Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
A.PhÇn më ®Çu:………………………………………….2
B.néi dung:
Ch-¬ng 1: Lý luËn c¬ b¶n vÒ lîi Ých Kinh tÕ
1.1.B¶n chÊt ®Æc tr-ng c¬ b¶n cña lîi Ých kinh tÕ………………..3
1.1.1. Lîi Ých kinh tÕ……………………………………………3
1.1.2. Vai trß cña lîi Ých kinh tÕ………………………………..4
1.2.C¸c c¬ cÊu kinh tÕ trong c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ë n-íc ta….5
1.3. Lîi Ých kinh tÕ vµ vÊn ®Ò ph¸t triÓn céng ®ång trong giai ®o¹n ph¸t
triÓn hiÖn nay……………………………………………..11
1.3.1. Quan hÖ gi÷a lîi Ých kinh tÕ vµ lîi Ých v¨n ho¸ x· héi…12
1.3.2. Lîi Ých kinh tÕ vµ c¸c vÊn ®Ò chÝnh s¸ch x· héi……….13
1.3.3. Lîi Ých kinh tÕ vµ vÊn ®Ò m«i tr-êng sèng…………….15
ch-¬ng 2:
C¸c h×nh thøc ph©n phèi thu nhËp ë ViÖt Nam…
2.1.B¶n chÊt vµ vai trß cña ph©n phèi…………………………….20
2.1.1. Ph©n phèi lµ mét kh©u cña qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt………..20
2.1.2. Ph©n phèi lµ mét mÆt cña quan hÖ s¶n xuÊt……………...21
2. 2. C¸c h×nh th¸i ph©n phèi thu nhËp ………………………….23
2.2.1. TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan cña sù tån t¹i nhiÒu h×nh thøc ph©n
phèi………………………………………………………………23
2.2.2. C¸c h×nh thøc ph©n phèi thu nhËp ……………………….24
a.
Ph©n phèi theo lao ®éng…………………………………..24
b.
C¸c h×nh thøc ph©n phèi kh¸c nhau………………………27
c.
Ph©n phèi th«ng qua phóc lîi tËp thÓ ,phóc lîi x· héi……28
d.
Ph©n phèi theo vèn vµ tµi s¶n…………………………….29
2.3. Tõng b-íc thùc hiÖn c«ng b»ng trong ph©n phèi thu nhËp…30
2.3.1. Ph¸t triÓn m¹nh mÏ lùc l-îng s¶n xuÊt…………………..30
2.3.2. TiÕp tôc hoµn thiÖn chÝnh s¸ch tiÒn c«ng, tiÒn l-¬ng, chèng chñ
nghÜa b×nh qu©n ,thu nhËp bÊt hîp lý bÊt chÝnh……………..31
1
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
2.3.3. §iÒu tiÕt thu nhËp d©n c-, h¹n chÕ sù chªnh lÖch qu¸ ®¸ng vÒ thu
nhËp………………………………………………………31
2.3.4. KhuyÕn khÝch lµm giµu hîp ph¸p ®i ®«i víi xo¸ ®ãi gi¶m
nghÌo…………………………………………………………….32
C.KÕt luËn…………………………………………………..34
D.Tµi liÖu tham kh¶o…………………………………..35
2
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Më ®Çu
NghÞ quyÕt ®¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VII mét lÇn n÷a kh¼ng
®Þnh sù kiªn tr× chÝnh s¸ch ®æi míi cña §¶ng vµ Nhµ n-íc, vµ ®Ò ra chÝnh
s¸ch: C«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ ®Ó ®-a n-íc ta nhanh chãng trë thµnh
mét n-íc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn ngay trong thËp kû ®Çu cña thÕ kû XXI.
NÒn kinh tÕ n-íc ta ®· chuyÓn ®æi dÇn dÇn tõ nÒn kinh tÕ tËp trung quan liªu
bao cÊp sang nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, më cöa, vËn hµnh theo
c¬ chÕ thÞ tr-êng cã sù ®iÒu tiÕt qu¶n lý cña Nhµ n-íc.
Khi n-íc ta chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng, x©y dùng nÒn c«ng
nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ th× vÊn ®Ò næi lªn kh«ng chØ ë n-íc ta mµ ë c¶ c¸c
n-íc ®ang ph¸t triÓn lµ t×nh tr¹ng c¬ së h¹ tÇng kÐm, thiÕu kinh nghiÖm, tr×nh
®é ®éi ngò c¸n bé c«ng nh©n viªn ch-a cao. V× thÕ, cïng mét lóc chóng ta
ph¶i b¾t tay vµo gi¶i quyÕt nhiÒu vÊn ®Ò cÊp b¸ch th× míi ®¸p øng kÞp thêi víi
yªu cÇu ®Æt ra.
§Æc biÖt vÊn ®Ò vÒ lîi Ých kinh tÕ lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ lín
cña Nhµ n-íc mµ ®¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VII ®· ®Ò ra cho giai ®o¹n
ph¸t triÓn kinh tÕ n-íc ta hiÖn nay.
ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ tõ c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸
tËp trung sang c¬ chÕ thÞ tr-êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n-íc theo ®Þnh h-íng
x· héi chñ nghÜa, trong ®iÒu kiÖn ®ã nhiÒu lo¹i h×nh Doanh nghiÖp , nhiÒu lo¹i
h×nh kinh tÕ cïng tån t¹i, cïng tham gia ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. §Ó
tån t¹i trong c¬ chÕ míi víi sù c¹nh tranh khèc liÖt, ®ßi hái ho¹t ®éng kinh
doanh nãi chung, th× lîi Ých kinh tÕ cña c¸c doanh nghiÖp nãi riªng vµ lîi Ých
cña toµn x· héi nãi chung lu«n ®-îc quan t©m hµng ®Çu.
Bªn c¹nh nh÷ng thµnh c«ng, tiÕn bé cña mét sè Doanh nghiÖp th× cßn
kh«ng Ýt nh÷ng Doanh nghiÖp hiÖu qu¶ kinh doanh thÊp dÉn ®Õn nguy c¬ sa
sót, kh«ng ®øng næi trong c¬ chÕ thÞ tr-êng, ph¶i s¸t nhËp, ph¸ s¶n hoÆc gi¶i
thÓ. MÆt kh¸c t×nh tr¹ng ho¹t ®éng kinh doanh nãi chung gÆp rÊt nhiÒu khã
kh¨n lóng tóng vµ bÞ ®éng khi chuyÓn sang c¬ chÕ míi, ch-a t×m ra ®-îc c¸c
3
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
gi¶i ph¸p h÷u hiÖu ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh cña m×nh. Ngoµi ra, khi
chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ tr-êng, viÖc xem xÐt ®¸nh gi¸, ph©n tÝch hiÖu qu¶ kinh
doanh cña c¸c Doanh nghiÖp ch-a ®-îc chó ý ®óng møc, nhiÒu Doanh nghiÖp
cßn ch-a ®ñ tiªu chuÈn ®Ó ®¸nh gi¸, c¸c gi¶i ph¸p cho viÖc ®Èy m¹nh kinh
doanh .
NhËn thøc ®-îc tÇm quan träng cña vÊn ®Ò hiÖu qu¶ trong viÖc ®¸nh gi¸,
ph©n tÝch kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh, th× ta cã thÓ th«ng qua nh÷ng h×nh
thøc ph©n phèi thu nhËp cña doanh nghiÖp ®ã. Do ®ã t«i ®· chän ®Ò tµi: “Lîi
Ých kinh tÕ vµ c¸c h×nh thøc ph©n phèi thu nhËp ë ViÖt Nam hiÖn nay”
lµm ®Ò tµi cho bµi nghiªn cøu khoa häc cña m×nh vµ hy väng ®ãng gãp mét
phÇn c«ng søc nhá vµo lý luËn vµ ph-¬ng ph¸p x©y dùng ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶
kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng hiÖn nay cña
ViÖt Nam.
-Môc tiªu nghiªn cøu: nh»m chØ ra cho ng-êi ®äc hiÓu râ ®-îc thÕ nµo
lµ lîi Ých kinh tÕ nãi chung. Tõ ®ã th«ng qua lý luËn chØ ra r»ng tÝnh tÊt yÕu
cho c¸c doanh nghiÖp lµ ph¶i quan t©m ®Õn lîi Ých kinh tÕ. Mµ tr-íc hÕt vµ s¸t
thùc nhÊt lµ h×nh thøc ph©n phèi thu nhËp hîp lý.
