Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Lêi më ®Çu
·i suÊt kh«ng chØ lµ mét ph¹m trï kinh tÕ mang tÝnh chÊt tæng
L hîp, ®a d¹ng vµ phøc t¹p mµ ®©y cßn lµ mét trong nh÷ng c«ng cña
chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, rÊt nh¹y c¶m vµ cã ¶nh h-ëng m¹nh mÏ tíi sù
ph¸t triÓn vµ æn ®Þnh kinh tÕ cña mét quèc gia. L·i suÊt hîp lý sÏ lµ ®ßn bÈy
quan träng thóc ®Èy s¶n xuÊt vµ l-u th«ng hµng ho¸ ph¸t triÓn vµ ng-îc l¹i.
Sau h¬n m-êi n¨m ®æi míi, chÝnh s¸ch l·i suÊt cña ViÖt Nam ®· gãp
phÇn thùc hiÖn tèt c¸c môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia ®ång thêi
®-îc ®æi míi m¹nh mÏ, thËn träng vµ tõng b-íc phï hîp víi tõng giai ®o¹n.
Tuy nhiªn, vÉn cßn cã nh÷ng tån t¹i, h¹n chÕ trong chÝnh s¸ch l·i suÊt.
Thùc tiÔn kh¸ch quan ®ßi hái ph¶i cã mét sù ®æi míi s©u réng trong
viÖc sö dông c«ng cô l·i suÊt cho phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ vµ ®iÒu kiÖn
thùc hiÖn cña thÞ tr-êng tiÒn tÖ trong n-íc. V× thÕ, x©y dùng mét chÝnh s¸ch
l·i suÊt hiÖu qu¶ trªn c¬ së phï hîp víi tiÕn tr×nh héi nhËp cña ®Êt n-íc võa
®¶m b¶o sù ®Þnh h-íng cña Nhµ n-íc ®ang lµ bµi to¸n ®Æt ra cho c¸c nhµ
ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch. Do ®ã cã thÓ thÊy, nghiªn cøu vÒ chÝnh s¸ch l·i suÊt
vµ ®Þnh h-íng ®æi míi vµ hoµn thiÖn l·i suÊt cã ý nghÜa thùc tiÔn cao.
Trong khu«n khæ mét ®Ò ¸n, em xin tr×nh bµy nh÷ng vÊn ®Ò chung
nhÊt vÒ l·i suÊt vµ chÝnh s¸ch l·i suÊt ®ång thêi ph©n tÝch chÝnh s¸ch l·i suÊt
ViÖt Nam thêi gian qua ,nhËn râ xu thÕ ph¸t triÓn cña chÝnh s¸ch l·i suÊt, tõ
®ã ®-a ra ®Ò xuÊt gãp phÇn hoµn thiÖn chÝnh s¸ch l·i suÊt.
Do cßn h¹n chÕ vÒ tr×nh ®é còng nh- vÒ kiÕn thøc thùc tÕ nªn ®Ò ¸n
cña em cßn nhiÒu sai sãt. Em rÊt mong sÏ nhËn ®-îc sù chØ b¶o, gãp ý cña
c¸c thµy c« gi¸o, ®Æc biÖt lµ thµy gi¸o §µm ViÕt HuÖ ®Ó bµi viÕt nµy hoµn
chØnh h¬n.
PhÇn i
Lý luËn chung vÒ
1
l·i suÊt vµ chÝnh s¸ch l·i suÊt
1. L·i suÊt trong c¬ chÕ thÞ tr-êng.
1.1. L·i suÊt vµ mét sè lo¹i l·i suÊt.
1.1.1. Kh¸i niÖm.
Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng, l·i suÊt lµ mét trong nh÷ng biÕn sè kinh
tÕ vÜ m« ®-îc quan t©m vµ theo dâi chÆt chÏ. Trong kinh doanh, hiÖn t-îng
thõa thiÕu vèn t¹m thêi th-êng xuyªn x¶y ra ®èi víi c¸c chñ thÓ kinh tÕ.
Víi t- c¸ch trung gian tµi chÝnh, hÖ thèng ng©n hµng vµ c¸c tæ chøc tÝn
dông ra ®êi thu hót mäi kho¶n tiÒn nhµn rçi, cung øng cho nÒn kinh tÕ d-íi
nhiÒu h×nh thøc, ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh vËn ®éng, lu©n chuyÓn cña ®ång tiÒn,
gãp phÇn ®iÒu hoµ vµ ph©n bæ hîp lý nguån vèn trong nÒn kinh tÕ.
Khi nghiªn cøu vÒ t- b¶n, M¸c ®· kÕt luËn: l·i suÊt còng lµ phÇn gi¸
trÞ thÆng d- ®-îc t¹o ra do kÕt qu¶ bãc lét lao ®éng lµm thuª vµ bÞ bän tb¶n - chñ ng©n hµng chiÕm ®o¹t. V× thÕ, l·i suÊt lµ gi¸ c¶ cña mét sè tiÒn
vay.
Lý thuyÕt chung vÒ viÖc lµm, l·i suÊt vµ tiÒn tÖ cña Keynes l¹i cho
r»ng: l·i suÊt chÝnh lµ sù tr¶ c«ng cho sè tiÒn vay, lµ phÇn th-ëng cho "së
thÝch chi tiªu t- b¶n ". L·i suÊt do ®ã cßn ®-îc gäi lµ c«ng tr¶ cho sù chia li
víi cña c¶i tiÒn tÖ.
Cßn Samuelson, ®¹i diÖn cho tr-êng ph¸i träng tiÒn ®øng trªn gi¸c ®é
chi phÝ, coi l·i suÊt lµ chi phÝ c¬ héi cña viÖc gi÷ tiÒn.
Cho dï l·i suÊt ®-îc hiÓu theo kh¸i niÖm nµo th× vÒ b¶n chÊt, l·i suÊt
lµ tû lÖ % cña phÇn t¨ng thªm so víi phÇn vèn vay ban ®Çu, lµ gi¸ c¶ cña
quyÒn ®-îc sö dông vèn vay trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh mµ ng-êi sö
dông tr¶ cho ng-êi së h÷u nã.
1.1.2. Ph©nlo¹i l·i suÊt.
1.1.2.1. C¨n cø vµo thêi h¹n tÝn dông: cã 3 lo¹i.
- L·i suÊt tÝn dông ng¾n h¹n: ¸p dông ®èi víi c¸c kho¶n tÝn dông cã
thêi h¹n d-íi 1 n¨m.
- L·i suÊt tÝn dông trung h¹n: ¸p dông víi c¸c kho¶n tÝn dông cã thêi
h¹n tõ 1 n¨m tíi 3 hoÆc 5 n¨m, tuú theo quy ®Þnh cña tõng n-íc.
2
- L·i suÊt tÝn dông dµi h¹n: ¸p dông víi c¸c kho¶n tÝn dông dµi h¹n,
thêi h¹n trªn 5 n¨m.
1.1.2.2. C¨n cø vµo gi¸ trÞ thùc cña l·i suÊt.
- L·i suÊt danh nghÜa: Lµ l·i suÊt tÝnh theo gi¸ trÞ danh nghÜa cña tiÒn
tÖ t¹i thêi ®iÓm nghiªn cøu.
- L·i suÊt thùc: lµ l·i suÊt ®· ®-îc ®iÒu chØnh theo nh÷ng biÕn ®æi cña
l¹m ph¸t.
ir = in - e
V× ®-îc ®iÒu chØnh l¹i cho ®óng theo nh÷ng thay ®æi v× l¹m ph¸t nªn
l·i suÊt thùc ph¶n ¸nh mét c¸ch chÝnh x¸c chi phÝ cña quan hÖ tÝn dông.
1.1.2.3. C¨n cø vµo sù æn ®Þnh cña l·i suÊt.
- L·i suÊt cè ®Þnh: lµ l·i suÊt ®-îc ¸p dông cè ®Þnh trong suèt thêi
h¹n vay.
- L·i suÊt th¶ næi lµ l·i suÊt cã thÓ thay ®æi lªn xuèng, cã thÓ b¸o
tr-íc hoÆc kh«ng b¸o tr-íc.
1.1.2.4. C¨n cø vµo ph-¬ng ph¸p tÝnh.
- L·i suÊt ®¬n: lµ l·i suÊt tÝnh mét lÇn trªn sè vèn gèc cho suèt kú
h¹n vay.
I = n *i *Co
Trong ®ã :
I: Sè tiÒn l·i.
n : sè thêi kú göi vèn.
i : l·i suÊt
Co: vèn gèc
H×nh thøc l·i suÊt nµy th-êng ¸p dông cho c¸c kho¶n tÝn dông ng¾n
h¹n vµ viÖc tr¶ nî ®-îc thùc hiÖn mét lÇn khi ®Õn h¹n.
- L·i suÊt kÐp : lµ møc l·i suÊt cã tÝnh ®Õn gi¸ trÞ ®Çu t- l¹i cña lîi tøc
thu ®-îc trong kho¶ng thêi gian sö dông tiÒn vay
C = Co (1 + i )n
Trong ®ã : C: Sè tiÒn thu ®-îc theo l·i gép sau n kú
Co: Sè vèn gèc
i: L·i suÊt
3
n: Sè thêi kú göi vèn
- L·i suÊt hoµn vèn: lµ l·i suÊt c©n b»ng gi¸ trÞ hiÖn t¹i cña tiÒn thu
nhËp nhËn ®-îc trong t-¬ng lai theo mét c«ng cô nî víi gi¸ trÞ h«m nµy cña
c«ng cô ®ã.
