Tài liệu Kiểm tra bảng cân đối kế toán và nâng cao hiệu quả sử dụng vốn tại tổng công ty thép việt nam

Mục lục Lời nói đầu Chương I: Những vấn đề chung về phân tích bảng cân đối kế toán của các doanh nghiệp. I. Khái niệm, kết cấu, nội dung và nguyên tắc lập BCĐKT doanh nghiệp.…….... 1. Khái niệm, kết cấu và nội dụng của BCĐKT....................................... ……....... 2. Nguyên tắc lập BCĐKT ................................................................. ………........ II. ý nghĩa của việc phân tích bảng cân đối kế toán đối với công tác quản lý doanh nghiệp .......................................................................................…………………......... 1. ý nghĩa phân tích hoạt động kinh doanh đối với công tác quản lý doanh nghiệp …………………………………………………………………………… 2. ý nghĩa phân tích BCĐKT đối với công tác quản lý doanh nghiệp .……..…... III. nội dung phân tích bảng cân đối kế toán .............................……........………...... 1. Phân tích chung tình hình tài sản và nguồn vốn .............…….....….................. 2. Phân tích tình hình quản lý và sử dụng tài sản ....................……….................. 3. Phân tích tình hình quản lý và sử dụng nguồn vốn ..................……….............. 4. Phân tích hiệu quả sử dụng vốn kinh doanh .............................………............. IV. các phương pháp và nguồn tài liệu sử dụng trong phân tích BCĐKT... A. Các phương pháp phân tích bảng cân đối kế toán ................................... 1. Phương pháp so sánh ............................................. ………................................. 2. Phương pháp hệ số .............................................................……........................ 3. Phương pháp cân đối .................................................................. ………............ 4. Phương pháp biểu mẫu ............................................................. ……….............. B. Nguồn tài liệu sử dụng trong phân tích BCĐKT ................ ………....................... Chương II: nđánh giá tình hình tài chính và hiệu quả sử dụng vốn của tổng công ty thép việt nam thông qua việc phân tích bảng cân đối kế toán. 1 I. Giới thiệu khái quát về Tổng công ty thép việt nam ............................ ………..... 1.Quá trình hình thành và phát triển của Tổng công ty............................….......... 2. Chức năng và nhiệm vụ của Tổng công ty Thép Việt Nam ......... …….............. 3. Cơ cấu tổ chức bộ máy quản lý của Tổng công ty .......................……............. II. đặc điểm về tổ chức công tác kế toán .....................................…………............... 1. Cơ cấu tổ chức của bộ máy kế toán ....................................…...........……........ 2. Tổ chức công tác kế toán ...................................................................……........ 3. Đánh giá khái quát kết quả hoạt động kinh doanh của Tổng công ty ………… III. Phân tích BCĐKT của Tổng công ty Thép Việt nam .............................. 1. Phân tích chung tình hình tài sản và nguồn vốn .......................………............. 1.1 Phân tích khái quát sự biến động của tài sản và nguồn vốn ........ ………......... 1.2 Phân tích mối quan hệ giữa tài sản và nguồn vốn ....................... ………......... 2. Phân tích tình hình quản lý và sử dụng tài sản ...................... ………................. 2.1 Phân tích tình hình TSLĐ và đầu tư ngắn hạn ......................……................... 2.2 Phân tích tình hình TSCĐ và đầu tư dài hạn ............................. ………........... 3. Phân tích tình hình quản lý và sử dụng nguồn vốn ..................…….................. 3.1 Phân tích tình hình công nợ phải trả ..........................…………….................. 3.2 Phân tích khả năng thanh toán ..............................................…….................. 3.3 Phân tích tình hình nguồn vốn chủ sở hữu ........................... ………................ 4. Phân tích hiệu quả sử dụng vốn kinh doanh ...................