4
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Ch-¬ng 1
Lý LuËn c¬ b¶n vÒ lîi Ých kinh tÕ
1.1.B¶n chÊt ,®¨c tr-ng c¬ b¶n cña lîi Ých kinh tÕ
1.1.1.Lîi Ých kinh tÕ:
Ngay tõ khi míi xuÊt hiÖn,con ng-êi ®· tiÕn hµnh c¸c ho¹t déng kinh
tÕ ho¹t ®éng kinh tÕ lu«n gi÷ vai trß trung t©m trong mäi ho¹t ®éng x· héi vµ
nã lµ c¬ së cho c¸c ho¹t ®éng kh¸c.Trong ho¹t ®éng kinh tÕ,con ng-êi lu«n cã
®éng c¬ nhÊt ®Þnh.§éng c¬ thóc ®Èycon ng-êi hµnh ®éng.Møc ®é hµnh ®éng
m¹nh hay yÕu tuú thuéc vµo møc ®é chÝn muåi cña ®éng c¬- tuú thuéc vµo
nhËn thøc vµ thùc hiÖn lîi Ých cña hä.Lîi Ých kinh tÕ vµ ph©n phèi thu nhËp lµ
nh÷ng vÊn ®Ò réng lín liªn quan ®Õn c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ,v¨n ho¸,x· héi cña
nhµ n-íc vµ nh©n d©n lao ®éng,trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi ë
n-íc ta.ChÝnh v× thÕ mµ em chän ®Ò tµi:Lîi Ých kinh tÕ vµ ph©n phèi thu nhËp
trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi ë ViÖt Nam.
Lîi Ých lµ g×?Theo C.M¸c th× ph¹m trï lîi Ých, Ých lîi , cã lîi ®-îc sö
dông nh- lµ cïng nghÜa vµ cã thÓ thay thÕ nhau.Lîi Ých kh«ng ph¶i lµ c¸i g×
trõu t-îng vµ cã tÝnh chÊt chñ quan,mµ c¬ së cña lîi Ých lµ nhu cÇu kh¸ch
quan cña con ng-êi .Con ng-êi cã nhiÒu lo¹i nhu cÇu(vËt chÊt,chÝnh trÞ,v¨n
ho¸), do ®ã cã nhiÒu lo¹i lîi Ých(lîi Ých kinh tÕ ,lîi Ých chÝnh trÞ,lîi Ých v¨n
ho¸,tinh thÇn)
Lîi Ých kinh tÕ lµ mét ph¹m trï kinh tÕ kh¸ch quan,nã xuÊt hiÖn trong
nh÷ng ®iÒu kiÖn tån t¹i lµ mèi quan hÖ x· héi nh»m thùc hiÖn nhu cÇu kinh tÕ
cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ.Nh÷ng nhu cÇu kinh tÕ cña con ng-êi khi nã ®-îc x¸c
®Þnh vÒ mÆt x· héi th× nã trë thµnh c¬ së,néi dung cña lîi Ých kinh tÕ.
Lîi Ých kinh tÕ lµ h×nh thøc biÓu hiÖn cña quan hÖ s¶n xuÊt,nã ®-îc
quy ®Þnh mét c¸ch kh¸ch quan bëi oh-¬ng thøc s¶n xuÊt,bë hÖ thèng quan hÖ
s¶n xuÊt,tr-íc hÕt lµ quan hÖ së h÷u vÒ t- liÖu s¶n xuÊt.Ph.¡nghen
viÕt:"nh÷ng quan hÖ kinh tÕ cña mét x· héi nhÊt ®Þnh nµo ®ã biÓu hiÖn tr-íc
hÕt d-íi h×nh thøc lîi Ých".V.I.Lªnin còng cho r»ng:Lîi Ých cña giai cÊp nµy
5
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
hay giai cÊp kh¸c ®-îc x¸c ®Þnh mét c¸ch kh¸ch quan theo vai trß mµ hä cã
trong hÖ thèng quan hÖ s¶n xuÊt,theo nh÷ng hoµn c¶nh vµ ®IÒu kiÖn sèng cña
hä.
Lµ h×nh thøc biÓu hiÖn cña quan hÖ s¶n xuÊt,lîi Ých kinh tÕ thÓ hiÖn
trong tÊt c¶ bèn kh©u cña qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt x· héi.CÇn kh¼ng ®Þnh r»ng,ë
®©u cã ho¹t ®éng s¶n xuÊt-kinh doanh th× ë ®ã cã lîi kinh tÕ vµ chñ thÓ s¶n
xuÊt-kinh doanh còng lµ chñ thÓ cña lîi Ých kinh tÕ.
1.1.2.Vai trß cña lîi Ých kinh tÕ:
Lîi Ých kinh tÕ lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò sèng cßn cña s¶n xuÊt vµ ®êi
sèng.ChÝnh nh÷ng lîi Ých kinh tÕ ®· g¾n bã con ng-êi víi céng ®ång cña m×nh
vµ t¹o ra nh÷ng kÝch thÝch,th«i thóc,kh¸t väng vµ sù say mª trong ho¹t ®éng
s¶n xuÊt-kinh doanh cho ng-êi lao ®éng.Lîi Ých kinh tÕ ®-îc nhËn thøc vµ
thùc hiªn ®óng th× nã sÏ lµ ®éng lùc kinh tÕ thóc ®Èy con ng-êi hµnh ®éng.Do
®ã,lîi Ých kinh tÕ thÓ hiÖn nh- lµ mét trong nh÷ng ®éng lùc c¬ b¶n cña sù tiÕn
bé x· héi nãi chung,ph¸t triÓn s¶n xuÊt-kinh doanh
nãi riªng.Ph.¡ngghen
cho r»ng,lîi Ých kinh tÕ lµ nh÷ng ®éng c¬ ®· lay chuyÓn nh÷ng quÇn chóng
®«ng ®¶o.Vµ khi chóng biÕn thµnh sù kÝch thÝch ho¹t ®éng cña con ng-êi :"th×
chóng lÊy ®éng ®êi sèng nh©n d©n"
Lîi Ých kinh tÕ cßn cã vai trß quan träng trong viÖc cñng cè,duy tr× c¸c
mèi quan hÖ kinh tÕ gi÷a c¸c chñ thÓ s¶n xuÊt -kinh doanh.Mét khi con
ng-êi(chñ thÓ)tham gia vµo c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®Òu nh»m ®¹t tíi nh÷ng lîi
Ých kinh tÕ t-¬ng xøng víi kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh th× míi ®¶m b¶o n©ng
cao tÝnh æn ®Þnh vµ sù ph¸t triÓn cña c¸c chñ thÓ lîi Ých.Ng-îc l¹i,khi kh«ng
mang l¹i lîi Ých hoÆc lîi Ých kh«ng ®-îc ®Çy ®ñ th× sÏ lµm cho c¸c mèi quan
hÖ ®ã(quan hÖ gi÷a c¸c chñ thÓ)xuèng cÊp. NÕu t×nh trang ®ã kÐo dµi th× sím
muén sÏ dÉn ®Õn tiªu cùc trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt-kinh doanh.
Lîi Ých kinh tÕ thiÕt th©n cña c¸ nh©n ng-êi lao ®éng lµ ®éng lùc trùc
tiÕp ®èi víi sù ho¹t ®éng cña tõng con ng-êi nãi riªng vµ cña c¶ x· héi nãi
chung.
6
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Trong giai ®o¹n lÞch sö hiÖn nay cña ®Êt n-íc, c¸c lîi Ých kinh tÕ, lîi
Ých trø¬c m¾t cña c¸c c¸ nh©n ®ang lµ cÊp b¸ch nhÊt, v× thÕ , nã còng ®ang
®ãng vai trß quan träng h¬n c¶ trong viÖc thóc ®Èy c¸c chñ thÓ ho¹t ®éng vµ
qua ®ã g©y nªn sù vËn ®éng , ph¸t triÓn cña x· héi. V× vËy vµo thêi ®iÓm lÞch
sö hiÖn nay, chóng ta ph¶i chñ tr-¬ng t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi vµ khuyÕn khÝch
c¸c c¸ nh©n , c¸c gia ®×nh còng nh- c¸c nhãm x· héi thùc hiÖn c¸c lîi Ých trªn
®©y lµ hÕt søc ®óng ®¾n, lµ ph¶n ¸nh ®óng nh÷ng ®ßi hái kh¸ch quan cña thùc
tiÔn cuéc sèng. Thùc ra, th«ng qua c¸c chñ tr-¬ng Êy, chóng ta nh»m vµo c¸c
môc ®Ých lín lao h¬n- ®ã lµ ®-a x· héi tho¸t khái khñng ho¶ng vµ tõng b-íc
ph¸t triÓn ®êi sèng kinh tÕ x· héi cña ®Êt n-íc.