1.1.2.5. C¨n cø vµo lo¹i h×nh tÝn dông : L·i suÊt ®-îc chia lµm 4 lo¹i.
- L·i suÊt tÝn dông th-¬ng m¹i: ¸p dông trong quan hÖ mua b¸n chÞu
gi÷a c¸c doanh nghiÖp
Gi¸ cña hµng ho¸ b¸n chÞu – gi¸ c¶ hµng ho¸ b¸n tr¶
ngay
Lstdtm = 100%
____________________________________________________________________________
Gi¸ c¶ hµng ho¸ b¸n chÞu
- L·i suÊt tÝn dông ng©n hµng : ¸p dông trong quan hÖ gi÷a ng©n hµng
víi c«ng chóng vµ doanh nghiÖp trong viÖc thu hót tiÒn göi vµ cho vay trong
ho¹t ®éng t¸i cÊp vèn cña NHTW ®èi víi c¸c NHTM vµ trong quan hÖ gi÷a
c¸c ng©n hµng víi nhau trªn thÞ tr-êng liªn ng©n hµng.
Trong kh¸i niÖm l·i suÊt tÝn dông ng©n hµng ng-êi ta ph©n biÖt:
+ L·i suÊt tiÒn göi
+ L·i suÊt chiÕt khÊu
+ L·i suÊt t¸i chiÕt khÊu
+ L·i suÊt liªn ng©n hµng
+ L·i suÊt c¬ b¶n
-L·i suÊt tÝn dông nhµ n-íc: ¸p dông khi Nhµ n-íc ®i vay cña c¸c
chñ thÓ kh¸c nhau trong x· héi d-íi h×nh thøc ph¸t hµnh tÝn phiÕu hoÆc tr¸i
phiÕu. Lo¹i l·i suÊt nµy cã thÓ do Nhµ n-íc Ên ®Þnh c¨n cø vµo l·i suÊt tiÒn
göi tiÕt kiÖm ng©n hµng, vµ c¸c yÕu tè kh¸c nh- sù biÕn ®éng cña l¹m ph¸t,
nhu cÇu cÊp thiÕt vÒ vèn cña Nhµ n-íc… hoÆc ®-îc h×nh thµnh th«ng qua
ho¹t ®éng ®Êu thÇu tÝn phiÕu, tr¸i phiÕu Nhµ n-íc.
-L·i suÊt tÝn dông tiªu dïng: ¸p dông khi doanh nghiÖp cho ng-êi
tiªu dïng vay phôc vô cho nhu cÇu c¸ nh©n. Møc l·i suÊt tÝn dông tiªu dïng
nµy th-êng cao h¬n l·i suÊt tÝn dông ng©n hµng vµ l·i suÊt tÝn dông Nhµ
n-íc.
4
1.2. Vai trß cña l·i suÊt trong c¬ chÕ thÞ tr-êng.
L·i suÊt cã vai trß vµ ¶nh h-ëng to lín tíi sù ph¸t triÓn vµ æn ®Þnh
kinh tÕ cña mét quèc gia. L·i suÊt hîp lý sÏ lµ ®ßn bÈy quan träng thóc ®Èy
s¶n xuÊt vµ l-u th«ng hµng ho¸ ph¸t triÓn vµ ng-îc l¹i. V× thÕ, viÖc ho¹ch
®Þnh chÝnh s¸ch l·i suÊt ph¶i tu©n thñ nh÷ng nguyªn t¾c nhÊt ®Þnh, ®¶m b¶o
l·i suÊt tho¶ m·n c¸c yªu cÇu mµ nÒn kinh tÕ ®Æt ra.
Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng, ng-êi ®i vay còng nh- ng-êi cho vay cã
thÓ lµ c¸c doanh nghiÖp, c¸c c¸ nh©n, hé gia ®×nh, chÝnh phñ hoÆc ng-êi
n-íc ngoµi. §èi víi ng-êi ®i vay, l·i suÊt t¹o nªn chi phÝ, lµm gi¶m lîi
nhuËn cña ng-êi vay. Cßn víi ng-êi cho vay, l·i suÊt chÝnh lµ thu nhËp cña
hä. V× thÕ l·i suÊt ®ãng vai trß to lín trong c¸c quyÕt ®Þnh cña c¸c chñ thÓ
kinh tÕ. Th«ng qua nh÷ng quyÕt ®Þnh cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ, l·i suÊt ¶nh
h-ëng ®Õn sù ph¸t triÓn còng nh- c¬ cÊu kinh tÕ cña mét quèc gia.
Tr-íc hÕt, l·i suÊt lµ c«ng cô ®-îc sö dông nh»m ph©n phèi hiÖu qu¶
vµ hîp lý c¸c nguån lùc trong nÒn kinh tÕ. Bëi l·i suÊt chÝnh lµ phÇn thu
nhËp cho nh÷ng kho¶n tiÒn tiÕt kiÖm hoÆc cho vay ®Ó ®¸p øng vèn cho nÒn
kinh tÕ. Khi ®Çu t- vµo mét ngµnh hoÆc mét dù ¸n nµo ®ã, chóng ta ®Òu
ph¶i quan t©m ®Õn lîi tøc thu ®-îc so víi chi phÝ ban ®Çu , lµm sao ®Ó thu
®-îc lîi nhuËn . Cã thÓ nãi l·i suÊt lµ tÝn hiÖu, lµ c¨n cø cho sù ph©n bè
hiÖu qu¶ c¸c nguån lùc khan hiÕm trong x· héi. Th«ng qua l·i suÊt, c¸c
doanh nghiÖp vµ c¸c c¸ nh©n, c¸c t¸c nh©n trong nÒn kinh tÕ cã thÓ ®-a ra
nh÷ng ph-¬ng ¸n ®Çu t- tèi -u nhÊt.
ë gãc ®é vÜ m«, l·i suÊt trë thµnh c«ng cô ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ. L·i
suÊt thÞ tr-êng do quan hÖ cung cÇu trªn thÞ tr-êng tiÒn tÖ Ên ®Þnh. §Õn l-ît
nã, l·i suÊt t¸c ®éng trë l¹i ®èi víi hµnh vi tiªu dïng, ®Çu t-, tõ ®ã t¸c ®éng
lªn tæng cÇu.
Khi cung tiÒn tÖ t¨ng lªn, l·i suÊt c©n b»ng trong vÜ m« gi¶m xuèng,
gi¸ tr¸i phiÕu t¨ng lªn do gi¸ trÞ hiÖn t¹i cña thu nhËp t-¬ng lai cã gi¸ trÞ
h¬n g©y ra hiÖu øng cña c¶i vµ lµm dÞch chuyÓn hµm tiªu dïng lªn trªn.
Tiªu dïng sÏ t¨ng ë mçi møc thu nhËp. TÝn dông tiªu dïng t¨ng lªn do kh¶
n¨ng tÝn dông vµ kh¶ n¨ng tr¶ nî vay tÝn dông t¨ng lªn.
5
§Çu t-, kÓ c¶ ®Çu t- b¶n vµ vèn cè ®Þnh vèn lu©n chuyÓn hµng tån
kho ®Òu cã mèi liªn hÖ mËt thiÕt tíi l·i suÊt. Khi gi¸ cña t- liÖu s¶n xuÊt
cho mét dù ¸n t¨ng, nghÜa lµ lîi nhuËn dù tÝnh gi¶m xuèng, ®Çu t- gi¶m
xuèng vµ ng-îc l¹i.
Nh- vËy cã thÓ nãi mét sù thay ®æi cña l·i suÊt sÏ t¸c ®éng tíi c¸c
yÕu tè cña tæng cÇu, th«ng qua ®ã ®éng tæng cÇu vµ c¸c biÕn sè kinh tÕ vÜ
m« quan träng kh¸c. Trong giai ®o¹n ®ang ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ l·i
suÊt cã xu h-íng t¨ng do cung cÇu quü cho vay t¨ng. Ng-îc l¹i, giai ®o¹n
suy tho¸i, l·i suÊt cã xu h-íng gi¶m xuèng.
Râ rµng chÝnh s¸ch l·i suÊt phï hîp lµ cÇn thiÕt cho sù ph¸t triÓn lµnh
m¹nh cña nÒn kinh tÕ.
2. Nguyªn t¾c h×nh thµnh l·i suÊt.
2.1. Nguyªn t¾c b¶o toµn vèn.
L·i suÊt ®-îc coi lµ gi¸ c¶ cña quyÒn sö dông vèn trong mét thêi
h¹n nhÊt ®Þnh mµ ng-êi sö dông tr¶ cho ng-êi së h÷u nã. NÕu nh- l·i suÊt
®èi víi ng-êi ®i vay lµ mét kho¶n chi phÝ th× l·i suÊt t¹o nªn thu nhËp ®èi
víi ng-êi cho vay. Tuy nhiªn, trong nÒn kinh tÕ, ng-êi vay. Lîi Ých thùc tÕ
mµ ng-êi cho vay ®-îc h-ëng lµ l·i suÊt thùc. Nghiªn cøu vµ t×m hiÓu vÒ l·i
suÊt, nhµ Kinh tÕ häc I.Fisher ®· chØ ra ®-îc mèi quan hÖ gi÷a l·i suÊt vµ
l¹m ph¸t.
ln = ir + e
Trong ®ã:
ln : l·i suÊt thùc tÕ
in : l·i suÊt danh nghÜa
e : l¹m ph¸t dù tÝnh
V× thÕ b¶o toµn vèn lµ nguyªn t¾c ®Çu tiªn khi h×nh thµnh l·i suÊt
nh»m b¶o ®¶m quyÒn lîi cña ng-êi cho vay. Cã nghÜa l·i suÊt danh nghÜa
ph¶i Ýt nhÊt b»ng tû lÖ l¹m ph¸t dù tÝnh(i n e). Sù b¶o ®¶m nµy cho phÐp
ng-êi cho vay cã thÓ bï ®¾p ®-îc sù biÕn ®éng rñi ro vÒ gi¸ mµ l¹m ph¸t
g©y ra, b¶o toµn vèn kinh doanh cho vay.
6
2.2. Nguyªn t¾c b¶o ®¶m tû lÖ khuyÕn khÝch vÒ thu nhËp hîp lý cho
ng-êi göi tiÒn vµ c¸c tæ chøc tÝn dông.
