖu qu¶ cao, thÓ hiÖn:
Trong doanh nghiÖp s¶n xuÊt:
T-H..SX..H-T’
T’= T+t >T
Trong NHTM:
T=H-T’
Cßn trong c¸c tæ chøc tµi chÝnh trung gian:
T=T-T’
Tãm l¹i tõ nh÷ng nÐt ®Æc thï trªn ta cã thÓ ®a ra kh¸i niÖm nh sau: Vèn lµ
c¸c tµi s¶n trong x· héi ®îc ®a vµo ®Çu t nh»m mang l¹i hiÖu qu¶ trong t¬ng lai.
V× thÕ trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng dï ho¹t ®éng trong lÜnh vùc nµo th× vèn còng lµ
mét yÕu tè quan träng quyÕt ®Þnh hiÖu qu¶ cña nã. Ho¹t ®éng ng©n hµng còng
vËy, muèn ho¹t ®éng kinh doanh cã hiÖu qu¶ mang l¹i hiÖu qu¶ cao th× c«ng t¸c
huy ®éng cÇn ph¶i ®îc quan t©m ®óng møc.
Níc ta còng nh bÊt kú níc nµo kh¸c trªn thÕ giíi, muèn thùc hiÖn c«ng
nghiÖp hãa - hiÖn ®¹i hãa còng cÇn ph¶i cã vèn. Vèn lµ ch×a khãa, lµ ®iÒu kiÖn
9
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
hµng ®Çu ®Ó thùc hiÖn c«ng nghiÖp hãa - hiÖn ®¹i hãa. Vèn trong nÒn kinh tÕ cã
thÓ vÝ nh m¸u trong c¬ thÓ. ThiÕu vèn nÒn kinh tÕ sÏ chËm ph¸t triÓn. Song vèn
®îc t¹o lËp tõ ®©u, b»ng c¸ch nµo phô thuéc rÊt lín vµo c¬ chÕ, chÝnh s¸ch t¹o
vèn.
Nguån vèn cña NHTM ®ãng vai trß quan träng kh«ng chØ trong ho¹t ®éng
kinh doanh cña ng©n hµng mµ cßn ®ãng vai trß quan träng trong qu¸ tr×nh ph¸t
triÓn kinh tÕ – x· héi. VËy, nguån vèn cña NHTM lµ g×?
Nguån vèn cña NHTM lµ toµn bé c¸c nguån tiÒn mµ ng©n hµng t¹o lËp
vµ huy ®éng ®îc ®Ó ®Çu t cho vay vµ ®¸p øng c¸c nhu cÇu kh¸c trong ho¹t ®éng
kinh doanh cña ng©n hµng.
Nguån vèn mµ ng©n hµng t¹o lËp vµ huy ®éng ®îc kh«ng nh÷ng gióp cho
ng©n hµng tæ chøc ®îc mäi ho¹t ®éng kinh doanh mµ cßn gãp phÇn quan träng
trong viÖc ®Çu t ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh cña mçi doanh nghiÖp nãi riªng
còng nh sù ph¸t triÓn cña toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n nãi chung. Tuy nhiªn,
nguån vèn cña NHTM ®îc h×nh thµnh tõ nhiÒu nguån kh¸c nhau nh: vèn chñ së
h÷u, vèn huy ®éng, vèn ®i vay vµ c¸c lo¹i vèn kh¸c.
2.1. Vèn chñ së h÷u.
Vèn chñ së h÷u cña ng©n hµng lµ bé phËn vèn riªng cña ng©n hµng, nã
thuéc quyÒn së h÷u cña ng©n hµng. Còng nh bÊt cø tæ chøc kinh tÕ nµo kh¸c,
muèn ®i vµo ho¹t ®«ng s¶n xuÊt kinh doanh ph¶i cã vèn riªng thuéc së h÷u cña
m×nh. §©y lµ yªu cÇu b¾t buéc ®èi víi tÊt c¶ c¸c tæ chøc kinh tÕ thùc hiÖn viÖc
kinh doanh.
Vèn chñ së h÷u cña ng©n hµng thêng chiÕm tû träng nhá trªn tæng nguån
vèn nhng l¹i cã vai trß hÕt søc quan träng. Bëi nã mang tÝnh chÊt æn ®Þnh vµ cã
thÓ sö dông trong mäi ho¹t ®éng kinh doanh vµ trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng nã, lµ
c¬ së quyÕt ®Þnh ®Õn ph¬ng híng ph¸t triÓn cña ng©n hµng. C¸c nhµ qu¶n lý
ng©n hµng lÊy møc vèn chñ së h÷u ®Ó x©y dùng kÕ ho¹ch, kh¶ n¨ng huy ®éng
vèn vµ viÖc më réng hay chuyÓn híng ®Çu t trong qu¸ tr×nh sö dông vèn.
C¸c NHTM ®îc phÐp dïng vèn chñ së h÷u ®Ó mua c¸c tµi s¶n cè ®Þnh nh:
nhµ cöa, thiÕt bÞ v¨n phßng… ®Ó cã thÓ vËn hµnh ho¹t ®éng ®îc. Ngoµi ra, ®©y
cßn lµ nguån bæ sung vµo c¸c kho¶n môc cho vay vµ ®Çu t mµ nguån vèn huy
®éng kh«ng ®¸p øng ®ñ víi lý do vÒ thêi h¹n. Vèn chñ së h÷u cña ng©n hµng
dïng ®Ó chèng ®ì sù sôt gi¶m gi¸ cña c¸c tµi s¶n cã cña NHTM, ®¶m b¶o kh¶
n¨ng thanh to¸n cho ngêi göi tiÒn… V× vËy, nguån vèn chñ së h÷u cã vai trß
trong ho¹t ®éng cña ng©n hµng víi c¸c chøc n¨ng: Chøc n¨ng b¶o vÖ, chøc n¨ng
®¶m b¶o thanh to¸n, chøc n¨ng ho¹t ®éng.
Vèn chñ së h÷u cña NHTM bao gåm vèn ®iÒu lÖ, c¸c quü dù tr÷ vµ nguån
vèn bæ sung trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng.
2.1.1. Vèn ®iÒu lÖ.
Vèn ®iÒu lÖ lµ møc vèn ®îc ghi trong ®iÒu lÖ cña ng©n hµng, tèi thiÓu ph¶i
b»ng vèn ph¸p ®Þnh. §©y lµ ®iÒu kiÖn quyÕt ®Þnh ®Ó ng©n hµng ®îc phÐp thµnh
10
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
lËp vµ ho¹t ®éng. §èi víi mçi lo¹i h×nh së h÷u ng©n hµng vèn ®iÒu lÖ cã nguån
gèc kh¸c nhau. Vèn ®iÒu lÖ do Ng©n s¸ch Nhµ níc cÊp ®èi víi NHTM quèc
doanh, vèn ®iÒu lÖ do cæ ®«ng gãp ®èi víi NHTM cæ phÇn, vèn ®iÒu lÖ do c¸c
bªn ®ãng gãp ®èi víi c¸c ng©n hµng liªn doanh… Møc vèn ®iÒu lÖ cña mçi ng©n
hµng phô thuéc vµo møc gãp vèn cña mçi chñ së h÷u ng©n hµng song nh×n
chung kh«ng ®îc thÊp h¬n møc vèn ph¸p ®Þnh mµ ChÝnh phñ quy ®Þnh. Vèn ®iÒu
lÖ chÝnh lµ c¨n cø ph¸p lý ®Ó thµnh lËp ng©n hµng, lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh quy m«,
n¨ng lùc ho¹t ®éng cña ng©n hµng.
