Tài liệu Kiểm soát an ninh tài chính nhằm giảm thiểu rủi ro quốc gia trong tiến trình hội nhập kinh tế của việt nam

B<) GIAO Dl)C VA DAO TAO TRVONG DAI HOC KINH TE TP.HO CHi MINH TS. PHAN THI. BICH NGUYET . KIEM SOAT AN NINH TAl CHINH NHAM GIAM THIEU RiJl RO QU6C GIA TRONG TIEN TRINH HOI NHAP • • KINH TE CUA VIET . NAM . DS Uti nghien cuu khoa hQc cAp B() , Ma so: B2005 - 22 - 82 Thanh vien d~ tai: TS. NGUYEN THl LIEN HOA TS. NGUYEN NGQC DJNH TS. NGUYEN THl UYEN UYEN ThS. TRAN THl THUY LINH ThS. VO Vll~T QUANG ThS. DVONG KHA ThS. LE DAT CHi TP.HO CHi MINH Nam 2006 BQ GIAO Dl)C VA DAO V.O TRUClNG DH KINH T~ TP.HCM THU VI:¢N ? ~ MODAU 1. Tinh ca'p thie't M()t ht% thO'ng tai chinh 6n djnh c6 th~ trd nen khong 6n djnh vl nhi~u nguyen nhan, do tung ly do tac d()ng ho~c do tac d()ng kep. C6 nhi~u nguyen nhan ti~m ffn cua slf ba't 6n ati chinh la nhan tO' trong nuoc ho~c tu nuoc ngoai d~n de'n vit%c dS bj t6n thudng va lam cho khung hoang lan r()ng. M()t sO' nguyen nhan gay ra ba't 6n tai chinh bao g6m: Cac chinh sach kinh te' vi mo khong b~n vii'ng, cac thoa thu~n dan xe'p v~ ty gia thie'u tinh tin c~y. giam sat tai chinh ye'u kern, dap ung tinh minh b~ch tai chinh khong d~y du ky lu~t thj tru'ong trong khu vlfc ngan hang va doanh nghit%p long leo. Muo'n dam bao an ninh tai chinh, chung ta dn phai nam bat du'<;jc cac nguyen nhan sau xa gay ra ba't 6n tai chinh d~ tu d6 c6 th~ ap dt,mg hang lo~t cac giai phap m()t each c6 ht% thO'ng va lien tl;lC. Cac giai phap nay CO mO'i quan ch~t che VOi nhau Va d~U nh~m ffil;lC tieu giii' Vii'ng Slj 6n djnh, an toan va vii'ng m~nh dO'i voi ht% thO'ng tai chinh, tuc la dam bao an ninh tai chinh, trit%t tieu cac nguyen nhan, ngan ngua cac nguy cd gay t6n h~i cho ht% thO'ng tai chinh trong di~u kit%n toan du h6a, h()i nh~p kinh te' qu6c te' giam thi~u rui ro qu6c gia. Xua't phat tu nhii'ng ly do tren chung toi da chqn d~ tai "Kiim soat an ninh tai chinh nh~m giam thiiu rui ro quo'c gia trong tie'n trlnh hc')i nh~p kinh te' cua Vi~t Nam ". 2. Ml}c dich va ph~m vi nghien cuu cua d~ tai D~ tai nghien cuu nh~m d~t du'<;jc nhii'ng IDl;lC dich sau: • Xay dtjng ht% thO'ng ly lu~n v~ an ninh tai chinh. A.nh hu'dng an ninh tai chinh toi nh ro qu6c gia. • Phan tich tac d()ng cua an ninh tai chinh va ki~m soat an ninh tai chinh thlfc te' thoi gian qua ciing nhu' nhii'ng nguy cd ti~m ffn cua vit%c buong long ki~m soat an ninh tai chinh. • Ph~m vi lu~n an chi nghien cuu va'n d~ an ninh tai chinh va ki~m soat an ninh tai chinh nh~m giam thi~u rui ro qu6c gia trong tie'n trlnh h()i nh~p. Tu nhii'ng va'n d~ mang tinh ly lu~n ciing nhu thlfc tiSn chung toi se xay dlfng mo hlnh canh bao sam ngan ngua khung hoang ki~m soat du'<;jc rui ro. 3. Phudng phap nghien cuu La m()t d~ tai mang tinh khoa hqc va ung d1:1ng trong