A - ĐẶT VẤN ĐỀ
I -Lêi nãi ®Çu
M«n To¸n lµ mét trong nh÷ng m«n häc cã vÞ trÝ quan träng ë bËc TiÓu
häc. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, xu thÕ chung cña thÕ giíi lµ ®æi míi ph-¬ng
ph¸p d¹y häc nh»m ph¸t huy tÝnh tÝch cùc, tù gi¸c, chñ ®éng s¸ng t¹o cña häc
sinh trong qu¸ tr×nh d¹y häc. Mét trong nh÷ng bé phËn cÊu thµnh ch-¬ng tr×nh
to¸n TiÓu häc mang ý nghÜa chuÈn bÞ cho viÖc häc m«n h×nh häc ë c¸c cÊp häc
trªn, ®ång thêi gióp häc sinh nh÷ng hiÓu biÕt cÇn thiÕt khi tiÕp xóc víi nh÷ng
“t×nh huèng to¸n häc” trong cuéc sèng hµng ngµy.
N¨m häc 2010 - 2011 t«i ®-îc ph©n c«ng d¹y líp 2. T«i nhËn thÊy viÖc
d¹y c¸c yÕu tè h×nh häc trong ch-¬ng tr×nh to¸n ë bËc tiÓu häc nãi chung vµ ë
líp 2 nãi riªng lµ hÕt søc cÇn thiÕt. ë løa tuæi häc sinh tiÓu häc, t- duy cña c¸c
em cßn h¹n chÕ vÒ mÆt suy luËn, ph©n tÝch viÖc d¹y “c¸c yªu tèc h×nh häc” ë
TiÓu häc sÏ gãp phÇn gióp häc sinh ph¸t triÓn ®-îc n¨ng lùc t- duy, kh¶ n¨ng
quan s¸t, trÝ t-ëng t-îng cao vµ kü n¨ng thùc hµnh h×nh häc ®Æt nÒn mãng v÷ng
ch¾c cho c¸c em häc tèt m«n h×nh häc sau nµy ë cÊp häc phæ th«ng c¬ së.
Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, phong trµo ®æi míi ph-¬ng ph¸p d¹y häc trong
tr-êng TiÓu häc ®-îc quan t©m vµ ®Èy m¹nh kh«ng ngõng ®Ó ngay tõ cÊp TiÓu
häc, mçi häc sinh ®Òu cÇn vµ cã thÓ ®¹t ®-îc tr×nh ®é häc vÊn toµn diÖn, ®ång
thêi ph¸t triÓn ®-îc kh¶ n¨ng cña m×nh vÒ mét m«n nµo ®ã nh»m chuÈn bÞ ngay
tõ bËc TiÓu häc nh÷ng con ng-êi chñ ®éng, s¸ng t¹o ®¸p øng ®-îc môc tiªu
chung cña cÊp häc vµ phï hîp víi yªu cÇu ph¸t triÓn cña ®Êt n-íc.
ViÖc d¹y c¸c yÕu tè h×nh häc líp 2 nh- thÕ nµo ®Ó ®¹t ®-îc hiÖu qu¶ cao
nhÊt ph¸t huy ®-îc tÝnh chñ ®éng tÝch cùc cña häc sinh phï hîp víi yªu cÇu ®æi
míi cña ph-¬ng ph¸p d¹y häc ®ã lµ néi dung t«i muèn ®Ò cËp tíi trong ®Ò tµi.
II -.THỰC TRẠNG CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
1 Thùc tr¹ng ë tr-êng tiÓu häc Thèng NhÊt:
N¨m häc 2010-2011 tr-êng cã 15 líp gåm 426 em häc sinh tõ líp 1 ®Õn líp 5.
1
Tæng sè c¸n bé gi¸o viªn lµ 38 ®ång chÝ. Trong ®ã gi¸o viªn trùc tiÕp ®øng líp
gi¶ng d¹y lµ 22 ®ång chÝ.
§Ó ph¸t huy hÕt kh¶ n¨ng, n¨ng lùc cña tõng gi¸o viªn nh»m ph¸t triÓn toµn
diÖn nh©n c¸ch cña häc sinh, nhµ tr-êng ®· chia thµnh 2 tæ chuyªn m«n. B¶n
th©n t«i ®-îc nhµ tr-êng ph©n c«ng chñ nhiÖm líp 2C và trực tiếp giảng d¹y
c¸c m«n To¸n vµ TiÕng viÖt. B¶n th©n t«i lu«n lu«n cè g¾ng ®æi míi c¸c ph-¬ng
ph¸p d¹y häc ®Ó häc sinh n¾m ®-îc bµi, cuèi n¨m thu ®-îc kÕt qu¶ tèt.
2. KÕt qu¶, hiÖu qu¶ cña thùc tr¹ng trªn
a . Kh¶o s¸t néi dung ch-¬ng tr×nh SGK:
Néi dung d¹y häc c¸c yÕu tè h×nh häc líp 2 phong phó, ®a d¹ng, ®-îc giíi
thiÖu ®Çy ®ñ vÒ ®-êng th¼ng, ba ®iÓm th¼ng hµng.
- §-êng gÊp khóc
- TÝnh ®é dµi ®-êng gÊp khóc.
- Giíi thiÖu h×nh tø gi¸c, h×nh ch÷ nhËt. VÏ h×nh trªn giÊy « vu«ng.
- Giíi thiÖu kh¸i niÖm ban ®Çu vÒ chu vi cña h×nh häc.
CÊu tróc, néi dung c¸c yÕu tè h×nh häc trong s¸ch gi¸o khoa to¸n 2 ®-îc
s¾p xÕp ®an xen víi c¸c m¹ch kiÕn thøc kh¸c phï hîp víi sù ph¸t triÓn theo tõng
giai ®o¹n cña häc sinh.
2. Yªu cÇu c¬ b¶n vÒ kiÕn thøc vµ kü n¨ng:
- Häc sinh biÕt nhËn biÕt d¹ng vµ gäi ®óng tªn h×nh ch÷ nhËt, h×nh tø gi¸c,
®êng th¼ng, ®êng gÊp khóc. §Æc biÖt lu ý häc sinh (nhËn d¹ng h×nh “tæng
thÓ”), cha yªu cÇu nhËn ra h×nh ch÷ nhËt còng lµ h×nh tø gi¸c, h×nh vu«ng còng
lµ h×nh ch÷ nhËt.
