Tài liệu Lạm phát và hậu quả của lạm phát

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 I. Lêi nãi ®Çu Ch¼ng riªng g× c¸c siªu c-êng kinh tÕ nh-ng víi mäi quèc gia trªn thÕ giíi, l¹m ph¸t lµ bãng ma ¸m ¶nh lµm kinh hoµng mäi ng-êi. L¹m ph¸t lµ nguyªn uû cña nghÌo ®ãi vµ nh÷ng tÖ n¹n x· héi kh¸c . . Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ho¹t ®éng ®Çy s«i ®éng vµ c¹nh tranh gay g¾t ®Ó thu ®-îc lîi nhuËn cao vµ ®øng v÷ng trªn th-¬ng tr-êng. C¸c nhµ kinh tÕ còng nh- c¸c doanh nghiÖp ph¶i nhanh chãng tiÕp cËn, n¾m b¾t nh÷ng vÊn ®Ò cña nÒn kinh tÕ míi. Bªn c¹nh bao vÊn ®Ò cÇn cã ®Ó kinh doanh cßn lµ nh÷ng vÊn ®Ò næi cém kh¸c trong kinh tÕ. Mét trong nh÷ng vÊn ®Ò næi cém kh¸c trong kinh tÕ. Mét trong nh÷ng vÊn ®Ò næi cém Êy lµ l¹m ph¸t. L¹m ph¸t nh- mét c¨n bÖnh cña nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng, nã lµ mét vÊn ®Ò hÕt søc phøc t¹p ®ßi hái sù ®Çu t- lín vÒ thêi gian vµ trÝ tuÖ míi cã thÓ mong muèn ®¹t ®-îc kÕt qu¶ kh¶ quan. L¹m ph¸t ¶nh h-ëng toµn bé ®Õn nÒn kinh tÕ quèc d©n, ®Õn ®êi sèng x· héi, ®Æc biÖt lµ giíi lao ®éng. ë n-íc ta hiÖn nay, chèng l¹m ph¸t, gi÷ v÷ng nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn æn ®Þnh, c©n ®èi lµ mét môc tiªu rÊt quan träng trong ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, n©ng cao ®êi sèng nh©n d©n. Trong thêi gian gÇn ®©y, vÊn ®Ò l¹m ph¸t ®· ®-îc nhiÒu ng-êi quan t©m, nghiªn cøu vµ ®Ò xuÊt c¸c ph-¬ng ¸n kh¾c phôc. §· tõ l©u tiÒn giÊy xuÊt hiÖn vµ ch¼ng bao l©u sau ®ã diÔn ra t×nh tr¹ng gi¶m gi¸ tiÒn vµ dÉn ®Õn l¹m ph¸t. NÐt ®Æc tr-ng næi bËt cña thùc tr¹ng nÒn kinh tÕ khi cã l¹m ph¸t, gi¸ c¶ cña hÇu hÕt c¸c hµng ho¸ ®Òu t¨ng cao vµ søc mua cña ®ång tiÒn ngµy cµng gi¶m nhanh. Bµi viÕt nµy víi ®Ò tµi: "L¹m ph¸t vµ hËu qu¶ cña l¹m ph¸t " XuÊt ph¸t tõ vÊn ®Ò nghiªn cøu l¹m ph¸t lµ cÇn thiÕt, cÊp b¸ch, ®Æc biÖt thÊy ®-îc tÇm quan träng cña l¹m ph¸t. V× vËy, víi l-îng kiÕn thøc cßn h¹n chÕ, em thiÕt nghÜ quan t©m nghiªn cøu ®Õn ®Ò tµi còng lµ mét ph-¬ng ph¸p t×m hiÓu nã mét c¸ch thÊu ®¸o, s©u s¾c h¬n. PhÇn néi dung. I. L¹m ph¸t A. §Þnh nghÜa vµ ph©n lo¹i L¹m ph¸t lµ mét trong c¸c hiÖn t-îng cña tiÒn