Tài liệu Lang

LAØNG KIM LAÂN Ngöôøi ta ñaõ vieát raát nhieàu veà caùi laøng VN xöa kia, töø kho taøng ñoà soä nhöõng caâu ca dao tuïc ngöõ, nhöõng baøi vieát khaûo cöùu veà phong tuïc taäp quaùn hay nhöõng phoùng söï vieäc laøng cho ñeán nhöõng tieåu thuyeát maø trong ñoù caùi laøng goùi troïn soá phaän cuûa nhieàu nhaân vaät. Luùc ñoù laøng khoâng coøn laø moät ñôn vò haønh chính nöõa maø ñoù ñaõ laø taát caû nhöõng gì gaén boù vôùi ngöôøi noâng daân xöa. Vaø vôùi truyeän ngaén Laøng cuûa Kim Laân cuõng nhö theá. Laøng chæ laø caùi côù laøm neàn ñeå töø ñoù laøm noåi baät 1 con ngöôøi – nhaân vaät oâng Hai. Bôûi leõ suoát caâu chuyeän khoâng coù moät caâu vaên naøo mieâu taû veà caùi laøng Chôï Daàu aáy maø ta chæ thaáy 1 tình yeâu laï luøng cuûa oâng Hai daønh cho caùi laøng cuûa mình. OÂng Hai khoâng phaûi laø nhaân vaät tieâu bieåu trong caùi laøng Chôï Daàu, coù leõ cuõng raát ñoãi bình thöôøng nhö bao caùi laøng khaùc treân maûnh ñaát VN naøy. OÂng chæ laø ngöôøi noâng daân chaát phaùc, hay laøm, duø ñang soáng ôû nôi taûn cö, oâng vaãn phaùt mieáng raãy ñeå troàng ít cuû saén phoøng cho sang naêm. OÂng Hai raát töï haøo veà laøng Chôï Daàu, nôi “ choân nhau caét roán ” cuûa mình. Tình caûm aáy theå hieän tröôùc heát ôû caùi tính hay khoe veà laøng nhaát laø baây giôø trong luùc xa laøng, trong caùi cuoäc soáng chaät heïp tuø tuùng cuûa nôi taûn cö thì caùi laøng caøng trôû neân ñeïp ñeõ, noù trôû thaønh nieàm tin thaønh söï say meâ vaø thaønh öôùc voïng trong oâng. Moãi laàn keå veà laøng, oâng laïi noùi “ moät caùch say söa vaø naùo nöùc laï thöôøng, hai con maét oâng saùng haún leân, maët bieán chuyeån hoaït ñoäng ”. ÔÛ oâng ,vieäc khoe laøng ñaõ trôû thaønh moät caùi taät, oâng noùi nhö cho chính mình, cho thoûa noãi nhôù veà laøng trong oâng. Vaø ta hieåu ñaèng sau caùi “ taät ” aáy chính laø taám loøng chaân thaät gaén boù cuûa oâng vôùi laøng. Ñeå roài moãi khi nhôù veà laøng oâng laïi thaáy “ khoûe haún ra ” vì oâng yeâu meán laøng neân moïi noãi khoå ñau hay nieàm vui söôùng ñeàu gaén boù vôùi caùi laøng queâ daáu ñoù. Phuùt giaây saûng khoaùi sung söôùng nhaát cuûa oâng Hai ôû nôi taûn cö coù leõ laø luùc oâng phoùng böôùc treân con ñöôøng laøng ñeán phoøng thoâng tin tuyeân truyeàn. Oâng ñi nghe tin töùc, oâng phaán khôûi tröôùc nhöõng thaéng lôïi cuûa khaùng chieán. KL ñaõ raát kheùo leùo khi ñaët oâng Hai vaøo moät tình huoáng gay caán ñeå töø ñoù laøm boäc loä nhöõng tình caûm môùi meû trong oâng. Tình huoáng aáy laø caùi tin laøng Chôï Daàu theo giaëc maø chính oâng nghe ñöôïc töø nhöõng ngöôøi taûn cö môùi ôû döôùi xuoâi leân. Khi nghe caùi tin ñoät ngoät aáy, oâng thaáy söõng sôø vaø ñau xoùt quaù “ coå oâng ngheïn aéng haún laïi, da maët teâ raân raân. Oâng laõo laëng ñi töôûng nhö khoâng thôû ñöôïc ”. OÂng ñau ñôùn vì laøng CD yeâu quyù cuûa oâng ñaõ rôøi boû khaùng chieán. Tuûi nhuïc vaø xaáu hoå, oâng laûng traùnh ñeå veà nhaø, khoâng daùm noùi chuyeän