Tài liệu Kiểm soát rủi ro tín dụng trong cho vay doanh nghiệp tại ngân hàng tmcp công thương việt nam chi nhánh đà nẵng

BỘ GIÁO DỤC VÀ ÐÀO TẠO ÐẠI HỌC ÐÀ NẴNG LƯƠNG TẤN MINH KIỂM SOÁT RỦI RO TÍN DỤNG TRONG CHO VAY DOANH NGHIỆP TẠI NGÂN HÀNG TMCP CÔNG THƯƠNG VIỆT NAM – CHI NHÁNH ĐÀ NẴNG LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN TRỊ KINH DOANH Ðà Nẵng – Năm 2015 BỘ GIÁO DỤC VÀ ÐÀO TẠO ÐẠI HỌC ÐÀ NẴNG LƯƠNG TẤN MINH KIỂM SOÁT RỦI RO TÍN DỤNG TRONG CHO VAY DOANH NGHIỆP TẠI NGÂN HÀNG TMCP CÔNG THƯƠNG VIỆT NAM – CHI NHÁNH ĐÀ NẴNG Chuyên ngành: Tài chính – Ngân hàng Mã số: 60.34.20 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN TRỊ KINH DOANH Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. NGUYỄN THỊ NHƯ LIÊM Ðà Nẵng – Năm 2015 LỜI CAM ĐOAN Tôi cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Tác giả Lương Tấn Minh MỤC LỤC MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài .......................................................................... 1 2. Mục tiêu nghiên cứu................................................................................ 1 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu........................................................... 2 4. Phương pháp nghiên cứu......................................................................... 2 5. Bố cục của đề tài ..................................................................................... 2 6. Tổng quan tài liệu nghiên cứu................................................................. 3 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ KIỂM SOÁT RỦI RO TÍN DỤNG TRONG CHO VAY DOANH NGHIỆP CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI ................................................................................................................... 7 1.1. TỔNG QUAN VỀ RỦI RO TÍN DỤNG TRONG CHO VAY DOANH NGHIỆP CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI .............................................. 7 1.1.1. Tổng quan về cho vay doanh nghiệp của ngân hàng thương mại..... 7 1.1.2. Rủi ro tín dụng trong cho vay doanh nghiệp của ngân hàng thương mại ............................................................................................................. 10 1.2. NỘI DUNG KIỂM SOÁT RỦI RO TÍN DỤNG TRONG CHO VAY DOANH NGHIỆP CỦA NHTM .................................................................... 16 1.2.1. Quan điểm và mục đích kiểm soát rủi ro tín dụng trong cho vay doanh nghiệp ............................................................................................. 16 1.2.2. Nội dung kiểm soát rủi ro tín dụng trong cho vay doanh nghiệp ... 18 1.2.3. Chỉ tiêu đánh giá kết quả kiểm soát rủi ro tín dụng trong cho vay doanh nghiệp ............................................................................................. 26 1.3. CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN CÔNG TÁC KIỂM SOÁT RỦI RO TÍN DỤNG TRONG CHO VAY DOANH NGHIỆP .............................. 27 1.3.1. Các nhân tố bên trong ..................................................................... 27 1.3.2. Các nhân tố bên ngoài ..................................................................... 28 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1................................................................................ 