……........................... Chương III : Một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng vốn kinh doanh của Tổng công ty Thép việt nam I. Nhận xét, đánh giá chung về hoạt động sản xuất kinh doanh của Tổng công ty Thép ................................................................................................ II. Phương hướng hoạt động củaTổng công ty trong thời gian tới . 2 III. Một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng vốn kinh doanh của Tổng công ty ............................................................................................... Kết luận ................................................................................................ phụ lục - Sè 01 : Bảng cân đối kế toán (Trang 71-72-73-74). danh mục bảng biểu: - Bảng sè 1 : Kết quả kinh doanh của Tổng Công ty (Trang 36). - Bảng sè 2 : Bảng phân tích khái quát sự biến động của tài sản và nguồn vốn (Trang 38). - Bảng số 3 : Phân tích mối quan hệ giữa các loại tài sản và nguồn vốn (Trang 40) - Bảng số 4 : Phân tích chung tình hình TSLĐ và ĐTNH (Trang 42). - Bảng số 5 : Phân tích tình hình vốn bằng tiền (Trang 44) - Bảng số 6 : Phân tích tình hình các khoản phải thu (Trang 45). - Bảng số 7 : Phân tích tình hình hàng tồn kho (Trang 47). - Bảng số 8 : Phân tích tình hình TSLĐ khác (Trang 49). - Bảng số 9 : Phân tích tình hình TSCĐ và ĐTDH (Trang 50). - Bảng số 10: Phân tích tình hình nợ phải trả (Trang 52). - Bảng số 11: Phân tích khả năng thanh toán (Trang 54). - Bảng số 12: Phân tích tình hình vốn chủ sơ hữu (Trang 56). - Bảng số 13: Phân tích hiệu quả sử đụng vốn kinh doanh (Trang 58). - Bảng số 14: Phân tích hiệu quả sử dụng vốn lưu động (Trang 60). - Bảng số 15: Phân tích hiệu quả sử dụng vốn cố định (Trang 62). danh mục tài liệu tham khảo: - Lý thuyết hạch toán kế toán. - Phân tích bán cáo tài chính doanh nghiệp. - Hệ thống kế toán doanh nghiệp. Danh mục từ viết tắt: - BCĐKT : Bảng cân đối kế toán. - TSLĐ : Tài sản lưu động. - TSCĐ : Tài sản cố định. - CSH : Chủ sở hữu. - XDCB : Xây dựng cơ bản. 3 - ĐTDH - ĐTNH - NVTX - NVTT : Đầu tư dài hạn. : Đầu tư ngắn hạn. : Nguồn vốn thường xuyên. : Nguồn vốn tạm thời. 4 Lời nói đầu Cơ chế thị trường hoạt động vừa tạo điều kiện phát triển mạnh mẽ vừa đưa ra các quy luật vận động hà khắc đối với mỗi doanh nghiệp. Trong điều kiện kinh doanh theo cơ chế thị trường hiện nay, việc huy động và sử dụng có hiệu quả vốn là vấn đề hết sức quan trọng đối với mỗi doanh nghiệp. Mỗi doanh nghiệp, dù là doanh nghiệp Nhà nước, doanh nghiệp tư nhân hay doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài đều phải có trách nhiệm bảo toàn và phát triển vốn về cả mặt giá trị và hiện vật. Hơn nữa trong công tác quản lý kinh doanh ở doanh nghiệp, hiệu quả kinh doanh được đặt lên làm mục tiêu hàng đầu. Để đạt được mục tiêu này, các doanh nghiệp phải đánh giá được tình hình tài chính , phải khẳng định mình, phát huy mọi khả năng sẵn có, khả năng tiềm tàng và không ngừng nâng cao vị thế trên thị trường. Tổng công ty Thép Việt Nam là một doanh nghiệp hoạt động theo mô hình doanh nghiệp mới của Nhà nước. Trong quá trình kinh doanh, Tổng công ty Thép Việt Nam đã được Nhà nước giao cho quản lý và sử dụng một lượng vốn gồm vốn cố định, vốn lưu động, các nguồn vốn tự bổ sụng khác dựa trên nguyên tắc đảm bảo sử dụng có hiệu quả và tôn trọng các nguyên tắc tài chính tín dụng, đặc biệt tuân thủ theo pháp luật. Do vậy, việc thường xuyên đánh giá và phân tích tình hình tài chính mà quan trọng là phân tích bảng cân đối kế toán sẽ giúp cho doanh nghiệp nắm được thực trạng hoạt động tài chính, xác định rõ nguyên nhân và mức độ ảnh hưởng của từng nhân tố đến tình hình tài chính, trên cơ sở đó đề ra các quyết định đúng đắn trong công tác quản lý kinh doanh và nâng cao hiệu qủa kinh doanh. Nhận thức rõ được tầm quan trọng này, trong thời gian thực tập tại Tổng công ty Thép Việt Nam em đã lựa chọn đề tài : “ Phân tích Bảng cân đối kế toán và một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng vốn tại Tổng công ty Thép Việt Nam”. 