- BiÕt thùc hµnh vÏ h×nh (theo mÉu) trªn giÊy « vu«ng, xÕp, ghÐp c¸c h×nh
®¬n gi¶n.
- Häc sinh b-íc ®Çu lµm quen víi c¸c thao t¸c lùa chän, ph©n tÝch, tæng
hîp h×nh, ph¸t triÓn t- duy, trÝ t-ëng t-îng kh«ng gian…
3. Kh¶o s¸t høng thó d¹y vµ häc c¸c yÕu tè h×nh häc cña gi¸o viªn vµ häc sinh.
a. Høng thó cña gi¸o viªn
* Qua trß chuyÖn víi gi¸o viªn cïng khèi, cïng tr-êng t«i ®· thu ®-îc kÕt qu¶
nh- sau:
2
§a sè ý kiÕn cho r»ng kh«ng thÝch d¹y c¸c yÕu tè h×nh häc b»ng c¸c phÇn
kh¸c trong m«n To¸n víi lÝ do :
-D¹y c¸c yÕu tè h×nh häc lµ khã so víi c¸c phÇn kh¸c v× t- duy tr×u t-îng
cña häc sinh líp 2 cßn h¹n chÕ, nªn x¸c ®Þnh vµ chèt l¹i cho häc sinh lµ khã.
- Giê häc c¸c yÕu tè h×nh häc th-êng trÇm , kh«ng s«i næi vµ kh«. Häc sinh Ýt
chó ý vµo bµi, gi¸o viªn ph¶i chuÈn bÞ nhiÒu ®å dïng cho mét tiÕt d¹y nh- :
th-íc , h×nh mÉu ,vËt mÉu , phÊn mµu…
- §å dïng trùc quan ë tr-êng cßn Ýt ch-a ®¸p øng ®ñ cho c¸c tiÕt häc, gi¸o viªn
ph¶i lµm ®å dïng trùc quan rÊt nhiÒu nh- :Th-íc kÎ , com pa , h×nh mÉu ,vËt
mÉu phï hîp víi c¸c tiÕt d¹y ®Ó h-íng dÉn häc sinh n¾m ®-îc bµi. Ngoµi ra cßn
sö dông b¶ng phô ®Ó vÏ h×nh mÉu cho häc sinh quan s¸t vµ ghi c¸c bµi tËp .
b. Høng thó cña häc sinh
T«i ®· lËp ra nh÷ng hÖ thèng c©u hái, x©y dùng phiÕu tr¾c nghiÖm ®Ó ®iÒu
tra høng thó vµ viÖc häc c¸c yÕu tè h×nh häc cña häc sinh líp 2C n¨m häc 20102011.(Tæng sè häc sinh: 32 em)
Em h·y ®iÒn dÊu (x) vµo « trèng mµ em cho lµ hîp víi em nhÊt:
C©u 1: Em cã thÝch häc To¸n phÇn h×nh häc kh«ng?
- RÊt thÝch
: 7/32 em = 21,87%
- B×nh th-êng : 13/32 em = 40,62%
- Kh«ng thÝch : 12/30 em = 37,5%
C©u 2: Em cã lµm ®Çy ®ñ bµi tËp cña phÇn h×nh häc kh«ng?
- Cã
: 25/32 em = 78,12%
- Kh«ng
: 0 em
= 0%
- Cßn thiÕu : 7/32 em = 21,88%
* Qua kh¶o s¸t t«i thÊy:
- PhÇn lín häc sinh kh«ng thÝch häc phÇn nµy, sè häc sinh thÝch lµ rÊt Ýt vµ
c¸c em ®Òu lµ nh÷ng häc sinh häc kh¸ m«n häc nµy còng nh- c¸c m«n kh¸c.
- MÆc dï phÇn nµy kh«ng g©y nhiÒu høng thó ®èi víi c¸c em nh-ng trong
giê häc c¸c em vÉn lu«n chó ý nghe bµi, h¨ng h¸i gi¬ tay ph¸t biÓu ý kiÕn x©y
dùng bµi.
- PhÇn lín c¸c em ®Òu tù häc vµ tù lµm bµi, lµm ®Çy ®ñ c¸c bµi tËp ë líp.
- MÆc dï ch-a g©y ®-îc høng thó nhiÒu nh-ng hÇu hÕt häc sinh ®Òu cã th¸i
®é tÝch cùc trong viÖc lµm c¸c bµi tËp.
3
Víi nh÷ng lÝ do nªu trªn, b¶n th©n t«i ®· suy nghÜ, tr¨n trë, m¹nh d¹n ®-a ra
mét sè kinh nghiÖm nh»m h-íng dÉn hoc sinh hoc tèt m¶ng kiÕn thøc vÒ c¸c
yÕu tè h×nh häc
B- gi¶i quyÕt vÊn ®Ò
I- c¸c biÖn ph¸p thùc hiÖn
Ngay tõ ®Çu n¨m häc, t«i ®· chó ý t×m hiÓu vÒ t×nh h×nh cña líp vµ thÊy
r»ng trong m«n To¸n ®Æc biÖt ë ph©n d¹y häc c¸c yÕu tè h×nh häc chÊt l-îng häc
cña häc sinh cßn ch-a cao. ChÝnh v× thÕ mµ t«i ®· chän ®Ò tµi : D¹y c¸c yÕu tè
h×nh häc trong m«n to¸n líp 2
Trªn thùc tÕ häc sinh cßn cã mÆt h¹n chÕ vµ thiÕu sãt nhÊt ®Þnh so víi yªu cÇu
chung ®-a ra.
HiÓu ®-îc tÇm quan träng cña viÖc d¹y häc c¸c yÕu tè h×nh häc vµ so s¸nh
víi thùc tr¹ng t×nh h×nh häc tËp cña líp t«i, t«i rÊt b¨n kho¨n vµ lo l¾ng, t×m ra
mét biÖn ph¸p gi¶i quyÕt kÞp thêi tr-íc m¾t vµ rÌn luyÖn l©u dµi ®Ó h-íng dÉn
c¸c em nh÷ng biÖn ph¸p häc tËp cã hiÖu qu¶.