30 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG KIỂM SOÁT RỦI RO TÍN DỤNG TRONG CHO VAY DOANH NGHIỆP TẠI NGÂN HÀNG TMCP CÔNG THƯƠNG VIỆT NAM – CHI NHÁNH ĐÀ NẴNG ..................... 31 2.1. GIỚI THIỆU CHUNG VỀ NGÂN HÀNG TMCP CÔNG THƯƠNG VIỆT NAM – CHI NHÁNH ĐÀ NẴNG........................................................ 31 2.1.1. Sự hình thành và phát triển ............................................................. 31 2.1.2. Chức năng ....................................................................................... 32 2.1.3. Nhiệm vụ, cơ cấu tổ chức ............................................................... 33 2.1.4. Tình hình hoạt động kinh doanh của Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam – Chi nhánh Đà Nẵng................................................... 36 2.2. THỰC TRẠNG RỦI RO TÍN DỤNG TRONG CHO VAY DOANH NGHIỆP TẠI NGÂN HÀNG TMCP CÔNG THƯƠNG VIỆT NAM CHI NHÁNH ĐÀ NẴNG ....................................................................................... 41 2.2.1. Tình hình cho vay doanh nghiệp tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam – Chi nhánh Đà Nẵng ............................................................... 41 2.2.2. Thực trạng rủi ro tín dụng trong cho vay doanh nghiệp tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam – Chi nhánh Đà Nẵng .................... 44 2.3. THỰC TRẠNG KIỂM SOÁT RỦI RO TÍN DỤNG TRONG CHO VAY DOANH NGHIỆP TẠI NGÂN HÀNG TMCP CÔNG THƯƠNG VIỆT NAM CHI NHÁNH ĐÀ NẴNG ..................................................................... 48 2.3.1. Các biện pháp sử dụng để kiểm soát rủi ro tín dụng trong cho vay doanh nghiệp tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam – Chi nhánh Đà Nẵng .................................................................................................... 48 2.3.2. Kết quả kiểm soát rủi ro tín dụng trong cho vay doanh nghiệp tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam – Chi nhánh Đà Nẵng .......... 59 2.3.3. Phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến kiểm soát rủi ro tín dụng trong cho vay doanh nghiệp tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam – Chi nhánh Đà Nẵng.......................................................................................... 62 2.4. ĐÁNH GIÁ CHUNG ............................................................................... 65 2.4.1. Những mặt thành công .................................................................... 65 2.4.2. Những mặt hạn chế ......................................................................... 66 2.4.3. Nguyên nhân hạn chế trong công tác kiểm soát rủi ro tín dụng ..... 68 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2................................................................................ 73 CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN KIỂM SOÁT RỦI RO TÍN DỤNG TRONG CHO VAY DOANH NGHIỆP TẠI NGÂN HÀNG TMCP CÔNG THƯƠNG VIỆT NAM – CHI NHÁNH ĐÀ NẴNG ........ 74 3.1. ĐỊNH HƯỚNG KIỂM SOÁT RỦI RO TÍN DỤNG TRONG CHO VAY DOANH NGHIỆP CỦA NGÂN HÀNG TMCP CÔNG THƯƠNG VIỆT NAM – CHI NHÁNH ĐÀ NẴNG .................................................................. 74 3.1.1. Định hướng hoạt động của Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam – Chi nhánh Đà Nẵng ....................................................................... 