5 Ngoài phần mở đầu và kết luận, nội dung chính của luận văn bao gồm các chương sau: - Chương I : Những vấn đề lý luận chung về Bảng cân đối kế toán và phân tích bảng cân đối kế toán của các doanh nghiệp. - Chương II : Đánh giá tình hình tài chính của Tổng công ty Thép thông qua việc phân tích bảng cân đối kế toán. - Chương III : Một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng vốn tại Tổng công ty Thép Việt Nam Vì thời gian thực tập nghiên cứu ngắn, cũng như khả năng và kinh nghiệm thực tế còn hạn chế nên khó có thể tránh khỏi những thiếu sót khi viết bản luận văn này. Em rất mong nhận được sự chỉ bảo, góp ý của các thầy cô giáo và bạn đọc để bài luận văn của em được hoàn thiện hơn. Em xin chân thành cảm ơn cô giáo hướng dẫn -Ths. Đào Thị Thu Giang và các cô chú trong phòng kế toán của Tổng công ty đã tạo điều kiện và giúp đỡ em hoàn thành bản luận văn này. 6 CHƯƠNG I NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ PHÂN TÍCH BẢNG CÂN ĐỐI KẾ TOÁN CỦA CÁC DOANH NGHIỆP I- khái niệm, kết cấu, nội dung và nguyên tắc lập bảng cân đối kế toán doanh nghiệp 1. Khái niệm, kết cấu và nội dung của bảng cân đối kế toán. Bảng cân đối kế toán là báo cáo tài chính tổng hợp phản ánh một cách tổng quát tình hình tài sản và nguồn hình thành tài sản của Doanh nghiệp dưới hình thái tiền tệ tại một thời điểm nhất định. Về bản chất, Bảng cân đối kế toán là bảng cân đối tổng hợp giữa tài sản và nguồn vốn . Bảng cân đối kế toán được kết cấu theo dạng bảng cân đối số dư của các tài khoản kế toán với các chỉ tiêu được phân loại, sắp xếp theo nội dung và yêu cầu quản lý. Bảng cân đối kế toán có kết cấu gồm hai phần: Phần tài sản và phần nguồn vốn, được trình bày theo hình thức hai phần liên tiếp hay còn gọi là cân đối dọc (bên trên phản ánh tài sản, bên dưới phản ánh nguồn vốn). Mỗi phần được bố trí ghi “ mã số ” của các chỉ tiêu trên bảng cân đối kế toán, cột “ số đầu năm ”,“ số cuối kỳ “ từng khoản tài sản, nguồn vốn tại các thời điểm đầu năm và cuối kỳ báo cáo. Cụ thể như sau: Tài sản Mã sè A- Tài sản lưu động & đầu tư ngắn hạn B- Tài sản cố định & đầu tư dài hạn Nguồn vốn A- Nợ phải trả B- Nguồn vốn chủ sở hữu 100 200 300 400 7 Số đầu năm Số cuối kỳ Loại A: Phản ánh Tài sản lưu động và Đầu tư ngắn hạn, gồm các chỉ tiêu: TÀI SẢN MÃ SÈ A- TÀI SẢN LƯU ĐỘNG VÀ ĐẦU TƯ NGẮN HẠN I/ Tiền 1. Tiền mặt tại quỹ (gồm cả Ngân phiếu) 2. Tiền gửi Ngân hàng 3. Tiền đang chuyển II/ Các khoản đầu tư tài chính ngắn hạn 1. Đầu tư chứng khoán ngắn hạn 2. Đầu tư ngắn hạn khác 3. Dự phòng giảm giá đầu tư ngắn hạn(*) III/ Các khoản phải thu 1. Phải thu của khách hàng 2. Trả trước cho người bán 3. Thuế GTGT được khấu trừ 4. Phải thu nội bộ - Vốn kinh doanh ở các đơn vị trực thuộc - Phải thu nội bộ khác 5. Các khoản phải thu khác 6. Dự phòng các khoản phải thu khó đòi(*) IV/ Hàng tồn kho 1. Hàng mua đang đi trên đường 2. Nguyên liệu, vật liệu tồn kho 3. Công cụ, dụng cụ trong kho 4. Chi phí sản xuất kinh đoanh ở dang 5. Thành phẩm tồn kho 6. Hàng hoá tồn kho 7. Hàng gửi đi bán 8. Dự phòng giảm giá hàng tồn kho(*) V/ Tài sản lưu động khác 1. Tạm ứng 2. Chi phí trả trước 3. Chi phí chờ kết chuyển 4. Tài sản thiếu chờ xử lý 5. Các khoản cầm cố, ký cược, ký quỹ ngắn hạn VI/ Chi sự nghiệp 1. Chi sự nghiệp năm trước 2. Chi sự nghiệp năm nay 8 100 110 111 112 113 120 121 128 129 130 131 132 133 134 135 136 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 149 150 151 152 153 154 155 160 161 162 SỐĐẦU NĂM SỐ CUỐI KỲ B- Tài sản cố định, đầu tư dài hạn I/ Tài sản cố định 1. Tài sản cố định hữu hình - Nguyên giá - Giá trị hao mòn luỹ kế(*) 2. Tài sản cố định thuê tài chính - Nguyên giá - Giá trị hao mòn luỹ kế(*) 3. Tài sản cố định vô hình - Nguyên giá - Giá trị hao mòn luỹ kế(*) II/ Các khoản đầu tư tài chính dài hạn 1. Đầu tư chứng khoán dài hạn 2. Góp vốn liên doanh 3. Đầu tư dài hạn khác 4. Dự phòng giảm giá đầu tư dài hạn(*) III/ Chi phí xây đựng cơ bản ở dang(TK241) IV/ Các khoản ký quỹ, ký cược dài hạn TỔNG CỘNG TÀI SẢN 9 200 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 228 229 230 240 250 Loại B: Tài sản cố định và đầu tư dài hạn, bao gồm các chỉ tiêu: Nguồn vốn A- NỢ PHẢI TRẢ I/ Nợ ngắn hạn 1. Vay ngắn hạn 2. Nợ dài hạn đến hạn trả 3. Phải trả cho người bán 4. Người mua trả tiền trước 