tÖ, ®-îc biÓu hiÖn ë sù mÊt gi¸ (gi¶m gi¸) cña tiÒn tÖ, mµ sù mÊt gi¸ cña tiÒn tÖ l¹i biÓu hiÖn râ rÖt nhÊt ai còng thÊy ®-îc lµ sù t¨ng gi¸ b×nh qu©n cña tÊt c¶ mäi thø hµng ho¸. L¹m ph¸t x¶y ra khi gi¸ c¶ mäi thø hµng ho¸, dÞch vô vµ chi phÝ ®Òu t¨ng tuy víi tèc ®é tû lÖ kh«ng ®ång ®Òu, thø t¨ng nhanh , thø t¨ng chËm, thø t¨ng nhiÒu thø t¨ng Ýt, nh-ng nãi chung mäi thø ®Òu t¨ng. L¹m ph¸t lµ sù gia t¨ng liªn tôc vµ ®¸ng kÓ trong møc gi¸(price level). MÆc dï ng-êi ta th-êng gäi bÊt cø viÖc t¨ng ®²ng kÓ n¯o ®ã l¯ “l³m ph²t”, nh­ng ý nghÜa ®ã kh«ng hoµn toµn ®óng trong ngµnh kinh tÕ häc. §èi víi ngµnh kinh tÕ häc. ChØ gäi lµ l¹m ph¸t khi gi¸ c¶ t¨ng liªn tôc(persistent) vµ ®¸ng kÓ (signficant). Cã ng-êi ®Æt c©u hái lµ gi¸ t¨ng liªn tuc bao l©u míi ®-îc gäi lµ l¹m ph¸t? Vµ nh- thÕ nµo míi lµ ®¸ng kÓ? Trõ khi gi¸ c¶ t¨ng ë tØ lÖ ch¼ng h¹m 1% mét n¨m th× míi gäi lµ ®¸ng kÓ cßn kh«ng th× kh«ng ®¸ng quan ng¹i. Cßn thêi gian t¨ng liªn tôc, thËt ra “kho°ng thêi gian” ®ã vÉn mang vÎ tuú tiÖn v× chÝnh c¸c nhµ kinh tÕ gia còng ch-a hoµn toµn ®ång ý víi nhau vÒ thêi gian nµy. Cã ng-êi cho rµng ph¶i Ýt nhÊt 3 n¨m, ng-êi kh¸c l¹i v¹ch l»n ranh ë møc ®é mét n¨m lµ ®ñ. Lý do ng-êi ta v¹ch l»n danh ph©n biÖt gi÷a sù t¨ng gi¸ tõng giai ®o¹n hay dai d¼ng chØ lµ ph©n biÖt theo lý thuyÕt. Trong thùc tÕ , cã rÊt nhiÒu d÷ kiÖn cã thÓ ph¸t sinh sù t¨ng gi¸ theo giai ®o¹n nh-ng l¹i kh«ng coi nh- lµ nguyªn uû cña sù t¨ng gi¸ dai d¼ng. Trªn thÕ giíi tõ x-a ®Õn nay chØ cã l¹m ph¸t tiÒn giÊy, kh«ng hÒ cã l¹m ph¸t tiÒn vµng. Bëi v× , trong chÕ ®é l-u th«ng tiÒn vµng nÕu khèi l-¬ng tiÒn vµng v-ît qu¸ nhu cÇu l-u th«ng th× phÇn thõa sÏ tù ®éng rót khái l-u th«ng ®Ó lµm ph-¬ng tiÖn cÊt tr÷. TiÒn vµng kh«ng mÊt gi¸ trong tr-êng hîp nµy. Trong chÕ ®é l-u th«ng tiÒn giÊy, th× mçi khi ph¸t hµnh nã vµo l-u th«ng qu¸ møc, nã kh«ng tù ®éng rót ra khái l-u th«ng ®-îc. Tr-íc n¨m 1971 lo¹i tiÒn giÊy ®æi ®-îc lÊy tiÒn vµng cña nh÷ng n-íc giÇu cã nh- ®« la Mü, b¶ng Anh, yªn NhËt, Fr¨ng Ph¸p,..., ®-îc coi nh- tiÒn vµng, quan hÖ gi÷a c¸c lo¹i tiÒn nµy víi nhau ®Òu tinh theo tû gi¸ cè ®Þnh b¨ng vµng. Tõ n¨m 1950 trë ®i, c¸c ®ång tiÒn nµy ®-îc