Tài liệu Lỗ doanh nghiệp liên doanh nguyên nhân và giải pháp

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Lêi nãi ®Çu Doanh nghiÖp liªn doanh-mét h×nh thøc ®Çu t- trùc tiÕp níc ngoµi chñ yÕu ë n-íc ta trong thêi gian qua ®¹t ®-îc nhiÒu thµnh tùu to lín. Nã ®· gãp nguån vèn quan träng cho c«ng cuéc ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n-íc, gãp phÇn më réng quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ th«ng qua ®ã gãp phÇn më réng thÞ tr-êng cña ViÖt Nam. §ång thêi, ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi cßn gãp phÇn quan träng trong viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo h-íng CNH;H§H ®Êt n-íc , t¹o ra hµng v¹n lao ®éng trùc tiÕp lÉn gi¸n tiÕp, gãp phÇn thay ®æi bé mÆt ®Êt n-íc... Tuy nhiªn, còng trong thêi gian qua hµng lo¹t c¸c doanh nghiÖp liªn doanh tuyªn bè bÞ thua lç, kÐo dµi triÒn miªn, kÓ c¶ c¸c liªn doanh cã tiÒm lùc tµi chÝnh m¹nh nh- liªn doanh CoCa-CoLa NgäcHåi,Ch-¬ng D-¬ng, liªn doanh ABB...còng bÞ lç nÆng. Kinh doanh trong c¬ chÕ thÞ tr-êng vÊn ®Ò lç,l·i lµ chuyÖn b×nh th-êng, nã cã thÓ x¶y ra ë bÊt cø lo¹i h×nh doanh nghiÖp nµo dï ®ã lµ doanh nghiÖp cã quy m« lín hay quy m« bÐ, doanh nghiÖp FDI hay doanh nghiÖp néi ®Þa,doanh nghiÖp t- nh©n hay doanh nghiÖp Nhµ N-íc...Nh-ng ®Ó cho bÞ lç nhiÒu n¨m kÐo dµi triÒn miªn l¹i lµ chuyÖn kh«ng b×nh th-êng,cÇn ph¶i t×m ra nguyªn nh©n ®Ó h¹n chÕ møc thÊp nhÊt lç doanh nghiÖp. VÊn ®Ò lç doanh nghiÖp liªn doanh ®-îc Nhµ N-íc ®Æc biÖt quan t©m vµ víi mong muèn t×m vÊn ®Ò trªn.Em ®· quyÕt ®Þnh lùa chän ®Ò ¸n m«n häc víi ®Ò t¯i “ Lç Doanh nghiÖp liªn doanh: Nguyªn Nh©n v¯ Gi°i Ph¸p”. Néi dung ®­îc chia l¯m ba ch­¬ng nh­ sau: Ch-¬ngI: Nh÷ng vÊn ®Ò chung. Ch-¬ngII: Nguyªn nh©n. Ch-¬ngIII: Gi¶i ph¸p. 1 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Cuèi cïng em xin ch©n thµnh biÕt ¬n c¸c thÇy c« trongkhoavµ®ÆcbiÖt d-íi sù h-íng hÉn tËn t×nh cña thÇy gi¸o Ths Bïi Huy Nh-îng ®· gióp em hoµn thµnh ®Ò ¸n m«n häc cña m×nh. Do sù hiÓu biÕt cã h¹n nªn khi thùc hiÖn khã cã thÎ tr¸nh khái thiÕu sãt. Em tha thiÕt mong sù gãp ý phª b×nh cña thÇy c« vµ b¹n bÌ ®Ó lÇn sau hoµn thiÖn tèt h¬n. 2 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Ch-¬ng I Nh÷ng vÊn ®Ò chung I. Kh¸i niÖm vµ ®Æc tr-ng cña doanh nghiÖp liªn doanh. 1. Kh¸i niÖm. XÝ nghiÖp liªn doanh lµ méi h×nh thøc tæ chøc c¸c mèi quan hÖ gi÷a c¸c bªn tham gia mang quèc tÞch kh¸c nhau trªn c¬ së cïng së h÷u chung vÒ vèn gãp, cïng tham gia qu¶n lý, cïng ph©n phèi lîi nhuËn, cïng chia sÎ rñi ro ®Ó tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt, tiªu thô, nghiªn cøu c¬ b¶n vµ nghiªn cøu chiÓn khai theo c¸c ®iÒu kho¶n ®ùc ghi trong hîp ®ång liªn doanh ký kÕt gi÷a c¸c bªn tham gia. 2. §Æc tr-ng cña doanh nghiÖp liªn doanh. 2.1 §Æc tr-ng vÌ kinh tÕ. XÝ nghiÖp liªn doanh lµ m«t thùc thÓ kinh doanh ®äc lËp, ®-¬c thµnh lËp dùa trªn nh÷ng sù kh¸c biÖt cña c¸c bªn tham gia: sù kh¸c biÖt vÒ cuèc tÞch ,sù kh¸c biÖt vÒ hÖ thèng ph¸p luËt, sù kh¸c biÖt trong hÑ thèng qu¶n lý ,sù kh¸c biÖt vÒ nh÷ng tiªu chuÈn cña hÖ thèng tµi chÝnh, sù kh¸c biÖt vÒ c«ng nghÖ vµ nh÷ng kh¸c biÖt vÒ c¸ møc v¨n ho¸. Do ®ã sù tån t¹i cña nã ph¶i ®-îc dùa trªn c¬ së phèi hîp lç lù cña c¸c bªn tham gia vµ thÓ hiªn ë chç: Cïng së h÷u vÒ vèn gãp : c¸c bªn tham gia cã thÓ igãp vèn b»ng tiÒn mÆt, m¸y mãc thiÕt bÞ, chi tiÕt, phô tïng,®Êt ddai nhµ x-ëng, quyÒn sö dông mÆt n-¬c, mÆt biÓn, c¸c dÞch vô x©y dùng , s¶n xuÊt, phôc vô c¸c b»ng ph¸t minh, s¸ng chÕ...Ngoµi ra c¸c bªn cßn ®ãng gãp kh¶ n¨ng, kinh nghiÖm uy tÝn c«ng ty hoÆc nh·n hiÖu hµng ho¸ ... Cïng tham gia qu¶n lý : c¸c bªn tham gia cïng phèi hîp x©y dùng bé m¸y qu¶n lý ho¹t ®éng kinh doanh, ®µo t¹o ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý ho¹t ®éng liªn doanh, ®éi ngò c«ng nh©n vµ nh©n viªn phôc vô, ®ång thêi t¹o ra m«i tr-êng ho¹t ®éng néi bé liªn doanh thÝch hîp víi ®iÒu kiÖn cña n-íc së t¹i. 3 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Cïng ph©n phèi lîi nhuËn : c¸c bªn tham gia liªn doanh cïng tiÕn hµnh ph©n phèi c¸c kho¶n lîi Ých thu ®-îc tõ doanh nghiÖp theo nh÷ng ®iÒu kho¶n ®-îc tho¶ thuËn gi÷a c¸c bªn. Th«ng th-êng lîi nhuËn cña liªn doanh ph©n phèi gi÷a c¸c bªn c¨n cø vµo tû lÖ tµi s¶n ®ãng gãp vµo liªn doanh. Cïng chia xÎ rñi ro ,m¹o hiÓm: qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña liªn doanh th-êng gÆp ph¶i nh÷ng mrñi do qu¸ tr×nh thiÕt kÕ liªn doanh kh«ng chu d¸o, do nh÷ng biªn ®éng cña thÞ tr-êng, do c¹nh tranh hoÆc nh÷ng nguyªn nh©n bÊt ngê kh¸c. ThiÖt h¹i nµy do c¸c bªn tham gia