5. Thuế và các khoản phải nộp Nhà nước 6. Phải trả công nhân viên 7. Phải trả cho các đơn vị nội bộ 8. Các khoản phải trả, phải nộp khác II/ Nợ dài hạn 1. Vay dìa hạn 2. Nợ dài hạn III/ Nợ khác 1. Chi phí phải trả 2. Tài sản thừa chờ xử lý 3. Nhận ký quỹ, ký cược dài hạn B- NGUỒN VỐN CHỦ SỞ HỮU I/ Nguồn vốn, quỹ 1. Nguồn vốn kinh doanh 2. Chênh lệch đánh giá lại tài sản 3. Chênh lệch tỷ giá 4. Quỹ đầu tư phát triển 5. Quỹ dự phòng tài chính 6. Lợi nhuận chưa phân phối 7. Nguồn vốn đầu tư XDCB II/ Nguồn kinh phí, quỹ khác 1. Quỹ dự phòng về trợ cấp mắt việc làm 2. Quỹ khen thưởng và phúc lợi 3. Quỹ quản lý của cấp trên 4. Nguồn kinh phí sự nghiệp - Nguồn kinh phí sự nghiệp năm trước - Nguồn kinh phí sự nghiệp năm nay 5. Nguồn kinh phí đã hình thành TSCĐ TỔNG CỘNG NGUỒN VỐN Mã sè 300 310 311 312 313 314 315 316 317 318 320 321 322 330 331 332 333 400 410 411 412 413 414 415 416 417 420 421 422 423 424 425 426 427 430 Số đầu năm Số cuối kỳ Ngoài ra, bảng cân đối kế toán còn gồm 7 chỉ tiêu ngoài bảng, trong đó một số chỉ tiêu phản ánh những tài sản không thuộc quyền sở hữu của doanh nghiệp 10 nhưng doanh nghiệp đang quản lý hoặc sử dụng và một số chỉ tiêu không thể phản ánh trong bảng cân đối kế toán. - Tài sản thuê ngoài - Vật tư hàng hoá nhận giữ hộ, nhận gia công - Hàng hoá nhận bán hộ, nhận ký gửi - Nợ khó đòi đã xử lý - Ngoại tệ các loại - Hạn mức kinh phí còn lại - Nguồn vốn khấu hao cơ bản hiện có 2. Nguyên tắc lập BCĐKT Bảng cân đối kế toán sắp xếp các chỉ tiêu theo nguyên tắc thống nhất với tài khoản kế toán. Để đảm bảo tính chính xác của Bảng cân đối kế toán khi tính toán và ghi chép các chỉ tiêu kế toán thì phải tuân thủ các nguyên tắc sau: - Phải căn cứ trên số liệu thực của các tài liệu liên quan. - Phải hoàn tất việc ghi sổ kế toán tổng hợp và sổ kế toán chi tiết, tiến hành khóa sổ kế toán, kiểm tra, đối chiếu số liệu kế toán giữa các sổ có liên quan, đảm bảo tính chính xác của số liệu. - Sau khi kiểm tra lại số liệu ghi trên cột “ Số cuối kỳ” của BCĐKT ngày 31/12 năm trước thì số liệu ở cột này sẽ được chuyển vào cột “Số đầu năm” của BCĐKT năm nay. - Phần tài sản là phản ánh số dư bên nợ của tài khoản loại 1, 2. Để phản ánh chính xác giá trị thực của tài sản hiện có tại doanh nghiệp nên 1 số tài khoản như: TK 214 “Hao mòn TSCĐ” , TK 129 “Dự phòng giảm giá đầu tư ngắn hạn” , TK 139 “Dự phòng phải thu khó đòi” , TK 159 “Dự phòng giảm giá hàng tồn kho” , TK 229 “Dự phòng giảm giá đầu tư dài hạn” mặc dù có số dư bên Có nhưng được ghi âm bên “ Tài sản ” của Bảng cân đối kế toán. - Phần nguồn vốn là phản ánh số dư có của tài khoản loại 3, 4. Tuy nhiên có 1 số tài khoản như: TK 412 “Chênh lệch đánh giá lại tài sản”, TK 413 “Chênh lệch tỷ giá”, TK 421 “Lãi chưa phân phối” mặc dù có số dư Nợ nhưng được ghi âm bên nguồn vốn của Bảng cân đối kế toán. - Nếu các tài khoản trên dư bên Có thì ghi bằng mực đen bình thường. - Cột số cuối kỳ: Theo nguyên tắc lấy số dư cuối kỳ trên các sổ kế toán tổng hợp hoặc sổ kế toán chi tiết tương ứng với các chỉ tiêu để lập. 11 II- Ý NGHĨA CỦA VIỆC PHÂN TÍCH BẢNG CÂN ĐỐI KẾ TOÁN ĐỐI VỚI CÔNG TÁC QUẢN LÝ DOANH NGHIỆP 1. Ý nghĩa phân tích hoạt động kinh doanh đối với công tác quản lý doanh nghiệp. ĐÓ có thể tồn tại, phát triển và kinh doanh có lãi trong cơ chế thị trường đòi hỏi các doanh nghiệp phải hiểu rõ về hoạt động sản xuất kinh doanh còng nh tình hình tài chính của doanh nghiệp mình. Muốn vậy, doanh nghiệp phải thường xuyên tiến hành phân tích hoạt động kinh doanh. Phân tích hoạt động kinh doanh là quá trình nghiên cứu diễn biến và kết quả hoạt động kinh doanh, qua đó làm rõ chất lượng của hoạt động kinh doanh, các nhân tố ảnh hưởng và các nguồn tiềm năng cần khai thác. Trên cơ sở đó đề ra các biện pháp, phương án để nâng cao hiệu quả kinh doanh của doanh nghiệp Kết quả kinh doanh thuộc đối tượng phân tích có thể là kết quả riêng biệt của từng khâu, từng giai đoạn của quá trình sản xuất kinh doanh, có thể là kết quả tổng hợp của cả một quá trình sản xuất kinh doanh, tức là kết quả tài chính cuối cùng của doanh nghiệp. Do vậy, khi phân tích hoạt động