2.1.2. Nguån vèn bæ sung trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng.
Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng, ng©n hµng gia t¨ng vèn chñ theo nhiÒu ph¬ng
thøc kh¸c nhau tïy thuéc vµo ®iÒu kiÖn cô thÓ cña tõng ng©n hµng, tõng lo¹i
h×nh ng©n hµng, ng©n hµng cã thÓ bæ sung tõ lîi nhuËn ®Ó l¹i hoÆc bæ sung tõ
ph¸t hµnh thªm cæ phÇn, gãp thªm, cÊp thªm…
Nguån bæ sung tõ lîi nhuËn: trong ®iÒu kiÖn thu nhËp rßng lín h¬n kh«ng,
chñ ng©n hµng cã xu híng gia t¨ng vèn chñ së h÷u b»ng c¸ch chuyÓn mét phÇn
thu nhËp rßng thµnh vèn ®Çu t. Tû lÖ tÝch lòy phô thuéc vµo quyÕt ®Þnh cña chñ
ng©n hµng vÒ tÝch lòy vµ tiªu dïng. Nh÷ng ng©n hµng l©u n¨m, nguån vèn tÝch
lòy tõ lîi nhuËn sÏ cao h¬n so víi vèn chñ së h÷u h×nh thµnh ban ®Çu.
Nguån bæ sung tõ ph¸t hµnh thªm cæ phÇn, gãp thªm, cÊp thªm…®Ó më
réng quy m« ho¹t ®éng, ®Ó ®æi míi trang thiÕt bÞ, hoÆc ®Ó ®¸p øng nhu cÇu gia
t¨ng thªm vèn chñ së h÷u do Ng©n hµng Trung ¬ng quy ®Þnh… §Æc ®iÓm cña
nguån nµy lµ kh«ng thêng xuyªn, song gióp cho chñ ng©n hµng cã ®îc lîng vèn
lín lóc cÇn thiÕt.
2.1.3. C¸c quü.
Ng©n hµng cã nhiÒu quü, mçi quü cã môc ®Ých riªng, c¸c quü nµy thuéc
së h÷u cña ng©n hµng, nguån h×nh thµnh c¸c quü nµy lµ tõ thu nhËp cña ng©n
hµng. Tuy nhiªn, viÖc sö dông c¸c quü nµy vµo ho¹t ®éng kinh doanh phô thuéc
vµo môc ®Ých sö dông quü.
Ta cã thÓ kÓ ®Õn mét sè quü cña ng©n hµng nh sau: Quü dù phßng tæn thÊt,
quü nµy ®îc trÝch lËp hµng n¨m vµ ®îc tÝch lòy l¹i nh»m bï ®¾p nh÷ng tæn thÊt
s¶y ra. Quü b¶o toµn vèn nh»m bï ®¾p hao mßn cña vèn díi t¸c ®éng cña l¹m
ph¸t. Quü thÆng d lµ phÇn ®¸nh gi¸ l¹i tµi s¶n cña ng©n hµng vµ chªnh lÖch gi÷a
mÖnh gi¸ vµ thÞ gi¸ cña cæ phiÕu khi ph¸t hµnh cæ phiÕu míi. Ngoµi ra c¸c ng©n
hµng cßn cã thÓ cã c¸c quü sau: quü khen thëng, quü phóc lîi, quü gi¸m ®èc…
2.2. Nguån vèn huy ®éng.
§©y lµ nguån vèn chñ yÕu vµ chiÕm tû träng lín nhÊt trong tæng nguån
vèn cña mét NHTM thêng chiÕm tõ 70% ®Õn 80%. Nguån vèn huy ®éng lµ
nguån vèn kh«ng thuéc së h÷u cña ng©n hµng, nhng ng©n hµng cã quyÒn sö
dông t¹m thêi kho¶n vèn nµy vµ cho vay ®èi víi kh¸ch hµng ®Ó hëng l·i. §Ó ®îc
quyÒn sö dông kho¶n vèn nµy ng©n hµng ph¶i tr¶ cho ngêi göi tiÒn tiÕt kiÖm,
nh÷ng ngêi mua tr¸i phiÕu mét kho¶n tiÒn b»ng l·i suÊt huy ®éng tÝnh trªn sè
11
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
tiÒn huy ®éng. Ngoµi ra ng©n hµng cßn ph¶i cã tr¸ch nhiÖm hoµn tr¶ ®óng h¹n
c¸c kho¶n vèn nµy theo tháa thuËn gi÷a kh¸ch hµng vµ ng©n hµng.
V× ng©n hµng lµ mét t¸c nh©n quan träng trong viÖc cung øng vèn cho nÒn
kinh tÕ nªn viÖc t¹o lËp vèn cho ng©n hµng lµ vÊn ®Ò quan träng hµng ®Çu. Trong
nguån vèn cña NHTM th× nguån vèn huy ®éng ®ãng vai trß quan träng. §Ó cã
®ñ vèn ®¸p øng nhu cÇu cña x· héi, ng©n hµng ®· huy ®éng vèn qua nhiÒu c¸ch
thøc kh¸c nhau. Cã rÊt nhiÒu c¸ch thøc ph©n lo¹i nguån vèn huy ®éng khac nhau
dùa trªn c¸c tiªu thøc kh¸c nhau:
- Ph©n lo¹i theo kú h¹n: cã nguån ng¾n h¹n, trung vµ dµi h¹n.
- Ph©n lo¹i theo chñ thÓ: cã huy ®éng tõ c¸c tæ chøc kinh tÕ, huy ®éng tõ
d©n c.
- Ph©n lo¹i theo lo¹i tiÒn huy ®éng: cã huy ®éng b»ng néi tÖ, huy ®éng
b»ng ngo¹i tÖ.
Ngoµi ra cßn cã tiÒn göi kh«ng kú h¹n vµ tiÒn göi cã kú h¹n. TiÒn göi
kh«ng kú h¹n lµ lo¹i tiÒn göi mµ ngêi göi cã thÓ göi vµo vµ rót ra mét c¸ch linh
ho¹t kh«ng cã cam kÕt tríc vÒ kú h¹n. Cho nªn lo¹i nguån nµy cã ®Æc ®iÓm chi
phÝ huy ®éng thÊp nhng cã tÝnh chÊt biÕn ®éng rÊt lín v× kh¸ch hµng cã thÓ rót ra
bÊt cø lóc nµo. TiÒn göi cã kú h¹n lµ nguån t¬ng ®èi æn ®Þnh, phï hîp víi yªu
cÇu cho vay cã kú h¹n cña NHTM v× vÒ nguyªn t¾c nã chØ ®îc rót ra theo kú h¹n
®· cam kÕt.