thlfc tiSn nen trong qua trlnh nghien cuu d~ tai, chung toi sii' dl;lng phu'dng phap duy v~t bit%n chung va duy v~t lich sii'. E>6ng thoi ke't h~ tai g6m 3 phfin khong k€ phfin mC1 dfiu va ke't Iu~n: Chtidng I: "T6'ng quan v~ an ninh tai chfnh va hqi nh~p kinh te' quo'c te'" Chtidng II : "Thtfc tr~ng an ninh tai chfnh va ki@'m soat an ninh tai chfnh" Chtidng III: "Ki@'m soat an ninh tai chfnh trong tie'n trinh hqi nh~p kinh te' quo'c te' cua Vi~t Nam" Voi thai gian khong qua dai ke't h!Jp vdi tinh tn.mg thong tin chua thl;l'c slf d~y du, thie'u tinh minh b;:tch cua n~n kinh te'. Nhom d~ tai da co g~ng hoan thanh n<)i dung d~ tai noi tren. Tuy nhien co thS kh6ng tranh khoi nhung thie'u sot nha't djnh chung t6i ra't mong nh~n dttqc sl;l' dong gop cua qui vi. iii , ? ' ' DANH Ml)C CAC BANG VA HINH Danh ml}.C cac bang Bang 2.1: T6c d(> tang t6ng san phffm trong nu'oc 5 nam 2001-2005 (Ddn vi: %) Bang 2.2: Can can tai kh6a Vit$t Nam 1997- 2005 (b~ng% cua GOP) Bang 2.3: Tlnh hlnh dl,l' trfi' ngo~i ho'i cua Vit$t Nam tu 1997- 2006 (Dvt: Tri?u USD) Bang 2.4: Tlnh hlnh n<;J cua m(>t so' qu6c gia trong khu vl,l'c Bang 2.5: Cd ca'u N<;J nu'oc ngoai cua Vit$t Nam (DVT: Trit$u USO) Bang 2.6: Cac chi tieu v~ Nq vay nu'oc ngoai cua Vit$t Nam Bang 2.7: Ty lt$ tie't kit$m- dffu tu' so voi GDP Danh ml}.C cac hinh . Hlnh 2.1: Can can thanh toan (PhAn tram cua GDP) Hlnh 2.2: D~u tu' va tie't kit$m n(>i dia (PhAn tram cua GOP) Hlnh 2.3: Ol,l' trfi' ngo~i ho'i (DVT: trit$u USO) Hlnh 2.4: Ty gia ho'i doai hit$u ll,l'c Hlnh 2.5: Tlnh hlnh vay Nq nu'oc ngoai cua Vit$t Nam (DVT: trifu USD) ffinh 2.6: T6ng dich vv nq phai tra theo cam ke't Vit$t Nam Hlnh 2.7: Cd ca'u nq nam 2001 Hinh 2.8: Ty trQng cac 1o~i ti~n trong nq dai h~n Vit$t Nam Hinh 2.9: Ty lt$ tie't kit$m- dffu tu' so voi GOP Hlnh 2.10: Uii sua't vay n<;l nu'oc ngoai cua Vit$t Nam tinh theo sl,l' thay d6i cua TGHD Hlnh 2.11: Ty 1~ l?m phat Vi~t Nam, Thai Lan, Trung Qu6c Hlnh 2.12: Uii sua't LIBOR nam 1996-2005 ffinh 2.13: T6ng kho'i 1u'qng giao djch nam 2005 theo do'i tu'qng nha d~u tu' iv DANH Ml)C CAC TU VIET TAT ADB: Ngan hang Phat tri~n Chau DAC: Uy Ban Vit$n tr<;f phat tri~n (Development Aid Committee) FDI: Dfiu tu' tn,tc tie'p nude ngoai (Foreign Direct Investment) GDP: T6ng san phffm quo'c n()i (Gross Domestic Product) JBIC: Ngan hang H<;Jp tac quo'c te Nh~t Ban (Japan International Cooperation Agency) NSNN: Ngan sach Nha nude. ODA: H6 tr<;f phat tri~n chinh thuc (Official Development Assistance) UNDP: Chu'dng trlnh h<;Jp tac phat tri~n Lien hit$p Qu6c (United Nations Development Programmes) WB: Ngan hang The gidi (World Bank) WTO: T6 chuc Thu'dng M~i The Gidi (World Trading Organization) IMF: Quy ti~n tt$ quo'c te' (International Monetary Fund) NHTM: Ngan hang thu'dng NHNN: Ngan hang