kinh doanh, nhà phân tích thường hướng vào kết quả thực hiện các định hướng, các mục tiêu, các kế hoạch hoặc các kết quả đạt được ở cuối kỳ kinh doanh trước, trên cơ sở đó đưa ra các kế hoạch phù hợp cho các kỳ kinh doanh tiếp theo. Mặt khác, phân tích hoạt động kinh doanh cũng là công cụ để phát hiện khả năng tiềm tàng trong doanh nghiệp. Qua phân tích, nhà quản lý thấy được nguyên nhân, nguồn gốc của vấn đề phát sinh để từ đó có quyết định đúng đắn trong việc lựa chọn, xây dựng phương án kinh doanh và quyết định quản lý phù hợp. Hơn nữa, phân tích hoạt động kinh doanh còn là biện pháp để phòng ngừa rủi ro. Qua phân tích các điều kiện bên ngoài như thị trường, khách hàng, đối thủ cạnh tranh... có thể dự đoán được những thách thức, rủi ro đối với doanh nghiệp để có kế hoạch phòng ngừa và đối phó. Tóm lại, những số liệu phân tích hoạt động kinh doanh là những thông tin đáng tin cậy, làm cơ sở quan trọng cho việc đề ra những quyết định tối ưu trong kinh doanh và quản lý. Nó không chỉ cần thiết đối với những đối tượng bên trong 12 doanh nghiệp mà còn cần thiết đối với những đối tượng bên ngoài doanh nghiệp (nhà đầu tư, nhà cung cấp, Ngân hàng...) 2. Ý nghĩa phân tích bảng cân đối kế toán đối với công tác quản lý doanh nghiệp Quá trình hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp là sự vận động của các yếu tố lao động, tài sản, nguồn vốn mà doanh nghiệp đang sử dụng. Sự vận động của các bộ phận đó sau mét chu kỳ kinh doanh được phản ánh trên bảng cân đối kế toán. Vai trò của Bảng cân đối kế toán được thể hiện trên những mặt cụ thể sau: - Cung cấp những thông tin kinh tế, tài chính chủ yếu để đánh giá tình hình tài chính doanh nghiệp, giúp cho việc kiểm tra, giám sát tình hình sử dụng vốn và khă năng huy động vốn vào sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. - Là cơ sở quan trọng để tính các chỉ tiêu kinh tế khác, nhằm đánh giá hiệu quả kinh doanh của doanh nghiệp. - Cung cấp tài liệu, số liệu tham khảo phục vụ cho việc lập kế hoạch sản xuất kinh doanh. Đồng thời, những thông tin của bảng cân đối kế toán là căn cứ quan trọng trong việc phân tích và nghiên cứu, phát hiện những khả năng tiềm tàng, những triển vọng kinh doanh cũng như những rủi ro trong tương lai của doanh nghiệp, là căn cứ quan trọng để đưa ra quyết định về quản lý, điều hành hoạt động sản xuất kinh doanh hoặc đầu tư. Phân tích Bảng cân đối kế toán có thể đánh giá thực trạng của hoạt động kinh doanh, những mặt tích cực và những vấn đề còn tồn tại trong việc huy động phân bổ và sử dụng tài sản. Việc phân tích bảng cân đối kế toán có ý nghĩa hết sức quan trọng không những đối với chủ doanh nghiệp mà còn đối với những đối tượng quan tâm khác như: các nhà đầu tư, nhà cho vay, nhà cung cấp, khách hàng, Ngân hàng, cơ quan thuế... Tuy mỗi đối tượng quan tâm ở một góc độ khác nhau, song đều có một mục đích chung nhất là tìm hiểu, nghiên cứu những thông tin cần thiết phục vụ cho việc đề ra các quyết định phù hợp với mục đích của mình: - Đối với Chủ doanh nghiệp, phân tích bảng cân đối kế toán sẽ giúp cho họ đánh giá được thực trạng tài chính, tình hình huy động, phân bổ và sử dụng vốn 13 vào hoạt động sản xuất kinh doanh có hợp lý hay không, những nguyên nhân dẫn đến tình trạng thừa hay thiếu vốn, khả năng phát triển của doanh nghiệp... Trên cơ sở đó có những giải pháp hữu hiệu nhằm nâng cao hiệu quả kinh doanh của doanh nghiệp. - Đối với Nhà đầu tư, việc phân tích bảng cân đối kế toán giúp cho họ có được những thông tin hữu Ých về tình hình tài chính, hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp. Từ đó dự đoán khả năng sinh lợi, những rủi ro trong đầu tư để đưa ra các quyết định đầu tư chính xác. - Đối với chủ nợ, phân tích bảng cân đối kế toán cho thấy khả năng tài chính của doanh nghiệp, điều này có ý nghĩa đối với việc đánh giá khả năng thanh toán các khoản nợ. Đồng thời từ kết quả của phân tích đó các chủ nợ cũng xem xét để đưa ra các quyết định phù hợp như tiếp tục cho vay vốn, giãn nợ hay phải thu hồi nợ gấp để đề phòng khả năng rủi ro tín dụng. - Đối với Nhà cung cấp, phân tích bảng cân đối