Khi ®em tiÒn cho vay, ng-êi cho vay kh«ng chØ kú väng kho¶n vèn
cña m×nh ®-îc b¶o toµn mµ cßn ph¶i sinh lêi. PhÇn thùc tÕ mµ ng-êi cho
vay ®-îc h-ëng nµy lµ l·i suÊt thùc. Nguyªn t¾c nµy ®ßi hái ir > 0. §iÒu nµy
chÝnh lµ l·i suÊt danh nghÜa mµ ng-êi cho vay nhËn ®-îc ph¶i lín h¬n tû lÖ
l¹m ph¸t. ViÖc ®¶m b¶o cã l·i lµ hîp lý v× nã phï hîp lîi Ých ng-êi göi tiÒn.
§èi víi ng-êi göi tiÒn l·i suÊt thùc lµ thu nhËp, lµ sù tr¶ c«ng cho hä cho sù
t¹m xa rêi cña c¶i cña hä. §èi víi c¸c tæ chøc tÝn dông cho vay, l·i suÊt
thùc nµy ®¶m b¶o lîi tÝch cho ng-êi göi tiÒn, trang tr¶i c¸c chi phÝ nghiÖp
vô, bï ®¾p nh÷ng rñi ro trong ho¹t ®éng tÝn dông th-¬ng m¹i vµ lîi nhuËn
ng©n hµng. Do ®ã:L¹m ph¸t < l·i suÊt tiÒn göi < l·i suÊt cho vay.
2.3. L·i suÊt ph¶i ®¶m b¶o môc tiªu t¨ng tr-ëng kinh tÕ.
Nguyªn t¾c nµy h×nh thµnh trªn c¬ së coi l·i suÊt lµ ®ßn bÈykinh tÕ. §iÒu
kiÖn cña nguyªn t¾c nµy lµ : tû lÖ l¹m ph¸t < l·i suÊt tiÒn göi < l·i suÊt cho
vay < tû suÊt lîi nhu©n b×nh qu©n cña nÒn kinh tÕ
§iÒu kiÖn l·i suÊt cho vay < tû suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n chØ ra l·i
suÊt cho vay cña ng©n hµng ph¶i nhá h¬n møc lîi nhuËn b×nh qu©n cña c¸c
ngµnh s¶n xuÊt vËt chÊt trong nÒn kinh tÕ. Cã nh- vËy míi b¶o ®¶m c¸c tæ
chøc kinh tÕ sau khi thu ®-îc lîi nhuËn tõ s¶n xuÊt kinh doanh, ngoµi viÖc
tr¶ nî ng©n hµng sÏ cßn l¹i mét kho¶n lîi nhuËn ®¶m b¶o cho t¸i më réng
s¶n xuÊt.
Ngoµi ra, l·i suÊt cã thêi h¹n vay m-în cµng dµi th× cµng cao do cã
møc ®é rñi ro cao h¬n.
§©y lµ nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n ®Ó x¸c ®Þnh møc l·i suÊt hîp lý. vai
3. Mét sè quan ®iÓm h×nh thµnh chÝnh s¸ch l·i suÊt.
3.1. Quan ®iÓm cña tr-êng ph¶i cæ ®iÓn.
Cã nhiÒu quan ®iÓm kh¸c vÒ chÝnh s¸ch l·i suÊt. Tr-êng ph¸i cæ ®iÓn
víi c¸c ®¹i biÓu lµ NW Senior, Bond, Baweck, Masshall cho r»ng l·i suÊt lµ
yÕu tè tù ®éng b×nh qu©n theo quy luËt cung cÇu vèn - tiÒn tÖ trªn thÞ tr-êng
th«ng qua c¬ chÕ ®iÒu chØnh cña NHTW vµ hÖ thèng NHTM .
Trªn c¬ së nµy, møc cÇu tiÒn tÖ trong nÒn kinh tÕ trong c¸c thêi kú
kh¸c nhau sÏ ®-îc tho¶ m·n mét c¸ch tù nhiªn. Khi nÒn kinh tÕ t¨ng tr-ëng
7
cao, dù tr÷ cña NHTM ®· ®-îc huy ®éng hÕt cho ®Çu t- trong khi nÒn kinh
tÕ vÉn cßn cÇu vÒ tÝn dông cao, NHTW sÏ cung cÊp tiÒn cho hÖ thèng
NHTM mét l-îng tiÒn cung øng cÇn thiÕt cho nÒn kinh tÕ theo sù vËn hµnh
cña quy luËt tèi ®a ho¸ lîi nhuËn. C¸c chñ thÓ kinh tÕ tho¸t khái t×nh tr¹ng
kÑt vèn cho ®Çu t-. Sù gia t¨ng cña møc cÇn tiÒn ®-îc nguån tiÒn tù nhiªn
®¸p øng sÏ kh«ng g©y søc Ðp ®èi víi l·i suÊt tÝn dông v× ng©n hµng sÏ kh«ng
ph¶i qu¸ hao tæn søc lù c cho viÖc huy ®éng tiÒn göi cho ®Çu t- trung vµ dµi
h¹n.
H¹n chÕ cña lý thuyÕt cæ ®iÓn lµ ®· coi l·i suÊt nh- lµ nh©n tè t¹o ra
sù c©n b»ng gi÷a nhu cÇu ®Çu t- vµ tiÕt kiÖm, lµ gi¸ c¶ ®¬n thuÇn cña ®Çu tvµ coi nhÑ vai trß ®iÒu tiÕt cña Nhµ n-íc.
Lý thuyÕt l·i suÊt cã xu h-íng b×nh qu©n tù nhiªn cña tr-êng ph¸i tù
do cæ ®iÓn cã ¶nh h-ëng tíi nhiÒu n-íc ph-¬ng T©y vµo thÕ kû 19.
3.2. Quan ®iÓm cña tr-êng ph¸i Keynes.
Sau cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ thÕ giíi 1929-1933 M.Keynes ®· phª
ph¸n quan ®iÓm cña tr-êng ph¸i “ l·i suÊt tù ®éng b×nh qu©n” vµ chñ tr-¬ng
Nhµ n-íc ph¶i tham gia ®iÒu tiÕt l·i suÊt vµ t¨ng chi tiªu chÝnh phñ khi cÇn
thiÕt vµo c¸c ch-¬ng tr×nh mµ nÒn kinh tÕ t- nh©n kh«ng thÓ ®¶m nhËn ®Ó
kÝch thÝch sù t¨ng tr-ëng mét c¸ch liªn tôc.
Tr-êng ph¸i nµy cho r»ng, h¹ l·i suÊt tÝn dông lu«n lµ ®ßn bÈy cho sù
ph¸t triÓn. Keynes lËp luËn : thay v× gia t¨ng huy ®éng vèn b»ng biÖn ph¸p
thu hót ký th¸c, NHTW cã thÓ lµm gia t¨ng khèi l-îng tiÒn tÖ ®Ó cung øng
cho ®Çu t- trong nh÷ng thêi kú mµ møc cÇu tiÒn tÖ t¨ng cao b»ng c¸ch ph¸t
hµnh thªm giÊy b¹c hoÆc gi¶m dù tr÷ b¾t buéc ®èi víi NHTM. Tæng khèi
l-îng tiÒn tÖ gia t¨ng sÏ lµm gi¶m søc Ðp cña møc cÇu tiÒn tÖ cho ®Çu t- vµ
lµm gi¶m l·i suÊt tÝn dông. L·i suÊt h¹ lµm “ hiÖu qu¶ cña t- b¶n” sÏ ®-îc
n©ng cao kÝch thÝch c¸c doanh nghiÖp, më réng ®Çu t- (trung vµ dµi h¹n)
t¹o søc bËt cho t¨ng tr-ëng kinh tÕ.
T- t-ëng cña Keynes ¶nh h-ëng tíi nÒn kinh tÕ Ch©u ¢u vµ B¾c Mü
cho ®Õn thËp niªn 80. Nh÷ng n¨m 80 ®Õn ®Çu nh÷ng n¨m 90 lµ thêi kú tho¸i
bé cña häc thuyÕt h¹ l·i suÊt cña Keynes. L-îng cung tiÒn tÖ d- thõa ®·
dÉn tíi t×nh tr¹ng l¹m ph¸t gi¸ c¶. Lóc ®ã l·i suÊt thÊp kh«ng cßn ý nghÜa
trong huy ®éng tiÕt kiÖm vµ kÝch thÝch ®Çu t-. T- t-ëng nµy ®· qu¸ ®Ò cao
8
vai trß cña Nhµ n-íc mµ coi nhÑ tÝnh thÞ tr-êng cña l·i suÊt khiÕn cho l·i
suÊt ch-a thËt sù linh ho¹t.
3.3. Quan ®iÓm tr-êng ph¸i chÝnh hiÖn ®¹i.
Nh÷ng n¨m 60-70 cña thÕ kû 20, h×nh thµnh nªn “ kinh tÕ häc truêng
ph¸i chÝnh hiÖn ®¹i” vµ gi÷ vai trß thèng trÞ ë Mü vµ T©y ¢u ®Õn nay. §¹i
diÖn tiªu biÓu cho tr-êng ph¸i nµy lµ Samuelson.
Trong nÒn kinh tÕ hçn hîp, mét møc l·i suÊt tÝn dông thùc (sau khi ®·
trõ ®i tØ lÖ l¹m ph¸t) thÊp lµ ®Çu mèc cña qu¸ tr×nh t¨ng tr-ëng kinh tÕ, kÝch
thÝch ®Çu t-, vai trß ®ßn bÈy kinh tÕ cña l·i suÊt ®-îc ®Ò cao. Tuy nhiªn
Nhµ n-íc ph¶i kiÓm tra l-îng cung tiÒn tÖ th«ng qua Ên ®Þnh dù tr÷ vµ ph¸t
hµnh ®Ó t¹o thµnh mét hç trî v÷ng ch¾c cho chÝnh s¸ch l·i suÊt thÊp cã hiÖu
qu¶.