* KÕ ho¹ch nghiªn cøu
1- Kh¶o s¸t høng thó häc tËp vµ gi¶ng d¹y m«n To¸n phÇn c¸c yÕu tè h×nh häc
cña gi¸o viªn vµ häc sinh th«ng qua c¸c bµi häc vµ trao ®æi gi÷a gi¸o viªn vµ häc
sinh.
2- T×m ®äc c¸c tµi liÖu cã liªn quan tíi viÖc d¹y häc c¸c yÕu tè h×nh häc cña häc
sinh tiÓu häc xung quanh m«n To¸n .
3- Dù giê th¨m líp ®ång nghiÖp ®Ó rót kinh nghiÖm
4- Kh¶o s¸t thùc tr¹ng viÖc d¹y vµ häc m«n To¸n phÇn c¸c yÕu tè h×nh häc cña
gi¸o viªn vµ häc sinh ®Ó thu thËp sè liÖu, ph©n tÝch ®èi chiÕu vµ so s¸nh…
- T×m ra nh÷ng sai sãt vµ dù ®o¸n nh÷ng nguyªn nh©n dÉn ®Õn sai lÇm ®ã.
- §Ò ra biÖn ph¸p kh¾c phôc nh÷ng sai lÇm mét c¸ch chÝnh x¸c vµ khoa häc.
5- §Ò xuÊt ý kiÕn ®Ó cã nh÷ng biÖn ph¸p c¶i thiÖn viÖc d¹y vµ häc m«nTo¸n
phÇn c¸c yÕu tè h×nh häc. Ph¸t huy kh¶ n¨ng t- duy vµ t-ëng t-îng cña häc sinh
tiÓu häc th«ng qua c¸c bµi tËp cña m«n häc nµy. Tõ ®ã, ®Ò xuÊt nh÷ng biÖn ph¸p
cô thÓ, thiÕt thùc ®Ó n©ng cao chÊt l-îng d¹y vµ häc m«n To¸n phÇn c¸c yÕu tè
h×nh häc, ph¸t huy kh¶ n¨ng t- duy cña häc sinh.
II- c¸c biÖn ph¸p tæ chøc thùc hiÖn
1. T¸c dông cña m«n To¸n –phÇn c¸c yÕu tè h×nh häc
4
XuÊt ph¸t tõ nhiÖm vô cña m«n To¸n –phÇn c¸c yÕu tè h×nh häc ®· ®-îc
tr×nh bµy ë trªn, gióp häc sinh n¾m ®-îc c¸c yªu cÇu c¬ b¶n vÒ kiÕn thøc vµ kü
n¨ng mµ häc sinh cÇn ®¹t ®-îc, phï hîp víi møc ®é ë líp 2 nh- nhËn d¹ng h×nh
tæng thÓ, c¸c bµi thùc hµnh, luyÖn tËp ®¬n gi¶n, bµi tËp xÕp, ghÐp h×nh, dÔ thùc
hiÖn…). Víi hÖ thèng c¸c bµi tËp ®a d¹ng ®· g©y høng thó häc tËp cña häc sinh.
ë líp 2, ch-a yªu cÇu häc sinh n¾m ®-îc c¸c kh¸i niÖm, ®-îc nh÷ng h×nh
häc dùa trªn c¸c ®Æc ®iÓm quan hÖ c¸c yÕu tè cña h×nh (ch¼ng h¹n ch-a yªu cÇu
häc sinh biÕt h×nh ch÷ nhËt lµ h×nh tø gi¸c cã 4 gãc vu«ng, hoÆc cã 2 c¹nh ®èi
diÖn b»ng nhau) chØ yªu cÇu häc sinh nhËn biÕt ®îc h×nh ë d¹ng “tæng thÓ”
ph©n biÖt ®-îc h×nh nµy víi h×nh kh¸c vµ gäi ®óng tªn h×nh cña nã. B-íc ®Çu vÏ
®-îc h×nh ®ã b»ng c¸ch nèi c¸c ®iÓm hoÆc vÏ dùa trªn c¸c ®-êng kÎ « vu«ng
(giÊy kÎ « ly,…).
Mét c¸ch kh¸c n÷a, khi d¹y th× gi¸o viªn cÇn l-u ý cho häc sinh cã thãi
quen ®Æt c©u hái “t¹i sao” vµ tù suy nghÜ ®Ó tr¶ lêi c¸c c©u hái ®ã. Trong nhiÒu
t×nh huèng gi¸o viªn cßn cã thÓ ®Æt ra c©u hái “T¹i sao lµm nh vËy? Cã c¸ch
nµo kh¸c kh«ng? Cã c¸ch nµo hay h¬n kh«ng?”. C¸c c©u hái cña gi¸o viªn nh“t¹i sao”, “v× sao” ®· th«i thóc häc sinh ph¶i suy nghÜ t×m tßi gi¶i thÝch. §ã lµ
chç dùa ®Ó ®-a ra c¸ch lµm hoÆc c¸ch gi¶i sù lùa chän trong vèn kiÕn thøc ®·
häc ®Ó tr¶ lêi.
Khi d¹y c¸c yÕu tè h×nh häc cho häc sinh líp 2, viÖc tËp cho häc sinh cã
thãi quen ®Æt ra c©u hái “t¹i sao” vµ t×m c¸ch gi¶i thÝch lµm cho vÊn ®Ò ®-îc
s¸ng tá lµ nhiÖm vô cña ng-êi gi¸o viªn. Tõ thãi quen trong suy nghÜ ta h×nh
thµnh vµ rÌn luyÖn thãi quen ®ã trong diÔn ®¹t, trong tr×nh bµy.
VÝ dô: Bµi chu vi h×nh tam gi¸c.(TuÇn 26) khi d¹y t«i ®· ph¶i vÏ h×nh trªn
b¶ng phô vµ cho häc sinh nh¾c l¹i c¸ch tÝnh chu vi cña h×nh tam gi¸c.
A
4cm
B
Häc sinh cã thÓ tÝnh chu vi tam gi¸c b»ng c¸c c¸ch:
4+4+4=12(cm)
5
4cm
4cm
C
HoÆc : 4 x 3 = 12 (cm)
Cho häc sinh so s¸nh c¸c kÕt qu¶ kh¼ng ®Þnh lµ lµm ®óng.