ph¸t hanh qu¸ møc, dù tr÷ vµng cña c¸c chÝnh phñ ph¸t hµnh ra chóng kh«ng t-¬ng xøng, c¸c lo¹i tiÒn m¹nh kÓ trªn chung bÞ ph¸ gi¸ (h¹ tiªu chuÈn gi¸ c¶) hµng lo¹t, cuèi cïng ®Õn n¨m 1971, ®« la Mü ph¶i ®×nh chØ ®æi ra vµng trªn toµn thÕ giíi trong mäi giao dÞch. Nh÷ng ®ång tiÒn n¸y trë thµnh ®«ng tiÒn giÊy nh- mäi ®ång tiÒn giÊy kh¸c. Tãm l¹i l¹m ph¸t lµ hiÖn t-îng ph¸t hµnh thõa tiÒn giÊy so víi l-îng tiÒn cÇn thiÕt cho l-u th«ng lµm cho gi¸ c¶, mäi thø hµng ho¸ t¨ng lªn. L¹m ph¸t cµng cao th× ®ång tiÒn cµng bÞ mÊt gi¸ nhiÒu. L¹m ph¸t ®-îc ph©n lo¹i b»ng ®é lín cña chóng. Ng-êi ta ph©n biÖt cã ba møc kh¸c nhau:l¹m ph¸t võa ph¶i ( l¹m ph¸t chËm), l¹m ph¸t phi m· (l¹m ph¸t ph¸t nhanh), siªu l¹m ph¸t. L¹m ph¸t chËm lµ l¹m ph¸t cã møc ®é võa ph¶i vµ tõ tõ, d-íi 10% mét n¨m. Lo¹i l¹m ph¸t nµy cã vÎ kh«ng quan träng l¾m nh-ng thùc sù trong tr-êng kú th× hao tæn kh«ng Ýt. NÕu møc l¹m ph¸t lµ 3%, mçi n¨m Mü Kim sÏ mÊt ®i mét nöa gi¸ trÞ sau 24 n¨m. NÕu møa l¹m ph¸t ë 4% chØ trong 3 n¨m, søc thu mua cña mét Mü Kim chØ cßn 85 xu Mét th¸i cùa kh¸c cña l¹m ph¸t lµ l¹m ph¸t phi m·. Lµ lo¹i l¹m ph¸t khi gi¸ c¶ t¨ng víi tû lÖ hai hoÆc ba con sè nh- 20%, 100%, 300% mét n¨m. Lo¹i l¹m ph¸t nµy kh«ng cã ®-êng danh giíi râ rµng nh-ng ng-êi ta cã thÓ nh×n thÊy tèc ®ä phi m· cña l¹m ph¸t dÔ dµng v× hµng th¸ng cã thÓ v-ît tíi trªn 50%. Ch¼ng h¹n th¸ng 07 n¨m 1922, chØ sè gi¸ sØ cña §øc 100 §øc M·, th¸ng12 n¨m 1923, chØ sè nµy t¨ng lªn 1,261 tØ tØ. Ng-êi d©n §øc mçi lÇn ®i chî ph¶i mang theo mét va li –tiÒn. Ng-êi c«ng nh©n §øc mçi ngµy l·nh l-¬ng hai lÇn vµ khi vÒ ®Õn nhµ th× tiÒn cña ng-êi c«ng nh©n chØ cßn 2/3 gi¸ trÞ. TiÒn b¹c vµo lóc Êy mÊt h¼n gi¸ trÞ tiªu chuÈn mµ chØ cßn lµ ph-¬ng tiÖn trao ®æi. ®Ó dÏ dµng nhËn ra gi¸ trÞ ®ång b¹c trong tói, ng-êi ta chØ cÇn nh×n vµo b¶ng ®èi chiÕu ngo¹i tÖ mçi ngµy trªn b¸o chÝ hoÆc ph-¬ng tiÖn truyÒn th«ng kh¸c lµ cã thÓ nhËn ra sù t¨ng gi¶m gi¸ trÞ nµy. Vµ møc cuèi cïng lµ møc siªu l¹m ph¸t. Siªu l¹m ph¸t lµ thêi kú cã møc l¹m ph¸t rÊt lín. NÕu trong l¹m ph¸t phi m· , nÒn kinh tÕ cßn cã vÎ sèng sãt ®-îc (mÆc dï kh«ng æn ®Þnh) th× trong siªu l¹m ph¸t , nÒn kinh tÕ xem