1.2.C¸c c¬ cÊu lîi Ých kinh tÕ trong c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ë n-íc
ta:
Trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi ë n-íc ta ®ang tån t¹i nhiÒu
thµnh phÇn kinh tÕ víi sù ®a d¹ng c¸c h×nh thøc së h÷u vÒ t- liÖu s¶n xuÊt vµ
®a d¹ng c¸c h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt-kinh doanh.§¹i héi lÇn thø IX cña
§¶ng ®· x¸c ®Þnh: ë nø¬c ta hiÖn nay cã 6 thµnh phÇn kinh tÕ.§ã lµ:
+Kinh tÕ tËp thÓ: Cã thÓ nãi c¸c hîp t¸c x·(HTX) ®-îc thµnh lËp vµ
tån t¹i mÊy chôc n¨m qua ®-îc h×nh thµnh trªn c¬ së tËp thÓ ho¸ c¸c t- liÖu
s¶n xuÊt mang tÝnh phong trµo vµ ®-îc nÒn kinh tÕ x· héi chñ nghÜa bao cÊp,
nu«i d-ìng ®Õn nay hÇu nh- bÞ tan r· hoÆc ®ang ®øng tr-íc nguy c¬ tan r·.
C¸c hîp t¸c x· n«ng nghiÖp vµ th-¬ng nghiÖp, dÞch vô hÇu nh- ®· biÕn d¹ng
vµ biÕn mÊt hoµn toµn.
Riªng trong n«ng nghiÖp c¸c HTX hay c¸c tËp ®oµn s¶n xuÊt(T§SX)
diÔn ra theo hai xu h-íng sau:
-
PhÇn lín c¸c HTX va T§SX ®-îc thµnh lËp tr-íc ®©y ®· bÞ tan r·
vµ gi¶i thÓ .
-
Sè cßn l¹i tån t¹i chñ yÕu mang tÝnh chÊt h×nh thøc lµm dÞch vô
phôc vô, thóc ®Èy kinh tÕ hé gia ®×nh ph¸t triÓn.
DÜ nhiªn, cïng víi sù tan r· vµ gi¶i thÓ hµng lo¹t cña c¸c HTX vµ c¸c
T§SX trong c¶ n«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp th-¬ng nghiÖp vµ dÞch vô theo m«
7
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
h×nh cò lµ sù h×nh thµnh nh÷ng lo¹i h×nh hîp t¸c kiÓu míi ®a d¹ng ra ®êi mét
c¸ch kh¸ch quan do yªu cÇu cña ®êi sèng vµ s¶n xuÊt x· héi. LoÞa h×nh hîp
t¸c nµy ®-îc h×nh thµnh trªn c¬ së c¸c thµnh viªn x· viªn tù nguyÖn tham gia
vµ ®ãng gãp cæ phÇn trªn nguyªn t¾c cïng cã lîi , lêi ¨n, lç chÞu. Trong c«ng
nghiÖp, th-¬ng nghiÖp vµ dÞch vô nã mang tªn Tæ hîp s¶n xuÊt, c«ng ty…tuú
theo tÝnh chÊt vµ quy m«, cßn trong n«ng nghiÖp nã ®-îc h×nh thµnh vµ hiÖn
cßn ë d¹ng quy m« hîp t¸c nhá.
C¸c quan hÖ kinh tÕ cña c¸c HTX vµ T§SX tr-íc ®©y g¾n liÒn víi
nhµ n-íc, cßn c¸c quan hÖ kinh tÕ cña c¸c c«ng ty , c¸c hîp t¸c x· míi ®-îc
ho¹t ®éng mÊy n¨m qua g¾n liÒn víi c¬ chÕ thÞ tr-êng.
HTX vµ T§SX tr-íc ®©y lµ mét bé phËn cña nÒn kinh tÕ x· héi chñ
nghÜa, quy ®Þnh bëi nhµ n-íc vµ vËn ®éng theo xu h-íng chung ®ã. Cßn kinh
tÕ hîp t¸c hiÖn nay lµ h×nh thøc liªn kÕt tù nguyÖn cña nh÷ng ng-êi lao ®éng,
ng-êi s¶n xuÊt nhá, d-íi c¸c h×nh thøc hÕt søc ®a d¹ng , ®-îc §¶ng vµ nhµ
n-íc ta coi lµ mét bé phËn quan träng trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh
phÇn, cïng víi kinh tÕ nhµ n-íc dÇn dÇn trë thµnh nÒn t¶ng cña nÒn kinh tÕ
.ChØ thÞ ngµy 24-5-1996 cña Ban bÝ th- T¦ §¶ng vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ hîp t¸c
chØ râ: " Nhµ n-íc t«n träng quyÒn tù chñ, tù chÞu tr¸ch nhiÖm trong s¶n xuÊt
kinh doanh cña HTX, kh«ng can thiÖp vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña
HTX". Tuy nhiªn, nhµ n-íc khuyÕn khÝch ph¸t triÓn mäi h×nh thøc kinh tÕ hîp
t¸c , cã c¸c chÝnh s¸ch -u ®·i , hç trî HTX vÒ ®Êt ®ai, thuÕ tÝn dông , ®Çu t-,
xuÊt nhËp khÈu, ®µo t¹o, båi d-ìng c¸n bé …Trong ®iÒu kiÖn võa ®-îc nhËn
sù -u ®·i , hç trî tõ nhµ n-íc , võa ®-îc hoµn toµn ®éc lËp tù chñ trong s¶n
xuÊt kinh doanh, kinh tÕ tËp thÓ hiÖn nay vËn ®éng theo xu h-íng kh¸c nhau ,
võa bÞ quy ®Þnh bëi c¬ chÕ thÞ tr-êng , võa phô thuéc vµo xu h-íng chung cña
c¸c thµnh viªn tham gia hîp t¸c.
§èi víi kinh tÕ tËp thÓ, nhµ n-íc víi c¸c chøc n¨ng cña m×nh, nhÊt lµ
chøc n¨ng hµnh ph¸p vµ kinh tÕ , th«ng qua c¸c luËt doanh nghiÖp, ®Çu
t-…,c¸c chÝnh s¸ch thuÕ , chÝnh s¸ch b¶o trî s¶n xuÊt, c¸c dÞch vô kü thuËt
,cung øng vËt t-, tiªu dïng s¶n phÈm vµ ng©n hµng, tÝn dông…, trong nh÷ng
8
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
chõng mùc nhÊt ®Þnh, nh÷ng ph¹m vi vµ quy m« nhÊt ®Þnh cã thÓ ®Þnh h-íng
®iÒu chØnh sù vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña kinh tÕ tËp thÓ theo ®Þnh h-íng x·
héi chñ nghÜa . DÜ nhiªn, ®ã lµ sù ®iÒu tiÕt ë tÇm vÜ m«. Ch¾c ch¾n r»ng trong
t-¬ng lai thµnh phÇn kinh tÕ tËp thÓ sÏ cïng víi thµnh phÇn kinh tÕ nhµ n-íc
trë thµnh nÒn t¶ng cña nÒn kinh tÕ x· héi chñ nghÜa mµ §¶ng ta chñ tr-¬ng.
.+Kinh tÕ t- b¶n nhµ n-íc : §ã lµ thµnh phÇn kinh tÕ míi xuÊt hiÖn tõ
khi ta thùc hiÖn c«ng cuéc ®æi míi ®Êt n-íc. Cã thÓ kÓ 2 lo¹i h×nh chñ yÕu cña
kinh tÕ hçn hîp gi÷a nhµ n-íc vµ t- nh©n nµy lµ: liªn doanh vµ hîp doanh,
gi÷a nhµ n-íc vµ t- b¶n n-íc ngoµi; vµ liªn doanh, hîp doanh, hçn hîp , gi÷a
nhµ n-íc vµ doanh nghiÖp trong n-íc vµ t- b¶n n-íc ngoµi.