chÞu. 2.2 §Æc tr-ng vÒ ph¸p lý Mét liªn doanh lµ mét h×nh thøc ph¸p lý th«ng nhÊt, ho¹t ®éng theo luËt ph¸p cña n-íc cña n-íc së t¹i. XÝ nghiÖp liªn doanh cã t- c¸ch ph¸p nh©n. QuyÒn lîi cña c¸c bªn tham gia liªn doanh ®-¬c ghi trong hîp ®ång liªn doanh . Doanh nghiÖp liªn doanh ®-îc thµnh lËp d-íi d¹ng c«ng ty TNHHhoÆc CTCP, ®«i khi nã cßn ®-îc thµnh lËp d-íi h×nh thøc c«ng ty tr¸ch nhiÖm v« h¹n hoÆc c¸c hiÖp héi h÷u h¹n.Mçi bªn tham gia liªn doanh ®Òu cã t- c¸ch ph¸p lý riªng-chÞu tr¸ch nhiÖm ph¸p lý víi bªn kia vµ t- c¸ch ph¸p lý chung-chÞu tr¸ch nhiÖm víi toµn thÓ liªn doanh.Nõu hîp ®ång liªn doanh lµ ®iÒu kiÖn cÇn ®Ó h×nh thµnh nªn doanh nghiÖp liªn doanh th× ®iÒu lÖ hoatj ®éng cña doanh nghiÖp liªn doanh lµ ®iÒu kiÖn ®ñ ®Ó ®¶m b¶o tÝnh chØnh thÓ, tÝnh ®éc lËp cña thùc thÓ ph¸p lý nµy,nã còng lµ c¬ së ®Ó ph©n biÖt thùc thÓ kinh doanh nµy víi thùc thÓ kinh doanh kh¸c. Nh- vËy, hîp ®ång liªn doanh vµ ®iÒu lÖ doanh nghiÖp lµ hai v¨n b¶n ph¸p lý c¬ b¶n quy ®Þnh vÒ mÆt ph¸p lý cña doanh nghiÖp liªn doanh, mçi 4 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 lo¹i v¨n b¶n ®ãng mét vai trß nhÊt ®Þnh trong viÖc h×nh thµnh tÝnh ph¸p lý cña doanh nghiÖp liªn doanh II Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña xÝ nghiÖp liªn doanh cña xÝ nghiÖp liªn doanh . C¸c liªn doanh quèc tÕ ®-îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cïng víi lÞch sö ph¸t triÓn cña c¸c quan hÖ th-¬ng m¹i vµ ddaau8f t- quèc tÕ. Lóc ®Çu qu¸ tr×nh bu«n b¸n diÔn ra mét c¸ch tù nhiªn gi÷a c¸c n-íc, sau ®ã dÇn dÇn thóc ®Èy sù ra ®êi cña dßng ®Çu t- quèc tÕ. §Çu t- quèc tÕ ph¸t triÓn thóc ®Èy qu¸ tr×nh bu«n b¸n quèc tÕ. NhiÒu nhµ m¸y xÝ nghiÖp cña n-íc nµy ®-îc x©y dùng ë n-íc kh¸c hoÆc n-íc nµy ®i vay vèn cña n-íc kh¸c ®Ó tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng kinh doanh, s¶n xuÊt nh»m thu lîi ë n-íc ngoµi. Ho¹t ®éng ®Çu t- quèc tÕ ban ®Çu chØ nh»m t×m kiÕm lîi Ých bæ xung, diÔn ra hoµn toµn cã tÝnh chÊt tù nhiªn, dÇn dÇn trë thµnh dßng vËn ®éng chÝnh cña qu¸ tr×nh hîp t¸c gi÷a c¸c c«ng ty hoÆc c¸c n-íc kh¸c nhau. Nguån gèc cña sù vËn ®éng nµy lµ sù ph¸t triÓn c¶ vÒ chiÒu réng vµ chiÒu s©u, sù më réng c¶ vÒ møc ®é vµ ph¹m vi cña qu¸ tr×nh ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ. Ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ - mét quy luËt cã tÝnh chÊt tù nhiªn - thÓ hiÖn sù tËp chung chuyªn m«n ho¸ sù s¶n xuÊt vµ cung cÊp s¶n phÈm vµ dÞch vô vµo mét n-íc nhÊt ®Þnh dùa trªn -u thÕ cña n-íc ®ã vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ, khoa häc - c«ng nghÖ, chÝnh trÞ - x· héi ®Ó ®¸p øng nhu cÇu cña c¸c n-íc kh¸c th«ng qua trao ®æi quèc tÕ, ®· ph¸ vì tÝnh chÊt t¸ch biÖt cña nÒn kinh tÕ tõng n-íc, lµm t¨ng sù liªn hÖ phô lÉn nhau gi÷a nÒn kinh tÕ cña c¸c n-íc. Sù ph¸t triÓn nhanh chãng cña khoa häc c«ng nghÖ lµm thay ®æi c¨n b¶n hÖ thèng t- liÖu s¶n xuÊt - võa lµ tiÒn ®Ò, võa lµ ®iÒu kiÖn thóc ®Èy ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ vµ dßng ®Çu t- quèc tÕ. Sù ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ, khi ®¹t ®Õn mét tr×nh ®é nhÊt ®Þnh, mçi quèc gia hoÆc mét xÝ nghiÖp chØ tËp trung vµo c¸c s¶n phÈm vµ dÞch vô mòi nhän th× sù liªn hÖ phô thuéc lÉn nhau gi÷a chóng cµng lín. C¸c qu¸ tr×nh s¶n xuÊt dan kÕt, th©m nhËp lÉn nhau kh«ng chØ nÒn kinh tÕ cña c¸c 5 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 n-íc, mµ cßn gi÷a c¸c xÝ nghiÖp, c«ng ty víi nhau, h×nh thµnh nh÷ng thùc tÕ kinh doanh hîp nhÊt gi÷a c¸c bªn. Nh÷ng thùc tÕ kinh doanh nµy lµ mÇm mèng vËt chÊt ®Çu tiªn cuaar c¸c liªn doanh quèc tÕ. Nh- vËy liªn doanh quèc tÕ xuÊt hiÖn lµ kÕt qu¶ tÊt nhiªn cña sù vËn ®éng cña dßng ®Çu t- quèc tÕ víi nguån gèc bªn trong lµ sù ph¸t triÓn cña sù ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ. L« - gich cña sù ra ®êi liªn doanh ®-îc thÓ hiÖn ë s¬ ®å sau: C¸c mèi liªn hÖ phæ biÕn C¸c C¸c Hîp Liªn mèi mèi t¸c doanh quan quan liªn quèc tÕ hÖ hÖ kÕt (xÝ kinh kinh kinh nghiÖp L« tÕ - gich cña sùtÕliªn doanh quèc tÕ. tÕ liªn quèc quèc doanh) III Kinh nghiÖm thµnh lËp vµ tÕ qu¶n lý doanh d©nnghiÖp liªn doanh ë mét sè n-íc Ch©u ¸. 