Víi c¸c h×nh thøc huy ®éng vèn trªn ®©y, ng©n hµng ®· tËp trung ®îc khèi
lîng lín vèn tiÒn tÖ nhµn rçi trong x· héi ®Ó ph©n phèi vµo c¸c ho¹t ®éng t¨ng trëng kinh tÕ. Bªn c¹nh viÖc ng©n hµng huy ®éng vèn qua c¸c h×nh thøc tiÒn göi,
tiÒn tiÕt kiÖm cã kú h¹n vµ kh«ng kú h¹n th× cïng víi sù ph¸t triÓn cña khoa häc
c«ng nghÖ, c¸c h×nh thøc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt ngµy cµng ®îc më
réng vµ ®a d¹ng còng khuyÕn khÝch c¸c c¸ nh©n më tµi kho¶n tiÒn göi t¹i ng©n
hµng. Do ®ã, nguån vèn trªn c¸c tµi kho¶n tiÒn göi cña c¸ nh©n mµ ng©n hµng
huy ®éng ®îc còng kh«ng ngõng t¨ng lªn. Víi viÖc huy ®éng vèn tiÒn göi cña
kh¸ch hµng ®· ®em l¹i cho ng©n hµng mét nguån vèn ®Ó kinh doanh, ®ång thêi
gióp cho ng©n hµng cã thÓ n¾m b¾t ®îc nh÷ng th«ng tin, t liÖu chÝnh x¸c vÒ t×nh
h×nh tµi chÝnh cña c¸c tæ chøc, c¸ nh©n cã quan hÖ tÝn dông víi ng©n hµng. Bªn
c¹nh ®ã, c¸c NHTM cßn ®îc ph¸t hµnh c¸c chøng chØ tiÒn göi , kú phiÕu ng©n
hµng, tr¸i phiÕu ng©n hµng ®Ó huy ®éng vèn. Nhng ®Ó ®îc ph¸t hµnh c¸c giÊy tê
cã gi¸ nµy th× NHTM ph¶i lªn c©n ®èi toµn hÖ thèng vµ nÕu ®îc Thèng ®èc Ng©n
hµng Trung ¬ng chÊp thuËn th× míi ®îc phÐp ph¸t hµnh ®Ó huy ®éng trªn thÞ trêng vèn. §Ó thu hót ®îc khèi lîng lín kh¸ch hµng göi tiÒn vµo ng©n hµng th×
ng©n hµng cÇn ph¶i ®a ra møc l·i suÊt hÊp dÉn. Do ®ã, ®èi víi mçi h×nh thøc huy
®éng víi kú h¹n kh¸c nhau th× l·i suÊt còng kh¸c nhau, thêng th× nh÷ng tµi s¶n
nî nµo cã thêi h¹n ng¾n th× ng©n hµng ph¶i tr¶ mét kho¶n chi phÝ thÊp h¬n vµ
ngîc l¹i. Cã kho¶n môc ng©n hµng kh«ng ph¶i tr¶ chi phÝ, bï l¹i ng©n hµng ph¶i
thanh to¸n hé kh¸ch hµng trªn tµi kho¶n cña hä t¹i ng©n hµng.
Nh vËy, nguån vèn huy ®éng cã vai trß quan träng trong ho¹t ®éng kinh
doanh cña ng©n hµng v× ®©y lµ nguån vèn c¬ b¶n ®Ó ng©n hµng cho vay, qua ®ã
12
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
thu lîi nhuËn. ChÝnh v× thÕ, nguån vèn huy ®éng quy ®Þnh nÐt ®Æc trng cña kinh
doanh ng©n hµng.
2.3. Nguån ®i vay.
TiÒn göi lµ nguån quan träng nhÊt cña NHTM. Tuy nhiªn, khi cÇn, NHTM
cã thÓ vay mîn thªm. T¹i nhiÒu níc, Ng©n hµng Trung ¬ng thêng quy ®Þnh tû lÖ
gi÷a nguån tiÒn huy ®éng vµ vèn chñ së h÷u. Do vËy nhiÒu ng©n hµng vµo
nh÷ng giai ®o¹n cô thÓ ph¶i vay mîn thªm ®Ó ®¹p øng nhu cÇu chi tr¶ khi kh¶
n¨ng huy ®éng vèn bÞ h¹n chÕ. §©y lµ nguån ®îc h×nh thµnh bëi c¸c mèi quan
hÖ gi÷a c¸c tæ chøc tÝn dông víi nhau hoÆc gi÷a c¸c tæ chøc tÝn dông víi Ng©n
hµng Trung ¬ng. Nguån nµy bao gåm: Nguån vay cña Ng©n hµng Trung ¬ng vµ
nguån vay cña c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c.
Trong qu¸ tr×nh kinh doanh cña bÊt cø mét doanh nghiÖp nµo còng ph¸t
sinh t×nh tr¹ng t¹m thêi thõa vèn hoÆc t¹m thêi thiÕu vèn. Ho¹t ®éng kinh doanh
cña ng©n hµng còng kh«ng tr¸nh khái t×nh tr¹ng ®ã. Nhng NHTM lµ mét doanh
nghiÖp thùc hiÖn h¹ch to¸n toµn ngµnh nªn khi ph¸t sinh t×nh tr¹ng t¹m thêi thõa
vèn, c¸c chi nh¸nh thêng thùc hiÖn ®iÒu chuyÓn vèn thõa vÒ ng©n hµng cÊp trªn.
Khi ®iÒu chuyÓn vèn thõa vÒ ng©n hµng cÊp trªn, c¸c chi nh¸nh thêng ®îc hëng
theo l·i suÊt néi bé cña ng©n hµng. NÕu vay vèn cña ng©n hµng kh¸c hÖ thèng
hoÆc vay vèn trùc tiÕp cña Ng©n hµng Trung ¬ng hÇu nh chØ thùc hiÖn ®îc t¹i héi
së chÝnh cña ng©n hµng. V× Ng©n hµng Trung ¬ng lµ ng©n hµng cña c¸c ng©n
hµng, lµ ngêi cho vay cuèi cïng cña nÒn kinh tÕ, nªn khi c¸c NHTM cã nhu cÇu
sÏ ®îc Ng©n hµng Trung ¬ng cho vay vèn. ViÖc cho vay cña Ng©n hµng Trung ¬ng ®èi víi c¸c NHTM th«ng qua h×nh thøc t¸i cÊp vèn theo h¹n møc tÝn dông,
chiÕt khÊu, t¸i chiÕt khÊu th¬ng phiÕu vµ c¸c giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n kh¸c.
Ngoµi ra, Ng©n hµng Trung ¬ng cßn thùc hiÖn cho vay bæ sung thanh to¸n bï trõ
gi÷a c¸c NHTM.
Nãi chung, khi vay vèn cña Ng©n hµng Trung ¬ng hoÆc cña c¸c tæ chøc tÝn
dông kh¸c c¸c NHTM thêng ph¶i chÞu chi phÝ lín h¬n chi phÝ huy ®éng. V× vËy,
hiÖu qu¶ kinh tÕ m¹ng l¹i tõ viÖc sö dông nguån vèn nµy ®èi víi c¸c NHTM
kh«ng cao, nhng kho¶n vèn nµy kh«ng thÓ thiÕu trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña
c¸c NHTM. Kho¶n vèn nµy chØ ph¸t sinh khi ng©n hµng cã nhu cÇu lín trong
thanh to¸n hoÆc tÝn dông. §©y lµ kho¶n vèn nh»m chèng ®ì nh÷ng khã kh¨n
trong thanh to¸n hoÆc bï ®¾p nh÷ng thiÕu hôt vÒ vèn mét c¸ch t¹m thêi cña
NHTM trong thanh to¸n. §«i khi chi phÝ cho kho¶n vèn nµy lín h¬n so víi l·i
vay cña ng©n hµng nhng ng©n hµng vÉn chÊp nhËn. NghiÖp vô nµy ngêi ta hay
gäi lµ “vay nãng”.
3. Vai trß cña nguån vèn huy ®éng vµ sù cÇn thiÕt ph¶i huy ®éng vèn.
3.1. Vai trß cña nguån vèn huy ®éng ®èi víi nÒn kinh tÕ.
§èi víi nÒn kinh tÕ cña bÊt cø quèc gia nµo, vèn cã vai trß ®Æc biÖt quan
träng, nhÊt lµ trong thêi k× ®Çu ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp hãa - hiÖn ®¹i hãa ®Êt níc.