HiÖn nay , 70-75% c¸c dù ¸n liªn doanh víi c¸c nhµ t- b¶n n-íc ngoµi
®Òu cã quy m« trªn d-íi 7 triÖu USD . §iÒu ®ã chøng tá c¸c c«ng ty n-íc
ngoµi ®Çu t- vµo ViÖt Nam giai ®o¹n ®Çu nµy phÇn lín míi chØ lµ c«ng ty nhá,
vèn Ýt, t×m kiÕm c¬ héi cã thÓ mang l¹i lîi nhuËn ngay vµ thu håi vèn nhanh.
Do vËy, ch-a cã c¸c dù ¸n tÇm cì ®Çu t- vµo c¸c ngµnh c«ng nghiÖp nÆng vµ
kinh tÕ mòi nhän. Thu hót c¸c nhµ ®Çu t- giai ®o¹n hiÖn nay phÇn nhiÒu lµ
®iÖn tö, s¶n xuÊt hµng tiªu dïng, dÞch vô, du lÞch, kh¸ch s¹n vµ ng©n hµng.
Trong nh÷ng n¨m võa qua, c¸c nhµ ®Çu t- vµo ViÖt Nam gÆp kh«ng
Ýt khã kh¨n nhÊt lµ thñ tôc hµnh chÝnh m«i tr-êng ®Çu t-…V× vËy, muèn thu
hót c¸c dù ¸n lín cÇn tr-íc hÕt lµm trong s¹ch m«i tr-êng ®Çu t- còng nhban hµnh vµ thùc thi ph¸p luËt nghiªm minh, ®ång bé vµ b×nh ®¼ng .
Dï nhµ n-íc lµ ®ång t¸c gi¶ nh-ng thµnh phÇn kinh tÕ t- b¶n nhµ
n-íc vÉn tu©n theo nh÷ng quy luËt thÐp cña kinh tÕ thÞ tr-êng. ë ®©y xu h-íng
ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp liªn doanh nµy sÏ phô thuéc vµo chñ thÓ bá
vèn ®©ï t- nhiÒu h¬n trªn 50% . NÕu phÝa nhµ n-íc ®Çu t- phÝa ®èi t¸c bªn
ngoµi gãp vèn lín h¬n th× dï nhµ n-íc cã tham gia ®iÒu tiÕt ë c¶ tÇm vÜ m« vµ
vi m« nh- thÕ nµo ch¨ng n÷a th× xu h-íng vËn ®éng tù nhiªn cña nã còng vÉn
nghiªng vÒ con ®-êng ph¸t triÓn t- b¶n chñ nghÜa.
Ngoµi ra cßn cã:
+Kinh tÕ cã vèn ®Çu t- n-íc ngoµi.
9
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
+Kinh tÕ nhµ n-íc.
+Kinh tÕ c¸ thÓ,tiÓu chñ.
+Kinh tÕ t- b¶n t- nh©n
Nh- vËy,trªn mét gãc ®é nµo ®Êy(dùa vµo c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ trùc
tiÕp ch¼ng h¹n) ta cã thÓ thÊy ®-îc 6 c¬ cÊu c¸c lîi Ých kinh tÕ,®ã lµ:
_Thµnh phÇn kinh tÕ nhµ n-íc cã lîi Ých cña Nhµ n-íc(x· héi);lîi Ých
tËp thÓ;lîi Ých c¸ nh©n ng-êi lao ®éng.
_Thµnh phÇn kinh t Õ tËp thÓ cã lîi Ých tËp thÓ; lîi Ých x· héi;lîi Ých c¸
nh©n.
_Thµnh phÇn kinh tÕ t- b¶n nhµ n-íc cã lîi Ých cña doanh nghiªp;lîi Ých
cña x· héi;lîi Ých cña c¸ nh©n ng-êi lao ®éng.
_Thµnh phÇn kinh tÕ c¸ thÓ,tiÓu chñ cã lîi Ých c¸ nh©n,lîi Ých x· héi.
Thµnh phÇn kinh tÕ t- b¶n t- nh©n cã:lîi Ých chñ doanh nghiÖp;lîi Ých c¸
nh©n ng-êi lao ®éng;lîi Ých x· héi.
_Thµnh phÇn kinh tÕ cã vèn ®Çu t- n-íc ngoµi cã lîi Ých cña nhµ ®Çu tn-íc ngoµi;lîi Ých cña n-íc chñ nhµ; lîi Ých cña ng-êi lao ®éng trong c¸c
doanh nghiªp liªn doanh.
Trong c¸c c¬ cÊu lîi Ých kinht Õ Êy,th× lîi Ých kinh tÕ nhµ n-íc(x·
héi)gi÷ vai trß"hµng ®Çu"vµ lµ c¬ së ®Ó thùc hiÖn c¸c lîi Ých kh¸c,cßn lîi Ých
kinh tÕ cña ng-êi lao ®éng lµ quan träng,nã thÓ hiÖn nh- lµ ®éng lùc trùc tiÕp
thóc ®Èy ng-êi lao ®éng.
Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng,mçi c¸ nh©n,doanh nghiÖp. ChØ hµnh
®éng khi hä thÊy ®ù¬c lîi Ých kinh tÕ cña m×nh mµ kh«ng cÇn thuyÕt phôc
hoÆc c-ìng bøc.Song,v× cã nhiÒu lîi Ých kinh tÕ kh¸c nhau vµ v× lîi Ých riªng
cña mçi c¸ nh©n,v× lîi Ých côc bé,tr-íc m¾t cã thÓ lµm tæn hai ®Õn lîi Ých
chung cña céng ®ång(tËp thÓ vµ x· héi).Do ®ã,nhµ n-íc x· héi chñ nghÜa ViÖt
Nam víi t- c¸ch lµ ng-êi tæ chøc c¸n bé qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh nÒn kinh tÕ vÜ
m« ph¶i gi¶i quyÕt tèt mèi quan hÖ gi÷a c¸c lîi Ých kinh tÕ vµ h-íng chóng
vµo mét quü ®¹o chung,t¹o ®éng lùc l©u bÒn,m¹nh mÏ vµ v÷ng ch¾c cho sù
ph¸t triÓn.
10
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Gi¶i quyÕt mèi quan hÖ gi÷a c¸c lîi Ých kinh tÕ lµ mét vÊn ®Ò kh¸
phøc t¹p vµ gi÷ vÞ trÝ quan träng trong viÖc nghiªn cøu nguån gèc,®éng lùc
ph¸t triÓn x· héi nãi chung,ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr-êng nãi riªng.Theo
Ph.Angghen,"ë ®©u kh«ng cã lîi Ých chung,ë ®ã kh«ng cã sù thèng nhÊt vÒ
môc ®Ých".Qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt mèi quan hÖ gi÷a c¸c lîi Ých kinh tÕ lµ t¹o ra
c¸c ®iÒu kiÖn trong ®ã viÖc thùc hiÖn c¸c lîi Ých sao cho cïng mét h-íng vµ
®¶m b¶o tÝnh hµng ®Çu cña lîi Ých x· héi,c¸i cã lîi ®èi víi x· héi th× ph¶i cã
lîi Ých ®èi víi tËp thÓ, c¸ nh©n vµ mçi doanh nghiÖp. §ã lµ nguyªn t¾c cña sù
kÕt hîp kinh tÕ trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng.
Gi¶i quyÕt tèt mèi quan hÖ gi÷a c¸c lîi Ých kinh tÕ ph¶i tÝnh ®Õn sù
®an chÐo ,chÕ -íc, t¸c ®éng qua l¹i gi÷a c¸c lîi Ých kinh tÕ, ®ång thêi ph¶i
tÝnh to¸n, mét c¸ch toµn diÖn ,®¶m b¶o lîi Ých tr-íc m¾t ,l©u dµi, lîi Ých toµn
bé,bé phËn.
ë nø¬c ta hiÖn nay,sù kÕt hîp c¸c lîi Ých kinh tÕ nh»m t¹o ra ®éng lùc
thóc ®Èy môc tiªu:d©n giµu, n-íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng,d©n chñ ,v¨n
minh.H-íng c¸c lîi Ých vµo quü ®¹o chung vµ sù kÕt hîp chóng nh»m t¹o ra
®éng lùc cho sù ph¸t triÓn b»ng c¸ch:
_ Víi chøc n¨ng tæ chøc kinh tÕ,nhµ n-íc ta ®éng viªn mäi ng-êi,mäi
lùc l-îng,mäi thµnh phÇn kinh tÕ,thùc hiÖn tèt chiÕn l-îc ph¸t triÓn kinh tÕ
2001-2010.