4. VÊn ®Ò tù do ho¸ l·i suÊt.
4.1. Tù do ho¸ l·i suÊt lµ g×?
Tù do ho¸ l·i suÊt lµ mét bé phËn c¬ b¶n cña tù do ho¸ tµi chÝnh. ë
®©y, l·i suÊt ®-îc tù do biÕn ®éng, ph¶n øng theo c¸c lùc l-îng cung – cÇu
vèn trªn thÞ tr-êng, møc tiÕt kiÖm thu nhËp, chi tiªu c¸ nh©n vµ nh÷ng nh©n
tè kh¸c, lo¹i bá nh÷ng ¸p ®Æt hµnh chÝnh lªn sù h×nh thµnh l·i suÊt, cho
phÐp c¸c ng©n hµng tù chñ trong Ên ®Þnh c¸c møc l·i suÊt cña m×nh.
Khi ®ã NHTW t¸c ®éng vµo l·i suÊt chñ yÕu dùa trªn c¸c c«ng cô
kiÓm so¸t tiÒn tÖ gi¸n tiÕp ¶nh h-ëng nh- nghiÖp vô thÞ tr-êng më, t¸i chiÕt
khÊu, hîp ®ång mua l¹i vµ mét phÇn dùa vµo ¸p ®Æt tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc.
4.2. TÝnh tÊt yÕu cña tù do ho¸ l·i suÊt.
. Tù do ho¸ tµi chÝnh mµ h¹t nh©n lµ tù do ho¸ l·i suÊt ®ang ngµy
cµng tá râ nh÷ng -u ®iÓm cña nã.
Tr-íc hÕt, khi l·i suÊt ®-îc tù do ho¸ theo cung cÇu vÒ vèn, nã lµm cho
nguån vèn trong nÒn kinh tÕ ®-îc ph©n bè hîp lý vµ hiÖu qu¶. Tù do ho¸ l·i
suÊt ®em l¹i kh¶ n¨ng ph©n bæ nguån vèn tÝn dông khan hiÕm cho hµng
ngµn ng-êi vay c¹nh tranh nhau, ®¸p øng ®óng thÞ hiÕu cña hä, ®ång thêi
®¶m b¶o thu hót tiÒn göi cña hµng triÖu ng-êi göi víi chi phÝ hîp lý, phï
hîp víi môc tiªu cña c¶ ng©n hµng vµ kh¸ch hµng göi tiÒn. §iÒu nµy sÏ
kh«ng thÓ cã ®-îc trong ®iÒu kiÖn l·i suÊt bÞ kiÓm so¸t trùc tiÕp. Bëi còng
9
gièng nh- nhiÒu h×nh thøc kiÓm so¸t kinh tÕ kh¸c trong hÖ thèng XHCN,
kiÓm so¸t l·i suÊt kh«ng cã lîi cho c¹nh tranh. C¸c tæ chøc tÝn dông kÐm
hiÖu qu¶ cã thÓ ®-îc b¶o vÖ tõ søc Ðp tù do c¹nh tranh. MÆc kh¸c, lùa chän
®èi nghÞch vµ rñi ro ®¹o ®øc lµ khã kh¨n lín g¾n víi kiÓm so¸t l·i suÊt. C¶
hai lo¹i rñi ro nµy ®Òu cã xu h-íng n©ng l·i suÊt lªn vµ t¨ng rñi ro tÝn dông.
Lùa chän ®èi nghÞch chØ ra kh¶ n¨ng kiÓm so¸t l·i suÊt sÏ hÊp dÉn nhiÒu
doanh nghiÖp chÊp nhËn rñi ro; nhiÒu doanh nghiÖp lµnh m¹nh sÏ bÞ lo¹i ra
khái thÞ tr-êng tÝn dông do kh«ng s½n sµng tr¶ møc l·i suÊt cao nh- c¸c
doanh nghiÖp ®ang khã kh¨n rñi ro ®¹o ®øc ph¸t sinh khi c¬ chÕ kiÓm tra
gi¸m s¸t yÕu c¸c ho¹t ®éng cho vay cña ng©n hµng, trong tr-êng hîp ng-êi
vay ngËn ®-îc sù b¶o trî ngÇm tõ ChÝnh phñ. Do ®ã, l·i suÊt tù do sÏ kÝch
thÝch cho t¨ng tr-ëng tµi chÝnh, c¶i tiÕn vµ thay ®æi c¬ cÊu mµ ChÝnh Phñ
hoÆc kh«ng thÓ qu¶n lý hoÆc chËm thu kÕt qu¶.
MÆt kh¸c, mét vÊn ®Ò ®Æt ra lµ hiÖn nay c¸c doanh nghiÖp ®ßi hái h¹
l·i suÊt trong khi ng©n hµng muèn duy tr× l·i suÊt hiÖn t¹i.Tù do ho¸ l·i suÊt
sÏ lµm l·i suÊt sÏ biÕn ®éng linh ho¹t theo sù ph¶n øng cña thÞ tr-êng t¹o ra
sù c¹nh tranh lµnh m¹nh. Gi¶m thiÓu nh÷ng tranh luËn x· héi trong giíi tµi
chÝnh khi xem xÐt tÝnh hîp lý hay bÊt hîp lý cña l·i suÊt ¸p ®Æt ®ång thêi
buéc NHTW thay ®æi t- duy lµm viÖc chuyÓn sang sö dông c¸c c«ng cô
®iÒu hµnh gi¸n tiÕp.
H¬n n÷a, trong xu thÕ ph¸t triÓn chung Toµn cÇu ho¸ vµ Quèc tÕ ho¸
cña nh©n lo¹i, ViÖt Nam kh«ng thÓ ®Æt m×nh ngoµi cuéc. Trong qu¸ tr×nh
nµy héi nhËp vµ ph¸t triÓn kinh tÕ mµ ®iÓn h×nh lµ toµn cÇu ho¸ tµi chÝnh,
chiÕm vai trß chñ ®¹o. Sù ph¸t triÓn v-ît bËc cña khoa häc, c«ng nghÖ hiÖn
®¹i, sù nç lùc hÕt m×nh cña c¸c quèc gia trÎ trong c¹nh tranh vµ thu hót vèn
t¨ng lµm cho luång vèn quèc tÕ vËn ®éng m¹nh mÏ linh ho¹t tõ n-íc nµy
qua n-íc kh¸c tù do h¬n. §iÒu nµy cho phÐp nhiÒu quèc gia trÎ cã thÓ tËn
dông ®-îc nguån vèn quèc tÕ, tr×nh ®é tiªn tiÕn cña c¸c n-íc ®i tr-íc cho
qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi cña m×nh. §©y lµ c¬ héi lín cho mçi
quèc gia nh-ng ®ång thêi tù do ho¸ tµi chÝnh ®em l¹i nhiÒu vÊn ®Ò ®¸ng
quan t©m kh¸c nh- : kh¶ n¨ng xãi mßn vµ suy gi¶m hiÖu qu¶ cña viÖc thùc
thi ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ th«ng qua c¸c c«ng cô ®iÒu hµnh trùc tiÕp.V× thÕ sö
dông c¸c c«ng cô tiÒn tÖ gi¸n tiÕp ®· vµ ®ang ®-îc ChÝnh phñ c¸c n-íc sö
dông nh- lµ c«ng cô ®Þnh h-íng thÞ tr-êng vµ tiÕn tíi tù do ho¸ tµi chÝnh.
10
Bªn c¹nh ®ã, tù do ho¸ cho phÐp hÖ thèng ng©n hµng tù chñ h¬n, dÉn
tíi l·i suÊt tiÒn göi vµ tiÒn vay cao h¬n. Nh÷ng thay ®æi do tù do ho¸ tµi
chÝnh t¸c ®éng tíi c¸c doanh nghiÖp vµ hé gia ®×nh khiÕn hä thay ®æi hµnh
vi tiÕt kiÖm vµ ®Çu t- cña m×nh theo h-íng cã lîi cho t¨ng tr-ëng kinh tÕ.
T¨ng l·i suÊt tiÒn göi sÏ lµm t¨ng tû lÖ tiÕt kiÖm néi ®Þa, thay thÕ cho nguån
vèn vay n-íc ngoµi tµi trî cho ®Çu t-. Nguån tiÕt kiÖm néi ®Þa nµy ®-îc
truyÒn t¶i th«ng qua hÖ thèng Tµi chÝnh – Ng©n hµng chÝnh thøc. TiÕt
kiÖm trong n-íc t¨ng lªn vµ møc l·i suÊt cao h¬n dÉn tíi më réng ®Çu t- vµ
t¨ng hiÖu qu¶ ®Çu t-.
Nh- vËy, tù do ho¸ kh«ng chØ lµ vÊn ®Ò mang tÝnh thêi ®¹i mµ cßn lµ
tÊt yÕu. Tù do ho¸ l·i suÊt lµ cÇn thiÕt cho bÊt cø quèc gia nµo mong muèn
ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ cña n-íc m×nh mét c¸ch lµnh m¹nh.
4.3. C¸c lo¹i h×nh tù do ho¸ l·i suÊt.
Trong c¬ chÕ tù do ho¸ l·i suÊt, nÕu Nhµ n-íc hoµn toµn kh«ng can
thiÖp ®Õn hÖ thèng l·i suÊt thÞ tr-êng th× ®ã lµ c¬ chÕ l·i suÊt tù do ho¸ hoµn
toµn( th¶ næi hoµn toµn).
NÕu Nhµ n-íc cã tham gia can thiÖp gi¸n tiÕp theo mét ®Þnh h-íng
x¸c ®Þnh th× ®ã ®-îc coi lµ c¬ chÕ tù do ho¸ cã sù ®iÒu tiÕt.