1 T¹i §µi Loan. 1.1 VÒ h×nh thøc ®Çu t-. Theo luËt c«ng ty cña §µi Loan th× cã bèn h×nh thøc ph¸p lý ®èi víi c¸c xÝ nghiÖp liªn doanh lµ: C«ng ty tr¸ch nhiÖm v« h¹n (®-îc thµnh lËp tõ hai hay nhiÒu cæ ®«ng ph¶i chÞu v« h¹n ®èi víi c¸c nghÜa vô cña c«ng ty). C«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n ( cã tõ n¨m ®Õn hai m-¬i cæ ®«ng chÞu tr¸ch nhiÖm ®èi víi c¸c nghÜa vô cña c«ng ty theo møc vèn ®«ng gãp);C«ng ty cã cæ ®«ng tham gia h÷u h¹n vµ v« h¹n (®-îc thµnh lËp tõ mét hoÆc mét sè cæ ®«ng cã tr¸ch nhiÖm v« h¹n vµ mét hoÆc mét sè cæ ®«ng cã tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n , c¸c cæ ®«ng cã tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n chØ chÞu phÇn vèn gãp cña m×nh ); C«ng ty cã sè cæ phÇn h÷u h¹n ( cã tõ b¶y 6 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 cæ ®«ng trë lªn , vèn cña c«ng ty ®-îc chia thµnh c¸c cæ phÇn vµ mçi cæ ®«ng chÞu tr¸ch nhiÖm trong ph¹m vi cæ phÇn cña m×nh ). 1.2 Quy ®Þnh vÒ tû lÖ gãp vèn. Theo luËt cña §µi Loan, mét c«ng ty kh«ng thÓ lµ mét cæ ®«ng cã tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n trong liªn doanh víi tæng sè vèn ®Çu t- kh«ng v-ît qu¸ 40% sè vèn cña liªn doanh. L-îng vèn tèi thiÓu ®Ó thµnh lËp c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n lµ :500.000NT$( t-¬ng ®-¬ng víi 65.000USD0vaf c«ng ty cã sè cæ phÇn h÷u h¹n lµ:1.000.000NT$. NÕu c«ng ty tham gia ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt nhËp khÈu th× sè vèn tèi thiÓu ph¶i lµ 5.000.000NT$ ®èi víi c¶ hai lo¹i. 2.T¹i Th¸i Lan 2.1 Quy ®Þnh vÒ h×nh thøc liªn doanh vµ quy ®Þnh vÒ gãp vèn. Theo luËt kinh doanh n-íc ngoµi vµ c¸c bé luËt kh¸c nh- Bé luËt ®Êt ®ai, hÇu hÕt c¸c xÝ ngiÖp liªn doanh ë Th¸i Lan ®Òu do c¸c ®èi t¸c Th¸i Lan së h÷u ®a sè.Mét sè xÝ nghiÖp liªn doanh lµ mét h×nh thøc hîp t¸c gi-a hai hoÆc nhiÒu bªn ®Ó thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng th-¬ng m¹i. Nã cã thÓ lµ mét quan hÖ b¹n hµng hay mét c«ng ty tr¸nh nhiÖm h÷u h¹n hoÆc mét h×nh thøc phi c«ng ty. NÕu lµ h×nh thøc phi c«ng ty mét liªn doanh th-êng ®-îc h×nh thµnh trªn c¬ së mét hîp ®ång t- nh©n, kh«ng ®¨ng ký gi÷a hai bªn. Th«ng th-êng c¸c bªn ®Òu ®ãng gãp vèn, mét bªn gãp c«ng nghÖ vµ bÝ quyÕt cßn bªn kia ®ãng gãp c¸c ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt vµ kinh nghiÖm vÒ maketinh. Vèn cña c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n t- nh©n ®-îc chia thµnh c¸c cæ phÇn cã gi¸ trÞ ngang nhau. Mçi cæ phÇn cã gi¸ trÞ 5 Baht. 2.2 VÊn ®Ò tµi chÝnh thuÕ. Cã nhiÒu lo¹i thuÕ ¸p dông ®èi víi c¸c xÝ nghiÖp liªn doanh ë Th¸i Lan ®-îc quy ®Þnh trong hai ®¹o luËt quan träng lµ ®¹o luËt vÒ thu nhËp 7 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 vµ ®¹o luËt vÒ thuÕ gÝa trÞ gia t¨ng. Theo ®¹o luËt vÒ thu nhËp, c¸c lo¹i thuÕ ¸p dông ®èi víi c¸c xÝ nghiÖp liªn doanh gåm cã thuÕ thu nhËp, thuÕ kinh doanh ,thuÕ ®¸nh vµo lîi nhuËn chuyÓn vÒ n-íc, lÖ phÝ chøng th-,thuÕ thu nhËp c¸ nh©n. §èi víi thuÕ thu nhËp c«ng ty ( thuÕ lîi tøc ) tû lÖ thuÕ ¸p dông lµ 35% §Ó khuyÕn khÝnh c¸c c«ng ty lieen doanh tham gia tÝch cùc vµo thÞ tr-êng chøng kho¸n, nÕu c«ng ty cã ®¨ng ký danh s¸ch t¹i thÞ tr-êng chøng kho¸n Th¸i Lan th× tû lÖ thuÕ nµy lµ 305. C¸c ph­¬ng ph¸p khÊu hao “ gia tèc “ ®­îc ¸p dông ®èi v¬Ý c¸c lo¹i m¸y mãc, thiÕt bÞ sö dông trong liªn doanh thuÕ kinh doanh - thuÕ ®¸nh vµo tæng doanh thu - thuÕ ®¸nh vµo tæng doanh thu cña liªn doanh hiÖn ¸p dông ë c¸c møc tõ 0,1% ®Õn 50%. C¸c hµng ho¸ xuÊt khÈu ®-îc miÔn gi¶m thuÕ kinh doanh. §èi víi thuÕ ®¸nh vµo lîi nhuËn chuyÓn vÒ n-íc ®-îc chia lµm 3 møc: 15%, 20%, vµ 25%. C¸c lo¹i lÖ phÝ chøng th- ¸p dông cho ho¹t ®éng chuyÓn nh-îng c¸c cæ phiÕu ( 0,1% gi¸ trÞ danh ngi· cña cæ phiÕu chuyÓn nh-îng ), ho¹t ®éng vay nî 0,05% gi¸ trÞ kho¶n nî vay víi møc vay tèi thiÓu lµ 10.000 Bath hoÆc thuÕ c«ng nh©n (tû lÖ 0,1%). ThuÕ thu nhËp c¸ nh©n ¸p dông ®èi víi c¸c lo¹i c¸ nh©n kinh doanh ë Th¸i Lan, tû lÖ tõ 5% ®Õn 50%. Tõ th¸ng 1/1992, thuÕ kinh doanh ®-îc thay b»ng thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng (VAT). Tû lÖ thuÕ tèi thiÓu lµ 10% nh-ng chÝnh phñ Th¸i Lan sÏ cßn gi¶m møc thuÕ nµy xuèng cßn 7%. C¸c xÝ nghiÖp liªn doanh sÏ cã tr¸ch nhiÖm ®¨ng ký nép thuÕ víi Côc thuÕ trong vßng 30 ngµy kÓ tõ ngµy b¾t ®Çu ho¹t ®éng. 2.3 M«i tr-êng ph¸p lý. Thñ tôc thµnh lËp c¸c xÝ nghiÖp liªn doanh ë Th¸i Lan nãi chung kh¸ ®¬n gi¶n.Mét xÝ nghiÖp liªn doanh cã thÓ ®-îc xÐt duyÖt vµ ®-îc cÊp giÊy phÐp ho¹t ®éng trong vßng 30 ngµy. Héi ®ång ®Çu t- cña th¸i lan lµ c¬ quan qu¶n lý viÖc thµnh lËp c¸c xÝ ngiÖp liªn doanh ë Th¸i Lan 8 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 3.T¹i Hµn Quèc 3.1 H×nh thøc ®Çu t- vµ quy ®Þnh vÒ thÓ lÖ gãp vèn. LuËt khuyÕn khÝch ®Çu t- n-íc ngoµi ®-îc ban hµnh vµo n¨m 1960 nh»m thu hót vèn ®Çu t- n-íc ngoµi. Cho ®Òn nay, luËt ®· söa ®æi mét sè lÇn theo h-íng khuyÕn khÝch thµnh lËp c¸c xÝ nghiÖp liªn doanh, quy ®Þnh 5 h×nh thøc tæ chøc xÝ nghiÖp liªn doanh víi n-íc ngoµi lµ c«ng ty cæ phÇn tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n, c«ng ty tr¸ch nhiÖm v« h¹n, c«ng ty cã sè thµnh viªn tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n vµ v« h¹n vµ h×nh thøc tæ chøc quan hÖ b¸n hµng. Theo bé luËt th-¬ng m¹i, nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n cña ph¸p luËt ®Çu t- n-íc ngoµi vµo Hµn Quèc ®-îc quy ®Þnh theo ®¹o luËt thu thu hót vèn ®Çu t- n-íc ngoµi vµ chØ cã bèn h×nh thøc tæ chøc ®Çu míi h×nh thµnh mét ph¸p nh©n ®éc lËp. Bèn lo¹i h×nh tæ chøc c«ng ty nµy kh¸c nhau ë tÝnh chÊt h÷u h¹n ho¹c v« h¹n tr¸ch nhiÖm cña c¸c thµnh viªn vÒ c¸c kho¶n nî hoÆc c¸c nghÜa vô cña c¸c c«ng ty. Tr¸ch nhiÖm cña tõng cæ ®«ng trong c«ng ty cæ phÇn giíi h¹n trong cæ phÇn cña c«ng ty. T-¬ng tù, tr¸ch nhiÖm cña tõng thµnh viªn trong c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n giíi h¹n trong phÇn ®ãng gãp cña hä trong c«ng ty. MÆc dï cã nh÷ng ®Æc ®iÓm gièng nhau nh-ng c«ng ty cæ phÇn nãi chung ®-îc xem lµ h×nh thøc tæ chøc thÝch hîp nhÊt víi thùc thÓ kinh doanh cã quy m« lín trong c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n chØ thÝch hîp víi lo¹i h×nh quy m« nhá. ngoµi ra cßn cã sù kh¸c nhau ë sè l-îng tèi thiÓu c¸c thµnh viªn, kh¶ n¨ng chuyÓn nh-îng cæ phÇn hoÆc cæ phiÕu, c¬ cÊu qu¶n lý vµ qu¸ tr×nh ra quyÕt ®Þnh. Hai lo¹i h×nh c«ng ty tr¸ch nhiÖm v« h¹n vµ c«ng ty cã sè thµnh viªn h÷u h¹n vµ v« h¹n cã sè thanhf viªn tr¸ch nhiÖm v« h¹n nh-ng kh«ng yªu cÇu sè vèn ban ®Çu ph¶i ®-îc ®ãng gãp ®Çy ®ñ trong thêi gian thµnh lËp liªn doanh. Lo¹i h×nh doanh nghiÖp liªn doanh thø n¨m chØ lµ mét quan hÖ b¹n hµng Ýt ®-îc sö dông ë Hµn Quèc. C¸c ®èi t¸c n-íc ngoµi chØ cã thÓ tham gia vµo quan hÖ b¹n hµng víi tû lÖ gãp vèn tèi ®a lµ 50%. 9 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 3.2 VÒ c¬ cÊu tæ chøc. ViÖc h×nh thµnh c¬ cÊu héi ®ång qu¶n trÞ trong c¸c liªn doanh d-íi h×nh thøc cæ phÇn Ýt nhÊt lµ ba thµnh viªn. C¸c thµnh viªn ®-îc lùa chän b»ng c¸ch bá phiÕu theo nguyªn t¾c ®a sè trong cuéc häp toµn thÓ c¸c cæ ®«ng. NhiÖm kú cña héi ®ång qu¶n trÞ th«ng th-êng kh«ng qu¸ 3 n¨m gi¸m ®èc c«ng ty n-íc ngoµi cã thÓ tham gia lµm gi¸m ®èc c«ng ty cña Hµn Quèc. 3.3 VÊn ®Ò vÒ thuÕ. §Ó khuyÕn khÝch c¸c xÝ nghiÖp liªn doanh thµnh lËp toµ ¸n ë Hµn Quèc do dù ¸n sö dông c«ng nghÖ tiªn tiÕn,Chinhsw phñ Hµn Quèc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p miÔn vµ gi¶m thuÕ : ThuÕ lîi tøc ®-îc gi¶m ®èi víi phÇn tµi s¶n cña bªn n-íc ngoµi trtrong c¸c xÝ nghiÖp liªn doanh trong n¨m thuÕ ®Çu tiªn kÓ tõ khi c«ng ty b¾t ®Çu kinh doanh hoÆc gi¶m thuÕ trong 3 n¨m tiÕp theo vµ gi¶m 50% ®èi víi phÇn tµi s¶n cña nhµ ®Çu t- n-íc ngoµi trong 2 n¨m tiÕp theo. ThuÕ thu nhËp cæ phÇn ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t- n-íc ngoµi cña xÝ nghiÖp liªn doanh cã ®ñ ®iÒu kiÖn ®-îc gi¶m 50% trong thêi gian liªn doanh. C¸c lo¹i thuÕ liªn quan ®Õn tµi s¶n d-îc gi¶m 50% ®èi víi phÇn tµi s¶n nhµ ®Çu t- n-ãc ngoµi trong thêi gian gi¶m thuÕ lîi tøc.§èi víi c¸c tµi s¶n cña nhµ ®Çu t- n-íc ngoµi ®· cã tõ tr-íc khi thµnh lËp nghiÖp liªn doanh ë Hµn Quèc th× møc thuÕ nµy sÏ ¸p dông trong thêi gian 5 n¨m ®Çu kÓ tõ khi ngµy ®-a tµi s¶n vµo liªn doanh . C¸c lo¹i thuÕ hµng ho¸ t- b¶n nhËp khÈu ®-îc gi¶m 50% trong nh÷ng tr-êng hîp nhÊt ®Þnh nÕu xÝ nghiÖp liªn doanh cã ®ñ nh÷ng ®iÒu kiªn theo luËt quy ®Þnh. ViÖc -u ®·i vÒ thuÕ còng ®-îc ¸p dông ®èi víi c¸c dù ¸n liªn doanh sö dông c«ng nghÖ cao trªn c¬ së danh môc c¸c ngµnh c«ng nghiÖp chi tiÕt ®-îc Bé tµi chÝnh Hµn Quèc quy ®Þnh. 10 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Trong tr-êng hîp xÝ nghiÖp liªn doanh t¨ng vèn b»ng lîi nhuËn thu ®-îc th× c¸c kho¶n thuÕ tr-íc ®ã sÏ ®-îc hoµn l¹i cho liªn doanh kÓ tõ ngµy ®¨ng ký t¹i tµo ¸n.NÕu liªn doanh ph¸t hµnh thªm cæ phiÕu míi th× viÖc khuyÕn khÝch vÒ thuÕ còng sÏ ®-îc thùc hiÖn gièng nh- c¸c cæ phiÕu ban ®Çu. Ch-¬ng II. Nguyªn nh©n I. Nguyªn nh©n kh¸ch quan. 1.Cung v-ît qu¸ cÇu. Tuy n-íc ta cã thÞ tr-êng tiÒm n¨ng lín víi sè d©n gÇn 80 triÖu ng-êi song nhu cÇu cã kh¶ n¨ng thanh to¸n kh«ng cao, sè d©n cã thu nhËp cao ch-a nhiÒu, ch-a æn ®Þnh. Hµng lo¹t c¸c liªn doanh ra ®êi cïng mét sè ngµnh víi sè vèn ®Çu t- lín ®· dÉn tíi d- thõa n¨ng lùc s¶n xuÊt. M¸y mãc, thiÕt bÞ kh«ng ®-îc sö dông hÕt c«ng suÊt l¹i chÞu søc Ðp cña hao mßn v« h×nh lµm t¨ng gi¸ thµnh s¶n phÈm. T×nh tr¹ng nµy ®ang x¶y ra ë mét sè ngµnh s¶n xuÊt quan träng nh- mÝa ®-êng, xi m¨ng, thÐp c¸n, « t«, xe m¸y, xe ®¹p, ®iÖn d©n dông, chÊt t¶y röa... §©y lµ hËu qu¶ cÊp giÊy phÐp ®Çu t­ å ¹t, g©y ra ph¸t triÓn kinh tÕ “qu¸ nãng” trong