kế toán giúp họ quyết định có tiếp tục bán hàng hay không bán hàng, hay sử dụng phương thức thanh toán hợp lý để thu hồi tiền hàng một cách nhanh chóng. - Còn đối với các cơ quan chủ quản tài chính, cơ quan thuế... phân tích bảng cân đối kế toán kiểm soát được quá trình kinh doanh của doanh nghiệp, kiểm tra việc chấp hành các chế độ, chính sách, pháp luật Nhà nước.. III- nội dung phân tích Bảng cân đối kế toán. 1. Phân tích chung tình hình tài sản và nguồn vốn 1.1 Phân tích khái quát sự biến động của tài sản và nguồn vốn Phân tích sự biến động của tài sản và nguồn vốn cho phép có được những thông tin cần thiết, tổng quát nhất về tình hình tài sản, cơ cấu tài sản, tình hình huy động và phân bổ vốn của doanh nghiệp để có nhận xét sơ bộ về thực trạng tài chính doanh nghiệp, khả năng đáp ứng nhu cầu hoạt động kinh doanh. Tài sản và nguồn vốn là hai mặt biểu hiện của cùng một lượng tài sản hiện có tại doanh nghiệp nhưng được xem xét dưới hai góc độ khác nhau.Vì vậy, quá trình phân tích được bắt đầu bằng việc phân tích khái quát sự tăng giảm về tài sản của doanh nghiệp nhằm thấy được sự biến động về qui mô tài sản. Nếu tổng tài sản 14 của doanh nghiệp tăng chứng tỏ qui mô kinh doanh tăng và ngược lại. Tuy nhiên, để thấy được kết quả trong việc quản lý và sử dụng vốn ta phải xem xét chỉ tiêu doanh thu của doanh nghiệp trong kỳ (ở đây khi so sánh cần chú ý: doanh thu là số liệu thời kỳ, nhưng tài sản được đánh giá theo thời điểm nên tài sản của doanh nghiệp phải tính bình quân). Nếu tài sản của doanh nghiệp tăng, doanh thu bán hàng tăng, tỷ lệ tăng của doanh thu lớn hơn tỷ lệ tăng của tài sản thì chứng tỏ việc quản lý và sử dụng vốn là tốt, nếu tài sản của doanh nghiệp tăng mà doanh thu không tăng hoặc giảm thì chứng tỏ việc quản lý và sử dụng trong kỳ là chưa tốt, kém hiệu quả. Thêm vào đó ta cũng cần phải xem xét kết cấu của các loại tài sản trong tổng số tài sản của doanh nghiệp. Trong cơ chế thị trường, có được càng nhiều tài sản càng tốt, song điều quan trọng hơn là việc doanh nghiệp phân bổ các tài sản đó vào các khâu cho hợp lý và sử dụng có hiệu quả các đối tượng tài sản này. Nói cách khác là nếu doanh nghiệp có vốn không thôi thì chưa đủ, điều quan trọng là sử dụng vốn như thế nào để đáp ứng yêu cầu kinh doanh và nâng cao hiệu quả kinh doanh. Do đó, phải xem xét cơ cấu tài sản có phù hợp với đặc điểm loại hình kinh doanh không, có phù hợp với sự thay đổi nhanh chóng của cơ chế thị trường không. Tiếp đến, nhà phân tích đã phân tích sự tăng giảm của nguồn vốn nhằm đánh giá khả năng huy động vốn của doanh nghiệp từ các nguồn khác nhau, khả năng tự bảo đảm về mặt tài chính, và mức độ độc lập cũng như tính chủ động trong kinh doanh của doanh nghiệp. Để đánh giá chúng, khi phân tích nhà phân tích thường sử dụng các chỉ tiêu : 15 Nguồn vốn CSH * Hệ số tự chủ tài chính = Tổng nguồn vốn Công nợ phải trả * Hệ số nợ = Tổng nguồn vốn Hệ số tự chủ tài chính phản ánh mức độ độc lập về mặt tài chính của doanh nghiệp. Nếu hệ số này lớn hơn 0,5 và tăng thì khả năng tự chủ tài chính tăng, ngược lại hệ số này nhỏ hơn 0,5 và giảm thì khả năng tự chủ tài chính của doanh nghiệp thấp. Ngược lại hệ số nợ lớn hơn 0,5 và tăng chứng tỏ doanh nghiệp còn phụ thuộc vào nguồn vốn bên ngoài. Khi phân tích khái quát sự biến động về tài sản và nguồn vốn ta sử dụng phương pháp so sánh, lập biểu phân tích nhằm đánh giá sự chênh lệch về số tiền, tỷ lệ, tỷ trọng trong kỳ để nhận xét. 1.2 Phân tích mối quan hệ giữa tài sản và nguồn vốn Giữa tài sản và nguồn vốn có mối quan hệ chặt chẽ với nhau: mỗi một loại tài sản của doanh nghiệp có thể được hình thành từ một hoặc nhiều nguồn vốn, hoặc một nguồn vốn có thể bù đắp cho một hoặc nhiều tài sản. Do đó phân tích mối quan hệ giữa tài sản và nguồn vốn sẽ biết được tình hình bù đắp của nguồn vốn cho tài sản. Để xét mối quan hệ này, ta chia nguồn vốn thành hai loại: nguồn vốn thường xuyên và nguồn vốn tạm thời. - Nguồn vốn thường xuyên: là nguồn vốn mà doanh nghiệp được sử dụng thường xuyên, lâu dài vào hoạt động kinh doanh, bao gồm nguồn vốn chủ sở hữu và nợ dài hạn - Nguồn vốn