4.4. Kinh nghiÖm mét sè n-íc ®i tr-íc vµ mét sè t¸c ®éng tiªu cùc
cña Tù do ho¸ l·i suÊt.
Tõ thËp niªn 70, xu h-íng chung cña thÕ giíi lµ b·i bá l·i suÊt Ên
®Þnh cã tÝnh chÊt hµnh chÝnh ®Ó chuyÓn sang l·i suÊt th¶ næi. NhiÒu n-íc
ph¸t triÓn vµ ®ang ph¸t triÓn ®· tõng b-íc thùc hiÖn c¸c b-íc ®Ó Tù do ho¸
l·i suÊt hÖ thèng tµi chÝnh.
Thùc thÕ cho thÊy kiÓm so¸t l·i suÊt ®· lµm gi¶m vai trß trung gian
tµi chÝnh, h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nhanh c¸c thÞ tr-êng tµi chÝnh phi chÝnh
thøc vµ c¸c tæ chøc phi ng©n hµng lµm cho c¸c nguån ta× chÝnh kh«ng ®-îc
chuyÓn t¶i tíi c¸c ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ nhÊt. Tù do ho¸ tµi chÝnh, ®Æc biÖt
lµ tù do ho¸ l·i suÊt lµ b-íc ®i quan träng gãp phÇn huy ®éng nguån lùc
th«ng qua hÖ thèng tµi chÝnh chÝnh thøc, n©ng cao hiÖu qu¶ cña hÖ thèng tµi
chÝnh, gãp phÇn thóc ®Èy t¨ng tr-ëng kinh tÕ. Qu¸ tr×nh nµy chÞu t¸c ®éng
bëi nhiÒu yÕu tè, phô thuéc vµo ®iÓm xuÊt ph¸t vµ hoµn c¶nh quèc tÕ cña
mçi n-íc trong tõng giai ®o¹n.
11
Xem xÐt qu¸ tr×nh nµy ë Malaysia, tõ 1981 n-íc nµy ®· cho phÐp c¸c
ng©n hµng th-¬ng m¹i tù x¸c ®Þnh møc l·i suÊt c¬ b¶n cña m×nh dùa trªn c¬
së chi phÝ thùc tÕ. Nh-ng ngay sau ®ã NHTW Malaysia ®· nhËn thÊy trong
®iÒu kiÖn thÞ tr-êng tiÒn tÖ ch-a thùc sù ph¸t triÓn quyÕt ®Þnh trªn cã thÓ
dÉn tíi kh¶ n¨ng c¹nh tranh qu¸ møc gi÷a c¸c ng©n hµng, ®e do¹ sù an toµn
cña hÖ thèng ng©n hµng th-¬ng m¹i. N¨m 1987, Malaysia ®· chuyÓn sang
®iÒu hµnh l·i suÊt theo h-íng võa ®¶m b¶o sù phèi hîp chØ ®¹o cña NHTW,
võa ®¶m b¶o quyÒn tù chñ trong mét khu«n khæ nhÊt ®Þnh cho c¸c ng©n
hµng th-¬ng m¹i. Nhê ®ã l·i suÊt ®-îc qu¶n lý theo sù biÕn ®éng linh ho¹t
cña thÞ tr-êng, võa ®¶m b¶o an toµn cho sù ho¹t ®éng cña hÖ thèng ng©n
hµng.
NhËt B¶n, bªn c¹nh l·i suÊt cã tÝnh chÊt ®Þnh h-íng lµ l·i suÊt chiÕt
khÊu, NHTW NhËt ®· ¸p dông mét sè l·i suÊt cã sù ®iÒu tiÕt ®-îc x©y dùng
trªn c¬ së l·i suÊt chiÕt khÊu vµ l·i suÊt c¬ b¶n trë thµnh sµn l·i suÊt cho
vay nh»m b¶o ®¶m an toµn cho hÖ thèng. Ngoµi ra, mét sè lo¹i l·i suÊt kh¸c
nh- l·i suÊt thÞ tr-êng liªn ng©n hµng, l·i suÊt thÞ tr-êng më ®-îc x¸c ®Þnh
tù do tuú thuéc cung cÇu vÒ vèn trªn thÞ tr-êng.
Mét sè n-íc kh¸c nh- Anh, Mü l·i suÊt ®-îc ®iÒu hµnh theo c¬ chÕ
tù do ho¸ hoµn toµn. L·i suÊt c«ng bè hoµn toµn dùa trªn cung cÇu vÒ vèn
trªn thÞ tr-êng tiÒn tÖ, ®Æc biÖt lµ chó träng l·i suÊt chµo hµng trªn thÞ
tr-êng tiÒn tÖ liªn ng©n hµng nh- LIBOR, SIBOR, PIBOR... Nh÷ng n-íc
nµy, thÞ tr-êng tµi chÝnh tiÒn tÖ rÊt ph¸t triÓn. Mét sù biÕn ®éng nµo trªn thÞ
tr-êng tµi chÝnh tiÒn tÖ còng cã thÓ ®-a NHTW can thiÖp víi ®Çy ®ñ c¸c
c«ng cô vµ chÕ tµi s¾c bÐn
Bªn c¹nh nh÷ng kh¶ n¨ng tÝch cùc do tù do ho¸ l·i suÊt mang l¹i, mét
sè quèc gia bªn con ®-êng tù do ho¸ tµi chÝnh gÆp ph¶i mét sè nguy c¬.
Ch¼ng h¹n nh- ë Argentina, Chi Lª, Urugoay l·i suÊt thùc ®· t¨ng lªn ë
møc rÊt cao. Sù t¨ng lªn nµy kh«ng nh÷ng kh«ng khuyÕn khÝch ®Çu t-, lµm
gi¶m tèc ®é t¨ng tr-ëng kinh tÕ mµ cßn dÉn tíi sù ph¸ s¶n hµng lo¹t doanh
nghiÖp, khñng ho¶ng hÖ thèng tµi chÝnh vµ bÊt æn vÜ m«. Trong ®iÒu kiÖn
thÞ tr-êng tµi chÝnh cßn kÐm ph¸t triÓn, tù do ho¸ l·i suÊt cã thÓ khuyÕn
khÝch NHTM, ®Æc biÖt lµ c¸c NHTM CP chÊp nhËn nh÷ng kho¶n cho vay
cã rñi ro cao. §ång thêi lo¹i bá kiÓm so¸t ®èi víi c¸n c©n vèn trong bèi
c¶nh kinh tÕ bÊt æn lµm cho l·i suÊt t¨ng lªn vµ g©y ra kh¶ n¨ng ph¸ gi¸
®ång b¶n tÖ, tõ ®ã lµm c¸c luång vèn quèc tÕ ®æ vµo nhiÒu lµm t¨ng ¸p lùc
l¹m ph¸t, gi¶m hiÖu qu¶ cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ.
Tãm l¹i, nh÷ng t¸c ®éng bªn trong vµ bªn ngoµi ®ßi hái tù do ho¸ l·i
suÊt ph¶i thËn träng. Tù do ho¸ l·i suÊt ph¶i ®-îc tiÕn hµnh tõng b-íc, g¾n
liÒn víi ®æi míi toµn bé nÒn kinh tÕ vµ tù do trong c¸c lÜnh vùc kh¸c, ®ång
thêi cñng cè hµnh lang ph¸p lý, n©ng cao tr×nh ®é qu¶n lý nÒn kinh tÕ.
12
PhÇn II.
thùc tr¹ng VÒ l·i suÊt ë ViÖt Nam
1. Thùc tr¹ng thÞ tr-êng vèn – tiÒn tÖ.
ViÖt Nam víi sè d©n gÇn 80 triÖu høa hÑn mét tiÒm lùc vèn lín. Tuy
nhiªn, mÆc dï tiÒm lùc vèn trong d©n cã nhiÒu nh-ng vèn huy ®éng cho
ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi cña ViÖt Nam, ®Æc biÖt lµ vèn cho ®Çu t- trung vµ
dµi h¹n cßn lµ mét vÊn ®Ò lín.
Theo b¸o c¸o cña tæng côc thèng kª vµ Bé kÕ ho¹ch vµ ®Çu t-, tû lÖ
ng-êi göi tiÒn ë n-íc ta n¨m 1998 chiÕm 17% d©n sè. VÉn cßn bé phËn lín
vèn cßn n»m l¹i trong d©n c- tån t¹i d-íi c¸c h×nh thøc phi kinh tÕ d-íi
d¹ng vµng, ngo¹i tÖ dù tr÷: 44%, ®Êt ®ai vµ nhµ ë: 20%. ChØ cã kho¶ng 19%
tæng nguån vèn trong d©n c- ®-îc ®Çu t- vµ mang tÝnh tù ph¸t kinh tÕ hé
gia ®×nh. §iÒu nµy cho thÊy søc hót cña c¸c NHTM vµ c¸c TCTD ch-a ®ñ
m¹nh.
Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, yªu cÇu cña qu¸ tr×nh CNH – H§H ®ßi hái
mét nguån vèn lín. XuÊt ph¸t tõ nhu cÇu ®ã, Nhµ n-íc ®· më réng c¸c h×nh
thøc huy ®éng vèn trong d©n c- th«ng qua hµng lo¹t c¸c h×nh thøc tiÕt kiÖm
ng¾n h¹n vµ dµi h¹n víi l·i suÊt t-¬ng ®èi phï hîp víi sù biÕn ®éng cña thÞ
tr-êng cïng víi sù t¨ng c-êng ho¹t ®éng cña c¸c thÞ tr-êng tiÒn tÖ. Nhê ®ã
tèc ®é dï møc ®é huy ®éng vèn th«ng qua ho¹t ®éng cña hÖ thèng NH &
TCTD cã t¨ng lªn. Tuy nhiªn nh×n chung, vèn vÉn cßn ø ®äng trong d©n cvíi sè l-îng lín d-íi h×nh thøc phi kinh tÕ.