Níc ta tõ khi chuyÓn sang c¬ chÕ míi, c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ ®îc tù chñ trong
ho¹t ®éng kinh doanh. Hä ph¶i tù m×nh t¹o lËp c¸c nguån vèn kh¸c nhau vµ sö
13
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
dông cã hiÖu qu¶ chóng. Muèn ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh tríc hÕt mäi thÓ
nh©n, ph¸p nh©n ph¶i cã mét sè vèn mµ ph¸p luËt quy ®Þnh b¾t buéc gäi lµ vèn
ph¸p ®Þnh. H¬n n÷a, qu¸ tr×nh ®Çu t ph¸t triÓn ph¶i tÝnh ®Õn hiÖu qu¶ l©u dµi, cã
nghÜa lµ kh«ng thÓ ®Çu t vµo c«ng nghÖ l¹c hËu mµ ph¶i cã ph¬ng tiÖn m¸y mãc
kü thuËt tiªn tiÕn. Nhng thùc tÕ nhu cÇu thêng vît qu¸ kh¶ n¨ng nªn c¸c ®¬n vÞ,
c¸ nh©n thêng ph¶i vay vèn ®Ó ®¸p øng nhu cÇu s¶n xuÊt kinh doanh cña ®¬n vÞ,
c¸ nh©n m×nh. §èi víi Ng©n s¸ch Nhµ níc do nhu cÇu chi tiªu cho tiªu dïng vµ
®Çu t ngµy cµng t¨ng nhng nguån thu t¨ng trëng chËp h¬n nªn thêng bÞ thiÕu hôt.
TÊt nhiªn thiÕu hôt ®ã cã thÓ ®îc Nhµ níc bï ®¾p b»ng c¸ch in thªm tiÒn, nhng
c¸ch nµy cã thÓ lµm gia t¨ng tû lÖ l¹m ph¸t, ¶nh hëng kh«ng tèt tíi nÒn kinh tÕ.
Do ®ã, nhµ níc còng cÇn ph¶i tù t×m c¸ch huy ®éng vèn ®Ó bï ®¾p thiÕu hôt
Ng©n s¸ch.
ChÝnh s¸ch huy ®éng vèn lµ mét bé phËn quan träng trong nÒn kinh tÕ
quèc gia, nã liªn quan ®Õn chÝnh s¸ch ph©n phèi thu nhËp cña quèc gia ®ã, t¸c
®éng trùc tiÕp ®Õn mèi quan hÖ gi÷a tÝch lòy vµ tiªu dïng. ChÝnh s¸ch huy ®éng
vèn trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng cã ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn c¸c ho¹t ®éng tµi
chÝnh, t×nh h×nh l¹m ph¸t vµ æn ®Þnh tiÒn tÖ. V× nguån vèn cã vai trß to lín ®èi
víi nÒn kinh tÕ nh vËy, nªn chóng ta cÇn ph¶i kh¬i th«ng c¸c nguån vèn cho ®Çu
t ph¸t triÓn kinh tÕ, th«ng qua c¸c kªnh: vèn tõ ng©n s¸ch nhµ níc, vèn huy ®éng
cña c¸c tæ chøc tÝn dông… Trong c¸c kªnh trªn, vèn tõ ng©n s¸ch nhµ n íc chØ
®¸p øng nhu cÇu cña c¸c doanh nghiÖp nhµ níc. Nhng hiÖn nay sè lîng doanh
nghiÖp nhµ níc ®· gi¶m do viÖc cæ phÇn hãa c¸c doanh nghiÖp nhµ níc. V× vËy,
viÖc huy ®éng vèn tõ kªnh nµy thêng kh«ng cao. Bªn c¹nh ®ã, viÖc huy ®éng
vèn cßn ®îc thùc hiÖn th«ng qua kªnh tÝn dông. C¸c doanh nghiÖp cã thÓ huy
®éng vèn qua kªnh trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp. Nhng ë níc ta phÇn lín c¸c doanh
nghiÖp lµ doanh nghiÖp võa vµ nhá nªn cha ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó huy ®éng vèn trùc
tiÕp trªn thÞ trêng chøng kho¸n. Do ®ã, viÖc huy ®éng vèn gi¸n tiÕp qua kªnh
ng©n hµng vÉn ®ãng vai trß quan träng.
Do vËy, viÖc chó träng ®Õn c¸c nguån vèn cña nÒn kinh tÕ lµ ®iÒu kiÖn cÇn
thiÕt cña c¸c ng©n hµng khi quan t©m ®Õn sù ph¸t triÓn chung cña nÒn kinh tÕ mµ
ng©n hµng lµ mét trong nh÷ng thµnh viªn chÝnh gãp phÇn t¹o nªn sù ph¸t triÓn
®ã. V× vËy, viÖc ®Èy m¹nh c«ng t¸c huy ®éng vèn cho ®Çu t ph¸t triÓn ®ang gi÷
mét vÞ trÝ ®Æc biÖt quan träng trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa - hiÖn ®¹i hãa cña
níc ta hiÖn nay.
3.2. Vai trß cña nguån vèn ho¹t ®éng ®èi víi NHTM.
ChuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng, vai trß cña NHTM ngµy cµng quan
träng trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. NHTM còng lµ doanh nghiÖp nhng lµ mét doanh nghiÖp ®Æc biÖt kinh doanh trong lÜnh vùc tiÒn tÖ tÝn dông, nªn
trong qu¸ tr×nh chuyÓn m×nh cïng nÒn kinh tÕ, c¸c NHTM ®· chuyÓn dÇn sang
h¹ch to¸n kinh doanh, tù chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña m×nh chø
kh«ng bao cÊp nh tríc n÷a. Do ®ã, tÝnh n¨ng ®éng s¸ng t¹o ®îc kh¬i dËy, c¸c
NHTM cã xu híng ph¸t triÓn ®a n¨ng. V× ®ãng vai trß lµ trung gian tÝn dông,
trung gian thanh to¸n, lµ thñ quü cña nÒn kinh tÕ nªn NHTM lµ t¸c nh©n quan
träng trong viÖc cung øng vèn cho nÒn kinh tÕ. C¸c nguån vèn huy ®éng ®îc sÏ
14
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
quyÕt ®Þnh quy m« còng nh ®Þnh híng ho¹t ®éng cña ng©n hµng. NÕu nguån vèn
®îc coi lµ yÕu tè ®Çu vµo trong qu¸ tr×nh kinh doanh cña mét NHTM th× nguån
vèn huy ®éng ®îc coi lµ yÕu tè ®Çu vµo thêng xuyªn, chñ yÕu nhÊt cña ng©n
hµng. Ng©n hµng thùc hiÖn c¸c nghiÖp vô tÝn dông, ®Çu t chñ yÕu dùa vµo nguån
nµy.
Nguån vèn huy ®éng cã ¶nh hëng lín tíi kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh
cña NHTM. Cô thÓ, nÕu ng©n hµng huy ®éng ®îc nguån vèn dåi dµo víi chi phÝ
thÊp nã cã thÓ më réng ®îc tÝn dông ®Çu t vµ thu ®îc lîi nhuËn cao. Ngîc l¹i, víi
quy m« h¹n chÕ vµ chi phÝ cao th× ng©n hµng cã thÓ gÆp khã kh¨n trong ho¹t
®éng kinh doanh cña m×nh. Chi phÝ huy ®éng vèn cña ng©n hµng liªn quan chÆt
chÏ víi l·i suÊt tiÒn göi c¸c lo¹i, l·i suÊt tiÒn göi tiÕt kiÖm c¸c lo¹i vµ l·i suÊt c¸c
c«ng cô nî do ng©n hµng ph¸t hµnh.