Lóc ®ã gi¸o viªn hái: T¹i sao con l¹i lÊy 4 x 3 ®Ó tÝnh chu vi h×nh tam gi¸c
(v× 3 c¹nh h×nh tam gi¸c cã sè ®o b»ng nhau = 4 cm).
- So s¸nh 2 c¸ch lµm trªn con thÊy c¸ch nµo lµm nhanh h¬n? (c¸ch 2).
+ Tæng ®é dµi c¸c c¹nh cña h×nh tam gi¸c lµ chu vi cña h×nh tam gi¸c ®ã.
* Trong SGK to¸n 2, hÖ thèng c¸c bµi tËp thùc hµnh vÒ yÕu tè h×nh häc cã
mÊy d¹ng c¬ b¶n sau:
1. VÒ “nhËn biÕt h×nh”:
a. VÒ “®o¹n th¼ng, ®êng th¼ng”.
VÊn ®Ò “®o¹n th¼ng, ®êng th¼ng” ®îc giíi thiÖu ë tiÓu häc cã thÓ cã
nhiÒu c¸ch kh¸c nhau. Trong s¸ch to¸n 2, kh¸i niÖm “®êng th¼ng” ®îc giíi
thiÖu b¾t ®Çu tõ “®o¹n th¼ng” (®· ®-îc häc ë líp 1) nh- sau:
- Cho ®iÓm A vµ ®iÓm B, lÊy th-íc vµ bót nèi hai ®iÓm ®ã ta ®-îc ®o¹n
th¼ng AB.
A
B
- KÐo dµi ®o¹n th¼ng AB vÒ hai phÝa, ta ®-îc ®-êng th¼ng AB
A
B
- L-u ý: Kh¸i niÖm ®-êng th¼ng kh«ng ®Þnh nghÜa ®-îc, häc sinh lµm
quen víi “biÓu tîng” vÒ ®êng th¼ng th«ng qua ho¹t ®éng thùc hµnh: VÏ ®-êng
th¼ng qua 2 ®iÓm, vÏ ®-êng th¼ng qua 1 ®iÓm.
b. NhËn biÕt giao ®iÓm cña hai ®o¹n th¼ng:
VÝ dô bµi 4 trang 49
§o¹n th¼ng AB c¾t ®o¹n th¼ng CD t¹i ®iÓm nµo?
C
A
- Khi ch÷a bµi gi¸o viªn cho häc sinh tËp diÔn ®¹t kÕt qu¶ bµi lµm. Ch¼ng
h¹n häc sinh nªu l¹i “§o¹n th¼ng AB c¾t ®o¹n th¼ng CD t¹i ®iÓm O”.
6
B
D
HoÆc gi¸o viªn hái: Cã c¸ch nµo kh¸c kh«ng? Häc sinh suy nghÜ tr¶ lêi:
“Hai ®o¹n th¼ng AB vµ CD c¾t nhau t¹i ®iÓm O”. HoÆc “O lµ ®iÓm c¾t nhau cña
®êng th¼ng AB vµ CD”.
c. NhËn biÕt 3 ®iÓm th¼ng hµng:
VÝ dô: Bµi 2 trang 73
Nªu tªn 3 ®iÓm th¼ng hµng (dïng th-íc th¼ng ®Ó kiÓm tra):
a)
b)
N
O
M
D
A
O
C
B
P
Q
- Gi¸o viªn giíi thiÖu vÒ ba ®iÓm th¼ng hµng (ba ®iÓm ph¶i cïng n»m trªn
mét ®-êng th¼ng).
- Häc sinh ph¶i dïng th-íc kÎ kiÓm tra xem cã c¸c bé ba ®iÓm nµo th¼ng
hµng råi ch÷a.
VÝ dô nh-:
a. Ba ®iÓm O, M, N th¼ng hµng; Ba ®iÓm O, P, Q th¼ng hµng.
b. Ba ®iÓm B, O, D th¼ng hµng; Ba ®iÓm A, O, C th¼ng hµng.
d. NhËn biÕt h×nh ch÷ nhËt, h×nh tø gi¸c
ë líp 2, ch-a yªu cÇu häc sinh n¾m ®-îc kh¸i niÖm, ®Þnh nghÜa h×nh häc
dùa trªn c¸c ®Æc ®iÓm, quan hÖ cña h×nh (ch¼ng h¹n, ch-a yªu cÇu häc sinh biÕt
h×nh ch÷ nhËt lµ tø gi¸c cã 4 gãc vu«ng, hoÆc cã 2 c¹nh ®èi diÖn b»ng nhau …),
chØ yªu cÇu häc sinh ph©n biÖt ®îc h×nh ë d¹ng “tæng thÓ”, ph©n biÖt ®îc h×nh
nµy víi h×nh thøc kh¸c vµ gäi ®óng tªn h×nh cña nã. B-íc ®Çu vÏ ®-îc h×nh ®ã
b»ng c¸ch nèi c¸c ®iÓm hoÆc vÏ dùa trªn c¸c ®-êng kÎ « vu«ng (giÊy kÎ « ly)…
VÝ dô d¹y häc bµi “H×nh ch÷ nhËt” theo yªu cÇu trªn, cã thÓ nh sau:
- Giíi thiÖu h×nh ch÷ nhËt (häc sinh ®-îc quan s¸t vËt chÊt cã d¹ng h×nh
ch÷ nhËt, lµ c¸c miÕng b×a hoÆc nhùa trong hép ®å dïng häc tËp, ®Ó nhËn biÕt
d¹ng tæng thÓ “®©y lµ h×nh ch÷ nhËt”).
7
- VÏ vµ ghi tªn h×nh ch÷ nhËt (nèi 4 ®iÓm trªn giÊy kÎ « vu«ng ®Ó ®-îc
h×nh ch÷ nhËt, ch¼ng h¹n h×nh ch÷ nhËt ABCH, h×nh ch÷ nhËt MNPQ).