cuøng nhöõng ngöôøi taûn cö. Quay trôû veà oâng phaûi “ cuùi gaàm maët xuoáng maø ñi ”, luùc naøo oâng cuõng nôm noáp lo sôï ngöôøi ta ñeå yù, baøn taùn veà daân laøng CD theo giaëc. Ñeâm “ oâng traèn troïc khoâng sao nguû ñöôïc ”. Tieáng ñoàn loang xa, caû gia ñình oâng voâ cuøng buoàn khoå, oâng laïi caøng ñau xoùt hôn. Coù khi oâng cuõng nghi ngôø caùi tin aáy, oâng töï tranh luaän vôùi mình “ chaû nheõ caùi boïn ôû laøng laïi ñoå ñoán ñeán theá ñöôïc ” nhöng roài caùi teân “ thaèng chaùnh Beäu ” ñaõ phaù tan nieàm tin ít oûi ñoù trong oâng, uaát quaù oâng naém chaët tay, 1 nghieán raêng nguyeàn ruûa “ chuùng bay aên mieáng côm hay mieáng gì vaøo moàm maø ñi laøm caùi gioáng Vieät gian baùn nöôùc ñeå nhuïc nhaõ theá naøy ?” Oâng Hai yeâu laøng tha thieát nhöng laïi voâ cuøng caêm töùc khi nghe tin laøng theo giaëc. Hai tình caûm töôûng chöøng maâu thuaãn aáy ñaõ daãn ñeán moät söï xung ñoät noäi taâm döõ doäi. Oâng caøng bò ñaåy vaøo tình theá beá taéc tuyeät voïng khi baø chuû nhaø nôi taûn cö muoán ñuoåi gia ñình. Ñi ñaâu baây giôø ? Khoâng ai chöùa chaáp daân laøng Vieät gian cuõng khoâng theå veà laøng vì “ veà laøng töùc laø boû khaùng chieán, boû cuï Hoà”. Tình yeâu laøng trong oâng giôø ñaây khoâng coøn nhö moät thoùi quen maø thöïc söï laø moät tình yeâu coù yù thöùc “ laøng thì yeâu thaät nhöng laøng theo Taây maát roài thì phaûi thuø ”. Thaät caûm ñoäng cho caùi caûnh oâng thuû thæ vôùi thaèng con nhö noùi vôùi chính mình, oâng muoán con ghi nhôù “ nhaø ta ôû laøng Chôï Daàu ” cuõng laø ñeå nhaéc mình veà queâ cha ñaát toå nhöng cuõng ñeå khaúng ñònh moät tình yeâu roäng lôùn bao truøm hôn, ñoù laø thuûy chung vôùi khaùng chieán vôùi caùch maïng “ uûng hoä cuï HCM muoân naêm ”. Ngöôøi ñoïc nhö bò cuoán vaøo maïch taâm tö cuûa oâng Hai qua ngheä thuaät mieâu taû taøi tình cuûa taùc giaû ñeå roài ai cuõng vôõ oøa ra cuøng nieàm haû heâ vui söôùng cuûa oâng Hai khi nghe tin caûi chính töø oâng Chuû tòch xaõ, oâng mua quaø chia cho caùc con, laät ñaät ñi baùo tin vôùi moïi ngöôøi. Oâng hoàn nhieân keå laïi nhö mình vöøa tham döï traän ñaùnh aáy vaø caùi tin “ Taây noù ñoát nhaø toâi roài baùc aï, ñoát nhaün ” laø caùi chöùng cöù huøng hoàn nhaát cho lôøi caûi chính luùc naøy cuûa oâng. Trong caùi nhaø bò ñoát ruïi aáy döôøng nhö ñang taùi sinh moät laøng Chôï Daàu khaùc, vaãn laø caùi laøng maø oâng töøng yeâu vöøa laø caùi laøng ñaõ vaãn xöùng ñaùng vôùi tình yeâu aáy – laøng Chôï Daàu khaùng chieán. Vaên haøo I-li-a E-ren-bua coù noùi “loøng yeâu nhaø, yeâu laøng xoùm, yeâu ñoàng queâ trôû thaønh loøng yeâu Toå quoác” . OÂng Hai ñuùng laø moät ngöôøi nhö theá. Nieàm vui, noãi buoàn cuûa oâng ñeà gaén vôùi laøng, loøng yeâu laøng chính laø coäi nguoàn cuûa loøng yeâu nöôùc. OÂng Hai laø hình aûnh ñeïp cuûa ngöôøi noâng daân bình thöôøng nhö giaøu loøng yeâu nöôùc, moät maãu ngöôøi ñaùng quí cuûa daân toäc trong nhöõng naêm tröôøng kì khaùng chieán choáng thöùc daân Phaùp 2