nha nude CSTT: Chinh sach ti~n tt$ TGHD: Ty gia ho'i doai DTNN: Dfiu tu' nude ngoai TCTD: T6 chuc tin dl;lng VND: Vit$t nam d6ng LIB OR: Lai sua't tren thi tru'C1ng lien ngan hang London (London Interbank Offered Rate) SIBOR: Lai sua't tren thi lien ngan hang Singapore (Sing(Jpore Interbank Offered Rate) NHTMQD: Ngan hang thu'dng m~i quo'c doanh DNNN: Doanh nghit$p nha nude TTTC: T6 chuc tai chinh TTCK: Thi tru'C1ng chung khoan TTGDCK: Trung tam giao dich chung khoan GNP: T6ng san phffm quo'c dan (Gross nation product) GSNH: Giam sat ngan hang A (Asian Development Bank) m~i v Ml)C Ll)C CHUONG 1: TONG QUAN VE AN NINH TAl CHINH vA HOI NH!P KINH TE QUOC TE ...................................................................................................................................... 1 ,:! • h ta1 '. ch'In h ...................................................................................... .. 1 . . T ong quan ve~ an n1n 11 1.1.1. Khai ni~m v~ An ninh tai chfnh ...................................................................................... 1 ,:! ? 1.1.2. On dinh va da'u hi~u cua st;t 6n dinh tai chfnh ................................................................. 2 1.1.3. Ba't 6n dinh tai chfnh ....................................................................................................... 3 ~ ~ ,:! '. n h~an gay ra b"" at on tat c h'In h ............................................................................. . 5 1. 1.4 . N guyen 1.1.5.Can thi~p cua chfnh phu ................................................................................................... 6 , tieu . ~ c huan, ,:! . ~ d,an h gta . , an mn . h tat ' . c h'm h ...................................................... . 6 c h?1 tleu 1 . 1.6 . C ac 1.2. Hc}i nhlj.p kinh te' quo'c te' va srf dn thie't cua ki~m soat an ninh tai chinh trong tie'n ' h hAQI nhA~ p k'In h tA' _,- t"' e quoc e ......................................................................................... .. 9 t r1n 0 ,. qua't ve)>hA" _,- t"" . . . Kh at 91 n hA~p k"In ht"" e quoc e ........................................................................... . 9 121 1.2.2. Ki~m soat an ninh tai chfnh trong tie'n trlnh hQi nh~p kinh te' qu6c te' .......................... 10 1.2.2.1. Ddi wYi tf:( do hod thfi(Jng mg;i ............................................................................. 11 1.2.2.2.Tf:(do hod tili chinh ............................................................................................. 12 1.3. Kinh nghi~m ki~m soat an ninh tai chinh trong tie'n trlnh hc}i nhlj.p kinh te' quo'c te' A so,.., quoc ,.., g1a t ren A thA' d~ mqt e g1o1 ........................................................................................ 