_ X¸c ®Þnh vÒ l-îng cña mçi lo¹i lîi Ých kinh tÕ vµ quan hÖ tû lÖ vÒ mÆt
l-îng gi÷a c¸c lo¹i lîi Ých kinh tÕ (®©y lµ vÊn ®Ò phøc t¹p) cã thÓ vµ cÇn thùc
hiÖn b»ng c¸c h×nh thøc kinh tÕ thÓ hiÖn ë mét sè chÝnh s¸ch kinh tÕ cña nhµ
n-íc:tiÒn l-¬ng,chÝnh s¸ch gi¸ c¶,thÞ tr-êng,tÝn dông,thuÕ,ph©n phèi lîi
nhuËn,….
1.3.Lîi Ých kinh tÕ vµ vÊn ®Ò ph¸t triÓn céng ®ång trong giai ®o¹n
hiÖn nay
Sù say mª lµm giµu hiÖn nay cña x· héi ta thùc chÊt lµ sù say mª c¸c
lîi Ých kinh tÕ- lîi Ých vËt chÊt. ThÕ nh-ng ®êi sèng con ng-êi kh«ng ph¶i chØ
cã kinh tÕ, vËt chÊt. §êi sèng cña mét x· héi còng kh«ng ph¶i chØ cã vËt chÊt.
11
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
§µnh rµnh , vµo nh÷ng thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh cña tiÕn tr×nh ph¸t triÓn cña
x· héi, cã thÓ ph-¬ng diÖn nµy hay ph-¬ng diÖn kia cña ®êi sèng x· héi ®-îc
-u tiªn ,®-îc tËp trung nhiÒu h¬n. ThÕ nh-ng, ®iÒu Êy kh«ng cã nghÜa lµ h¹
thÊp hay bá qua c¸c mÆt c¸c ph-¬ng diÖn kh¸c. Sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña ®êi
sèng, x· héi lµ mét qu¸ tr×nh liªn tôc .Do ®ã, sù gi¸n ®o¹n hay g·y khóc cña
mÆt nµy hay mÆt kia cña ®êi sèng x· héi bao giê còng g©y ra nh÷ng tæn
th-¬ng, nh÷ng biÕn ®éng, thËm chÝ t¹o ra nh÷ng lùc l-îng ph¸ vì hoÆc ®Èy lïi
qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña toµn thÓ céng ®ång.
ChÝnh v× thÕ, trong thêi gian võa qua,do bÞ cu«n hót vµo thùc hiÖn c¸c
nhu cÇu tån t¹i tèi thiÓu- nhu cÇu vËt chÊt- mµ ta Ýt cã ®iÒu kiÖn quan t©m
nhiÒu ®Õn c¸c ph-¬ng diÖn, c¸c khÝa c¹nh kh¸c cña cuéc sèng x· h«i. §iÒu ®ã
trong chõng mùc nhÊt ®Þnh ®· dÉn ®Õn viÖc lµm n¶y sinh mét sè vÊn ®Ò vÒ v¨n
ho¸ x· héi kh¸c kh¸ bøc xóc.
V× vËy, trong bèi c¶nh nÒn kinh tÕ hiÖn nay, ®Ó ph¸t triÓn céng ®ång
mét c¸ch toµn diÖn vµ bÒn v÷ng cÇn sím t¹o lËp mét c¬ chÕ kÕt hîp hµi hoµ
mét sè quan hÖ sau:
1.3.1. Quan hÖ gi÷a lîi Ých kinh tÕ vµ lîi Ých v¨n ho¸- x· héi
§©y lµ mét quan hÖ c¬ b¶n , bao trïm vµ chi phèi hÇu nh- toµn bé ®êi
sèng x· héi. ThÕ nh-ng nã kh«ng hÒ trõu t-îng mµ hÕt søc cô thÓ trong céng
®ång. Sù chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ vµ c¸c quan hÖ kinh tÕ thêi gian qua còng
g©y nªn sù thay ®æi hÕt søc c¨n b¶n c¸c vÊn ®Ò v¨n ho¸- x· héi .Cã thÓ nãi ,sù
chuyÓn ®æi trong lÜnh vùc v¨n ho¸- x· héi chñ yÕu mang tÝnh tù ph¸t vµ cã rÊt
nhiÒu biªñ hiÖn lóng tóng.
Nh÷ng ho¹t ®éng v¨n ho¸-x· héi céng ®ång nµy tr-íc ®©y võa ®-îc
nhµ n-íc bao cÊp võa ®-îc c¸c hîp t¸c x· hay c¸c cÊp chÝnh quyÒn ®Þa
ph-¬ng hç trî vÒ kinh phÝ. HIÖn nay, c¸c nguån kinh phÝ bao cÊp chÝnh kh«ng
cßn n÷a. Do vËy, c¸c ho¹t ®éng mang tÝnh céng ®ång nµy hÇu nh- bÞ bá r¬i. ë
nhiÒu n¬i, nhiÒu lóc c¸c ho¹t ®éng v¨n ho¸ tinh thÇn cña céng ®ång cë së
hoÆc bÞ l«i cuèn theo h-íng nµy , h-íng kh¸c, hoÆc bÞ xuèng cÊp, tan r·, mÊt
ph-¬ng h-íng, rèi lo¹n.
12
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Nh- vËy, trong ®iÒu kiÖn chuyÓn ®æi c¬ chÕ hiÖn nay, lîi Ých kinh tÕ
cña c¸ nh©n vµ x· héi ngµy cµng ®-îc thùc hiÖn, nh-ng c¸c lîi Ých v¨n ho¸-x·
héi h-íng vµo sù ph¸t triÓn céng ®ång vµ nh©n tÝnh hÇu nh- kh«ng ®-îc quan
t©m mét c¸ch ®óng møc .NghÜa lµ, hiÖn ®ang cã sù vËn ®éng ng-îc h-íng
nhau gi÷a kinh tÕ vµ v¨n ho¸- tinh thÇn trong céng ®ång x· héi, v× thÕ mét sè
vÊn ®Ò v¨n ho¸- x· héi hÇu nh- ch-a ®-îc quan t©m mét c¸ch ®óng møc.
NhiÒu céng ®ång c¬ së cµng hoµ nhËp vµo ®êi sèng kinh tÕ thÞ tr-êng th× cµng
trë nªn phøc t¹p h¬n.
VÊn ®Ò ®Æt ra lµ, lµm thÕ nµo ®Ó t¹o lËp ®-îc mét c¬ chÕ linh ho¹t:cã
sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ vÒ kinh tÕ ®ång thêi thóc ®Èy sù ph¸t triÓn phong phó
vµ ®a d¹ng c¸c lÜnh vùc v¨n ho¸- x· héi. NghÜa lµ, t¹o lËp ®-îc mét sù ph¸t
triÓn ®ång hµnh tæng thÓ cña mét céng ®ång x· héi.
§ã lµ mét c¬ chÕ ®-îc thiÕt lËp vµ chÕ ®Þnh thèng nhÊt tõ trung -¬ng
®Õn ®Þa ph-¬ng, ®-îc qu¶n lý, ®iÒu tiÕt vµ tµi trî , tµi chÝnh theo c¸c cÊp chÝnh
quyÒn cña nhµ n-íc. DÜ nhiªn, ®©y lµ mét c¬ chÕ më ®Ó cã thÓ thu hót vµ huy
®éng ®-îc c¸c nguån tµi chÝnh vµ tµi trî trong nh©n d©n. ChØ cã nh- thÕ míi
t¹o cho x· héi ph¸t triÓn mét c¸ch thùc sù bÒn v÷ng.
1.3. 2. Lîi Ých kinh tÕ vµ c¸c vÊn ®Ò chÝnh s¸ch x· héi
Trong giai ®o¹n kinh tÕ thÞ tr-êng më cöa hiÖn nay, sù ®Ò cao lîi Ých
kinh tÕ cña c¸c chñ thÓ ho¹t ®éng bÞ quy ®Þnh bëi tÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan chø
kh«ng ph¶i do ý muèn chñ quan cña bÊt cø c¸ nh©n nµo. §ã ch¼ng qua chØ lµ
sù tu©n thñ c¸c quy luËt kh¸ch quan ®ang chi phèi ®êi sèng kinh tÕ x· héi ®Êt
n-íc
ThÕ nh-ng c¸c quy luËt kh¸ch quan khi xuÊt hiÖn vµ ho¹t ®éng th-êng
bÞ chi phèi bëi c¸c ý muèn chñ quan cña c¸c chñ thÓ mµ th-êng mang tÝnh"tù
nã" .Do vËy, nã kh«ng tÝnh ®Õn khÝa c¹nh t×nh c¶m vµ nh©n v¨n cña con
ng-êi, còng kh«ng tÝnh ®Õn c¸c duyªn nî qu¸ khø cña c¸c chñ thÓ ho¹t
®éng.V× lÏ ®ã, trong c«ng cuéc ®æi míi ®Êt n-íc hiÖn nay cïng víi sù t¨ng
tr-ëng m¹nh mÏ vÒ kinh tÕ, nhiÒu vÊn ®Ò thuéc vÒ chÝnh s¸ch x· héi ®ang
®-îc ®Æt ra hÕt søc cÊp b¸ch.