M
A
B
D
C
Q
N
P
- NhËn biÕt ®-îc h×nh ch÷ nhËt trong tËp hîp mét sè h×nh (cã c¶ h×nh
kh«ng ph¶i lµ h×nh ch÷ nhËt), ch¼ng h¹n:
T« mµu (hoÆc ®¸nh dÊu x ) vµo h×nh ch÷ nhËt cã trong mçi h×nh sau:
- Thùc hµnh cñng cè nhËn biÕt h×nh ch÷ nhËt:
VÝ dô: Bµi 1 trang 85:
Mçi h×nh d-íi ®©y lµ h×nh g×?
8
a)
b)
c)
e)
d)
g)
e. NhËn biÕt ®-êng gÊp khóc:
Gi¸o viªn cho häc sinh quan s¸t ®-êng
D
4 m
2cm
gÊp khóc ABCD.
3 m
§-êng gÊp khóc ABCD gåm 3 ®o¹n
A
th¼ng: AB, BC vµ CD .
§é dµi ®-êng gÊp khóc ABCD lµ tæng
C
®é dµi c¸c ®o¹nth¼ng cña ®-êng gÊp
§-êng gÊp khóc ABCD
khóc ®ã
Gi¸o viªn giíi thiÖu:
§©y lµ ®-¬ng gÊp khóc ABCD (chØ vµo h×nh vÏ). Häc sinh lÇn l-ît nh¾c
l¹i: “§êng gÊp khóc ABCD”.
Gi¸o viªn hái: §-êng gÊp khóc nµy gåm mÊy ®o¹n th¼ng? Häc sinh nªu:
Gåm 3 ®o¹n th¼ng AB, BC, CD (B lµ ®iÓm chung cña hai ®o¹n th¼ng AB vµ BC,
C lµ ®iÓm chung cña hai ®o¹n th¼ng BC vµ CD).
Häc sinh ®-îc thùc hµnh ë tiÕp bµi tËp 3 (trang 104).
Ghi tªn c¸c ®-êng gÊp khóc cã trong h×nh vÏ sau, biÕt:
+ §-êng gÊp khóc ®ã gåm 3 ®o¹n th¼ng.
+ §-êng gÊp khóc ®ã gåm 2 ®o¹n th¼ng.
9
B
C
A
D
Yªu cÇu cÇu sinh ghi tªn ®äc tªn ®-êng gÊp khóc
Gi¸o viªn cho häc sinh dïng bót ch× mµu vµ ph©n biÖt c¸c ®-êng gÊp khóc
cã ®o¹n th¼ng chung:
a. §-êng gÊp khóc gåm 3 ®o¹n th¼ng lµ: AB, BC, CD.
b. §-êng gÊp khóc gåm 2 ®o¹n th¼ng lµ: BC vµ CD.
2. VÒ “H×nh vÏ”.
ë líp 1,2,3 häc sinh ®-îc lµm quen víi ho¹t ®éng vÏ h×nh ®¬n gi¶n th eo
c¸c h×nh thøc sau:
a. VÏ h×nh kh«ng yªu cÇu cã sè ®o c¸c kÝch th-íc.
VÏ h×nh trªn giÊy « vu«ng
VÝ dô bµi 1 trang 23.
Dïng th-íc vµ ghÐp nèi c¸c ®iÓm.
a) H×nh ch÷ nhËt
A
b) H×nh tø gi¸c.
M
B
N
C
E
Q
¦
D
P
¦
Yªu cÇu b-íc ®Çu häc sinh vÏ ®-îc h×nh ch÷ nhËt, h×nh tø gi¸c (nèi c¸c
®iÓm cã s½n trªn giÊy kÎ « ly).
b. VÏ h×nh theo mÉu:
VÝ dô bµi 4 trang 59.
10
VÏ h×nh theo mÉu.
MÉu
- Gi¸o viªn cho häc sinh nh×n kü mÉu råi lÇn l-ît chÊm tõng ®iÓm vµo sæ:
Dïng th-íc kÎ vµ bót nèi c¸c ®iÓm ®Ó cã h×nh vu«ng.
c. VÏ ®-êng th¼ng.
VÝ dô bµi 4 trang 74
VÏ ®-êng th¼ng.
a) §i qua hai ®iÓm M, N
.
M
b) §i qua ®iÓm O
.
O
.
N
A .
c) §i qua hai trong ba ®iÓm A, B, C.
.
B
C
.
Sau khi gi¸o viªn ®· d¹y bµi ®-êng th¼ng vµ c¸ch vÏ bµi nµy lµ thùc hµnh.
PhÇn (a). VÏ ®-êng th¼ng ®i qua 2 ®iÓm MN.
Häc sinh nªu c¸ch vÏ:
§Æt th-íc sao cho 2 ®iÓm M vµ N ®Òu n»m trªn mÐp th-íc. KÎ ®-êng
th¼ng ®i qua 2 ®iÓm MN.
Gi¸o viªn
: NÕu bµi yªu cÇu ta vÏ ®o¹n th¼ng MN th× ta vÏ nh- thÕ nµo?
Häc sinh
: Ta chØ nèi ®o¹n th¼ng tõ M tíi N.
Gi¸o viªn
: VÏ ®o¹n th¼ng MN kh¸c g× so víi ®-êng th¼ng MN?
Häc sinh
: Khi vÏ ®o¹n th¼ng ta chØ cÇn nèi M víi N, cßn khi vÏ ®-êng
11
th¼ng ta ph¶i kÐo dµi vÒ 2 phÝa MN.
PhÇn (b). VÏ ®-êng th¼ng ®i qua ®iÓm O.
Gi¸o viªn cho häc sinh nªu c¸ch vÏ: §Æt th-íc sao cho mÐp th-íc ®i qua O
sau ®ã kÎ 1 ®-êng th¼ng theo mÐp th-íc ®-îc ®-êng th¼ng qua O.
Häc sinh tù vÏ vÏ ®-îc nhiÒu ®-êng th¼ng qua O.
Gi¸o viªn kÕt luËn : Qua 1 ®iÓm cã “rÊt nhiÒu ” ®êng th¼ng.
PhÇn (c). VÏ ®-êng th¼ng ®i qua 2 trong 3 ®iÓm A, B, C.
Häc sinh
: Thùc hiÖn thao t¸c nèi.
Gi¸o viªn yªu cÇu kÓ tªn c¸c ®-êng th¼ng cã trong h×nh.