tạm thời: là nguồn vốn mà doanh nghiệp tạm thời sử dụng vào hoạt động sản xuất kinh doanh trong khoảng thơì gian ngắn, đó là các khoản nợ ngắn hạn. 16 Xuất phát từ đặc điểm chu chuyển của tài sản và thời hạn thanh toán của các nguồn vốn, để đảm bảo ổn định tình hình tài chính thì nguồn vốn thường xuyên nên bù đắp cho TSCĐ và đầu tư dài hạn và nguồn vốn tạm thời nên bù đắp cho TSLĐ. Nhà phân tích có thể sử dụng các hệ số sau: * Hệ số khả năng bù đắp Nguồn vốn thường xuyên nguồn vốn thường xuyên = cho TSCĐ và ĐTDH * TSCĐ và ĐTDH Hệ số khả năng bù đắp nguồn vốn tạm thời cho TSLĐ và ĐTNH (1) Nguồn vốn tạm thời = (2) TSLĐ và ĐTNH - Nếu (1) >1, (2)<1 được đánh giá là tốt nhất, doanh nghiệp rất chủ động về vốn trong sản xuất kinh doanh và dễ dàng thanh toán các khoản nợ ngắn hạn. - Nếu (1) =1, (2) =1 : doanh nghiệp thiếu chủ động về vốn kinh doanh, khả năng thanh toán nợ ngắn hạn gặp khó khăn nhưng trường hợp này Ýt xảy ra. - Nếu (1) <1, (2) >1 được đánh giá là không tốt, doanh nghiệp thiếu chủ động về vốn, khó có khả năng thanh toán các khoản nợ ngắn hạn, có thể nói là doanh nghiệp mạo hiểm trong kinh doanh. 2. Phân tích tình hình quản lý và sử dụng tài sản Phân tích tình hình quản lý và sử dụng tài sản giúp đánh giá được sự biến động của các bộ phận cấu thành nên tài sản của doanh nghiệp nhằm thấy được trình độ sử dụng vốn, việc phân bổ và quản lý có hợp lý hay không để từ đó có các biện pháp nâng cao hiệu quả sử dụng vốn. 2.1 Phân tích tình hình TSLĐ và đầu tư ngắn hạn 2.1.1.Phân tích chung tình hình TSLĐ và đầu tư ngắn hạn Tài sản lưu động là những tài sản thuộc quyền sở hữu của mỗi doanh nghiệp. Tài sản lưu động tham gia trực tiếp vào mọi hoạt động sản xuất kinh doanh và vận động không ngừng để đảm bảo quá trình kinh doanh diễn ra thường xuyên, liên 17 tục. Tài sản lưu động có mức biến động lớn và có thể chuyển đổi thành tiền nhanh chóng. Tài sản lưu động trong doanh nghiệp bao gồm: tài sản bằng tiền, đầu tư tài chính ngắn hạn, công nợ phải thu, vật tư hàng hoá tồn kho và các khoản tài sản lưu động khác. Phân tích tình hình Tài sản lưu động trong doanh nghiệp nhằm mục đích thấy được sự biến động tăng, giảm của từng loại tài sản lưu động, cơ cấu phân bổ tài sản, sự ảnh hưởng của tài sản đến kết quả hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp. Qua đó thấy được những tồn tại trong công tác quản lý và sử dụng tài sản để có các biện pháp khắc phục. Để phân tích tình hình tài sản lưu động ta sử dụng phương pháp so sánh, lập biểu phân tích, từ đó đánh giá sự chênh lệch về số tiền, tỷ lệ và tỷ trọng để nhận xét. 2.1.2.Phân tích tình hình vốn bằng tiền Vốn bằng tiền là một bộ phận của TSLĐ và đầu tư ngắn hạn được biểu hiện dưới hình thái tiền tệ. Trong hoạt động của doanh nghiệp, vốn bằng tiền là một loại tài sản có tính lưu động nhất, có thể thoả mãn mọi nhu cầu sản xuất, kinh doanh một cách nhanh chóng vì nó được sử dụng trực tiếp như : mua hàng hoá, nguyên vật liệu, thanh toán các khoản công nợ hoặc trang trải các khoản chi phí trong quá trình hoạt động sản xuất kinh doanh... nó đảm bảo cho các hoạt động trong doanh nghiệp diễn ra một cách thường xuyên liên tục. Vì vậy, cần phải có một lượng vốn bằng tiền hợp lý và phải được quản lý chặt chẽ, sử dụng theo đúng kế hoạch, đúng mục đích phục vụ cho nhu cầu hoạt động sản xuất kinh doanh. Vốn bằng tiền là một chỉ tiêu được nhiều đối tượng quan tâm, qua chỉ tiêu này có thể thấy được mức độ chủ động trong kinh doanh, khả năng thanh toán tức thời của doanh nghiệp. Đồng thời thấy được khả năng quay vòng vốn trong lưu thông Phân tích vốn bằng tiền nhằm mục đích đánh giá tình hình sử dụng và sự biến động tăng giảm, nguyên nhân tăng giảm vốn bằng tiền của doanh nghiệp trong kỳ hoạt động cũng như khả năng đáp ứng các nhu cầu phục vụ cho hoạt động sản xuất kinh doanh trong kỳ . 18 Việc phân tích này được thực hiện bằng cách lập biểu so sánh sự biến động về số tiền, tỷ lệ, tỷ trọng của từng loại vốn bằng tiền. Từ đó nghiên cứu, đánh giá về tình hình vốn bằng tiền của doanh nghiệp để có quyết định đúng đắn đem lại hiệu quả kinh tế cao cho doanh nghiệp. 