thêi kú ®Çu. Em xin ®-a ra dÉn chøng sau vÒ ngµnh c«ng nghiÖp s¶n xuÊt « t« ë ViÖt Nam, ta sÏ thÊy sù ®iªu ®øng cña c¸c liªn doanh trong ngµnh s¶n xuÊt nµy. N¨m 1991, ngµnh s¶n xuÊt, l¾p r¸p xe « t« ë ViÖt Nam cã mét liªn doanh lµ Mªk«ng Auto, ®Õn nay ®· cã 14 liªn doanh ®-îc cÊp giÊy phÐp, trong ®ã 11 liªn doanh ®· ®i vµo s¶n xuÊt vµ ®· cã s¶n phÈm trªn thÞ tr-êng. C«ng suÊt thiÕt kÕ cña c¸c c«ng ty tèi thiÓu lµ 10 ngµn xe/ n¨m. Trong khi ®ã, møc tiªu thô « t« c¸c lo¹i trong c¶ n-íc hiÖn nay (kÓ c¶ xe míi vµ xe ®· qua sö dông nhËp khÈu) chØ kho¶ng 20 ngµn chiÕc/ n¨m. N¨m 1997, l-îng xe nhËp khÈu nguyªn chiÕc( phÇn lín lµ xe ®· qua sö 11 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 dông ®· chiÕm tíi 14 ngµn chiÕc). C¸c nhµ s¶n xuÊt « t« trong n-íc ph¶i chia nhau “ chiÕc b¸nh’’ thÞ tr­êng kho°ng gÇn 6 ng¯n chiÕc. ChÝnh t×nh tr¹ng cÊp giÊp phÐp liªn doanh s¶n xuÊt « t« å ¹t, l-îng xe nhËp khÈu nguyªn chiÕc qu¸ lín ®ang lµm ®iªu ®øng ngµnh c«ng nghiÖp « t« ViÖt Nam. Thùc tÕ cho thÊy, trong n¨m 1997 vµ quý I/1998 tÊt c¶ c¸c liªn doanh l¾p r¸p « t« t¹i ViÖt Nam ®Òu bÞ lç. Ngay c¶ xÝ nghiÖp liªn doanh s¶n xuÊt « t« Hoµ B×nh( VMC) - ®¬n vÞ dÉn ®Çu vÒ sè l-îng « t« b¸n ra t¹i thÞ tr­êng ViÖt Nam ®Òu ph°i “ co’’l¹i, ho¹t ®éng cÇm chõng. Theo «ng Onishi – tæng gi¸m ®èc Mªk«ng Auto th× “®Ó tån t¹i c¸c liªn doanh ph°i t×m c¸ch ¨n thÞ phÇn cða nhau” Mét thùc tÕ mµ chung cïng c¶nh qu¶ trong c¸c liªn doanh kh¸ch s¹n. §iÒu nµy còng dÔ hiÓu, khi phßng thõa th× kh¸ch tha hå lùa chän vµ nguy h¹i h¬n c¸c kh¸ch s¹n ®ang ®i vµo con ®-êng ph¸ gi¸ chø kh«ng ph¶i h¹ gi¸ ®Ó khuyÕn m¹i. Qua sè liÖu kh¶o s¸t cña Tæng côc du lÞch, hiÖn nay hÇu hÕt c¸c kh¸ch s¹n ®Òu ph¶i gi¶m gi¸ phßng tõ 50% - 70% so víi gi¸ khung tÝnh thuÕ. C¸c c¬ së kh¸ch s¹n cho thuª th× t×m ®ñ mäi c¸ch ®Ó c¹nh tranh nhau, cßn kh¸ch trä th× thay ®æi liªn tôc chç thuª liªn tôc, lµm cho t×nh h×nh kinh doanh kh¸ch s¹n trë nªn bÊt cßn lµ vÊn ®Ò nhøc nhèi cho toµn nÒn kinh tÕ. Bu«n lËu hµng thµnh phÈm, hoÆc nhËp linh kiÖn víi thuÕ suÊt thÊp vÒ l¾p r¸p hoµn chØnh tung ra thÞ tr-êng ®· lµm ø ®äng s¶n phÈm, gi¶m doanh thu c¸c doanh nghiÖp liªn doanh. Sù tiÕp tay cña mét sè c¸n bé biÕn chÊt trong ngµnh h¶i quan, qu¶n lý thÞ tr-êng cµng lµm cho vÊn ®Ò trë nªn nghiªm träng. Hµng gi¶ tån t¹i ngµy mét tinh vi vµ phøc t¹p. Lo¹i hµng nµo b¸n ch¹y cã lîi nhuËn cao, lËp tøc bÞ bän trôc lîi bÊt chÝnh t×m c¸ch lµm hµng g t trong nh÷ng nguyªn nh©n chñ yÕu nhÊt dÉn ®Õn mét lo¹t c¸c doanh nghiÖp liªn doanh thêi gian qua bÞ thua lç. §Ó lµm râ vÊn ®Ò nµy em xin tr×nh bµy c¸c néi dung sau: 12 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 cßn lµ vÊn ®Ò nhøc nhèi cho toµn nÒn kinh tÕ. Bu«n lËu hµng thµnh phÈm, hoÆc nhËp linh kiÖn víi thuÕ suÊt thÊp vÒ l¾p r¸p hoµn chØnh tung ra thÞ tr-êng ®· lµm ø ®äng s¶n phÈm, gi¶m doanh thu c¸c doanh nghiÖp liªn doanh. Sù tiÕp tay cña mét sè c¸n bé biÕn chÊt trong ngµnh h¶i quan, qu¶n lý thÞ tr-êng cµng lµm cho vÊn ®Ò trë nªn nghiªm träng. Hµng gi¶ tån t¹i ngµy mét tinh vi vµ phøc t¹p. Lo¹i hµng nµo b¸n ch¹y cã lîi nhuËn cao, lËp tøc bÞ bän trôc lîi bÊt chÝnh t×m c¸ch lµm hµng g t trong nh÷ng nguyªn nh©n chñ yÕu nhÊt dÉn ®Õn mét lo¹t c¸c doanh nghiÖp liªn doanh thêi gian qua bÞ thua lç. §Ó lµm râ vÊn ®Ò nµy em xin tr×nh bµy c¸c néi dung sau: cßn lµ vÊn ®Ò nhøc nhèi cho toµn nÒn kinh tÕ. Bu«n lËu hµng thµnh phÈm, hoÆc nhËp linh kiÖn víi thuÕ suÊt thÊp vÒ l¾p r¸p hoµn chØnh tung ra thÞ tr-êng ®· lµm ø ®äng s¶n phÈm, gi¶m doanh thu c¸c doanh nghiÖp liªn doanh. Sù tiÕp tay cña mét sè c¸n bé biÕn chÊt trong ngµnh h¶i quan, qu¶n lý thÞ tr-êng cµng lµm cho vÊn ®Ò trë nªn nghiªm träng. Hµng gi¶ tån t¹i ngµy mét tinh vi vµ phøc t¹p. Lo¹i hµng nµo b¸n ch¹y cã lîi nhuËn cao, lËp tøc bÞ bän trôc lîi bÊt chÝnh t×m c¸ch lµm hµng g t trong nh÷ng nguyªn nh©n chñ yÕu nhÊt dÉn ®Õn mét lo¹t c¸c doanh nghiÖp liªn doanh thêi gian qua bÞ thua lç. §Ó lµm râ vÊn ®Ò nµy em xin tr×nh bµy c¸c néi dung sau: t trong nh÷ng nguyªn nh©n chñ yÕu nhÊt dÉn ®Õn mét lo¹t c¸c doanh nghiÖp liªn doanh thêi gian qua bÞ thua lç. §Ó lµm râ vÊn ®Ò nµy em xin tr×nh bµy c¸c néi dung sau: t trong nh÷ng nguyªn nh©n chñ yÕu nhÊt dÉn ®Õn mét lo¹t c¸c doanh 13 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 nghiÖp liªn doanh thêi gian qua bÞ thua lç. §Ó lµm râ vÊn ®Ò nµy em xin tr×nh bµy c¸c néi dung sau: t trong nh÷ng nguyªn nh©n chñ yÕu nhÊt dÉn ®Õn mét lo¹t c¸c doanh nghiÖp liªn doanh thêi gian qua bÞ thua lç. §Ó lµm râ vÊn ®Ò nµy em xin tr×nh bµy c¸c néi dung sau: 1.1. HiÓu b°n chÊt “chuyÓn