Nguån vèn huy ®éng kh«ng nh÷ng gióp cho ng©n hµng bï ®¾p ®îc thiÕu
hôt trong thanh to¸n, t¨ng nguån vèn trong kinh doanh mµ th«ng qua huy ®éng
vèn, ng©n hµng n¾m b¾t ®îc n¨ng lùc tµi chÝnh cña kh¸ch hµng cã quan hÖ tÝn
dông víi ng©n hµng. Qua ®ã, ng©n hµng cã c¨n cø ®Ó x¸c ®Þnh møc vèn ®Çu t
cho vay ®èi víi nh÷ng kh¸ch hµng ®ã hoÆc cã thÓ ph¸t hiÖn kÞp thêi tÖ tham «,
trèn thuÕ, lõa ®¶o cña c¸c doanh nghiÖp lµm ¨n kh«ng chÝnh ®¸ng. Tõ ®ã cã biÖn
ph¸p ng¨n chÆn vµ xö lý kÞp thêi.
C¬ cÊu nguån vèn còng ¶nh hëng trùc tiÕp tíi c¬ cÊu cho vay cña NHTM.
Vèn tù cã cña ng©n hµng chØ ph¸t sinh khi nhu cÇu thanh to¸n tÝn dông cÊp b¸ch
cßn ng©n hµng cho vay chñ yÕu b»ng vèn huy ®éng ®îc. NÕu mét ng©n hµng huy
®éng ®îc vèn trung vµ dµi h¹n th× cã thÓ më réng nghiÖp vô tÝn dông ®Çu t dµi
h¹n. Nhng hiÖn nay viÖc huy ®éng vèn trung vµ dµi h¹n cha ®¸p øng ®îc nhu cÇu
®Çu t ph¸t triÓn kinh tÕ nªn mét ng©n hµng cã thÓ dïng vèn ho¹t ®éng ng¾n h¹n
®Ó cho vay trung vµ dµi h¹n nhng kh«ng ®îc vît qu¸ mét tû lÖ nhÊt ®Þnh v× ®iÒu
®ã sÏ dÉn ®Õn nguy c¬ mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n cña ng©n hµng.
B¶n chÊt cña ng©n hµng lµ ®i vay ®Ó cho vay hay nguån vèn ng©n hµng
huy ®éng ®îc l¹i lµ nguån ®Ó c¸c doanh nghiÖp kh¸c ®i vay nªn c«ng t¸c huy
®éng vèn cµng cã ý nghÜa quan träng ®èi víi ho¹t ®éng kinh doanh cña ng©n
hµng. Do vËy, c«ng t¸c huy ®éng vèn lµ mét m¶ng ho¹t ®éng lín cña c¸c NHTM
vµ nã quyÕt ®Þnh rÊt lín ®Õn thµnh c«ng hay thÊt b¹i cña ng©n hµng.
3.3. Sù cÇn thiÕt ph¶i huy ®éng vèn.
Ph¶i kh¼ng ®Þnh r»ng viÖc duy tr×, ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu
thµnh phÇn theo c¬ chÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ë níc ta hiÖn nay lµ
mét tÊt yÕu. Nã b¾t nguån tõ yªu cÇu cña c¸c quy luËt kinh tÕ kh¸ch quan, còng
nh tõ thùc tr¹ng vµ thùc tiÔn ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ ®Êt níc. KÓ tõ khi níc ta
chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ trêng, c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ ®îc tù chñ trong kinh doanh ®ßi
hái ph¶i tù m×nh t¹o lËp c¸c nguån vèn kh¸c nhau vµ sö dông cã hiÖu qu¶. Muèn
ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, tríc tiªn c¸c nhµ ®Çu t mêi ph¸p nh©n, thu nhËn
cã mét sè vèn nhÊt ®Þnh mµ ph¸p luËt cßn gäi lµ vèn ph¸p ®Þnh. H¬n n÷a, b¶n
th©n qu¸ tr×nh ®Çu t cho x©y dùng vµ mua s¾m thiÕt bÞ c«ng nghÖ còng rÊt cÇn
15
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
®Õn vèn do ®ã c¸c nhµ ®Çu t ph¶i tÝnh ®Õn hiÖu qu¶ l©u dµi nghÜa lµ kh«ng thÓ
®Çu t vµo c«ng nghÖ l¹c hËu mµ ph¶i cã ph¬ng tiÖn m¸y mãc kü thuËt tiªn tiÕn.
Th«ng thêng c¸c nhµ ®Çu t thêng l©m vµo t×nh tr¹ng thiÕu vèn tù cã. V× thÕ
trong kinh doanh, hä cÇn ph¶i ®i huy ®éng vèn b»ng nhiÒu c¸ch kh¸c nhau.
Ng©n s¸ch Nhµ níc do yªu cÇu chi cho tiªu dïng ®Çu t ngµy cµng t¨ng nhng
nguån thu ngµy cµng eo hÑp vµ t¨ng trëng chËm nªn hÇu nh bÞ thiÕu hôt. Nhµ níc còng cÇn cã vèn ®Ó thùc hiÖn c¸c dù ¸n ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. TÊt nhiªn,
nguån vèn ®ã cã thÓ ®îc Nhµ níc ®¸p øng b»ng c¸ch in thªm tiÒn nhng c¸ch nµy
cã thÓ lµm t¨ng tû lÖ l¹m ph¸t vµ kÐo theo nhiÒu hiÖn tîng kh¸c kh«ng cã lîi cho
nÒn kinh tÕ. Do ®ã b¶n th©n Nhµ níc còng cÇn tù t×m c¸ch huy ®éng vèn ®Ó bï
®¾p th©m hôt ng©n s¸ch cña m×nh. Cuèi cïng b¶n th©n ng©n hµng còng ph¶i cã
mét lîng vèn ban ®Çu lµm c¬ së cho ho¹t ®éng kinh doanh tiÒn tÖ cña m×nh. Nhng ng©n hµng do b¶n chÊt lµ ®i vay ®Ó cho vay hay nguån vèn ng©n hµng huy
®éng ®îc l¹i lµ nguån vèn ®Ó c¸c doanh nghiÖp kh¸c ®i vay nªn c«ng t¸c huy
®éng vèn l¹i cµng cã ý nghÜa quan träng.