15 0 0 "'' 1.3.1. Kinh nghi~m cua Trung Quo'c ................................................................. :..................... 15 1.3.2. Kinh nghi~m cua New Zealand ..................................................................................... 16 1.3.3. Kinh nghi~m cua Han Qu6c va Thai lan va Hong Kong .............................................. 17 1.3.4. Co che' giam sat ASEAN v~ an toan tai chfnh .............................................................. 19 Ke't lulj.n chu'dng 1.. ~ .................................................................................................................... 20 CHUONG II: THl}C TR~NG AN NINH TAl CHINH VA KIEM SOAT AN NINH TAl CHINH ................................................................................................................................. 21 2.1. Ti~u nay lam cho cac nha d~u tu' se ra't th~n tr<;>ng khi thlfc hi<$n nhii'ng h<;fp d6ng mang tinh dai h<;tn, se la ye'u to' ngan can slf tie't ki<$m cua n~n kinh te' do'i voi thi tru'ong tai chinh. £>6ng thai, slf thay d6i gia m()t each m<;tnh me va d()t ng()t c6 the dem de'n nhii'ng t6n tha't cho n~n kinh te'. Qua nghien cuu ciing nhti thlfc te' da chung minh, ta tha'y thi tru'dng tai chinh c6 nhii'ng tac d()ng mang tinh quye't djnh de'n slf ba't 6n cua n~n kinh te' hdn la thi tru'ong tai san. BC1i vi dlfa tren thi tru'ong tai chinh cac nha d~u tu' c6 cd sd de du'a ra quye't dinh tie't ki<$m va d~u tu', thi tru'ong tai chinh c6 ti~m nang anh hu'dng IOn de'n blnh di<$n vi m6 hdn la ye'u tO' v~ Slf phat trien cua thi tru'ong hang h6a va dich Vl;l. Nhii'ng anh hu'dng nay c6 the tac d()ng de'n tai san, cfing nhu' slf thay d6i gia ca tai san tai chinh; anh hu'dng de'n slf thay d6i thu nh~p mong d<;1i tren tie't ki<$m va d~u tu'. Ngoai ra chung ta cfing dn quan Him de'n muc d() lay Ian, tac d()ng, gay ba't 6n tren thi tru'ong tai chinh khi m()t thi tru'ong nao d6 g~p ba't 6n. Kinh nghi<$m cho tha'y rAng chi dn m()t slf thay d6i m()t each d()t ng()t cua m()t thi tru'ong nao d6 thll~p tuc c6 th€ gay ma't 6n djnh cua thi tru'ong khac. 1.1.3. Ba't lin dfnh tai chinh Ba't 6n dinh tai chinh d~ c~p de'n nhii'ng thi<$t h<;ti ho~c nguy cd thi<$t h<;ti trong thi tru'ong tai chinh, thong qua tac d()ng cua chung de'n qua trlnh ho<;tt d()ng cua h<$ thO'ng tai chinh. Slf ba't 6n c6 the xay ra tu nhii'ng cu so'c phat sinh trong h<$ tho'ng tai chinh r6i tU d6 Hiy Ian kh~p h<$ tho'ng. Slf ba't 6n djnh gay thi<$t h<;ti cho qua trlnh ho<;tt d()ng cua n~n kinh te' bAng nhi~u each khac nhau nhu: Lam suy ye'u tlnh tr<;tng tai chinh cua nhii'ng t6 chuc phi tai chinh, cac doanh nghi<$p va chinh phu lam cho dong thu chi tai chinh cua h<;> bi suy giam. Lam gian do<;tn ho<;tt d()ng cua nhii'ng the che' tai chinh va thi tru'ong tai chinh. Nhii'ng de d<;>a de'n 6n djnh tai chinh c6 nhi~u ngu6n go'c khac nhau nhu': slf trl hoan thanh toan trai phie'u cua chinh phu; tlnh tr<;tng ma't kha nang thanh toan cua nhii'ng ngan hang nho, nhii'ng bie'n d()ng tren thi tru'ong ngo<;ti ho'i; va cho de'n ngay ca va'n d~ hu' hong h<$ tho'ng may chu t<;ti m()t ngan hang IOn hay nhii'ng ho<;tt.d()ng vay mu'<;fn khong minh b<;tch cua m()t ngan hang nho ... 