13
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
§ã lµ do , x· héi ta võa b-íc ra khái nh÷ng cuéc chiÕn tranh kÐo dµi
vµ khèc liÖt.X-¬ng m¸u cña hµng triÖu ng-êi ®· ®æ, tµi s¶n cña hµng triÖu
ng-êi ®· ®-îc huy ®éng ,gãp vµo cuéc ®Êu tranh vµo nÒn ®éc lËp tù do cña
d©n téc. Râ rµng, khi b-íc vµo x©y dùng l¹i ®Êt n-íc trong ®iÒu kiÖn hoµ b×nh,
trong qu¸ tr×nh tiÕn hµnh sù nghiÖp ®æi míi, ta kh«ng thÓ quay l-ng l¹i víi thÕ
hÖ qóa khø cña cha anh, kh«ng thÓ ®Ó mÆc cho nh÷ng quy luËt kinh tÕ thÞ
tr-êng l¹nh lïng chi phèi vµ dÉn d¾t x· héi ta.
VÊn ®Ò lµ, trªn c¬ së nh÷ng thµnh qu¶ hÕt søc ®¸ng khÝch lÖ do nÒn
kinh tÕ thÞ tr-êng mang l¹i, ta cÇn sím tËp trung vµ gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò
thuéc vÒ chÝnh s¸ch x· héi,cã thÓ kh¼ng ®Þnh ®©y lµ nh÷ng vÊn ®Ò lu«n ®Æt ra
trong mäi x· héi, nh-ng riªng víi n-íc ta cã nh÷ng nÐt rÊt ®Æc biÖt
Thø nhÊt,x· héi ta võa tr¶i qua hai cuéc kh¸ng chiÕn, sù mÊt m¸t víi
mét bé phËn d©n c- lµ v« cïng lín, kh«ng g× bï ®¾p næi, chóng ta ph¶i cã
nh÷ng chÝnh s¸ch hËu chiÕn nh- thÕ nµo ®Ó t-¬ng øng víi c«ng tr¹ng vµ
nh÷ng hy sinh cña hä. §©y lµ nh÷ng khÝa c¹nh hÕt søc nh¹y c¶m vµ nã cµng
nh¹y c¶m h¬n, do sù ph©n ho¸ giµu nghÌo ngµy cµng diÔn ra m¹nh mÏ trong
x· héi ngµy nay. Gi¶i quyÕt ®óng ®¾n vÊn ®Ò nµy lµ nh÷ng hµnh ®éng thùc
tiÔn kh¼ng ®Þnh lÝ t-ëng cao ®Ñp cña §¶ng vµ nhµ n-íc ta.
Thø hai, x· héi ta mÊy chôc n¨m qua ®· thùc hiÖn c¬ chÕ qu¶n lý
mang tÝnh bao cÊp .Nh÷ng h¹n chÕ cña nã th× kh«ng ai cã thÓ bµo ch÷a ®-îc
nh-ng nh÷ng -u ®iÓm cña nã th× ch¾c ch¾n kh«ng ai cã thÓ phñ ®Þnh ®-îc.
Trong nh÷ng -u ®iÓm thÓ hiÖn tÝnh -u viÖt cña x· héi chñ nghÜa cña chóng ta
cã nh÷ng vÊn ®Ò thuéc chÝnh s¸ch x· héi, trong ®ã ®Æc biÖt lµ khÝa c¹nh phóc
lîi x· héi vµ ®¶m b¶o x· héi.
HiÖn nay chÕ ®é bao cÊp b×nh qu©n kh«ng cßn n÷a, sù ph©n ho¸ giµu
nghÌo trong x· héi ngµy cµng m¹nh mÏ th× kh¶ n¨ng vµ c¬ héi cña ng-êi d©n
th× ngµy cµng c¸ch biÖt nhau. Sù bÊt b×nh ®¼ng vÒ kinh tÕ sÏ dÉn ®Õn bÊt b×nh
®¼ng vÒ x· héi. Thãi quen, nÕp nghÜ vµ nèi sèng cña thêi bao cÊp khi va ®Ëp
vµo c¬ chÕ thÞ tr-êng ®· t¹o nªn nh÷ng "có sèc" kh¸ nÆng nÒ vÒ t©m lý ®èi víi
kh«ng Ýt ng-êi.
14
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
VËy lµm thÕ nµo ®Ó thùc hiÖn ®-îc phóc lîi x· héi chung nh»m t¹o ra
c¸c c¬ héi b×nh ®¼ng cho mäi ng-êi d©n , nghÜa lµ t¹o ra nh÷ng ®iÒu kiÖn
thuËn lîi cho mäi ng-êi ®Ó hä cã chung mét nÒn t¶ng, mét ®iÓm xuÊt ph¸t,
cïng hoµ nhËp, cïng ph¸t triÓn? Lµm thÕ nµo ®Ó h¹n chÕ vµ ng¨n chÆn xu
h-íng ph¸t triÓn chñ nghÜa c¸ nh©n cùc ®oan vµ ph¸t huy ®-îc tinh thÇn tËp
thÓ , céng ®ång s½n cã trong truyÒn thèng v¨n ho¸ , d©n téc?
Cè nhiªn, nÕu kinh tÕ kh«ng phat triÓn, nÕu d©n kh«ng giµu ,n-íc
kh«ng m¹nh th× ch¾c ch¾n th× kh«ng thÓ thùc hiÖn ®-îc nh÷ng vÊn ®Ò chÝnh
s¸ch x· héi ë mét møc ®é nµo ®ã. ThÕ nh-ng, sù t¨ng tr-ëng kinh cña ®Êt
n-íc trong giai ®o¹n võa qua ®· b-íc ®Çu t¹o ra mét c¬ së nhÊt ®Þnh ®Ó thóc
®Èy viÖc thùc hiÖn c¸c vÊn ®Ò thuéc vÒ chÝnh s¸ch x· héi nh- phóc lîi x· héi
,b¶o hiÓm x· héi vµ b¶o trî x· héi.
MÆc dï x· héi nµo còng cã nh÷ng chÝnh s¸ch x· héi, nh-ng do trong
®iÒu kiÖn ®Æc biÖt cña x· héi ta mµ trong t×nh h×nh hiÖn nay chóng ta cÇn hÕt
søc quan t©m gi¶i quyÕt . §©y lµ nh÷ng vÊn ®Ò lín cña ®êi sèng kinh tÕ x· héi
vµ chÝnh nã cho thÊy tÝnh -u viÖt cña mét chÕ ®é x· héi. V× vËy , viÖc gi¶i
quyÕt vÊn ®Ò nµy mét c¸ch ®óng ®¾n kÞp thêi sÏ ®ãng gãp , kh¼ng ®Þnh sù ®Þnh
h-íng x· héi chñ nghÜa trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña x· héi ta giai ®o¹n hiÖn
nay.
1.3.3. Lîi Ých kinh tÕ vµ vÊn ®Ò m«i tr-êng sèng:
Trong nhiÒu n¨m qua chóng ta rÊt Ýt quan t©m ®Õn vÊn ®Ò m«i tr-êng
sèng- c¶ m«i tr-êng tù nhiªn vµ m«i tr-êng x· héi. V× vÊn ®Ò nµy trong suèt
gÇn nöa thÕ kû qua cã thÓ nãi ch-a khi nµo ®Æt ra mét c¸ch gay g¾t, ®ßi hái x·
héi ph¶i ®Çu t- gi¶i quyÕt nh- hiÖn nay.