ThÞ tr-êng tµi chÝnh tiÒn tÖ cßn thËt sù ch-a ph¸t triÓn. ThÞ tr-êng liªn
ng©n hµng ra ®êi tõ 1993 nh-ng ho¹t ®éng mét c¸ch yÕu ít vµ thiÕu hiÖu
qu¶. §Æc biÖt kÓ tõ 1996 ®Õn nay, t×nh tr¹ng sö dông vèn tÝn dông lÉn nhau
gi÷a c¸c TCTD hÇu nh- kh«ng ®¸ng kÓ. MÆt kh¸c, c¸c giao dÞch phÇn lín
mang tÝnh mét chiÒu vµ h×nh thµnh nªn hai nhãm kh¸ch hµng chñ yÕu: c¸c
ng©n hµng cho vay lµ c¸c NHTMQD vµ c¸c ng©n hµng ®i vay lµ c¸c ng©n
hµng n-íc ngoµi vµ c¸c NHTMCP. KÌm theo ®ã l·i suÊt còng chØ ®-îc
c«ng bè mét chiÒu nªn thÞ tr-êng thiÕu tÝnh chuyªn nghiÖp. Kinh doanh vèn
ë mét sè NHTM ch-a mang tÝnh thÞ tr-êng, ®é nh¹y cña l·i suÊt ®èi víi thÞ
tr-êng tiÒn tÖ liªn ng©n hµng cßn rÊt thÊp. ThÞ tr-êng më vµ thÞ tr-êng
13
chøng kho¸n míi chØ ®i vµo ho¹t ®éng ®-îc h¬n mét n¨m. Nh×n chung trªn
thÞ tr-êng më, c¸c TCTD vÉn ch-a tham gia th-êng xuyªn vµo c¸c phiªn
giao dÞch mµ chñ yÕu lµ c¸c NHTMQD do cã nhiÒu lîi thÕ h¬n nhê vay
®-îc víi gi¸ rÎ so víi c¸c NHTMCP. Hµng ho¸ trªn thÞ tr-êng më vÉn cßn
ch-a phong phó, chØ dõng l¹i tËp trung ë tÝn phiÕu NHTW vµ tÝn phiÕu
KBNN. Giao dÞch trªn thÞ tr-êng chøng kho¸n mÆc ®· cã nh÷ng biÓu hiÖn
s«i ®éng h¬n kÓ tõ phiªn giao dÞch ®Çu tiªn song nh×n chung khèi l-îng
giao dÞch vÉn nhá.
Mét vÊn ®Ò kh«ng thÓ bá qua khi nh¾c tíi ®Æc ®iÓm thÞ tr-êng tµi chÝnh
ViÖt Nam chÝnh lµ tÝnh kh«ng ®ång nhÊt. L·i suÊt cã sù ph©n biÖt kh¸ râ
xuÊt ph¸t tõ t×nh tr¹ng nhu cÇu tÝn dông kh¸c nhau gi÷a c¸c vïng kh¸c
nhau.
Nh÷ng ®Æc ®iÓm trªn ®©y cã vai trß kh¸ quan träng ®èi víi NHNN
trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn vai trß qu¶n lý vÜ m«, thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ
quèc gia, trong ®ã cã chÝnh s¸ch l·i suÊt.
2. ChÝnh s¸ch l·i suÊt ë ViÖt Nam.
2.1. ChÝnh s¸ch l·i suÊt ViÖt Nam tõ sau ®æi míi ®Õn nöa ®Çu
n¨m 2000.
ViÖt Nam hiÖn nay ®ang trªn con ®-êng thÞ tr-êng ho¸ vµ h-íng ngo¹i
nÒn kinh tÕ. Tèc ®é vµ sù thµnh c«ng trong c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ phôc vô
t¨ng tr-ëng phô thuéc quan träng vµo sù ®iÒu tiÕt vµ c©n ®èi vÜ m« cña
chÝnh phñ. §Ó ®iÒu tiÕt vµ ®Þnh h-íng nÒn kinh tÕ, Nhµ n-íc kh«ng thÓ
kh«ng n¾m l©ý c«ng cô l·i suÊt vµ kiÓm so¸t l-îng cung tiÒn tÖ. Nh÷ng
chÝnh s¸ch kh¸c nhau ®-îc ®-a ra vµo nh÷ng thêi ®iÓm kh¸c nhau ®· cã
nh÷ng t¸c ®éng to lín tíi nÒn kinh tÕ.
ChÝnh s¸ch l·i suÊt cña Nhµ n-íc ta m-êi n¨m qua ®· ®-îc ®æi míi
m¹nh mÏ, thËn träng vµ tõng b-íc phï hîp víi tõng giai ®o¹n. §¸nh gi¸ l¹i
qu¸ tr×nh ®æi míi chÝnh s¸ch l·i suÊt thêi gian qua lµ ®Ó gióp chóng ta h×nh
dung râ nÐt nh÷ng thµnh c«ng vµ h¹n chÕ, tõ ®ã rót ra ®-îc nh÷ng kinh
nghiÖm cho mét chÝnh s¸ch l·i suÊt míi thÝch hîp h¬n trong t-¬ng lai.
Cã thÓ nãi, tr-íc 1986, n-íc ta thùc sù ch-a tån t¹i mét chÝnh s¸ch
l·i suÊt theo ®óng nghÜa. Mét biÓu l·i suÊt ®- îc quy ®Þnh rÊt chi tiÕt theo
14
quyÕt ®Þnh 85/Q§-NH(10.1982) ®-îc cè ®Þnh trong nhiÒu n¨m lµ kÕt qu¶
cña viÖc ¸p dông gÇn nh- nguyªn mÉu m« h×nh cò cña Liªn X«. ThËm chÝ,
cã nhiÒu lo¹i cho vay víi møc l·i suÊt gièng hÖt Liªn X«. §iÒu nµy d-êng
nh- hÕt søc v« lý song l¹i rÊt logic trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ ViÖt Nam lóc bÊy
giê.
Giai ®o¹n 1986-1989, chÝnh s¸ch l·i suÊt cã nh÷ng b-íc ®ét ph¸ ®Çu
tiªn víi quyÕt ®Þnh 125/Q§- NH trªn c¬ së söa ®æi vµ thay thÕ mét sè møc
l·i suÊt ®· t¹o ra sù thay ®æi c¨n b¶n trong t- t-ëng chØ ®¹o ®iÒu hµnh
chÝnh s¸ch l·i suÊt cña ViÖt Nam. L·i suÊt ®-îc c«ng nhËn nh- lµ mét c«ng
cô ®iÒu tiÕt vÜ m« vµ kiÓm so¸t l¹m ph¸t. Tuy nhiªn, nguyªn t¾c h×nh thµnh
l·i suÊt bÞ vi ph¹m nghiªm träng, ®Èy l·i suÊt thêi kú nµy lu«n trong tr¹ng
th¸i ©m. BiÓu l·i suÊt ®-îc quy ®Þnh qu¸ chi tiÕt, tû mØ, g©y khã kh¨n phøc
t¹p cho viÖc thùc hiÖn. Thùc tÕ, chÝnh s¸ch l·i suÊt trong giai ®o¹n nµy ë
t×nh tr¹ng chung lµ: c¶ ng-êi göi tiÒn, ng©n hµng vµ doanh nghiÖp ®Òu lç.
Nh÷ng kho¶n lç nµy ®-îc Nhµ n-íc bï ®¾p cho ngµnh Ng©n hµng vµ c¸c
doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh b»ng hai h×nh thøc : ph¸t hµnh tiÒn vµ vay
nî n-íc ngoµi cµng lµm cho t×nh tr¹ng khã kh¨n h¬n.
Tõ th¸ng 10.1986 ®Õn th¸ng 7.1987, mÆc dï NHTW ®· ba lÇn ®iÒu
chØnh l·i suÊt nh-ng chÝnh s¸ch l·i suÊt vÉn ch-a thùc sù lµ mét c«ng cô
h÷u hiÖu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ.
Th¸ng 3.1989, quyÕt ®Þnh sè 39/H§BT ®· c«ng nhËn nh÷ng nguyªn
t¾c h×nh thµnh l·i suÊt, chñ ®éng chuyÓn l·i suÊt ©m qua l·i suÊt d-¬ng. §Ó
thu hót tiÒn thõa trong l-u th«ng, kiÒm chÕ l¹m ph¸t, tr¸nh bao cÊp qua l·i
suÊt ng©n hµng, NHTW ®· n©ng l·i suÊt huy ®éng lªn møc rÊt cao trong
mét thêi gian ng¾n( l·i suÊt tiÕt kiÖm kh«ng kú h¹n lµ 9%/ th¸ng,kú 3 th¸ng
lµ 12%/ th¸ng).
Tõ 1992 trë ®i, l·i suÊt thùc sù b-íc sang giai ®o¹n míi. QuyÕt ®Þnh
ngµy 1.6.1992 do Thèng ®èc Ng©n hµng Nhµ n-íc ban hµnh ®· ®¶m b¶o
cho l·i suÊt thùc tÕ d-¬ng, l·i suÊt cho vay kh«ng thÊp h¬n l·i suÊt tiÒn göi.
Cã thÓ nãi, viÖc chuyÓn tõ l·i suÊt ©m qua l·i suÊt d-¬ng cã t¸c dông quan
träng, xo¸ bá t×nh tr¹ng bao cÊp tÝn dông tr-íc ®©y, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c
ng©n hµng th-¬ng m¹i thùc sù chuyÓn sang kinh doanh cã hiÖu qu¶, cã
chiÕn l-îc huy ®éng vèn m¹nh mÏ víi ph-¬ng ch©m „ ng©n hµng ®i vay ®Ó
15
cho vay‟ , ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc huy ®éng vèn nhµn rçi trong d©n cvµ c¸c tæ chøc kinh tÕ.