2.1.3 Phân tích tình hình các khoản đầu tư tài chính ngắn hạn Các khoản đầu tư tài chính ngắn hạn là phần tài sản của doanh nghiệp được sử dụng để đầu tư, tham gia vào các hoạt động kinh doanh của các tổ chức ngoài doanh nghiệp nhằm mục đích thu được lợi nhuận trong thời gian ngắn. Các khoản này có thời gian thu hồi vốn trong vòng một năm hoặc một chu kỳ kinh doanh Phân tích các khoản đầu tư tài chính ngắn hạn để thấy được mức độ, nguyên nhân tăng giảm và cơ cấu các khoản đầu tư của doanh nghiệp, những mặt tích cực và mặt bất hợp lý khi đầu tư. Từ đó, có những biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả đầu tư. Tuy nhiên, để thấy được hiệu quả của việc đầu tư, ta cần phải so sánh các khoản đầu tư tài chính ngắn hạn với tổng tài sản. Nếu các khoản đầu tư tài chính ngắn hạn tăng lên cùng với sự tăng lên của tổng tài sản chứng tỏ doanh nghiệp mở rộng hoạt động đầu tư, liên doanh. Nhưng sự tăng lên này được đánh giá là tốt khi nó đảm bảo khả năng thu hồi vốn và có lợi nhuận cao. 2.1.4 Phân tích tình hình các khoản phải thu Các khoản phải thu là các khoản tiền hoặc tài sản của doanh nghiệp hiện đang bị các doanh nghiệp khác, các tổ chức, cá nhân chiếm dụng một cách hợp pháp hoặc bất hợp pháp mà doanh nghiệp có trách nhiệm phải thu hồi . Trong điều kiện kinh doanh hiện nay, giữa các doanh nghiệp và các tổ chức cá nhân thường xuất hiện mối quan hệ thanh toán với nhau. Trong quan hệ thanh toán này, việc chiếm dụng vốn của nhau đã trở nên rất phổ biến trong hoạt động kinh doanh của mỗi doanh nghiệp. Khi doanh nghiệp bán chịu các loại hàng hoá của mình cho các doanh nghiệp, tổ chức cá nhân khác thì có thể đẩy mạnh được hoạt động kinh doanh, nhưng đồng thời nó cũng hạn chế nếu như doanh nghiệp để vốn bị chiếm dụng nhiều và quá hạn sẽ gây tình trạng khó khăn ảnh hưởng tới quá trình kinh doanh của doanh nghiệp. Vì vậy, các khoản phải thu cần phải được 19 thường xuyên theo dõi, phản ánh đầy đủ trên sổ sách kế toán, đôn đốc thu hồi nhanh các khoản nợ để hạn chế tối đa vốn bị chiếm dụng hoặc là không thu hồi được vốn. Việc phân tích các khoản phải thu nhằm mục đích xác định, đánh giá xu hướng biến động của từng khoản mục, ảnh hưởng của sự biến động này tới tình hình chung cũng như nguyên nhân của sự biến động đó, tính hợp lí của các khoản bị chiếm dụng để có biện pháp chấn chỉnh kịp thời những bất hợp lí, tăng cường quản lý có hiệu quả các khoản phải thu của doanh nghiệp. 2.1.5 Phân tích tình hình hàng tồn kho Hàng tồn kho của doanh nghiệp là toàn bộ trị giá của hàng hóa, thành phẩm hoặc bán thành phẩm... mà doanh nghiệp hiện có cuối kỳ để đáp ứng cho những nhu cầu sản xuất kinh doanh. Hàng tồn kho là những hàng hoá thuộc quyền sở hữu của doanh nghiệp, bao gồm: hàng trong kho, hàng gửi bán, hàng mua đang đi đường, nguyên liệu, vật liệu tồn kho, công cụ, dụng cụ trong kho... Hàng tồn kho của doanh nghiệp không bao gồm những hàng hoá nhận bán hộ, nhận bán đại lý, ký gửi và những hàng hoá nhận giữ hộ, nhận ký cược, ký quỹ. Muốn cho hoạt động kinh doanh diễn ra liên tục, doanh nghiệp cần phải quan tâm đến lượng hàng dự trữ . Nhưng vấn đề đặt ra là phải dự trữ bao nhiêu để lượng hàng hoá kinh doanh trong doanh nghiệp là hợp lý, không bị ứ đọng tồn kho. Vì vậy, việc phân tích hàng tồn kho sẽ giúp ta đánh giá được tình hình biến động của hàng tồn kho, cơ cấu và thực trạng của hàng tồn kho và khả năng đáp ứng nhu cầu kinh doanh của doanh nghiệp. Đồng thời tìm ra những mâu thuẫn tồn tại để có biện pháp quản lý hợp lý, tránh gây ứ đọng vốn cho doanh nghiệp. Tuy nhiên, do điều kiện đặc điểm sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp khác nhau, do sự biến động về giá cả, nhu cầu cung ứng trên thị trường nên doanh nghiệp phải xây dựng làm sao cho mức dự trữ được phù hợp. Để phân tích tình hình hàng tồn kho, nhà phân tích tính các chỉ tiêu, sử dụng phương pháp so sánh và lập biểu phân tích để thấy được sự tăng giảm về số tiền, tỷ trọng và tỷ lệ của từng khoản mục hàng tồn kho giữa đầu năm và cuối kỳ. 2.2 Phân tích tình hình TSCĐ và đầu tư dài hạn - Phân tích tình hình tài sản cố định 20