H¬n n÷a, chÝnh s¸ch huy ®éng vèn lµ mét bé phËn quan träng trong chÝnh
s¸ch tiÒn tÖ quèc gia, nã liªn quan ®Õn chÝnh s¸ch thu nhËp trong ph¹m vi toµn
x· héi, t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn mäi quan hÖ tÝch luü vµ tiªu dïng, viÖc ho¹ch ®Þnh
chÝnh s¸ch huy ®éng vèn trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng cã ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn
c¸c ho¹t ®éng tµi chÝnh, t×nh h×nh l¹m ph¸t vµ æn ®Þnh tiÒn tÖ. V× thÕ, viÖc ®Èy
m¹nh c«ng t¸c huy ®éng vèn cho ®Çu t ph¸t triÓn gi÷ mét vÞ trÝ ®Æc biÖt quan
träng trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn x· héi cña níc ta hiÖn nay. Kinh nghiÖm cña c¸c
níc ®· chØ ra r»ng: trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ cña mét ®Êt níc nguån ®Çu
t trong níc lu«n cã ý nghÜa quan träng vµ gi÷ vai trß quyÕt ®Þnh ®Õn sù ph¸t triÓn
l©u dµi vµ v÷ng ch¾c cña mét ®Êt níc. Trong lóc ®ã l¹i lµ nguån vèn chñ yÕu vµ
chiÕm tû träng lín trong tæng nguån vèn cña ng©n hµng cho nªn nÕu ph¸t huy tèt
c«ng t¸c nµy sÏ t¨ng cêng ®îc mét nguån vèn lín cho nÒn kinh tÕ. Nh vËy c«ng
viÖc ®Èy m¹nh c«ng t¸c huy ®éng vèn lµ hÕt søc cÇn thiÕt vµ cã ý nghÜa quyÕt
®Þnh ®Õn c¶ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ bëi lÏ:
Trªn ph¬ng diÖn lý luËn vµ kinh nghiÖm thùc tÕ cña c¸c níc ph¸t triÓn, bÊt
kú níc nµo còng ph¶i sö dông nguån lùc néi bé lµ chÝnh. Sù chi viÖn, bæ sung tõ
bªn ngoµi dï lµ viÖn trî cho vay hay ®Çu t níc ngoµi còng chØ lµ t¹m thêi. Vèn
ODA lµ vèn vay th× cuèi cïng vÉn ph¶i dïng vèn trong níc ®Ó tr¶ gèc vµ l·i. Vèn
®Çu t trùc tiÕp tõ níc ngoµi còng chØ lµ phÇn bæ sung, kh«ng thÓ thay thÕ cho ®Çu
t vµ s¶n xuÊt trong níc. V× thÕ cÇn ph¶i ph¸t huy tèt c«ng t¸c huy ®éng vèn.
Thùc tÕ viÖc thu hót vèn ®Çu t níc ngoµi bao giê còng ph¶i cã vèn ®èi øng
bªn trong míi cã thÓ ph¸t triÓn mét c¸ch v÷ng ch¾c. V× vËy dï lµ c«ng tr×nh ®îc
®Çu t tõ nguån vèn bªn ngoµi th× vèn ®Çu t trong níc còng cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh
bëi v× nÕu kh«ng cã vèn ®Çu t trong níc ®Çu t vµo c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ: ®iÖn níc, ®êng x¸, th«ng tin liªn l¹c … hay lµ c«ng tr×nh v¨n ho¸ x· héi nh trêng häc,
bÖnh viÖn … th× hiÖu qu¶ s¶n xuÊt sÏ gi¶m sót.
16
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
VÒ lîi Ých d©n téc, nÕu kh«ng cã vèn ®Çu t trong níc ®ñ møc cÇn thiÕt th×
xÐt vÒ l©u dµi nguån cña c¶i lµm ra (tÝnh th«ng qua chØ tiªu GDP) cã thÓ lín nhng phÇn cña c¶i thùc mµ ta ®îc hëng (tÝnh th«ng qua chØ tiªu GNP) l¹i rÊt Ýt. Nh
vËy, nÒn kinh tÕ nh×n thÊy cã vÎ phån vinh nhng thùc ra cña c¶i ®ã kh«ng thuéc
së h÷u cña nh©n d©n trong níc. Tû lÖ gãp vèn cña c¸c doanh nghiÖp trong níc
chØ dõng l¹i ë møc 30% nh hiÖn nay chñ yÕu lµ do thiÕu vèn ®èi øng trong níc.
Kh«ng Ýt doanh nghiÖp trong níc ph¶i dïng quü ®Êt ®Ó gãp vèn, phÇn cßn l¹i
ph¶i ®i vay níc ngoµi ®Ó gãp vèn liªn doanh. Mét sè doanh nghiÖp trong níc
mua thiÕt bÞ níc ngoµi theo h×nh thøc tr¶ chËm nhng do kh«ng cã vèn nªn ph¶i
®i vay th¬ng m¹i víi nh÷ng ®iÒu kiÖn bÊt lîi lµm ¶nh hëng kh«ng tèt ®Õn hiÖu
qu¶ trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh.
Ngoµi ra, nÕu nãi tíi tû träng gi÷a vèn trong níc vµ vèn níc ngoµi, xÐt vÒ
l©u dµi vèn trong níc ph¶i nhiÒu h¬n vèn níc ngoµi nhng thùc tÕ l¹i ngîc l¹i.
Bªn c¹nh ®ã, c¸c cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ cña c¸c níc trong khu vùc
vµ trªn thÕ giíi trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y cho thÊy kh«ng thÓ mong ®îi sù t¨ng
trëng ph¸t triÓn nhanh vµ v÷ng ch¾c nhê vµo nguån vèn bªn ngoµi. Víi sù cÇn
thiÕt nh vËy vèn lu«n lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi
II. Ho¹t ®éng huy ®éng vèn cña NHTM.
Theo gi¸c ®é kh«ng gian, mét NHTM cã thÓ huy ®éng vèn trong níc vµ
ngoµi níc. Nguån tõ níc ngoµi lµ rÊt quan träng, c¸c ng©n hµng cã tiÒm lùc cã
thÓ thu hót vèn tõ c¸c ng©n hµng kh¸c, c¸c tæ chøc kinh tÕ níc ngoµi,…gãp phÇn
®Èy m¹nh ®Çu t vµo ViÖt Nam. Sau khi luËt ®Çu t níc ngoµi ®îc ban hµnh (th¸ng
12/1987), nhiÒu dù ¸n ®Çu t níc ngoµi ®îc ®a vµo thùc hiÖn ë níc ta, gãp phÇn
quan träng vµo viÖc bæ sung nguån vèn trong níc, t¨ng n¨ng lùc s¶n xuÊt cña
nÒn kinh tÕ, gi¶i quyÕt viÖc lµm, chuyÓn giao c«ng nghÖ, c«ng nghÖ qu¶n lý còng
nh t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu vµ thu ngo¹i tÖ. Trong giai ®o¹n khëi ®éng, vèn
trong níc kh«ng thÓ ®¸p øng nhu cÇu do tr×nh ®é tÝch tô vµ tËp trung vèn cha
cao. Nguån vèn níc ngoµi lµ nguån bæ trî quan träng. Do vËy, chóng ta cã thÓ
huy ®éng vèn b»ng nguån bæ trî chÝnh thøc ODA bªn c¹nh ®ã chóng ta còng cã
thÓ huy ®éng b»ng c¶ nguån vèn t nh©n níc ngoµi, vay cña c¸c tæ chøc WB,
IMF, ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi, liªn doanh, liªn kÕt gi÷a c¸c ng©n hµng, c¸c
doanh nghiÖp,…
§Ó cã thÓ huy ®éng ®îc nhiÒu vèn tõ níc ngoµi, ChÝnh phñ ph¶i cã biÖn
ph¸p qu¶n lý vµ thu hót vèn ®Çu t níc ngoµi phï hîp, cã hiÖu qu¶, tr¸nh t×nh
tr¹ng lÖ thuéc vµo c¸c níc t b¶n. §ång thêi chóng ta còng ph¶i t¨ng søc hÊp dÉn
cña m«i trêng ®Çu t ViÖt Nam so víi c¸c níc trong khu vùc ®Ó ngµy cµng tËp
trung ®îc nhiÒu dù ¸n ®Çu t h¬n.
Tuy nhiªn, còng cÇn ph¶i thÊy râ r»ng nguån vèn trong níc lµ chñ yÕu,
võa phong phó võa chñ ®éng l¹i ®ang n»m trong tÇm tay cña c¸c NHTM. Nguån
vèn trong níc ®ång thêi còng lµ tiÒn ®Ò, lµ ®iÒu kiÖn ®Ó “®ãn” c¸c nguån vèn tõ
níc ngoµi.