Häc sinh
: §-êng th¼ng AB, BC, CA.
Gi¸o viªn hái
: Mçi ®-êng th¼ng ®i qua mÊy ®iÓm ? (®i qua 2 ®iÓm).
Gi¸o viªn cho häc sinh thùc hµnh vÏ ®-êng th¼ng.
Häc sinh nªu c¸ch vÏ: KÐo dµi ®-êng th¼ng vÒ 2 phÝa ®Ó cã c¸c ®-êng th¼ng.
Gi¸o viªn hái
: Ta cã mÊy ®-êng th¼ng? §ã lµ nh÷ng ®-êng th¼ng nµo?
Häc sinh
: Ta cã 3 ®-êng th¼ng ®ã lµ: ®-êng th¼ng AB, ®-êng
th¼ng BC, ®-êng th¼ng CA.
b. VÏ thªm ®-êng th¼ng ®Ó ®-îc h×nh míi:
VÝ dô bµi 3 trang 23.
KÎ thªm mét ®o¹n th¼ng trong h×nh sau ®Ó ®-îc:
+ Mét h×nh ch÷ nhËt vµ mét
h×nh tam gi¸c
+ Ba h×nh tø gi¸c
12
* Gi¸o viªn: KÎ thªm nghÜa lµ vÏ thªm 1 ®o¹n n÷a vµo trong h×nh:
Gi¸o viªn vÏ h×nh lªn b¶ng vµ cho häc sinh ®Æt tªn cho h×nh:
B
A
C
E
D
Gi¸o viªn há i
: Con vÏ thÕ nµo?
Häc sinh
: Con nèi A víi D.
Gi¸o viªn cho häc sinh ®äc tªn h×nh:
H×nh ch÷ nhËt ABCD
A
H×nh tam gi¸c BCD
B
Häc sinh ®Æt tªn cho h×nh:
C
D
Cho häc sinh tù kÎ:
A
G
D
A
B
E
B
G
C
D
G
C
HoÆc:
Gi¸o viªn yªu cÇu häc sinh ®äc tªn c¸c h×nh vÏ ®-îc trong c¶ 2 c¸ch vÏ.
Häc sinh ®äc tªn h×nh: ABGE, EGCD, ABCD vµ AEGD, BCGE, ABCD.
* Khi d¹y häc sinh c¸ch vÏ h×nh, dùng h×nh t«i th-êng tu©n thñ theo c¸c
b-íc sau:
a. H-íng dÉn häc sinh biÕt c¸ch sö dông th-íc kÎ, bót ch×, bót mùc ®Ó vÏ
h×nh. CÇn sö dông hîp lý chøc n¨ng cña mçi dông cô, th-íc th¼ng cã v¹ch chia
dïng ®Ó ®o ®é dµi ®o¹n th¼ng, vÏ ®o¹n th¼ng (®-êng th¼ng), th-íc th¼ng cßn
dïng ®Ó kiÓm tra sù th¼ng hµng cña c¸c ®iÓm.
13
b. Häc sinh ph¶i ®-îc h-íng dÉn vµ ®-îc luyÖn tËp kü n¨ng vÒ h×nh, dùng
h×nh theo quy tr×nh hîp lý thÓ hiÖn ®-îc nh÷ng ®Æc ®iÓm cña h×nh ph¶i vÏ.
c. H×nh vÏ ph¶i râ rµng, chuÈn x¸c vÒ h×nh d¹ng vµ ®Æc ®iÓm, c¸c nÐt vÏ
ph¶i m¶nh, kh«ng nhoÌ, kh«ng tÈy xo¸.
3. VÒ xÕp, ghÐp h×nh:
VÝ dô Bµi 5 (trang 178).
XÕp 4 h×nh tam gi¸c thµnh h×nh mòi tªn:
- Yªu cÇu cña bµi “xÕp, ghÐp h×nh” ë líp 2 lµ: Tõ 4 h×nh tam gi¸c ®· cho,
häc sinh xÕp, ghÐp ®-îc thµnh h×nh míi theo yªu cÇu ®Ò bµi (ch¼ng h¹n ë vÝ dô
trªn lµ xÕp thµnh “h×nh mòi tªn”.
- C¸ch thùc hiÖn:
Mçi häc sinh cÇn cã mét bé h×nh tam gi¸c ®Ó xÕp h×nh (bé xÕp h×nh nµy cã
trong hép ®å dïng häc to¸n líp 2, hoÆc häc sinh cã thÓ tù lµm b»ng c¸ch tõ mét
h×nh vu«ng c¾t theo 2 ®-êng chÐo ®Ó ®-îc 4 h×nh tam gi¸c).
Häc sinh lùa chän vÞ trÝ thÝch hîp ®Ó xÕp, ghÐp 4 h×nh tam gi¸c thµnh h×nh
míi (ch¼ng h¹n nh- h×nh mòi tªn).
14
- L-u ý:
Lo¹i to¸n, “xÕp, ghÐp h×nh” chØ cã ý nghÜa khi mçi häc sinh ph¶i ®îc tù
xÕp, ghÐp h×nh (c¸c em cã thÓ xÕp, ghÐp nhanh chËm kh¸c nhau), nh-ng kÕt qu¶
®¹t ®îc lµ “s¶n phÈm” do mçi em ®îc “tù thiÕt kÕ vµ thi c«ng” vµ do ®ã sÏ
g©y høng thó häc tËp cho mçi em).
- §iÒu c¬ b¶n lµ khuyÕn khÝch häc sinh t×m ®-îc c¸c c¸ch kh¸c nhau ®ã.
Qua viÖc “xÕp, ghÐp” nµy c¸c em ®îc ph¸t triÓn t duy, trÝ tëng tîng kh«ng
gian vµ sù khÐo tay, kiªn tr×, s¸ng t¹o….
VÝ dô: XÕp 4 h×nh tam gi¸c:
Thµnh c¸c h×nh sau:
4. VÒ tÝnh ®é dµi d-êng gÊp khóc hoÆc chu vi cña h×nh:
15
a. TÝnh ®é dµi ®-êng gÊp khóc:
VÝ dô: Bµi 5 trang (105).