Thùc vËy,cã thÓ nãi viÖc qu¶n lý vµ ®iÒu khiÓn céng ®ång theo m«
h×nh hµnh chÝnh thèng nhÊt tr-íc ®©y ®· t¹o ra mét m«i tr-êng x· héi thùc sù
æn ®Þnh vµ thuÇn nhÊt. Nh÷ng chuÈn mùc x· héi, nh÷ng gi¸ trÞ ®¹o ®øc, nh÷ng
®Æc tr-ng c¬ b¶n cña con ng-êi míi ®-îc ®Ò cao t¹o nªn nh÷ng khu«n ®óc s½n
cã vÒ thÕ hÖ con ng-êi .Khi Êy, nÕu cã mét ng-êi nµo ®ã hay nh÷ng biÓu hiÖn
15
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
nµo ®ã kh¸c víi khu«n mÉu th× sÏ bÞ céng ®ång, toµn x· héi nªn ¸n,ng¨n chÆn
vµ c« lËp.
B©y giê nh×n l¹i, ta cã thÓ phª ph¸n nh÷ng h¹n chÕ cña c¸ch qu¶n lý
vµ ®iÒu khiÓn x· héi theo m« h×nh Êy.Nh-ng râ rµng, m«i tr-êng x· héi ngµy
®ã thùc sù trong s¹ch vµ lµnh m¹nh. Nh÷ng tÖ n¹n x· héi nh- t×nh tr¹ng ph¹m
ph¸p, m¹i d©m, nghiÖn hót, cê b¹c, bu«n lËu…gÇn nh- bÞ lo¹i bá ë ®êi sèng x·
héi trong nhiÒu chôc n¨m.
§èi víi tù nhiªn còng thÕ. Cã lÏ lµ do tr-íc ®©y d©n c- cßn th-a thít
nhu cÇu con ng-êi cßn ®¬n gi¶n vµ ®-îc qu¶n lý tËp trung thèng nhÊt, h¬n thÕ,
chóng ta l¹i ®-îc ®iÒu kiÖn tù nhiªn -u ®·i , ®ång thêi c¶ x· héi ta cßn ®ang
dån søc vµo sù nghiÖp thèng nhÊt ®Êt nø¬c ë mét chõng mùc nhÊt ®Þnh ,cã thÓ
nãi trong hµng chôc n¨m chóng ta kh«ng ph¶i bËn t©m ®Õn n¹n ph¸ rõng , «
nhiÔm m«i tr-êng hay chÊt th¶i c«ng nghiÖp….
Nh-ng trong kho¶ng h¬n m-êi n¨m trë l¹i ®©y nhÊt lµ mÊy n¨m qua,
vÊn ®Ò m«i tr-êng sinh sèng cña x· héi ta næi lªn hÕt søc gay g¾t .
a.M«i tr-êng x· héi:
Thùc hiÖn kinh tÕ thÞ tr-êng , më cöa vµ d©n chñ ho¸ ®êi sèng x· héi ®·
lµm thay ®æi c¨n b¶n diÖn m¹o cña x· héi ta . NÐt ®Æc biÖt dÔ nhËn thÊy lµ
cïng víi sù t¨ng tr-ëng kinh tÕ, n©ng cao møc sèng cña con ng-êi lµ sù thay
®æi c¸c chuÈn mùc x· héi vµ lèi sèng. §¸ng lo ng¹i lµ sù xuÊt hiÖn trµn lan
nh÷ng tÖ n¹n x· héi cã nguy c¬ kh«ng kiÓm so¸t næi. §ã lµ nh÷ng b¨ng nhãm
téi ph¹m cã tæ chøc vµ vò khÝ ®e do¹ tµi s¶n , tÝnh m¹ng cña ng-êi d©n; ®ã lµ
n¹n m¹i d©m vµ ma tuý ph¸t triÓn trµn lan tµn ph¸ nh÷ng tÕ bµo cuèi cïng cña
x· héi vµ th¸ch thøc gièng nßi tr-íc n¹n dÞch thÕ kû; ®ã lµ n¹n bu«n lËu ,lõa
®¶o vµ tham nhòng…nh÷ng tÖ n¹n x· héi nµy d-êng nh- ®· gÆp ®-îc m«i
tr-êng thuËn lîi ®Ó sinh s«i n¶y në.
Trong nhiÒu nguyªn nh©n dÉn ®Õn tÖ n¹n x· héi nµy xÐt ®Õn cïng th×
nguyªn nh©n kinh tÕ ®ãng vai trß c¬ b¶n . V× nh÷ng lîi Ých kinh tÕ cña c¸ nh©n
m×nh mµ nh÷ng ®èi t-îng nµy bÊt chÊp tÊt c¶ mµ kh«ng trõ mét thñ ®o¹n nµo
kÓ c¶ giÕt ng-êi. Sù ph¸t triÓn cùc ®oan cña lèi sèng c¸ nh©n, lèi sèng tiªu
16
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
dïng , sù say mª ®êi sèng vËt chÊt mét c¸ch bÖnh ho¹n ®· lµm cho kh«ng Ýt
ng-êi mÊt nh©n tÝnh. §ã thùc sù lµ mét nguy c¬ ®e do¹ sù ph¸t triÓn lµnh
m¹nh vµ æn ®Þnh x· héi trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay.
b. M«i tr-êng tù nhiªn:
Kh«ng ph¶i chØ cã vÊn ®Ò m«i tr-êng x· héi ®ang ®øng tr-íc nguy c¬
vµ th¸ch thøc lan gi¶i mµ m«i tr-êng tù nhiªn còng ®ang ®Æt ra nh÷ng vÊn ®Ò
v« cïng nghiªm träng. Cïng víi sù tµn ph¸ m«i tr-êng tù nhiªn, sù c©n b»ng
sinh th¸i mang tÝnh tæng thÓ quèc gia, qu¸ tr×nh huû ho¹i qu¸ tr×nh sinh th¸i
còng ®ang phæ biÕn ë tÇm vi m«. ChÝnh viÖc sö dông mét c¸ch v« téi v¹, kÐm
hiÓu biÕt ph©n ho¸ häc vµ thuèc trõ s©u víi nång ®é cao mµ m«i tr-êng sèng
n«ng th«n bÞ « nhiÔm nÆng nÒ, ¶nh h-ëng trùc tiÕp ®Õn søc khoÎ vµ tÝnh m¹ng cña
mäi ng-êi.
VÊn ®Ò « nhiÔm m«i tr-êng ®Æc biÖt nghiªm träng ®èi víi c¸c ®« thÞ
lín cña chóng ta trong giai ®o¹n hiÖn nay. HÇu nh- c¸c thµnh phè ®Òu qu¸ t¶i
, mËt ®é d©n c- qu¸ lín mµ c¸c h¹ tÇng c¬ së l¹i thÊp kÐm. Qu¸ tr×nh ®« thÞ
ho¸ diÔn ra nhanh chãng kh«ng tu©n thñ quy ho¹ch tæng thÓ ®· ph¸ vì m«i
tr-êng sinh th¸i vµ m«i tr-êng thÈm mü. C¸c chÊt th¶i ®« thÞ vµ chÊt th¶i c«ng
nghiÖp kh«ng ®-îc sö lý ®· ®Æc biÖt lµm « nhiÔm kh«ng khÝ vµ nguån n-íc
sinh ho¹t…TÊt c¶ nh÷ng vÊn ®Ò gay g¾t nµy ®ang th¸ch thøc sù ph¸t triÓn c¸c
®« thÞ chóng ta .
Nh- thÕ , trong giai ®o¹n hiÖn nay nh÷ng vÊn ®Ò m«i tr-êng sinh
sèng cña con ng-êi- c¶ tù nhiªn vµ x· héi- ®ang ®Æt ra hÕt søc gay g¾t ®èi víi
sù ph¸t triÓn cña x· héi ta. Kinh tÕ sÏ kh«ng thÓ t¨ng tr-ëng víi tèc ®é cao, x·
héi sÏ kh«ng ph¸t triÓn nÕu c¸c tÖ n¹n x· héi lµm cho c¸c ®êi sèng x· héi trë
nªn rèi lo¹n , bÊt æn , kh«ng kiÓm so¸t næi, nÕu m«i tr-êng tù nhiªn bÞ «
nhiÔm vµ sù c©n b»ng sinh th¸i ë tÇm vi m« vµ vÜ m« bÞ ph¸ vì.