nh- ®ang ®i dÇn vµo câi chÕt. ThÝ dô ë Bolivia møc l¹m ph¸t ®· lªn tíi 11.000% n¨m 1985. §iÓn h×nh lµ siªu l¹m ph¸t ë §øc sau ®¹i chiÕn thÕ giíi thø nhÊt. Møc cung tiÒn danh nghÜa: th¸ng 1/1923 t¨ng lªn 16 lÇn, ®Õn th¸ng 12 n¨m 1923 , khèi l-îng tiÒn giÊy ®· t¨ng 7 tû lÇn. N¨m 1913, n-íc §øc chØ cã 29.00 triÖu M¸c, ®Õn cuèi n¨m 1923, khèi l-îng tiÒn giÊy l-u hµnh ë §øc lµ: 490.000.000.000.000.000.000.000 M¸c. Th¸ng 1/1922, gÝ mét cèc n-íc gi¶i kh¸t lµ mét M¸c, th¸ng 10/1923, lªn tíi 192 triÖu M¸c. Khi mua s¾m lÆt vÆt ng-êi ta ph¶i mang tiÒn trong nh÷ng chiÕc xe ®Èy. Bän kÎ c¾p th-êng lÊy c¾p xe ®Èy vµ vøt tiÒn l¹i kh«ng thÌm nhÆt. Trong thêi kú siªu l¹m ph¸t tèc ®é chu chuyÓn tiÒn t¨ng nhanh ghª gím. ë §øc cuèi thêi kú siªu l¹m ph¸t tèc ®é chu chuyÓn t¨ng 30 lÇn so víi tr-íc. b. l¹m ph¸t t¹i hoa kú Cuèi n¨m 1955, cã ng-êi cho r»ng Hoa Kú ®øng ngoµi møc l¹m ph¸t thêi b×nh. Lý do ng-êi ta vÝ von nh- thÕ lµ v× tÊt c¶ nh÷ng lÇn l¹m ph¸t nÆng t¹i Hoa Kú ®Òu cã liªn quan ®Õn chiÕn tranh. Nãi c¸ch kh¸c, l¹m ph¸t nÆng th-êng chØ x¶y ra ë Hoa Kú nÕu kh«ng cã thêi tiÒn chiÕn th× hËu chiÕn. Hoa Kú chØ bÞ mét lÇn duy nhÊt l¹m ph¸t nhanh lµ vµo thêi kú C¸ch M³ng. §¬n vÞ tiÒn tÖ lóc Êy ®­îc gäi l¯ “ TiÒn Lôc §Þa” do Quèc Héi Lôc §Þa ph²t h¯nh ®± bÞ mÊt gi² trÇm träng ®Õn nçi mét c©u chua ch¸t ®· ra ®êi lóc ®ã “Not worth a contiental”, v« gi¸ trÞ! Trong thêi gian néi chiÕn Nam-B¾c, gi¸ sØ t¨ng gÊp ®«i. Mét lÇn l¹m ph¸t trÇm träng kh¸c lµ vµo thêi kú thÕ chiÕn I. Sau nh÷ng lÇn l¹m ph¸t nµy, gi¸ c¶ th-¬ng ë giai ®o¹n “rít gi²”, tøc l¯ gi² c° tôt xuèng nhanh h¬n c° lóc lªn. Ch¼ng h¹n n¨m 1890, gi¸ sØ ë møc 20 trong khi n¨m 1860, gi¸ sØ ë m·i 30 vµ n¨m 1933, gi¸ sØ t-¬ng ®-¬ng n¨m 1889 (gÇn 40 n¨m tr-íc ®ã!). Sau ThÕ ChiÕn Thø II, hoµn c¶nh ®· thay ®æi!!! Gi² c° kh«ng “rít” xuèng sau chiÕn tranh. Tõ n¨m 1965-1979, mét l¹m ph¸t trÇm träng kh¸c ®· x¶y ra. Tæng s¶n l-îng quèc gia gi¶m ph¸t, møc gi¸ t¨ng trung b×nh hµng n¨m 5.95. Møc gi¸ nµy kh«ng chØ trong nh÷ng n¨m chiÕn tranh ViÖt Nam nh-ng xuyªn suèt giai ®o¹n trªn. §©y lµ ®iÒu kh«ng thÓ chÊp nhËn, v× thÕ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®-îc th¾t