N¨m 1994, NHNN chñ tr-¬ng h¹ l·i suÊt nh-ng kh«ng thùc hiÖn
®-îc. Giai ®o¹n nµy, NHNN võa ¸p dông l·i suÊt trÇn ( cho vay) võa ¸p
dông l·i suÊt tho¶ thuËn.
TrÇn l·i suÊt cho vay ®èi doanh nghiÖp nhµ n-íc lµ 1,8%/ th¸ng, ®èi
víi thµnh phÇn kinh tÕ ngoµi quèc doanh lµ 2,1%/ th¸ng. Tr-êng hîp ng©n
hµng kh«ng huy ®éng ®ñ vèn cho vay theo l·i suÊt quy ®Þnh ph¶i ph¸t hµnh
kú phiÕu víi l·i suÊt cao h¬n th× ®-îc ¸p dông l·i suÊt tho¶ thuËn. L·i suÊt
huy ®éng cã thÓ cao h¬n l·i suÊt tiÕt kiÖm cïng kú h¹n 0,2%/ th¸ng vµ cho
vay cao h¬n møc trÇn 2,1%/ th¸ng.
Trªn thùc tÕ, cã kho¶ng 30% ®Õn 60% tæng d- nî lóc bÊy giê tõ c¸c
kho¶n cho vay b»ng l·i suÊt tho¶ thuËn, mµ phÇn lín lµ cho vay ®èi víi
doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh vµ hé n«ng d©n víi l·i suÊt phæ biÕn lµ
2,3% ®Õn 3,5% / th¸ng. Víi c¬ chÕ nµy, l·i suÊt ®· ®-îc tù do ho¸ mét
phÇn. Tuy nhiªn, l·i suÊt tho¶ thuËn nµy cã møc chªnh lÖch gi÷a l·i suÊt
cho vay vµ l·i suÊt huy ®éng tõ 0,1% ®Õn 0,7 % t¹o cho c¸c ng©n hµng
th-¬ng m¹i lîi nhuËn kh¸ cao. Nguån vèn cña c¸c ng©n hµng th-¬ng m¹i
tuy cã t¨ng nh-ng chñ yÕu lµ t¨ng vèn ng¾n h¹n lµm cho mét sè ng©n hµng
th-¬ng m¹i quèc doanh thõa vèn ng¾n h¹n trong khi nhu cÇu vèn trung vµ
dµi h¹n cña nÒn kinh tÕ cßn thiÕu nghiªm träng. §Æc biÖt, viÖc gi¶m l·i suÊt
cho vay ng¾n h¹n xuèng 1,25% / th¸ng vµ khèng chÕ chªnh lÖch tèi ®a
(0,35%) khiÕn nhiÒu ng©n hµng th-¬ng m¹i, ®Æc biÖt lµ ng©n hµng n«ng
nghiÖp, doanh nghiÖp vµ n«ng d©n cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n.
Tõ thùc tÕ nµy, quyÕt ®Þnh 381/Q§-NH1 ngµy 28.12.1995 ®· chÊm
døt viÖc ®Þnh ra c¸c møc l·i suÊt cô thÓ ®Ó, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c ng©n hµng
chñ ®éng, linh ho¹t h¬n trong x¸c ®Þnh l·i suÊt.
N¨m 1996, NHNN tiÕp tôc ®iÒu chØnh l·i suÊt ba lÇn vµ hai lÇn sau
®ã vµo 1998.
16
(§¬n vÞ : % / th¸ng)
QuyÕt ®Þnh
®iÒu chØnh
Thêi ®iÓm
TrÇn l·i suÊt cho
vay ng¾n h¹n
TrÇn l·i suÊt cho
vay trung vµ dµi h¹n
191/Q§-NH1
15/07/1996
1.6
1,65
255/Q§-NH1
27/08/1996
1,50
1,55
266/Q§-NH1
27/09/1996
1,25
1,35
197/Q§-NH1
28/06/1997
1,00
1,25
39/Q§-NH1
17/01/1998
1,20
1,25
L·i suÊt cho vay n¨m 1996 ®· ®-îc ®iÒu chØnh theo h-íng gi¶m
m¹nh ®· gióp cho c¸c doanh nghiÖp gi¶m ®-îc chi phÝ vµ gi¸ thµnh trong
viÖc vay vèn cho s¶n xuÊt kinh doanh, ®ång thêi m¹nh d¹n h¬n trong thùc
hiÖn c¸c dù ¸n cho vay, ®Çu t- ph¸t triÓn vµ ®æi míi c«ng nghÖ.
Tuy nhiªn, tr-íc khi NHNN chÝnh thøc c«ng bè l·i suÊt trÇn, c¸c
ng©n hµng th-¬ng m¹i ®· tiÕn hµnh ®iÒu chØnh h¹ thÊp l·i suÊt cho vay ®Ó
t¨ng c-êng thu hót kh¸ch hµng. HiÖn t-îng nµy diÔn ra ©m thÇm, tù ph¸t
nh-ng kh«ng kÐm phÇn quyÕt liÖt vµ tËp trung ë c¸c thµnh phè, ®« thÞ lín,
n¬i hÖ thèng ng©n hµng ph¸t triÓn m¹nh. §iÒu nµy ®· dÉn tíi t×nh tr¹ng l·i
suÊt ë khu vùc n«ng th«n, n¬i cÇn nhiÒu sù gióp ®ì, l¹i cao h¬n. §©y chÝnh
lµ mét trong nh÷ng bÊt cËp ®ßi hái chÝnh s¸ch l·i suÊt cÇn ph¶i ®-îc xem
xÐt.
N¨m 1997, NHNN tiÕp tôc ®iÒu chØnh l·i suÊt theo h-íng gi¶m dÇn vµ
®¹t møc thÊp nhÊt vµo th¸ng 7.1997 víi møc trÇn l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n
lµ 1%/ th¸ng nh»m tiÕp tôc khuyÕn khÝch s¶n xuÊt. Tuy nhiªn, c¸c ng©n
hµng lóc nµy l¹i kh«ng t¸n thµnh møc l·i suÊt nµy v× trong ®iÒu kiÖn khñng
ho¶ng tiÒn tÖ cÇn ph¶i n©ng l·i suÊt tiÒn göi lªn cao h¬n c¸c n-íc c«ng
nghiÖp ph¸t triÓn ®Ó chèng l¹i lµn sãng rót tiÒn göi ®Ó mua ngo¹i tÖ
m¹nh(USD). §ång thêi, nh»m phßng ngõa khñng ho¶ng trong toµn bé hÖ
thèng ng©n hµng, c¸c ng©n hµng trong n-íc ®· ph¶i gi÷ nguyªn l·i suÊt.
ThËm chÝ, ®· cã lóc l·i suÊt tiÒn göi cã kú h¹n vµ l·i suÊt cho vay chØ chªnh
lÖch nhau tõ 0,05%/ th¸ng tíi 0,1%/ th¸ng g©y ra t×nh tr¹ng lç vÒ tÝn dông.
N¨m 1998, hÖ thèng ng©n hµng thùc sù ph¶i ®èi mÆt víi nh÷ng hÖ
qu¶ nghiªm träng cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh ch©u ¸. ¸p lùc lµm gi¶m
17
gi¸ cña ®ång ViÖt Nam kh«ng chØ biÓu hiÖn ë nh÷ng t¸c ®éng h÷u h×nh,
nh- t×nh tr¹ng xÊu ®i nhanh chãng cña ho¹t ®éng ®èi ngo¹i, mµ cßn biÓu
hiÖn ë t©m lý lo sî vÒ sù ph¸ gi¸ cña ®ång ViÖt Nam nèi tiÕp theo lµn sãng
ph¸ gi¸ m¹nh ®ang diÔn ra ®èi víi nhiÒu ®ång tiÒn ch©u ¸ t¹o ra nh÷ng bÊt
æn trªn thÞ tr-êng ngo¹i hèi. Tû gi¸ trªn thÞ tr-êng liªn ng©n hµng lu«n ë
møc trÇn trong khi thÞ tr-êng tù do lu«n biÕn ®éng cao h¬n c¶ trÇn. H¬n
n÷a, nh÷ng t¸c ®éng xÊu cña sù sôp ®æ tËp ®oµn Epco- Minh Phông ®· t¹o
ra mét dßng rót tiÒn m¹nh mÏ g©y ra mét sù rèi lo¹n buéc c¸c ng©n hµng
ph¶i nhanh chãng t×m c¸c nguån vay nãng. KÕt qu¶ lµ ®· lµm cho chi phÝ
t¨ng lªn.
V× thÕ, duy tr× kiÓm so¸t chÝnh s¸ch l·i suÊt lµ cÇn thiÕt trong ®iÒu
kiÖn khi mµ NHNN vÉn ch-a cã ®ñ c¸c c«ng cô cÇn thiÕt vµ h÷u hiÖu ®Ó cã
thÓ kÞp thêi ®iÒu chØnh. Víi viÖc thùc hiÖn kiÓm so¸t l·i suÊt, NHNN ®· h¹n
chÕ phÇn nµo dßng dÞch chuyÓn cña nguån tiÒn th«ng qua c¸c ho¹t ®éng
t¨ng l·i suÊt tÝn dông ng¾n h¹n cho vay b»ng VN§ tõ 1%/ th¸ng lªn 1,2%/
th¸ng, cho vay trung vµ dµi h¹n tõ 1,1%/ th¸ng lªn 1,25%/ th¸ng vµ n©ng l·i
suÊt t¸i cÊp vèn cho c¸c TCTD tõ 0,9%/ th¸ng lªn 1,1%/ th¸ng(quyÕt ®Þnh
40/1998/Q§ ngµy 17.1.1998).