74 3.1.2. Định hướng kiểm soát rủi ro tín dụng trong cho vay doanh nghiệp của Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam – Chi nhánh Đà Nẵng .... 76 3.2. GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC KIỂM SOÁT RỦI RO TÍN DỤNG TRONG CHO VAY DOANH NGHIỆP TẠI NGÂN HÀNG TMCP CÔNG THƯƠNG VIỆT NAM – CHI NHÁNH ĐÀ NẴNG ......................... 77 3.2.1. Giải pháp né tránh rủi ro tín dụng ................................................... 77 3.2.2. Giải pháp ngăn ngừa rủi ro tín dụng ............................................... 80 3.2.3. Giải pháp giảm thiểu tổn thất rủi ro tín dụng.................................. 83 3.2.4. Giải pháp chuyển giao rủi ro tín dụng ............................................ 86 3.2.5. Các giải pháp hỗ trợ ........................................................................ 88 3.3. MỘT SỐ KIẾN NGHỊ ............................................................................. 91 3.3.1. Đối với Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam ....................... 91 3.3.2. Đối với Ngân hàng Nhà nước Việt Nam ........................................ 92 3.3.3. Kiến nghị với các ban ngành có liên quan ...................................... 94 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3................................................................................ 96 KẾT LUẬN .................................................................................................... 97 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO QUYẾT ĐỊNH GIAO ĐỀ TÀI LUẬN VĂN (Bản sao) DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Từ viết tắt Nội dung NHNN : Ngân hàng Nhà nước NHCT VN : Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam NHTM : Ngân hàng thương mại PGD : Phòng giao dịch TCTD : Tổ chức tín dụng DN : Doanh nghiệp DCTC : Định chế tài chính KH : Khách hàng RRTD : Rủi ro tín dụng TMCP : Thương mại cổ phần TNHH : Trách nhiệm hữu hạn DANH MỤC CÁC BẢNG Số hiệu bảng Tên bảng Trang 2.1. Tình hình huy động vốn theo đối tượng qua các năm 36 2.2. Dư nợ cho vay theo thời hạn 38 2.3. Kết quả hoạt động kinh doanh 40 2.4. Dư nợ cho vay doanh nghiệp 41 2.5. Cơ cấu cho vay doanh nghiệp 42 2.6. Rủi ro tín dụng trong trong cho vay doanh nghiệp 44 2.7. Rủi ro tín dụng theo hình thức đảm bảo 45 2.8. Rủi ro tín dụng theo thời hạn cho vay 46 2.9. Rủi ro tín dụng theo ngành kinh tế 47 2.10. Kết quả chấm điểm xếp hạng tín dụng 48 2.11. Kết quả thẩm định và cấp tín dụng cho khách hàng 50 2.12. Tình hình cho vay theo tài sản đảm bảo 53 2.13. Tình hình trích dự phòng rủi ro và xử lý rủi ro 58 2.14. Mức giảm tỷ lệ nợ xấu trong cho vay doanh nghiệp 59 2.15. Cơ cấu nợ xấu trong cho vay doanh nghiệp 60 2.16. Tỷ lệ trích lập dự phòng RRTD trong cho vay doanh 61 nghiệp 2.17. Tỷ lệ xóa nợ ròng trong cho vay doanh nghiệp 61 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Trong hoạt động của ngân hàng thương mại, hoạt động tín dụng là hoạt động chủ yếu mang lại lợi nhuận cho ngân hàng, nhưng hoạt động tín dụng lại luôn chứa đựng nhiều rủi ro và rủi ro tí dụng là một tổn thất lớn đối với ngân hàng. Vì vậy việc quản trị rủi ro tín dụng là một vấn đề cấp thiết đối với ngân hàng. Trong quản trị rủi ro tín dụng, kiểm soát rủi ro là nội dung rất quan trọng, bởi đây là công tác thực hiện trong tác nghiệp