17
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
C¸c NHTM cã thÓ huy ®éng vèn tõ c¸c ®èi tîng sau: c¸c tæ chøc kinh tÕ,
c¸c tÇng líp d©n c, c¸c ng©n hµng, c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c, Ng©n hµng Trung ¬ng. Trong ®ã nguån vèn huy ®éng tõ c¸c doanh nghiÖp, c¸c tÇng líp d©n c lµ
quan träng nhÊt vµ nã lµ nguån vèn chñ yÕu vµ mang tÝnh chÊt l©u dµi. Mäi
NHTM ®Òu ph¶i biÕt dùa vµo tiÕt kiÖm, tÝch lòy cña c¸c doanh nghiÖp vµ d©n c.
Nguån vèn huy ®éng tõ c¸c tæ chøc tµi chÝnh kh¸c, tõ Ng©n hµng Trung ¬ng
kh«ng chiÕm tû träng lín nhng nã t¹o vèn kh¶ dông cho ng©n hµng, ®¸p øng ®îc
nhu cÇu vèn ®ét xuÊt cña ng©n hµng.
1. C¸c h×nh thøc huy ®éng.
Do NHTM huy ®éng theo ph¬ng thøc “®i vay ®Ó cho vay” mµ vèn tù cã
cña ng©n hµng chØ chiÕm mét tû träng rÊt nhá trong tæng nguån vèn ho¹t ®éng.
Do vËy, ®Ó cã thÓ tån t¹i vµ ph¸t triÓn, NHTM ph¶i quan t©m tíi c¸c h×nh thøc
t¹o vèn ®Ó kh«ng ngõng më réng, ph¸t triÓn vèn ®Ó c¹nh tranh trªn thÞ trêng.
Qu¸ tr×nh t¹o vèn ®îc thùc hiÖn th«ng qua c¸c h×nh thøc sau:
1.1. T¹o vèn th«ng qua tiÒn göi thanh to¸n.
TiÒn göi thanh to¸n cña doanh nghiÖp hoÆc c¸ nh©n: ®©y lµ kho¶n tiÒn mµ
kh¸ch hµng göi vµo ng©n hµng nhê ng©n hµng gi÷ hé vµ thanh to¸n hé. Trong
ph¹m vi sè d cho phÐp, c¸c nhu cÇu chi tr¶ cña doanh nghiÖp vµ c¸ nh©n ®Òu ®îc
ng©n hµng thùc hiÖn. C¸c kho¶n thu cña ng©n hµng, c¸ nh©n ®Òu cã thÓ ®îc nhËp
vµo thiÒn göi thanh to¸n theo yªu cÇu. Nh×n chung ®©y lµ mét kho¶n huy ®éng
cã l·i suÊt thÊp, cã khi b»ng kh«ng, thay vµo ®ã chñ tµi kho¶n ®îc hëng c¸c dÞch
vô ng©n hµng víi møc phÝ thÊp.
MÆc dï, ®èi víi tiÒn göi thanh to¸n, ngêi göi cã thÓ göi vµo hoÆc rót ra bÊt
cø lóc nµo, song gi÷a viÖc göi vµo vµ rót ra cã sù chªnh lÖch nhÊt ®Þnh vÒ thêi
gian vµ sè lîng, nªn c¸c lo¹i tµi kho¶n nµy lu«n cã sè d. Ng©n hµng cã thÓ huy
®éng sè d ®ã lµm nguån vèn tÝn dông ®Ó cho vay. Mét sè ng©n hµng kÕt hîp tµi
kho¶n tiÒn göi thanh to¸n víi tµi kho¶n cho vay nh cho vay thÊu chi – chi tréi
trªn sè d cã cña tµi kho¶n tiÒn göi thanh to¸n. Mét sè ng©n hµng sö dông nhiÒu
h×nh thøc “biÕn tíng” cña tµi kho¶n thanh to¸n ®Ó n©ng l·i suÊt cña lo¹i tiÒn göi
nµy lªn nh»m c¹nh tranh víi c¸c tµi chÝnh tÝn dông kh¸c.
Do tû träng thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt ë ViÖt Nam cßn qu¸ thÊp, ®Ó
khuyÕn khÝch viÖc thùc hiÖn thanh to¸n qua ng©n hµng, c¸c NHTM thùc hiÖn tr¶
l·i cho lo¹i tiÕt kiÖm tiÒn göi nµy (hiÖn nay kho¶ng 0,2%/th¸ng). ë c¸c níc ph¸t
triÓn lo¹i tiÒn göi nµy chiÕm kho¶ng 30% tiÒn göi cña c¸c ng©n hµng. V× lÏ ®ã,
t¹o nguån tiÒn göi trªn tµi kho¶n thanh to¸n nµy ®îc ng©n hµng ®Æc biÖt coi
träng.
Bªn c¹nh ®ã c¸c ng©n hµng cã thÓ huy ®éng vèn th«ng qua tµi kho¶n tiÒn
göi thanh to¸n cña c¸c ng©n hµng kh¸c, nh»m môc ®Ých nhê thanh to¸n hé vµ
mét sè môc ®Ých kh¸c, NHTM cã thÓ göi tiÒn t¹i ng©n hµng kh¸c. Tuy nhiªn,
quy m« cña nguån nµy thêng kh«ng lín.
1.2. T¹o vèn th«ng qua tiÒn göi cã kú h¹n.
18
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
NhiÒu kho¶n thu cña doanh nghiÖp vµ c¸c tæ chøc x· héi sÏ ®îc chi tr¶ sau
mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh. TiÒn göi thanh to¸n tuy rÊt thuËn tiÖn träng ho¹t
®éng thanh to¸n song l·i suÊt l¹i thÊp, ®Ó ®¸p øng nhu cÇu t¨ng thu cña ngêi göi
tiÒn ng©n hµng ®· ®a ra h×nh thøc tiÒn göi cã kú h¹n. TiÒn göi cã kú h¹n lµ lo¹i
tiÒn göi ®îc ñy th¸c vµo ng©n hµng trªn c¬ së cã sù tháa thuËn vÒ thêi gian rót
tiÒn gi÷a kh¸ch hµng vµ ng©n hµng. Nh vËy, theo nguyªn t¾c kh¸ch hµng ký th¸c
chØ ®îc rót tiÒn ra khi ®Õn h¹n ®· tháa thuËn. Tuy nhiªn trªn thùc tÕ do ph¶i c¹nh
tranh ®Ó thu hót tiÒn göi, c¸c ng©n hµng thêng cho phÐp kh¸ch hµng ®îc rót tríc
h¹n. Trong tr¬ng hîp nµy cã thÓ cã hai c¸ch gi¶i quyÕt: hoÆc kh¸ch hµng vay tiÒn
cña ng©n hµng, sau ®ã khi ®Õn h¹n rót tiÒn th× dïng sè tiÒn vµ l·i thu ®îc ®Ó tr¶
nî (c¶ gèc vµ l·i vay cña ng©n hµng): hoÆc lµ tháa thuËn víi kh¸ch hµng rót tiÒn
ra tríc h¹n vµ nhËn l·i suÊt thÊp h¬n.
TiÒn göi cã kú h¹n lµ mét nguån vèn tÝn dông mang tÝnh chÊt æn ®Þnh, v×
môc ®Ých cña ngêi göi tiÒn lµ kiÕm lîi chø kh«ng ph¶i lµ ®Ó thanh to¸n. Do ®ã,
kh¸c víi lo¹i tiÒn göi kh«ng kú h¹n yÕu tè l·i suÊt cã t¸c ®éng rÊt lín ®Õn lo¹i
nguån vèn nµy.