gi¸” l¯ g×? “§Þnh gi¸ chuyÓn giao” l¯ g×? v¯ sù kh¸c biÖt gi÷a hai kh¸i niÖm nµy nh- thÕ nµo? 1.2. Thùc tr¹ng “chuyÓn gi¸” trong c¸c doanh nghiÖp liªn doanh t¹i ViÖt Nam. C¸c c«ng ty ®a quèc gia theo ®uæi chiÕn l-îc toµn cÇu, më réng ho¹t ®éng cña m×nh trªn kh¾p thÕ giíi, do ®ã, mét s¶n phÈm cã thÓ bao gåm nhiÒu bé phËn ®-îc s¶n xuÊt ë nhiÒu n-íc kh¸c nhau vµ c¸c s¶n phÈm hoµn thµnh sÏ ®-îc b¸n réng r·i kh¾p toµn cÇu. VÊn ®Ò nµy lµ ph¸t sinh c¸c nghiÖp vô néi bé c«ng ty rÊt phøc t¹p. Gi¸ mµ t¹i ®ã hµng ho¸ hay dÞch vô ®-îc chuyÓn giao gäi lµ gi¸ chuyÓn giao. MÆc dï lµ gi¸ h×nh thµnh trong néi bé (tøc l¯ dùa trªn c¬ së “cã quen biÕt”) nh­ng th«ng th­êng, luËt ph¸p quèc tÕ ®ßi hái gi¸ chuyÓn giao nµy ph¶i ®-îc ®¸nh gi¸ theo tiªu chuÈn gi¸ thÞ tr-êng cã nghÜa lµ nã ®-îc thùc hiÖn nh- víi nh÷ng doanh nghiÖp kh¸c kh«ng cã liªn kÕt trªn thÞ tr-êng. Nh- vËy, khi thùc hiÖn mét ngiÖp vô chuyÓn giao qua l¹i gi÷a c¸c c«ng ty trong m«t c«ng ty ®a quèc gia, tr-íc hÕt n¶y sinh nhu cÇu lµ ph¶i tÝnh to¸n gi¸ chuyÒn giao. Theo thuËt ng÷ chuyªn m«n, c«ng viÖc nµy ®-îc gäi lµ ®Þnh nghÜa chuyÓn giao(transfer pricing). Khi c¸c c«ng ty ®a quèc gia x¸c ®Þnh gi¸ chuyÓn giao trong néi bé cao h¬n hay thÊp h¬n gi¸ thÞ tr-êng th× x¶y ra hiÖn t-îng chuÈn gi¸. XÐt trªn khÝa c¹nh thuÕ, chuyÓn gi¸ lµ mét hµnh vi nh»m lµm gi¶m ®i sè lîi tøc, thu nhËp mµ c¸c c«ng ty con thùc tÕ ph¶i kª khai víi c¬ quan thuÕ ViÖt Nam ®Ó trèn vµ tr¸nh thuÕ. 14 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Nh×n bÒ ngoµi, hiÖn t-îng chuyÓn gi¸ ë ViÖt Nam ®-îc nhËn d¹ng qua mét sè dÊu hiÖu râ nÐt sau ®©y: + §èi víi c¸c yÕu tè ®Çu vµo, mét sè doanh nghiÖp FDI thùc hiÖn kª khai t¨ng gi¸ ®èi víi tµi s¶n gãp vèn, chi phÝ nguyªn, vËt liÖu, chi phÝ gi¸n tiÕp... + §èi víi c¸c yÕu tè ®Çu ra, mét sè doanh ngiÖp FDI kª khai gi¸ hµng xuÊt b¸n thÊp h¬n gi¸ thùc tÕ. §Ó thùc hiÖn môc ®Ých cña m×nh, c¸c c«ng ty ®a quèc gia cã thÓ tÝnh gi¸ c¸c ngiªp vô chuyÓn giao thÊp h¬n hoÆc cao h¬n gi¸ thÞ tr-êng. C¸c nghiÖp vô chuyÓn giao nµy cã thÓ thùc hiÖn d-íi hai h×nh thøc: + ChuyÓn giao gi÷a c«ng ty mÑ víi mét c«ng ty con vµ ng-îc l¹i. + ChuyÓn giao gi÷a c ¸c c«ng ty con cã quan hÖ liªn kÕt víi nhau. Nh­ vËy, v¯ thùc chÊt hai kh¸i niÖm “ ®Þnh gi¸ chuyÓn giao’’ v¯ “ chuyÓn gi¸’’ l¯ kh«ng ®ång nhÊt víi nhau, mÆc dï, xÐt vÒ mét khÝa c¹nh n¯o ®ã, chóng cã nh÷ng néi dung gièng nhau, bëi lÏ: “ ®Þnh gi¸ chuyÓn giao’’ l¯ mét kh¸i niÖm vÒ c¸c khÝa c¹nh tÝch cùc cña mét chÝnh s¸ch ®Þnh gi¸ chuyÓn giao cña c¸c c«ng ty ®a quèc gia thùc hiÖn ®èi víi n-íc chñ nhµ v¯ víi chÝnh quèc. Cßn “ chuyÓn gi¸ l¯ mét ho¹t ®éng chñ quan cña c¸c c«ng ty ®a quèc gia nh»m tèi thiÓu ho¸ sè thuÕ ph¶i nép th«ng qua viÖc x¸c ®Þnh gi¸ trÞ c¸c ngiÖp vô chuyÓn giao trong néi bé c«ng ty ®a quèc gia kh«ng ®óng víi gi¸ thÞ tr-êng. 1.2. PhÇn nµy em tr×nh bµy c¸c nhµ ®Çu t- n-íc ngoµi trong c¸c liªn doanh “n©ng gi¸’’ ®Çu v¯o nh­ chi phÝ s°n xuÊt kinh doanh v¯ chi phÝ kh¸c nh- thÕ nµo? Thø nhÊt, víi chi phi s¶n xuÊt kinh doanh. Chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh trong doanh nghiÖp liªn doanh bao gåm: chi phÝ vËt t-, nguyªn liÖu ®-a vµo s¶n xuÊt vµ chi phÝ vÒ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh. 15 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 VÒ chi phÝ vËt t-, nguyªn liÖu. Theo qui ®Þnh hiÖn hµnh, c¸c doanh nghiÖp liªn doanh ®-îc tÝnh vµo chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh trong kú khi thu nhËp chÞu thuÕ c¸c chi phÝ vÒ nguyªn liÖu, vËt liÖu, nhiªn liÖu, n¨ng l-îng, hµng ho¸ (gäi chung lµ chi phÝ vËt t-, nguyªn liÖu) liªn quan ®Õn doanh thu vµ thu nhËp chÞu thuÕ trong kú. Møc chi phÝ ®-îc x¸c ®Þnh dùa vµo ®Þnh møc tiªu hao vËt t- hîp lý vµ gi¸ thùc tÕ vËt t- xuÊt kho. VÒ chi phÝ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh. Mét vÊn ®Ò bøc xóc ®Æt ra trong qu¶n lý chi phÝ khÊu hao TSC§ cña c¸c doanh nghiÖp liªn doanh ®ã lµ viÖc kiÓm so¸t, x¸c ®Þnh gi¸ trÞ (nguyªn gi¸) ®Ých thùc cña m¸y mãc thiÕt bÞ gãp vèn liªn doanh cña bªn n-íc ngoµi. §iÒu 9, luËt ®Çu t- n-íc ngoµi t¹i ViÖt Nam n¨m 1996 quy ®Þnh. Gi¸ trÞ phÇn vèn gãp cña mçi bªn trong doanh nghiÖp liªn doanh ®-îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së gi¸ trÞ thÞ tr-êng t¹i thêi ®iÓm gãp vèn. Gi¸ trÞ thuÕt bÞ, m¸y mãc dïng ®Ó gãp vèn ph¶i ®-îc tæ chøc gi¸m ®Þnh ®éc lËp cÊp chøng chØ, trong tr-êng hîp cÇn thiÕt c¬ quan qu¶n lý nhµ n-íc vµ ®Çu t- n-íc ngoµi cã quyÒn chØ ®Þnh tæ chøc gi¸m ®Þnh ®Ó gi¸m ®Þnh l¹i gi¸ trÞ c¸c kho¶n vèn gãp cña c¸c bªn, Tuy vËy, ®· 13 n¨m qua, kÓ tõ khi cã luËt ®Çu t- n-íc ngoµi ®Õn nay, ch-a cã c¬ quan qu¶n lý nhµ n-íc cã thÈm quyÒn nµo ®øng ra ban hµnh nh÷ng ph-¬ng ph¸p vµ chuÈn mùc lµm c¨n cø ®Þnh gi¸, gi¸m ®Þnh vµ t¸i gi¸m ®Þnh gi¸ trÞ vµ chÊt l-îng tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh, còng nh- khung gi¸ chuyÓn giao c«ng nghÖ ( tµi s¶n cè ®Þnh v« h×nh). Do ®ã, trong thêi gian qua ®· cã kh«ng Ýt tr-êng hîp c¸c c«ng ty qu¶n lý nhµ n-íc ®èi víi ®Çu t- n-íc ngoµi lóng tóng, khã sö tr-íc kÕt qu¶ gi¸m ®Þnh vµ t¸i gi¸m ®Þnh kh¸c nhau ®èi víi cïng mét d©y truyÒn m¸y mãc - thiÕt bÞ gãp vèn liªn doanh cña n-íc ngoµi hoÆc ®èi víi c¸c hîp ®éng chuyÓn giao c«ng nghÖ. Ai ®óng, ai kh«ng ®óng, ®Òu kh«ng cã chuÈn mùc mµ ph¸n quyÕt. §©y chÝnh lµ kÏ hë lín nhÊt trong c«ng t¸c qu¶n lý nhµ n-íc mµ kh«ng Ýt nhµ ®Çu t- n-íc ngoµi ®· lîi dông ®Ó khai t¨ng, khai kh«ng ®óng gi¸ trÞ m¸y mãc thiÕt bÞ, c«ng nghÖ dïng gãp vèn 16 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 liªn doanh, g©y thiÖt h¹i ®Õn lîi Ých cña doanh nghiÖp ViÖt Nam.DÉn chøng sau ®©y sÏ minh ho¹ cho ®iÒu ®ã: M¸y mãc, thiÕt bÞ nhËp vÒ hoÆc ë d¹ng ®¬n lÎ hay ®ång bé, míi hoÆc ®· qua sö dông, theo tæng kÕt chung ®-îc khai víi gi¸ cao h¬n thùc tÕ tõ 20 30. §èi víi vËt t-, linh kiÖn nhËp vÒ th-êng xuyªn cho s¶n xuÊt, gi¸ c¶ còng lu«n ë møc cao do phÝa n-íc ngoµi trùc tiÕp ®Æt mua. Mét sè lo¹i vËt t- chÊt l-îng kÐm, thËm chÝ s¾p hÕt h¹n sö dông vÉn ®-îc nhËp víi gi¸ cao ®Ó råi ph¶i thanh lý phÇn lín, t¨ng chi phÝ kh«ng ®¸ng cho s¶n xuÊt. Ch¼ng h¹n, Kh¸ch s¹n liªn doanh gi÷a Sµi Gßn Tourist vµ tËp ®oµn Vina Group ®· quyÕt ®Þnh quyÕt to¸n trÞ gi¸ thiÕt bÞ, vËt t- cña tËp ®oµn Vina Group ®-a vµo liªn doanh 4,34 triÖu USD, nh-ng sau ®ã mét c«ng ty gi¸m ®Þnh quèc tÕ gi¸m ®Þnh l¹i th× gi¸ thiÕt bÞ vËt t- chØ cßn 2,9 triÖu USD. Sau khi nhµ n-íc uû nhiÖm cho c«ng ty kiÓm to¸n SGS gi¸m ®Þnh thÝ ®iÓm 12 ®¬n vÞ cã vèn ®Çu t- n-íc ngoµi gãp vèn liªn doanh th× cã tíi 6 ®¬n vÞ cã chªnh lÖch vÒ gi¸ bu«n thiÕt bÞ, cao h¬n gi¸ trÞ thùc 14 triÖu USD. Bé c«ng nghiÖp kh¶o s¸t thÝ ®iÓm ë 42 liªn doanh ®· thÊy phÝa ViÖt Nam thiÖt h¹i tíi 50 triÖu USD. Sau khi kh¶o s¸t ë 42 doanh nghiÖp liªn doanh víi n-íc ngoµi Bé Lao ®éng – Th-¬ng binh vµ x· héi ®· ph¸t hiÖn 76% m¸y mãc thiÕt bÞ thuéc thÕ hÖ 50 – 60, trªn 70% m¸y mãc ®· hÕt khÊu hao, gÇn 50% thiÕt bÞ lµ lo¹i t©n trang, thËm chÝ cã m¸y xeo giÊy s¶n xuÊt tõ n¨m 1905, nåi h¬i chÕ t¹o tõ n¨m 1927. Thø hai, vÒ chi phÝ kh¸c bao gåm: Nh- chi phÝ vÒ qu¶n lý, tiÕp thÞ, qu¶ng c¸o,khuyÕn m¹i ,tiÒn l-¬ng ng-êi n-íc ngoµi... VÒ chi phÝ qu¶ng c¸o, tiÕp thÞ, khuyÕn m¹i lµ mét néi dung cña chi phÝ tiªu thô s¶n phÈm cña doanh nghiÖp, lµm mét bé phËn chi phÝ kinh doanh cÇn thiÕt vµ kh«ng thÓ thiÕu ®-îc ®èi víi c¸c doanh nghiÖp trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr-êng. Theo luËt thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp, c¸c chi phÝ qu¶ng c¸o tiÕp thÞ, khuyÕn m¹i liªn quan trùc tiÕp ®Õn ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh vµ c¸c kho¶n chi phÝ kh¸c ®-îc khèng chÕ tèi ®a kh«ng qu¸ 17 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 7% tæng sè chi phÝ (riªng ®èi víi ho¹t ®éng th-¬ng nghiÖp, tæng sè chi phÝ ®Ó x¸c ®Þnh møc khèng chÕ kh«ng bao gåm gi¸ mua vµo cña hµng ho¸ b¸n ra) trong thêi gian qua, nhiÒu nhµ ®Çu t- n-íc ngoµi ®· liªn tôc kiÕn nghÞ ®Ò nghÞ bá møc khèng chÕ ®èi víi c¸c chi phÝ qu¶ng c¸o, tiÕp thÞ, khuyÕn m¹i víi lý do viÖc khèng chÕ c¸c chi phÝ nµy sÏ lµm cho hä mÊt ®i c¬ héi tiªu thô hµng ho¸, më réng thÞ tr-êng nhÊt lµ ®èi víi nh÷ng s¶n phÈm dÞch vô míi (?) Theo em cho r»ng, viÖc giíi h¹n c¸c chi phÝ ®-îc chÊp nhËn khi x¸c ®Þnh thu nhËp chÞu thuÕ cña c¸c doanh nghiÖp lµ vÊn ®Ò b×nh th-êng trong c¬ chÕ, chÝnh s¸ch qu¶n lý chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh cña ViÖt Nam còng nh- c¸c n-íc cã nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng kh¸c. Chóng ta kh«ng phñ nhËn quyÒn tù chñ s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp liªn doanh, trong ®ã c¸c doanh nghiÖp liªn doanh cã quyÒn ®-îc ®Þnh ®o¹t c¸c chi phÝ cÇn thiÕt cã lîi cho ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp. Tuy nhiªn, chóng ta kh«ng thÓ chÊp nhËn viÖc mét sè doanh nghiÖp ®· l¹m dông quyÒn tù chñ ®ã ®Ó tiÕn hµnh c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh, thùc hiÖn c¸c chiÕn dÞch qu¶ng c¸o kÐo dµi víi qui m« lín, thùc hiÖn khuyÕn m¹i trµn lan, thËm chÝ tíi møc b¸n ph¸ gi¸ s¶n phÈm g©y lç nÆng cho doanh nghiÖp, g©y khã kh¨n cho ®èi t¸c bªn ViÖt Nam, lµm tæn h¹i ®Õn nguån thu ng©n s¸ch nhµ n-íc, nh-ng l¹i