2m
2m
2m
2m
3cm
3cm
2m
Häc sinh gi¶i: §é dµi ®-êng gÊp khóc lµ:
3 + 3 + 3 = 9 (cm)
Gi¸o viªn hái: Con lµm thÕ nµo ra 9 cm?
Häc sinh 1: §-êng gÊp khóc nµy gåm 3 ®o¹n th¼ng, mçi ®o¹n th¼ng ®Òu
lµ 3 cm. Nªn con tÝnh tæng ®é dµi 3 ®o¹n th¼ng t¹o lªn mçi ®-êng gÊp khóc.
Gi¸o viªn hái: Cã con nµo lµm bµi kh¸c b¹n kh«ng?
Häc sinh 2: Con lÊy 3 x 3 = 9 (cm)
Cho häc sinh so s¸nh c¸c kÕt qu¶ tõ ®ã kh¼ng ®Þnh lµ ai lµm ®óng.
b. TÝnh chu vi h×nh tam gi¸c, chu vi h×nh tø gi¸c:
yªu cÇu häc “chu vi” ë líp 2 phï hîp víi tr×nh ®é chuÈn cña to¸n 2. Cô thÓ
lµ: ë líp 2, cha yªu cÇu häc sinh n¾m ®îc “kh¸i niÖm, biÓu tîng” vÒ chu vi
cña h×nh, chØ yªu cÇu häc sinh biÕt c¸ch tÝnh chu vi h×nh tam gi¸c, tø gi¸c khi
cho s½n ®é dµi mçi c¹nh cña h×nh ®ã, b»ng c¸ch tÝnh tæng ®é dµi cña h×nh (®é
dµi c¸c c¹nh cña h×nh cã cïng mét ®¬n vÞ ®o).
Ch¼ng h¹n:
- TÝnh chu vi cña h×nh tam gi¸c cã ®é dµi 3 c¹nh lµ: 10cm, 20cm, 15cm.
Bµi gi¶i
Chu vi h×nh tam gi¸c lµ:
10 + 20 +15 = 45 (cm)
§¸p sè: 45 (cm)
- TÝnh chu vi h×nh tø gi¸c cã ®é dµi 4 canh lµ: 10 cm, 20cm, 10cm vµ 20 cm.
Bµi gi¶i
16
Chu vi h×nh tø gi¸c lµ:
10 + 20 + 10 + 20 = 60 (cm)
§¸p sè: 60 (cm)
HoÆc mét d¹ng bµi n÷a:
A
VÝ dô: Bµi 3 (trang 130):
B
C
+ §o råi ghi sè ®o ®é dµi c¸c c¹nh cña h×nh tam gi¸c ABC.
+ TÝnh chu vi h×nh tam gi¸c ABC.
H-íng dÉn gi¶i:
Ph¶i cho häc sinh dïng th-íc th¼ng cã v¹ch chia ®Ó ®o ®é dµi c¸c c¹nh
cña h×nh tam gi¸c ABC. (mçi c¹nh lµ 3cm).
Chu vi cña h×nh tam gi¸c ABC lµ:
3 + 3 + 3 = 9 (cm)
HoÆc:
3 x 3 = 9 (cm).
So s¸nh 2 c¸ch lµm trªn con thÊy c¸ch nµo nhanh h¬n?
(C¸ch 2)
5. Mét sè bµi tËp:
a. §Õm h×nh
Lo¹i bµi “®Õm h×nh” trong s¸ch gi¸o khoa to¸n 2 lµ lo¹i bµi to¸n cã tÝnh
ph¸t triÓn, ®ßi hái häc sinh biÕt “ph©n tÝch, tæng hîp”. Do ®ã sÏ lµ “khã” ®èi víi
mét sè häc sinh ch-a lµm quen hoÆc ch-a biÕt nªn xuÊt ph¸t tõ ®©u khi gi¶i bµi
to¸n nµy. Sau ®©y xin gîi ý mét c¸ch ®Ó häc sinh dÔ thùc hiÖn “®Õm h×nh” (khái
bÞ sãt h×nh). §ã lµ c¸ch ®¸nh sè vµo h×nh råi ®Õm h×nh, ch¼ng h¹n:
VÝ dô 1: trong h×nh bªn cã mÊy h×nh tam gi¸c?
Gîi ý c¸ch ®Õm:
- §¸nh sè vµo h×nh, ch¼ng h¹n:
17
1
2
1, 2, 3, 4.
- H×nh tam gi¸c nµo chØ gåm mét h×nh
cã ®¸nh sè? (Cã 4 h×nh lµ h×nh 1, h×nh
2, h×nh 3 vµ h×nh 4).
H×nh tam gi¸c nµo gåm 2 h×nh cã ®¸nh sè? (Cã 2 h×nh lµ h×nh gåm h×nh 2,
h×nh 3, gåm h×nh 1 vµ h×nh 4).
- H×nh tam gi¸c nµo gåm 3 h×nh cã ®¸nh sè? (kh«ng cã). 3
- H×nh tam gi¸c nµo gåm 4 h×nh cã ®¸nh sè? (Cã 1 h×nh gåm h×nh 1, h×nh
2, h×nh 3 vµ h×nh 4).
VËy tÊt c¶ cã 7 h×nh tam gi¸c (4 + 2 + 0 + 1 = 7).
VÝ dô 2:
Trong h×nh bªn cã mÊy h×nh tø gi¸c
A
1
E
B
2
3
D
4
5
C
Gîi ý c¸ch ®Õm:
- Ghi tªn vµ ®¸nh sè vµo h×nh, ch¼ng h¹n.
- H·y xem cã h×nh tø gi¸c nµo chØ gåm mét h×nh cã ®¸nh sè (kh«ng cã)
- H×nh tø gi¸c nµo gåm 2 h×nh cã ®¸nh sè? (Cã mét h×nh lµ h×nh gåm h×nh
1 vµ h×nh 2 (h×nh tø gi¸c ABIE)).
- H×nh tø gi¸c nµo gåm 3 h×nh cã ®¸nh sè? ( Cã 2 h×nh, h×nh gåm h×nh 1,
h×nh 2, vµ h×nh 5 (h×nh tø gi¸c ABCE); h×nh gåm h×nh 1, h×nh 2, h×nh 3 (h×nh tø
gi¸c ABDE)).