MÆc dï cã mét sè -u ®iÓm nhÊt ®Þnh song vÉn tån t¹i nh÷ng ¸p lùc
lµm gi¶m l·i suÊt cho vay nh- nÒn kinh tÕ Ýt nhiÒu chÞu ¶nh h-ëng cña c¬n
b·o tiÒn tÖ nªn t¨ng tr-ëng chËm l¹i, kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng ho¸
kÐm, vèn tù cã cña doanh nghiÖp nhá, chªnh lÖch gi÷a trÇn l·i suÊt cho vay
trung vµ dµi h¹n víi trÇn l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n lµ 0,05%/ th¸ng ch-a ®ñ
bï ®¾p rñi ro vµ kÝch thÝch c¸c TCTD më réng cho vay trung vµ dµi h¹n.
Tuy nhiªn kh¶ n¨ng gi¶m l·i suÊt cho vay nµy lµ kh«ng kh¶ thi.
Tõ 11.9.1998, quyÕt ®Þnh sè 309/1998/Q§-NHNN1 ®iÒu chØnh trÇn
l·i suÊt cho vay b»ng ®ång §«la Mü gi¶m tõ 8,5%/ n¨m xuèng 7,5%/ n¨m
cho phï hîp víi l·i suÊt SIBOR, LIBOR hiÖn hµnh ®ång thêi quy ®Þnh l¹i
l·i suÊt tiÒn göi tèi ®a cña c¸c ph¸p nh©n t¹i c¸c TCTD.
N¨m 1999, NHNN tiÕp tôc thùc hiÖn qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch
l·i suÊt tÝn dông theo c¬ chÕ l·i suÊt trÇn vµ l·i suÊt t¸i cÊp vèn ®èi víi c¸c
TCTD. TrÇn l·i suÊt n¨m 1999 ®-îc NHNN ®iÒu chØnh liªn tôc cho phï hîp
víi chØ sè l¹m ph¸t, quan hÖ cung cÇu vèn tÝn dông, gãp phÇn thùc hiÖn gi¶i
18
ph¸p kÝch cÇu ®Çu t- cña ChÝnh Phñ th«ng qua c¬ chÕ níi láng l·i suÊt tÝn
dông. §©y ®-îc coi lµ n¨m l·i suÊt ®-îc ®iÒu chØnh nhiÒu nhÊt vµ cã xu
h-íng gi¶m dÇn vµ tiÕp tôc kÐo dµi tíi n¨m 2000.
(§¬n vÞ: %/ th¸ng)
QuyÕt ®Þnh ®iÒu
chØnh
Thêi ®iÓm
TrÇn l·i suÊt cho
vay ng¾n h¹n
TrÇn l·i suÊt cho
vay trung, dµi h¹n
01/1999/CT-NH1
17.1.1999
1,2
1,25
184/1999/Q§-NH1
29.5.1999
1,15
1,15
266/1999/Q§-NH1
30.7.1999
1,05
05/1999/CT-NH1
9.1999
0,95
0,95
383/1999/Q§-NH1
10.1999
0,85
0,85
Trong liªn tôc hai n¨m 1999-2000, l¹m ph¸t ©m xuÊt hiÖn lµm cho
trÇn l·i suÊt gi¶m liªn tôc. ThËm chÝ, cã ®ît NHNN cßn quy ®Þnh buéc c¸c
NHTM gi¶m c¶ l·i suÊt d- nî cho vay khiÕn cho c¸c NHTM chÞu rñi ro l·i
suÊt. Chªnh lÖch l·i suÊt cho vay vµ huy ®éng rÊt nhá. MÆt kh¸c, do møc ®é
®iÒu chØnh l·i suÊt cña NHNN t-¬ng ®èi lín nªn d- nî tÝn dôngkh«ng cã
®éng c¬ t¨ng mÆc dï l·i suÊt ®· gi¶m m¹nh bëi kh¸ch hµng kú väng ë kh¶
n¨ng l·i suÊt tiÕp tôc gi¶m, ngay c¶ mét sè TCTD còng ®· t¹m ngõng huy
®éng vèn cã kú h¹n(lo¹i 6 th¸ng vµ 9 th¸ng) víi lý do t-¬ng tù ®· t¹o nªn
t×nh tr¹ng ®ãng b¨ng vèn sè l-îng lín. NÒn kinh tÕ vÉn tiÕp tôc r¬i vµo
tr¹ng th¸i tr× trÖ vµ h¹ l·i suÊt lóc nµy lµ cÇn thiÕt. §Ó gi¶i to¶ nguån vèn ø
®äng nµy, c¸c NHTM cã nguån vèn d- thõa ®· tËn dông triÖt ®Ó ph-¬ng
ch©m” thµ cho vay víi l·i suÊt thÊp tíi møc 0,4%/ th¸ng cßn h¬n ®Ó vèn
chÕt t¹i NHNN ®Ó h-ëng l·i suÊt 0,1%/ th¸ng” . Gi÷a c¸c ng©n hµng dÇn
h×nh thµnh nªn thÕ c¹nh tranh b»ng l·i suÊt cho vay. MÆc dï l·i suÊt cho
vay cña c¸c NHTM gi¶m xuèng tõ 0,15 tíi 0,2%/ th¸ng so víi quy ®Þnh
cña NHNN nh-ng tèc ®é t¨ng tÝn dông tíi tËn nöa ®Çu n¨m 2000 vÉn ch-a
thùc sù cã ý nghÜa. Trong bèn th¸ng ®Çu n¨m 2000 vèn huy ®éng t¨ng
12,3% trong khi d- nî tÝn dông chØ t¨ng 5,8%. TÝn dông chØ ®-îc ®©û m¹nh
tõ cuèi quý 2 n¨m 2000 khi c¸c ng©n hµng tiÕp tôc h¹ l·i suÊt cho vay vµ
nhu cÇu vèn cña nÒn kinh tÕ t¨ng lªn. Møc huy ®éng VN§ cho kú h¹n 12
19
th¸ng thêi kú nµy lµ 0,5%/ th¸ng ®èi víi c¸c NHTMQD vµ tõ 0,55 ®Õn
0,57%/ th¸ng ®èi víi c¸c NHTMCP. TiÒn göi kh«ng kú h¹n cña c¸c tæ chøc
kinh tÕ ®-îc c¸c NHTM duy tr× ë møc 0,1 ®Õn 0,15%/ th¸ng.
Lóc nµy c¬ chÕ trÇn l·i suÊt tÝn dông tá ra kh«ng cßn thÝch hîp víi
m«i tr-êng ViÖt Nam. NÒn kinh tÕ vÜ m« biÕn ®éng liªn tôc mÆc dï ®· cã
nh÷ng c¶i thiÖn ®¸ng ghi nhËn, song ch-a thùc sù æn ®Þnh. NHNN nhiÒu lÇn
®iÒu chØnh trÇn l·i suÊt cho vay kh«ng h¼n xuÊt ph¸t tõ viÖc chñ ®éng ®iÒu
hµnh chÝnh s¸ch l·i suÊt mµ lµ ch¹y theo mÆt b»ng l·i suÊt chung cña c¸c
ng©n hµng. §iÒu nµy chøng tá c«ng cô ®iÒu hµnh l·i suÊt cña NHNN b»ng
trÇn l·i suÊt ®èi víi c¸c TCTD kh«ng cßn ph¸t huy vai trß c¬ së ®iÒu chØnh
l·i suÊt trªn thÞ tr-êng n÷a mµ cÇn thiÕt ph¶i cã mét cî chÕ míi phï hîp
h¬n.
2.2 ChÝnh s¸ch l·i suÊt hiÖn nay.
2.2.1 Gi¶i ph¸p tù do ho¸ l·i suÊt cã sù ®iÒu tiÕt cña Nhµ n-íc ®èi víi
ViÖt Nam hiÖn nay.
Tù do ho¸ l·i suÊt nh- ®· nãi ë trªn ®-îc x¸c ®Þnh lµ b-íc ®i tÊt yÕu
cña ViÖt Nam trªn con ®-êng héi nhËp thÕ giíi. Tuy nhiªn, tù do ho¸ l·i
suÊt ®èi víi ViÖt Nam thêi ®iÓm nµy ch-a ph¶i lµ thÝch hîp. Gi¶i ph¸p ®èi
víi ViÖt Nam hiÖn nay chÝnh lµ tõng b-íc thùc hiÖn c¸c b-íc ®i ®Çy ®ñ vµ
cÇn thiÕt ®Ó tiÕn tíi tù do ho¸ l·i suÊt, tr-íc m¾t thùc hiÖn tù do ho¸ l·i suÊt
cã sù ®iÒu tiÕt cña Nhµ n-íc.
2.2.1.1 ThÕ nµo lµ tù do ho¸ l·i suÊt cã sù ®iÒu tiÕt cña Nhµ n-íc.
Tù do ho¸ l·i suÊt cã sù ®iÒu tiÕt cña Nhµ n-íc lµ h×nh thøc mµ l·i
suÊt trªn thÞ tr-êng ®-îc tù do biÕn ®éng theo t-¬ng quan cung cÇu vÒ vèn
trªn thÞ tr-êng, NHNN tham gia vµo c¬ chÕ ®iÒu chØnh l·i suÊt chØ khi cÇn
thiÕt nh»m thùc hiÖn nh÷ng môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ th«ng qua c¸c
c«ng cô gi¸n tiÕp lµ l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu.
ë ®©y, hµnh vi t¸i chiÕt khÊu nµy cã t¸c dông cung øng nguån vèn
cho c¸c ng©n hµng th-¬ng m¹i th«ng qua vai trß ng-êi cho vay cuèi cïng
cña NHTW. L·i suÊt chiÕt khÊu t¸c ®éng vµ cã ý nghÜa h-íng dÉn l·i suÊt
thÞ tr-êng th«ng qua c¬ chÕ: Trong tr-êng hîp cÇn h¹n chÕ kh¶ n¨ng më
réng tÝn dông cña hÖ thèng ng©n hµng, NHTW cã thÓ n©ng l·i suÊt t¸i chiÕt
khÊu buéc c¸c ng©n hµng th-¬ng m¹i ph¶i t¨ng dù tr÷ ®Ó tr¸nh ph¶i vay víi
20