nhằm phòng ngừa, hạn chế và khắc phục hậu quả rủi ro tín dụng để đảm bảo an toàn cho hoạt động của ngân hàng. Tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam – Chi nhánh Đà Nẵng, hoạt động cho vay doanh nghiệp chiếm tỷ trọng rất lớn trên tổng dư nợ, nợ xấu có xu hướng tăng cao mà chủ yếu là phát sinh từ cho vay doanh nghiệp. Vì vậy việc kiểm soát rủi ro tín dụng có hiệu quả sẽ giúp ngân hàng nâng cao được vị thế và uy tín đối với các khách hàng của mình. Đây là điều vô cùng quan trọng giúp ngân hàng đạt được mục tiêu tăng trưởng và phát triển một cách bền vững. Do đó tôi đã chọn đề tài “Kiểm soát rủi ro tín dụng trong cho vay doanh nghiệp tại ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam – Chi nhánh Đà Nẵng” làm đề tài nghiên cứu cho luận văn của mình. 2. Mục tiêu nghiên cứu - Nghiên cứu, phân tích và đánh giá thực trạng rủi ro tín dụng trong cho vay doanh nghiệp, nguyên nhân dẫn đến rủi ro tín dụng và công tác kiểm soát rủi ro tín dụng tại Chi nhánh. - Đề xuất một số giải pháp chủ yếu nhằm hoàn thiện công tác kiểm soát rủi ro tín dụng trong cho vay doanh nghiệp tại Chi nhánh. 2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu · Đối tượng nghiên cứu: - Các vấn đề lý luận về kiểm soát rủi ro tín dụng trong cho vay doanh nghiệp và và thực tiễn công tác kiểm soát rủi ro tín dụng trong cho vay doanh nghiệp của Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam – Chi nhánh Đà Nẵng. · Phạm vi nghiên cứu: - Đề tài nghiên cứu và đánh giá thực trạng công tác kiểm soát rủi ro tín dụng trong cho vay khách hàng doanh nghiệp tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam – Chi nhánh Đà Nẵng giai đoạn từ năm 2011 đến 2013. 4. Phương pháp nghiên cứu Trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng, duy vật lịch sử, luận văn sử dụng bảng các phương pháp điều tra, thu thập, tổng hợp, phân tích dữ liệu thống kê để làm rõ thực trạng kiểm soát rủi ro tín dụng trong cho vay khách hàng doanh nghiệp tại ngân hàng, trên cơ sở đó nghiên cứu đưa ra các giải pháp về kiểm soát rủi ro tín dụng trong cho vay khách hàng doanh nghiệp tại ngân hàng. 5. Bố cục của đề tài Trong phạm vi luận văn, ngoài phần mở đầu và kết luận thì cấu trúc gồm 3 chương: - Chương 1: Cơ sở lý luận về kiểm soát rủi ro tín dụng trong cho vay doanh nghiệp của ngân hàng thương mại - Chương 2: Thực trạng kiểm soát rủi ro tín dụng trong cho vay doanh nghiệp tại ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam – Chi nhánh Đà Nẵng. - Chương 3: Giải pháp hoàn thiện kiểm soát rủi ro tín dụng trong cho vay doanh nghiệp tại ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam – Chi nhánh Đà Nẵng. 3 6. Tổng quan tài liệu nghiên cứu Trong quá trình thực hiện đề tài, tác giả đã tham khảo các nghiên cứu đi trước có liên quan, từ đó rút ra định hướng và phương pháp nghiên cứu cho phù hợp với đề tài của mình. Cụ thể: Theo tác giả TS. Phạm Thị Giang Thu và ThS. Nguyễn Ngọc Lương [9] trong bài báo: “Hoàn thiện pháp luật về phòng ngừa rủi ro tín dụng của các tổ chức tín dụng” (2012). Bài báo đã nêu lên các hình thức pháp lý của các quy định về phòng ngừa rủi ro tín dụng và nguyên tắc xây dựng các quy định phòng ngừa và xử lý rủi ro. Từ đó nghiên cứu các tiêu chí để xác lập mức dự phòng rủi ro và xử lý rủi ro như: tiêu chí tài chính, tiêu chí nhận diện khách hàng, tiêu chí phân loại nợ, các