§Ó t¨ng cêng huy ®éng nguån vèn nµy, tríc hÕt c¸c ng©n hµng thêng ®a ra
nhiÒu lo¹i thêi h¹n kh¸c nhau nh»m ®¸p øng nhu cÇu cña c¸c lo¹i kh¸ch hµng
kh¸c nhau. Th«ng thêng cã c¸c lo¹i kú h¹n sau: 1 th¸ng, 3 th¸ng, 6 th¸ng, 9
th¸ng, 12 th¸ng, 2 n¨m, 5 n¨m. Víi mçi lo¹i thêi h¹n, ng©n hµng ¸p dông mét
møc l·i suÊt t¬ng øng, víi nguyªn t¾c thêi h¹n cµng dµi th× l·i suÊt cµng cao.
1.3. T¹o vèn th«ng qua tiÒn göi tiÕt kiÖm.
ë c¸c níc ph¸t triÓn, trong c¸c lo¹i tiÒn göi vµo ng©n hµng th× tiÒn göi tiÕt
kiÖm ®øng vÞ trÝ sè hai vÒ mÆt sè lîng. TiÒn göi tiÕt kiÖm lµ kho¶n ®Ó dµnh cña
c¸ nh©n nh»m hëng l·i suÊt theo ®Þnh kú, lo¹i tiÒn göi nµy thêng chiÕm tû träng
kh¸ cao (Mü: 25%, ViÖt Nam: 60 – 70%). TiÒn göi tiÕt kiÖm bao gåm c¸c lo¹i:
- TiÒn göi tiÕt kiÖm kh«ng kú h¹n: (bao gåm c¶ néi tÖ vµ ngo¹i tÖ)
Víi lo¹i tiÕt kiÖm nµy ngêi göi cã thÓ rót mét phÇn hay toµn bé theo yªu
cÇu. Tuy nhiªn, kh¸c víi tiÒn göi thanh to¸n, ngêi göi kh«ng ®îc sö dông c¸c
c«ng cô thanh to¸n ®Ó chi tr¶ cho ngêi kh¸c.
- TiÒn göi tiÕt kiÖm cã kú h¹n (bao gåm c¶ néi tÖ vµ ngo¹i tÖ): lo¹i tiÒn
göi nµy cã néi dung c¬ b¶n gièng nh tiÒn göi cã kú h¹n mµ chóng ta nghiªn cøu
ë trªn.
1.4. T¹o vèn th«ng qua ph¸t hµnh c¸c giÊy tê cã gi¸.
Gièng nh c¸c doanh nghiÖp kh¸c ng©n hµng còng huy ®éng vèn b»ng c¸ch
ph¸t hµnh c¸c giÊy tê cã gi¸ (hay cßn gäi lµ c¸c c«ng cô nî) nh kú phiÕu, tr¸i
phiÕu, tÝn phiÕu ng©n hµng…®Ó huy ®éng vèn trªn thÞ trêng vèn.
19
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
C¸c c«ng cô nî cña ng©n hµng lµ c¸c giÊy nhËn nî mµ ng©n hµng b¸n cho
c«ng chóng. §©y lµ c¸ch thøc vay vèn cña NHTM, bëi v× nh÷ng ngêi së h÷u c¸c
c«ng cô nµy ®îc hoµn tr¶ vèn vµo thêi gian ®¸o h¹n céng thªm kho¶n tiÒn l·i
nhÊt ®Þnh. Nh÷ng c«ng cô nî cña ng©n hµng lµ:
- tÝn phiÕu ng©n hµng: §©y lµ c«ng cô nî ng©n hµng dïng ®Ó huy ®éng
nh÷ng kho¶n vèn ng¾n h¹n.
- Kú phiÕu, tr¸i phiÕu ng©n hµng: Lµ nh÷ng c«ng cô nî ®Ó ng©n hµng huy
®éng nh÷ng kho¶n vèn trung - dµi h¹n.
NÕu ®èi víi c¸c tµi kho¶n tiÒn göi phô thuéc nhiÒu vµo së thÝch cña kh¸ch
hµng th× viÖc sö dông c¸c c«ng cô nî lµ mét h×nh thøc huy ®éng vèn mang tÝnh
chñ ®éng cña ng©n hµng. Tuy nhiªn viÖc kh¸ch hµng cã chÊp nhËn mua c¸c c«ng
cô nî ®ã hay kh«ng míi lµ ®iÒu quan träng. Nguån vèn huy ®éng cã ®îc b»ng
viÖc ph¸t hµnh c¸c c«ng cô nî sö dông cho nh÷ng kho¶n tÝn dông trong kÕ ho¹ch
cña ng©n hµng. Víi l·i suÊt tÝn dông trong kú kÕ ho¹ch, ng©n hµng x¸c ®Þnh møc
l·i suÊt nhÊt ®Þnh cho c¸c c«ng cô nî, hay ®a vµo thêi h¹n c¸c kho¶n tÝn dông
trong kÕ ho¹ch mµ ng©n hµng x¸c ®Þnh sö dông lo¹i c«ng cô ng¾n h¹n hay trung
- dµi h¹n.
§©y lµ mét h×nh thøc t¬ng ®èi míi mÎ so víi c¸c NHTM cña c¸c níc ®ang
ph¸t triÓn v× nã phô thuéc vµo uy tÝn vµ n¨ng lùc tµi chÝnh cña chÝnh ng©n hµng
®ã. T¹i ViÖt Nam, Thèng ®èc NHNN ®· ban hµnh quyÕt ®Þnh sè 89/ Q§- NH9
vµ quyÕt ®Þnh sè 76/ Q§- NH vµo ngµy 18/03/1995 vÒ viÖc thµnh lËp thÞ trêng
mua b¸n l¹i tÝn phiÕu cïng víi quy chÕ tæ chøc ho¹t ®éng cña thÞ trêng nµy, tuy
nhiªn sù chÊp nhËn cña kh¸ch hµng, d©n c cßn thÊp. ThÞ trêng chøng kho¸n ra
®êi phÇn nµo ®· thóc ®Èy ®îc viÖc më réng h×nh thøc huy ®éng vèn cña c¸c
NHTM qua viÖc ph¸t hµnh c¸c c«ng cô nî.
2. Nh÷ng nh©n tè ¶nh hëng tíi c«ng t¸c huy ®éng vèn.
2.1. Nh÷ng nh©n tè chñ quan.
2.1.1. C«ng t¸c Marketing ng©n hµng.
Trong c¬ chÕ thÞ trêng c¸c ng©n hµng ph¶i c¹nh tranh ®Ó tån t¹i vµ ph¸t
triÓn, t¹o ra sù kh¸c biÖt, vît tréi h¬n h¼n so víi c¸c ®èi thñ c¹nh tranh. Trong
thùc tÕ, ®Ó ®¹t ®îc ®iÒu nµy kh«ng ph¶i lµ ®¬n gi¶n v× khi ¸p dông marketing vµo
ng©n hµng thêng gÆp mét sè khã kh¨n nh: Víi xu híng ph¸t triÓn kinh tÕ, nhu
cÇu cña kh¸ch hµng ngµy cµng cao. C¸c ng©n hµng cÇn ph¶i ®æi míi nhanh
chãng trang thiÕt bÞ, kü thuËt, chuyªn m«n nghiÖp vô cña ®éi ngò c¸n bé…
Th«ng qua c«ng t¸c marketing ng©n hµng cÇn ph¶i ®a ra c¸c h×nh thøc huy ®éng
vèn víi thêi h¹n, gi¸ c¶ hîp lý, phï hîp víi tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn cô thÓ ®Ó
®¸p øng tèt nhÊt nhu cÇu, mong muèn cña kh¸ch hµng vÒ chÊt lîng, chñng lo¹i
20
.DOC 
63 
223 
107 