- H×nh tø gi¸c nµo gåm 4 h×nh cã ®¸nh sè? (Cã 2 h×nh, h×nh gåm h×nh 2,
h×nh 3, vµ h×nh 4 h×nh tø gi¸c (0 + 1 + 2 + 1 = 4).
18
L-u ý : ë líp 2 chØ yªu cÇu häc sinh ®Õm ®-îc sè h×nh (tr¶ lêi ®óng sè
l-îng h×nh cÇn ®Õm lµ ®-îc), ch-a yªu cÇu häc sinh viÕt c¸ch gi¶i thÝch nh- trªn.
b. Bµi tËp “tr¾c nghiÖm”:
Khoanh vµo ch÷ ®Æt tr-íc kÕt qu¶ ®óng:
Sè h×nh tø gi¸c trong h×nh vÏ lµ:
A. 1
B. 2
C. 3
D. 4
Cho häc sinh tù lµm.
Häc sinh nªu c¸ch lµm: Con ®Õm sè h×nh tø gi¸c ®-îc 4 h×nh tø gi¸c, nªu
khoanh vµo ch÷ D.
C- KÕt luËn
1, KÕt qu¶ nghiªn cøu
Qua thùc tÕ gi¶ng d¹y ë líp 2, víi c¸ch d¹y trªn , khi d¹y c¸c yÕu tè h×nh
häc trong m«n To¸n líp 2 t«i nhËn thÊy häc sinh cã nhiÒu tiÕn bé. Víi c¸ch d¹y
vµ häc trªn häc sinh ch¨m chó say mª häc to¸n, c¸c em kh«ng ng¹i khi gi¶i c¸c
bµi to¸n cã néi dung h×nh häc. Häc sinh tÝch cùc, chñ ®éng t×m tßi, s¸ng t¹o x©y
dùng kiÕn thøc cña bµi häc. Nhê vËy mµ häc sinh n¾m bµi nhanh, nhí kiÕn thøc
l©u h¬n, ch¾c h¬n vµ tù tin lµm cho kh«ng khÝ tiÕt häc s«i næi, kh«ng gß bã, häc
sinh ®-îc thùc sù béc lé hÕt kh¶ n¨ng cña m×nh. Tõ ®ã häc sinh cã høng thó häc
to¸n, t¹o thµnh thãi quen tù suy nghÜ, chñ ®éng lµm bµi ®Ó t×m ra c¸ch gi¶i hay
vµ nhanh nhÊt.
* KÕt qu¶ ®¹t ®-îc:
- Sau khi ¸p dông ph-¬ng ph¸p nµy líp t«i d¹y ®¹t hiÖu qu¶ cao. N¨m häc
2010-2011 qua khảo sat định kỳ cả 3 lần häc sinh ®¹t tõ lo¹i kha trë lªn là 90%.
Häc kú I cña n¨m häc 2010-2011, ®¹t 98% häc sinh kh¸, giái.§Æc biÖt ë k× thi
kh¶o s¸t chÊt l-îng mòi nhän n¨m häc 2009- 2010 líp t«i d¹y cã 13 em ®¹t gi¶i
19
m«n To¸n .Trong ®ã cã 5 em ®¹t gi¶i nhÊt , 3 em ®¹t gi¶i nh× , 2em ®¹t gi¶i ba vµ
3 em ®¹t gi¶i khuyÕn khÝch
2. KiÕn nghÞ, ®Ò xuÊt
Qua kÕt qu¶ thùc nghiÖm vµ thùc tÕ gi¶ng d¹y m«n To¸n phÇn c¸c yÕu tè
h×nh häc ë líp 2, t«i thÊy ®Ó tiÕt d¹y cã kÕt qu¶ tèt cÇn thùc hiÖn tèt c¸c gi¶i
ph¸p:
1. So¹n bµi c¸c tiÕt To¸n thËt cÈn thËn chi tiÕt vµ cã chÊt l-îng.
2. Th-êng xuyªn ®äc c¸c tµi liÖu, trao ®æi kinh nghiÖm gi¶ng d¹y, trau dåi
kiÕn thøc m«n To¸n víi c¸c ®ång nghiÖp.
3.Tæ chøc häc tËp b»ng nhiÒu h×nh thøc: häc c¸ nh©n, häc nhãm, h¸i hoa
d©n chñ ®æi míi ph-¬ng ph¸p d¹y häc, ph¸t huy tÝnh chñ ®éng s¸ng t¹o cña häc
sinh.
4. Sö dông ®å dïng trùc quan, vËt mÉu ®Ó t¹o høng thó häc tËp cho häc sinh
vµ nhí nhanh néi dung bµi häc.
5. Dïng hÖ thèng c©u hái gîi më gióp häc sinh t×m ®-îc ®óng , ®ñ sè h×nh .
6. CÇn qu¸n triÖt ph-¬ng ph¸p lÊy häc sinh lµm trung t©m, coi häc sinh lµm
chñ thÓ cña ho¹t ®éng nhËn thøc, biÕn c¸c em thµnh ng-êi chñ ®éng trong qu¸
tr×nh häc tËp, lÜnh héi tri thøc. C¸c em ph¶i hoµn toµn tù m×nh tham gia mäi ho¹t
®éng nhËn thøc .
Sau khi thùc hiÖn ®Ò tµi nµy, t«i nhËn thÊy häc sinh kh«ng nh÷ng häc tèt
m«n To¸n mµ cßn häc tèt c¶ nh÷ng ph©n m«n kh¸c trong ch-¬ng tr×nh TiÓu häc.
Trªn ®©y lµ mét sè s¸ng kiÕn thùc hiÖn ®Ò tµi cña t«i nh»m thùc hiÖn ®óng
®æi míi ph-¬ng ph¸p d¹y häc m«n To¸n líp 2 vµ n©ng cao chÊt l-îng d¹y häc
®Ó ®¹t kÕt qu¶ cao. RÊt mong ®-îc sù gãp ý cña héi ®ång khoa häc nhµ tr-êng.
T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n.
Thèng NhÊt, ngµy 05 th¸ng 03 n¨m 2011
Ng-êi viÕt
TrÞnh ThÞ Lan
20
- Xem thêm -