t¨ng ®-îc thÞ phÇn trong n-íc cho c«ng ty mÑ, do lo¹i ®-îc c¸c ®èi thñ c¹nh tranh yÕu h¬n vÒ tiÒm lùc tµi chÝnh ra khái thÞ tr-êng ViÖt Nam. Cã thÓ dÉn ra mét sè tr-êng hîp tiªu biÓu sau: Liªn doanh P&G ViÖt Nam (lµ liªn doanh gi÷a c«ng ty Ph-¬ng §«ng thuéc Tæng c«ng ty ho¸ chÊt ViÖt Nam vµ c«ng ty PROCTER & GAMBLEAR EAST) chuyªn s¶n xuÊt chÊt tÈy röa tæng hîp. Liªn doanh nµy cã sè vèn ®Çu t- ban ®Çu lµ 37 triÖu USD chØ sau 2 n¨m ho¹t ®éng, liªn doanh ®· bÞ lç tíi 28 triÖu USD. §iÒu ®¸ng nãi ë ®©y lµ chi phÝ qu¶ng c¸o cña liªn doanh chiÕm tíi 31,2% gi¸ thµnh s¶n phÈm. Hay c«ng ty Coca- Cola Ch-¬ng D-¬ng lµ liªn doanh gi÷a tæng c«ng ty n-íc gi¶i kh¸t Ch-¬ng D-¬ng vµ Coca – Cola Indochina, víi tæng sè vèn ®Çu t- lµ 48,7 18 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 triÖu ®« la, vèn ph¸p ®Þnh lµ 20,7 triÖu USD. Liªn doanh nµy míi ®i vµo ho¹t ®éng tõ th¸ng 9/ 1995, nh-ng ®Õn 16/4/1998/ tøc lµ chØ qua h¬n hai n¨m ho¹t ®éng ®· lç tæng céng 151 tû ®ång. Chi phÝ tiÕp thÞ cña liªn doanh C«ca- C«la Ch-¬ng D-¬ng b»ng 8,47% tæng chi phÝ vµ b»ng 9,63% so víi tæng doanh thu b¸n hµng. C«ca- C«la Ch-¬ng D-¬ng ®· x©m chiÕm thÞ phÇn cña c¸c ®èi thñ b»ng con ®-êng b¸n ph¸ gi¸. §Æc biÖt, trong hai th¸ng 3 vµ th¸ng 4 /1998 C«ca – C«la ®· ph¸ gi¸ tíi møc kû lôc: 30%. Theo em viÖc khèng chÕ c¸c chi phÝ qu¶ng c¸o, tiÕp thÞ, khuyÕn m¹i chung cho tÊt c¶ c¸c lo¹i h×nh doanh ngiÖp, kh«ng tinh ®Õn ngµnh nghÒ- s¶n phÈm kinh doanh ®Òu ë møc 7% tæng chi phÝ lµ ch-a thÊt hîp lý; nhÊt lµ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp liªn doanh, ®Ó thùc hiÖn c¸c nghiÖp qu¶ng c¸o trªn c¸c ph-¬ng tiÖn ®¹i chóng ( ®µi ph¸t thanh, truyÒn h×nh, b¸o chÝ...) hä ph¶i chÞu møc gi¸ cao h¬n tõ 3 –5 lÇn so víi c¸c doanh nghiÖp trong n-íc. THIÕU Ch-¬ng III Gi¶i ph¸p I BiÖn ph¸p chèng chuyÓn gi¸ 1. Ph-¬ng ph¸p gi¸ tù do cã thÓ so s¸nh ®-îc (Comparable Uncontrolled Price Method- CUP) Ph-¬ng ph¸p nµy ®-îc sö dông thay cho ph-¬ng ph¸p so s¸nh gi¸ thÞ tr­êng tù do theo th«ng t­ 74TC/TCT. Thùc ra “so s¸nh gi¸ thÞ tr­êng tù do” chØ l¯ mét nguyªn t¾c h¯ng ®Çu trong ®Þnh gi¸ chuyÓn giao chø kh«ng thÓ xem lµ mét ph-¬ng ph¸p thùc thô. Néi dung cña ph-¬ng ph¸p CUP lµ so s¸nh gi¸ c¶ ph¶i tr¶ cho c¸c hµng ho¸, dÞch vô ®-îc chuyÓn giao trong mét nghiÖp vô chuyÓn giao cã kiÓm so¸t víi gi¸ c¶ ph¶i tr¶ cho c¸c hµng ho¸, dÞch vô chuyÓn giao trong mét nghiÖp vô chuyÓn giao tù do cã thÓ so s¸nh ®-îc. Ph-¬ng ph¸p nµy ®-îc thÓ hiÖn th«ng qua viÖc so s¸nh: + Doanh sè b¸n cña mét c«ng ty cho bªn kh«ng liªn kÕt. 19 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 + HoÆc doanh sè b¸n ra cña mét bªn kh«ng liªn kÕt cho mét thµnh viªn cña c«ng ty. + HoÆc doanh sè b¸n gi÷a c¸c bªn kh«ng cã liªn hÖ g× víi nhau. ViÖc so s¸nh trªn nh»m thùc hiÖn nguyªn t¾c gi¸ thÞ tr-êng (tøc lµ d÷a trªn quan hÖ kh«ng quen biÕt) trong c¸c nghiªph vô chuyÓn giao. Khi thùc hiÖn ph-¬ng ph¸p cÇn l-u ý: NÕu kh«ng cã sù kh¸c biÖt d÷a c¸c nghiÖp vô chuyÓn giao so s¸nh ®-îc, viÖc so s¸nh cã thÓ diÔn ra ®¬n gi¶n vµ thuËn lîi. Nªu cã sù kh¸c biÖt kh«ng lín l¾m d÷a c¸c nghiÖp cô chuyÓn giao cña bªn cã liªn kÕt víi nhau víi bªn kh«ng liªn kÕt, cã thÓ lµm ¶nh h-ëng ®Õn gi¸ c¶ giao dÞch nh-: chÊt l-îng hµng ho¸, nh¹n hiÖu hµng ho¸, ®iÒu kiÖn giao hµng, thêi h¹n chuyÓn giao, quan hÖ thanh to¸n, cã thÓ thùc hiÖn ph­¬ng ph¸p “CUP ®­îc ®iÒu chØnh”. Ph­¬ng ph¸p CUP cã ®iÒu chØnh sÏ kh«ng thùc hiÖn ®-îc khi cã nh÷ng sù kh¸c biÖt trong c¸c nghiÖp vô chuyÓn giaod÷a c¸c bªn liªn kÕt vµ kh«ng liªn kÕt mf ®iÒu chØnh rÊtkhã thùc hiÖn ®-îc. Nh÷ng sù kh¸c biÖt ®ã bao gåm: kh¸c biÖt vÒ chÊt l-îng s¶n phÈm, kh¸c biÖt thÞ tr-êng vÒ mÆt ®Þa lý, kh¸c biÖt vÒ cÊp ®é thÞ tr-êng, kh¸c biÖt vÒ sè l-îng vµlo¹i tµi s¶n v« h×nh liªn quan ®Õn viÖc b¸n hµng. Khi sö dông ph-¬ng ph¸p nµy, chóng ta cã thÓ ph¸t hiÖn ®-îc nh÷ng chi phÝ ph¸t sinh bÊt hîp lý th«ng qua so s¸nh c¸c doanh nghiÖp t t-¬ng tù trong nh÷ng nghiÖp vô chuyÓn giao cã thÓ so s¸nh ®-îc. VÝ dô, khi xem xÐt gi¸ vèn hµng b¸n vµ chi phÝ vÒ gi¸ nguyªn vËt liÖu cña liªn doanh s¶n xuÊt n-íc gi¶i kh¸t A t¹i TP Hå ChÝ Minh chóng ta thÊy : gi¸ vèn hµng ho¸ b¸n ra chiÕm tû lÖ 64,72% trªn doanh thu vµ chi phÝ vÒ nguyªn vËt liÖu chiÕm tû lÖ 52,42% trªn doanh thu. Nªu so s¸nh víi c«ng ty n-íc gi¶i kh¸t I.B.C, mét ®¬n vÞ cïng ngµnh nghÒ vµ quy m« s¶n xuÊt th× tû lÖ gi¸ vèn hµng ho¸ trªn doanh thu lµ 51,1% vµ tû lÖ vÒ chi phÝ nguyªn, vËt liÖu lµ 46,93% trªn doanh thu, râ rµng c¸c kho¶n chi phÝ cña c«ng ty A ®· cã vÊn ®Ò cÇn ph¶i kiÓm tra l¹i. T-¬ng tù, chi phÝ vÒ qu¶ng c¸o cña c«ng ty A 20