giới hạn cụ thể và các trường hợp không xác định giới hạn. Đây là một gợi ý tốt cho luận văn này nghiên cứu các các yêu cầu triển khai hiệu quả các biện pháp kiểm soát rủi ro tín dụng trong giai đoạn hiện nay. Theo tác giả Nguyễn Ngọc Lương [6] trong bài báo: “Dấu hiệu nhận biết khoản cho vay có vấn đề, chính sách cho vay kém hiệu quả của ngân hàng và vấn đề kiểm soát, xử lý” (2012). Tác giả đã nêu lên các dấu hiệu nhận biết khoản cho vay có vấn đề và nhận biết chính sách cho vay kém hiệu quả của ngân hàng. Từ đó, tác giả nghiên cứu đưa ra những biện pháp ngân hàng cần làm để xử lý các khoản cho vay có vấn đề, các bước trong quá trình khôi phục vốn từ những khoản cho vay có vấn đề. Đây là một gợi ý để luận văn này đánh giá và nhận diện những khoản vay có vấn đề tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam – Chi nhánh Đà Nẵng, kế thừa và phát triển các giải pháp trong bài báo cho phù hợp với ngân hàng mà luận văn này đang nghiên cứu. Theo tác giả Lê Trọng Quý [8] trong đề tài: “Giải pháp hạn chế rủi ro tín dụng tại Chi nhánh Ngân hàng TMCP Kỹ thương Đà Nẵng” (2011). Trong 4 phần cơ sở lý luận tác giả đã trình bày đầy đủ về rủi ro tín dụng và kiểm soát rủi ro tín dụng. Luận văn này đã kế thừa được các nghiên cứu về lý luận về rủi ro tín dụng, các nội dung của kiểm soát rủi ro tín dụng. Tuy nhiên hạn chế của đề tài là do đề tài nghiên cứu ở phương diện rộng nên việc tập trung nghiên cứu công tác kiểm soát rủi ro tín dụng còn hạn chế. Tác giả chưa đề cập cụ thể các biện pháp kiểm soát rủi ro tín dụng như né tránh, hạn chế, chuyển giao, giảm thiểu và các hạn chế này sẽ được tiếp tục nghiên cứu trong luận văn này. Theo tác giả Đào Thị Thanh Thủy [11] trong đề tài: “Hoàn thiện công tác kiểm soát rủi ro tín dụng tại Chi nhánh ngân hàng TMCP Công thương Bắc Đà Nẵng” (2013). Tác giả đã phân tích cụ thể những vấn đề lý luận cơ bản về kiểm soát rủi ro tín dụng, nội dung tiêu chỉ kiểm soát rủi ro tín dụng đầy đủ. Trong phần giải pháp đề tài đã đưa ra những giải pháp rất đa dạng để hoàn thiện công tác kiểm soát rủi ro tín dụng. Tuy nhiên tác giả chưa đề cập cụ thể các biện pháp kiểm soát rủi ro tín dụng như né tránh, hạn chế, chuyển giao, giảm thiểu. Phần phân tích các chỉ tiêu đánh giá công tác kiểm soát rủi ro tín dụng vẫn còn ít. Luận văn này đã bổ sung thêm các nội dung về các biện pháp kiểm soát rủi ro tín dụng. Đề tài nghiên cứu của tác giả có điểm tương đồng với đề tài nghiên cứu trong luận văn này là cùng nghiên cứu 2 Chi nhánh của Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam nhưng triển khai khác địa bàn. Do vậy, luận văn này đã kế thừa được các nghiên cứu các chính sách kiểm soát rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam đồng thời là cơ sở để luận văn này xem xét nghiên cứu các chính sách đó trong hoạt động cho vay doanh nghiệp trên địa bàn thành phố Đà Nẵng. Theo tác giả Lương Khắc Trung [14] trong đề tài: “Giải pháp kiểm soát và tài trợ rủi ro cho vay doanh nghiệp tại Chi nhánh Ngân hàng Nông nghiệp và phát triển nông thôn Quận Sơn Trà – Thành phố Đà Nẵng” (2012). Tác giả 5 đã phân tích cụ thể những vấn đề lý luận cơ bản về kiểm soát rủi ro tín dụng. Tuy nhiên hạn chế của đề tài này là phần phân tích kết quả của hoạt động kiểm soát rủi ro cho vay doanh nghiệp vẫn còn ít. Tác giả đã tham khảo một số nội dung trong đề tài như sau: Đặc điểm của kiểm soát rủi ro tín dụng trong hoạt động của NHTM; Một số tiêu chí phản ánh công tác kiểm soát rủi ro tín dụng; Trong phần thực trạng luận văn đã bám sát nội dung ở phần chương 1 đưa ra. Luận văn này đã bổ sung thêm các lý luận về công tác kiểm soát rủi ro tín dụng của tác giả, đồng thời các giải pháp mà tác giả đưa ra được luận văn này nghiên cứu kế thừa và phát triển cho phù hợp với thực tiễn tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam - Chi nhánh Đà Nẵng. Các luận văn của các tác giả đã cùng đưa ra các tiêu chí đánh giá kiểm soát rủi ro tín dụng, đều sử dụng các phương pháp nghiên cứu thống kê, so sánh để đánh giá thực trạng kiểm soát rủi ro tín dụng tại các NHTM. Đây là cơ sở để luận văn này kế thừa và sử dụng các phương pháp đó trong đánh giá thực trạng rủi ro tín dụng và các nội dung của kiểm soát rủi ro tín dụng trong cho vay doanh nghiệp. Trên cơ sở các đề tài nghiên cứu trước đây về nội dung kiểm soát rủi ro tín dụng, đề tài này hệ thống hóa các lý luận về rủi ro tín dụng và nội dung công tác kiểm soát rủi ro tín dụng trong cho vay doanh nghiệp. Luận văn đi theo hướng hệ thống hóa các lý luận về rủi ro tín dụng và nội dung kiểm soát rủi ro tín dụng trong cho vay doanh nghiệp, đưa ra các tiêu chí đánh giá kết quả kiểm soát rủi ro tín dụng trong cho vay doanh nghiệp. Luận văn đi từ việc phân tích chung về thực trạng hoạt động kinh doanh của Chi nhánh, đánh giá thực trạng rủi ro tín dụng và kiểm soát rủi ro tín dụng trong cho vay doanh nghiệp tại Chi nhánh. Từ đó phân tích rút ra kết luận về những ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân của những hạn chế. Trên cơ sở đó nghiên cứu đưa ra những giải pháp nhằm hoàn thiện công tác kiểm soát rủi ro tín dụng trong cho 6 vay doanh nghiệp tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam – Chi nhánh Đà Nẵng. Qua tìm hiểu các công trình nghiên cứu nêu trên, chưa thấy có nghiên cứu về kiểm soát rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam – Chi nhánh Đà Nẵng. Vì vậy, luận văn sẽ có điểm khác biệt so với những đề tài nghiên cứu trước đây. 7 CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ KIỂM SOÁT RỦI RO TÍN DỤNG TRONG CHO VAY DOANH NGHIỆP CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI 1.1. TỔNG QUAN VỀ RỦI RO TÍN DỤNG TRONG CHO VAY DOANH NGHIỆP CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI 1.1.1. Tổng quan về cho vay doanh nghiệp của ngân hàng thương mại a. Khái niệm về cho vay doanh nghiệp của ngân hàng thương mại - Khái niệm cho vay của ngân hàng thương mại: Theo định nghĩa tại Điều 3 Quy chế cho vay của tổ chức tín dụng đối với khách hàng ban hành theo Quyết định 1627/2001/QĐ-NHHH của Ngân hàng Nhà nước: cho vay một là hình thức cấp tín dụng, theo đó tổ chức tín dụng giao cho khách hàng sử dụng một khoản tiền để sử dụng vào mục đích và thời gian nhất định theo thỏa thuận với nguyên tắc có hoàn trả cả gốc và lãi. - Khái niệm doanh nghiệp: Theo luật doanh nghiệp 2005, doanh nghiệp là tổ chức kinh tế có tên riêng, có tài sản, có trụ sở giao dịch ổn định, được đăng ký kinh doanh theo quy định của pháp luật nhằm mục đích thực hiện các hoạt động kinh doanh. Như vậy doanh nghiệp được hiểu là một đơn vị sản xuất kinh doanh, có tài sản, được thành lập để thực hiện các hoạt động kinh doanh nhằm tạo ra sản phẩm đáp ứng nhu cầu của thị trường. - Khái