chÆt nhê thÕ møc l¹m ph¸t ®-îc ®o l-êng b»ng Tæng S¶n L-îng Quèc Gia gi¶m ph¸t ®· r¬i xuèng 4.1% n¨m 1985. Tuy nhiªn c¸i gi¸ qu¸ ®¾t ph¸i tr¶ cho cuéc chiÕn chèng l¹m ph¸t Êy lµ n¹n thÊt nghiÖp. II. HËu qu¶ cña l¹m ph¸t còng nh- nh÷ng t¸c ®éng xÊu cña nã ®èi víi nÒn kinh tÕ. Do cã ba møc l¹m ph¸t kh¸c nhau, nªn t¸c ®éng cña mçi lo¹i ®èi víi nÒn kinh tÕ còng kh¸c nhau. Lo¹i l¹m ph¸t võa ph¶i (l¹m ph¸t mét con sè) kh«ng cã t¸c ®éng lín ®Õn nÒn kinh tÕ. L¹m ph¸t phi m· vµ siªu l¹m ph¸t cã t¸c ®éng lín ®Õn nÒn kinh tÕ ë hai mÆt sau ®©y: 1. L¹m ph¸t vµ l·i suÊt thÞ tr-êng: T¸c ®éng ®Çu tiªn cña l¹m ph¸t nªn ®êi sèng kinh tÕ lµ nã lµm thay ®æi l·i suÊt. V× l·i suÊt ngµy nay t¸c ®éng nhiÒu mÆt ®Õn thu nhËp, tiªu dïng vµ ®Çu t- cho nªn th«ng qua l·i suÊt, l¹m ph¸t t¸c ®éng nhiÒu mÆt ®Õn thu nhËp, tiªu dïng vµ ®Çu t-; l¹m ph¸t cã t¸c ®éng ®Õn nhiÒu khÝa c¹nh cña ®êi sèng kinh tÕ vÜ m« vµ vi m«. §Ó gi÷ cho tµi s¶n nî, tµi s¶n cã cã hiÖu qu¶ kh«ng ®æi, hÖ thèng ng©n hµng sÏ lu«n cè g¾ng gi÷ cho l·i suÊt thùc tÕ æn ®Þnh. Nh-ng, v× l·i suÊt thùc tÕ = l·i suÊt danh nghÜa - tû lÖ l¹m ph¸t. Nªn nÕu muèn cho l·i suÊt thùc tÕ kh«ng ®æi th× l·i suÊt danh nghÜa ph¶i t¨ng cïng víi tû lÖ l¹m ph¸t. Khi c¸c ng©n hµng vµ hÖ thèng tµi chÝnh t¨ng l·i suÊt danh nghÜa theo l¹m ph¸t, hËu qu¶ mµ nÒn kinh tÕ ph¶i g¸nh lÊy lµ suy tho¸i vµ thÊt nghiÖp t¨ng. VÒ mÆt l©u dµi, sù c©n b»ng trªn thÞ tr-êng hµng ho¸ vµ thÞ tr-êng tiÒn tÖ kÐo c¶ l¹m ph¸t vµ l·i suÊt xuèng khi kh«ng cã sù can thiÖp cña ng©n hµng trung -¬ng. Nh-ng c¸i gi¸ ph¶i tr¶ lµ tiÒm n¨ng s¶n xuÊt bÞ l·ng phÝ, sè viÖc lµm gi¶m vµ ®êi sèng nh©n d©n thªm khã kh¨n. 2. L¹m ph¸t vµ thu nhËp thùc tÕ. L¹m ph¸t t¨ng cao lµm gi¶m thu nhËp thùc tÕ cña ng-êi lao ®éng, gi¶m gi¸ trÞ cña tµi s¶n kh«ng sinh l·i. Cã l¹m ph¸t kh«ng c©n b»ng, l¹m ph¸t lµm gi¶m gi¸ trÞ cña nh÷ng tµi s¶n sinh l·i. Gi¶ sö ta cã 1.000.000® cho vay (göi ng©n hµng, mua tr¸i phiÕu ChÝnh phñ) víi i = 10%/n¨m, tæng sè thuÕ thu nhËp 30%. Gi¶ sö tû lÖ l¹m ph¸t = 0  l·i suÊt thùc tÕ = 10%, thuÕ thu nhËp tõ tiÒn l·i lµ 10% x 1.000.000® = 100.000®, thu nhËp thùc tÕ sau thuÕ lµ: 100.000® - 30% x 100.000® = 70.000®