VÊn ®Ò m«i tr-êng sinh sèng cã t¸c ®éng tíi sinh mÖnh cña tõng con
ng-êi cô thÓ, t-ng gia ®×nh cô thÓ .ThÕ nh-ng ®Ó gi¶i quyÕt ®-îc vÊn ®Ò nµy
®ßi hái vÊn ®Ò ph¶ ®-îc chó ý ë tÇng vÜ m«. Bëi lÏ, mçi con ng-êi chØ quan
t©m ®Õn lîi Ých thiÕt th©n cña m×nh. Trong giai ®o¹n hiÖn nay, do thóc Ðp cña
17
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
®êi sèng th-êng nhËt mµ hä chØ quan t©m ®Õn lîi Ých kinh tÕ, lîi Ých vËt chÊt
tr-íc m¾t cña b¶n th©n vµ gia ®×nh. ë ®©y kh«ng thÓ quy kÕt ®ã lµ sù Ých kû
hay thiªn tÝnh cña con ng-êi mµ nªn xem lµ mét sù quy luËt, mét tÊt yÕu kinh
tÕ cña c¶ giai ®o¹n lÞch sö hiÖn t¹i buéc c¸c c¸ nh©n ph¶i suy nghÜ vµ hµnh
®éng nh- vËy.
Râ rµng, trong giai ®o¹n hiÖn nay, vÊn ®Ò m«i tr-êng sèng g¾n bã hÕt
søc chÆt chÏ víi khÝa c¹nh lîi Ých kinh tÕ. Trong khi ®ã, lîi Ých kinh tÕ ®ang lµ
mèi quan t©m hµng ®Çu cña tõng c¸ nh©n riªng lÎ còng nh- cña c¶ x· héi n-íc
ta . Bµi to¸n ®Æt ra lµ, lµm thÕ nµo ®Ó võa ®¹t ®-îc nh÷ng lîi Ých kinh tÕ , l¹i
võa b¶o ®¶m ®-îc m«i tr-êng sinh sèng trong s¹ch vµ lµnh m¹nh .
H¼n lµ bµi to¸n tr-íc hÕt ph¶i ®-îc gi¶i quyÕt ë tÇm vÜ m«. Vµ , dÜ
nhiªn, kh«ng ph¶i chØ quy gi¶n ë vÊn ®Ò lîi Ých kinh tÕ cña c¸ nh©n vµ c¸c
nhãm ng-êi , mµ cÇn ®Æt nã trong c¸c quan hÖ réng lín h¬n.
§ã lµ kh«ng
chØ dõng l¹i ë tÇm chiÕn l-îc ph¸t triÓn kinh tÕ chiÕn l-îc x· héi mµ h¬n thÕ
cÇn ph¶i cã nh÷ng c¬ chÕ thùc thi vµ kiÓm so¸t thùc hiÖn cô thÓ c¸c chiÕn l-îc
®ã nh- thÕ nµo. DÜ nhiªn, c¬ chÕ ®ã cÇn thÓ hiÖn mét c¸ch trung thµnh , nhÊt
qu¸n tÝnh thèng nhÊt vµ ®ång bé cña chiÕn l-îc, sao cho sù triÓn khai chiÕn
l-îc vµ ®-êng lèi t¹o lËp ®-îc sù ph¸t triÓn hµi hoµ gi÷a lîi Ých vËt chÊt vµ lîi
Ých tinh thÇn, gi÷a lîi Ých chung vµ lîi Ých riªng, gi÷a lîi Ých trø¬c m¾t va lîi
Ých l©u dµi.
Tãm l¹i, trong qu¸ tr×nh t¨ng tèc sù ph¸t triÓn hiÖn nay mét vÊn ®Ò
mang tÝnh nguyªn t¾c lµ ph¶i qu¶n lý mét c¸ch s¸t sao vµ kh«ng ngõng ®iÒu
tiÕt ®Ó t¹o lËp ®-îc c¸c mèi quan hÖ thèng nhÊt vµ hµi hoµ gi÷a c¸ nh©n vµ x·
héi, gi÷a con ng-êi vµ tù nhiªn.
Cã t¹o lËp ®-îc sù hµi hoµ vµ thèng nhÊt hai mèi quan hÖ nªu trªn ,
chóng ta míi thùc sù ®-a ®Êt n-íc vµo quü ®¹o ph¸t triÓn toµn diÖn vµ bÒn
v÷ng. Cã nh- thÕ chóng ta míi tõng b-íc thùc hiÖn ®-îc lý t-ëng tèt ®Ñp cña
§¶ng vµ nh©n d©n ta, ®ã lµ x©y dùng thµnh c«ng chñ nghÜa x· héi ë ViÖt Nam.
18
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
ch-¬ng 2
C¸c h×nh thøc ph©n phèi thu nhËp ë
ViÖt Nam
Lý luËn vÒ ph©n phèi cã vÞ trÝ quan träng trong kinh tÕ chÝnh trÞ.Nã lµ
vÊn ®Ò réng lín ,liªn quan ®Õn c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ,v¨n ho¸,x· héi…cña nhµ
n-íc vµ nh©n d©n lao ®éng.PhÇn nµy kh«ng tr×nh bµy toµn bé vÊn ®Ò chi phèi
mµ chØ bµn vÒ ph©n phèi thu nhËp quèc d©n ,h×nh thµnh thu nhËp cña c¸c tÇng
líp d©n c-.Ph©n phèi thu nhËp trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi lµ
mét vÊn ®Ò v« cïng quan träng ®Ó t¹o ra ®éng lùc m¹nh mÏ gãp phÇn tÝch cùc
thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn ,æn ®Þnh t×nh h×nh kinh tÕ-x· héi ,n©ng cao ®êi
sèng nh©n d©n,thùc hiÖn môc tiªu d©n giµu ,n-íc m¹nh,x· héi c«ng b»ng,d©n
chñ ,v¨n minh.
2.1.b¶n chÊt vµ vÞ trÝ cña ph©n phèi:
2.1.1.Ph©n phèi lµ mét kh©u cña qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt x· héi
Qu¸ tr×nh t¸I s¶n xuÊt x· héi,theo nghÜa réng,gåm 4 kh©u:
+ S¶n xuÊt
+Ph©n phèi
+Trao ®æi
+Tiªu dïng
C¸c kh©u nµy cã quan hÖ chÆt chÏ víi nhau,trong ®ã kh©u s¶n xuÊt lµ
kh©u c¬ b¶n ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh; c¸c kh©u kh¸c phô thuéc vµo s¶n xuÊt,
nh-ng chóng cã quan hÖ trë l¹i ®èi víi s¶n xuÊt còng nh- ¶nh h-ëng tíi
nhau.Trong qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt x· héi, ph©n phèi vµ trao ®æi lµ c¸c kh©u
trung gian nèi s¶n xuÊt vµ tiªu dïng, võa phôc vô vµ thóc ®Èy s¶n xuÊt,võa
phôc vô tiªu dïng.
Ph©n phèi bao gåm:
Ph©n phèi cho tiªu dïng s¶n xuÊt (sù ph©n phèi cho t- liÖu s¶n xuÊt,
søc lao ®éng cña x· héi vµo c¸c ngµnh s¶n xuÊt) lµ tiÒn ®Ò ,®IÒu kiÖn vµ lµ mét
19
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
yÕu tè s¶n xuÊt , nã quyÕt ®Þnh quy m«, c¬ cÊu vµ tèc ®é ph¸t triÓn cña s¶n
xuÊt,ph©n phèi thu nhËp quèc d©n h×nh thµnh cña c¸c tÇng líp d©n c- trong x·
héi.
Ph©n phèi thu nhËp lµ kÕt qu¶ cña s¶n xuÊt, do s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh.
Tuy lµ s¶n vËt cña s¶n xuÊt, song sù ph©n phèi cã ¶nh h-ëng kh«ng nhá ®èi
víi s¶n xuÊt: cã thÓ thóc ®Èy hoÆc k×m h·m sù ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt .
Ph.Angghen viÕt:" Ph©n phèi kh«ng ph¶i chØ ®¬n thuÇn lµ kÕt qu¶ thô ®éng
cña s¶n xuÊt vµ trao ®æi: nã còng cã t¸c ®éng trë l¹i s¶n xuÊt vµ trao ®æi." Nã
còng cã liªn quan mËt thiÕt víi viÖc æn ®Þnh t×nh h×nh kinh tÕ- x· héi vµ n©ng
cao ®êi sèng nh©n d©n.
Nh- vËy,ph©n phèi lµ ph©n phèi tæng s¶n phÈm x· héi vµ ph©n phèi thu
nhËp quèc d©n vµ nã ®-îc thùc hiÖn d-¬Ý c¸c h×nh th¸i:
+ Ph©n phèi hiÖn vËt
+ Ph©n phèi d-íi h×nh th¸i gi¸ trÞ
+Ph©n phèi qua quan hÖ tµi chÝnh
+ Ph©n phèi qua quan hÖ tÝn dông
………….
20