niệm cho vay doanh nghiệp của ngân hàng thương mại: Cho vay DN là việc thỏa thuận giữa NHTM và doanh nghiệp, theo đó NHTM giao cho doanh nghiệp sử dụng một khoản tiền để sử dụng vào mục 8 đích và thời gian nhất định theo thỏa thuận với nguyên tắc có hoàn trả cả gốc và lãi. b. Phân loại cho vay doanh nghiệp · Theo thời hạn cho vay: - Cho vay ngắn hạn: là loại cho vay có thời hạn đến một năm. - Cho vay trung hạn: là loại cho vay có thời hạn từ trên một năm đến 5 năm. - Cho vay dài hạn: là loại cho vay có thời hạn trên 5 năm. · Theo mục đích sử dụng vốn vay: - Cho vay bất động sản - Cho vay kinh doanh chứng khoán - Cho vay nông nghiệp - Cho vay kinh doanh xuất nhập khẩu… · Theo hình thức đảm bảo tiền vay: - Cho vay có đảm bảo bằng tài sản: là hình thức cho vay dựa trên giá trị tài sản đảm bảo (cầm cố, thế chấp, bảo lãnh bên thứ ba…) - Cho vay không có đảm bảo bằng tài sản: là các khoản cho vay không có tài sản cầm cố, thế chấp hoặc không có bảo lãnh của bên thứ ba mà thường dựa trên uy tín và năng lực tài chính của doanh nghiệp vay vốn để cho vay. · Theo phương thức cho vay: - Cho vay theo món: phương thức này áp dụng đối với doanh nghiệp có nhu cầu và đề nghị vay vốn từng lần, có quan hệ không thường xuyên với NHTM, có nguồn thu không ổn định. Việc vay vốn của doanh nghiệp chỉ mang tính chất thời vụ hay mở rộng sản xuất. - Cho vay theo hạn mức tín dụng: phương thức này được áp dụng đối với các doanh nghiệp vay vốn có tình hình sản xuất kinh doanh ổn định, có hiệu quả và có quan hệ tín dụng thường xuyên với NHTM. Hạn mức cho vay 9 đối với doanh nghiệp được tính toán trên cơ sở nhu cầu vốn thực tế của khách hàng trong một khoảng thời gian nhất định. - Cho vay đồng tài trợ: là hình thức cấp tín dụng thông qua việc tham gia tài trợ vốn của từ hai tổ chức tín dụng trở lên, trong đó có một tổ chức tín dụng đứng ra làm đầu mối. - Cho vay dự án: là hình thức cho vay nhằm hỗ trợ tài chính cho doanh nghiệp thực hiện đầu tư các dự án mới, các dự án nâng cấp, mở rộng sản xuất kinh doanh, giúp các doanh nghiệp thuận lợi trong việc triển khai hoạt động sản xuất kinh doanh, dịch vụ hoặc mở rộng quy mô hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp mình. Các khoản cho vay dự án thường mang tính chất dài hạn tài trợ cho những tài sản cố định được dự tính sẽ mang lại thu nhập trong tương lai. c. Đặc điểm cho vay doanh nghiệp - Doanh nghiệp là một đơn vị sản xuất kinh doanh nên mục đích cho vay doanh nghiệp là nhằm đáp ứng nhu cầu kinh doanh của doanh nghiệp. Quy mô sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp lớn nên nhu cầu vay vốn để sản xuất kinh doanh như vay vốn lưu động, đầu tư dây chuyền sản xuất kinh doanh thường rất lớn. Do đó cho vay doanh nghiệp thường là cho vay những món lớn và dư nợ cho vay chiếm tỷ trọng lớn trong tổng dư nợ vay của ngân hàng. - Doanh nghiệp hoạt động theo quy định của pháp luật nên các hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp được phản ánh ghi chép đầy đủ và rõ ràng. Thông tin tài chính của doanh nghiệp được thể hiện rõ qua báo cáo tài chính của doanh nghiệp, qua đó giúp cho NHTM dễ dàng giám sát được các hoạt động của doanh nghiệp vay vốn. - Cho vay doanh nghiệp thường ở quy mô lớn, lợi ích thu được từ hoạt động cho vay cao. Do đó rủi ro tín dụng trong cho vay doanh nghiệp thường 10 cao. Giá trị tổn thất trong cho vay doanh nghiệp cũng chiếm giá trị lớn trong tổng tổn thất của NHTM. - Do cho vay doanh nghiệp thường là cho vay những món lớn nên chi phí cho quá trình thẩm định và cho vay thường lớn, thời gian thẩm định và cho vay dài hơn. 1.1.2. Rủi ro tín dụng trong cho vay doanh nghiệp của ngân hàng thương mại a. Khái niệm về rủi ro tín dụng trong cho vay doanh nghiệp Trong hoạt động kinh doanh ngân hàng, NHTM luôn phải đối diện với rất nhiều loại rủi ro. Trong các loại rủi ro trong hoạt động kinh doanh của NHTM, rủi ro tín dụng có tác động lớn nhất đến mục tiêu kinh doanh của NHTM. Có rất nhiều quan niệm về rủi ro tín dụng có thể dẫn ra sau đây: Theo khái niệm cơ bản, rủi ro tín dụng là rủi ro mà các dòng tiền được hẹn trả theo hợp đồng (tiền lãi, tiền gốc hoặc cả hai) từ các khoản cấp tín dụng và các chứng khoán đầu tư sẽ không được trả đầy đủ. Theo khoản 1 Điều 2 Quy định về phân loại nợ, trích lập và sử dụng dự phòng để xử lý rủi ro tín dụng trong hoạt động ngân hàng của tổ chức tín dụng ban hành kèm theo Quyết định 493/2005/QĐ-NHNN ngày 22/04/2005 của Thống đốc Ngân hàng Nhà nước: “ Rủi ro tín dụng trong hoạt động Ngân hàng của tổ chức tín dụng là khả năng xảy ra tổn thất trong hoạt động Ngân hàng của tổ chức tín dụng do khách hàng không thực hiện hoặc không có khả năng thực hiện nghĩa vụ của mình theo cam kết”. Theo định nghĩa của Ủy ban Balse thuộc Ngân hàng Thanh toán Quốc tế: “Rủi ro tín dụng là rủi ro phát sinh tổn thất kinh tế do khách hàng không thực hiện đầy đủ nghĩa vụ đã cam kết”. Các định nghĩa về rủi ro tín dụng khá đa dạng, song các quan niệm về rủi ro tín dụng đều giống nhau về bản chất đó là: 11 - Rủi ro tín dụng là khả năng và (hoặc) thực tế xảy ra những thiệt hại về kinh tế mà NHTM phải gánh chịu do khách hàng vay không thực hiện đúng nghĩa vụ tài chính đã cam kết với ngân hàng. - Rủi ro tín dụng có thể gây tổn thất về tài chính cho NHTM đó là làm giảm thu nhập ròng và giảm giá trị thị trường của vốn. Trong trường hợp nghiêm trọng sẽ dẫn tới thua lỗ, nếu ở mức độ cao hơn có thể dẫn đến phá sản. Như vậy, rủi ro tín dụng trong cho vay doanh nghiệp được hiểu là tổn thất có khả năng xảy ra đối với nợ vay của doanh nghiệp tại NHTM do doanh nghiệp vay vốn không thực hiện đúng hạn hoặc không có khả năng thực hiện đúng hạn một phần hoặc toàn bộ nghĩa vụ trả nợ của mình theo cam kết. b. Phân loại rủi ro tín dụng trong cho vay doanh nghiệp Có nhiều cách để phân loại rủi ro tín dụng trong cho vay doanh nghiệp tùy theo mục đích, yêu cầu nghiên cứu. Tùy theo tiêu chí phân loại mà người ta chia rủi ro tín dụng thành các loại khác nhau. Cách phân loại rủi ro tín dụng phổ biến hiện nay như sau: - Căn cứ theo phạm vi gây ra rủi ro thì rủi ro tín dụng được phân ra thành rủi ro tín dụng đặc thù và rủi ro tín dụng hệ thống. + Rủi ro tín dụng đặc thù là rủi ro của một khoản tín dụng cụ thể phát sinh do những kiểu đặc thù của rủi ro dự án mà người vay thực hiện. + Rủi ro tín dụng hệ thống là rủi ro tín dụng phát sinh do bối cảnh chung của nền kinh tế hoặc những điều kiện vĩ mô tác động lên toàn bộ những người vay. - Căn cứ theo nguồn gốc phát sinh rủi ro thì rủi ro tín dụng được phân ra thành rủi ro giao dịch và rủi ro danh mục. + Rủi ro giao dịch là một hình thức của rủi ro tín dụng mà nguyên nhân phát sinh là do những hạn chế trong quá trình giao dịch và xét duyệt cho vay,