4 • Dijc diim ciia stf. ba't fin djnh B!t 6n tai chfnh khong chi ddn thuffn la nhii'ng thay d6i lien tl_JC blnh thu'ong rna b!t 6n dinh tai chinh pht.J thuoc vao muc do tac dong ciia cac y€u t6 len kha nang san xu!t hang hoa va dich Vl.J ciia nSn kinh t€. B!t ky cu s6c nao anh hu'dng d€n linh vlfc tai chfnh tdi muc lam suy y€u mot each dang k~ d€n nang su!t san xu!t lien tt.Jc ciia nSn kinh t€ co th~ du'<;fc gQi la di;ic tinh ciia b!t 6n djnh tai chfnh. Luon co m6i quan h~ hii'u cd giii'a slf b!t 6n tai chinh va bat 6n kinh t€ vi mo. Slf bat 6n djnh vS kinh t€ vi mo la yeu t6 quan trQng gay kho khan tai chinh, bdi vl khi nSn kinh t€ b!t 6n djnh thl khong md rong tin dt.Jng. Tin dt.Jng giam dfrn d€n tlnh tr~ng "bong bong" d6i vdi tai san tai chinh va gia tri b!t dong san (dong vai tro tai san dam bao) la nhan t6 gop phffn t~o nen quy lu~t do, di;ic bi~t phffn ldn nhii'ng ngu'oi di vay thu'ong sii' dt.Jng tiSn vay vao mt.Jc dfch kinh doanh b!t dong san hoi;ic tai san tai chinh, do do trong mot thai gian gia b!t dong san va tai san tai chinh tang len nhanh chong. Khi h~ th6ng tai chinh phai du'dng dffu vdi nhii'ng kho khan, diSu nay co th~ lam cho tlnh tr~ng kinh t€ bi x!u di nhanh chong. Tren cd sd giii' vii'ng 6n djnh ciia cac djnh ch€ tai chfnh trung gian, n€u ngu'oi gii'i tiSn bi m{t long tin vao kha nang ti€p lt.JC 6n djnh CUa cac djnh ch€ tai chinh thi hQ thu'ong chQn tieu dung hdn la ti€t ki~m. hoi;ic chuy~n ti€t ki~m vao dffu tu' trlfc ti€p san xu!t cong nghi~p hoi;ic nhii'ng tai san an toan (nhtt kim lo~i quy). N€u diSu do xay ra, slf dong gop ciia nhii'ng djnh ch€ tai chinh t~o ra nhii'ng giai phap djnh gia rui ro va quan ly rui ro, va tang tinh thanh khoan cho nhii'ng khoan tin dl_Jng, va nhii'ng khoan tin dl_Jng khong du nang llfc tai chinh se bi giam dffn. Nhu' v~y. Slf khung hoang ali chinh la nguyen nhan pha vo thi trttong tai chinh, luc do thi tru'ong tai chinh khong con cung c!p ngu6n v6n hi~u qua cho nhii'ng ngu'oi co cd hoi dffu tu' trlfc ti€p vao san xu!t. • Stf. ba't fin djnh ciia thi truiing tai chinh thi hi~n tren cac thi truiing nhu sao Trliuc tien la thi tru'ong ngo~i h6i. Slf b!t ·6n djnh hlnh thanh do cac chinh sach can thi~p vao ty gia h6i doai. Cac bi~n phap c6 djnh ty gia nhiSu khi Ia nguyen nhan dfrn d€n slf b!t fin djnh. Thu hai la slf b!t 6n djnh trong thi tru'ong v6n co th~ cilng anh hu'dng d€n cac thi tru'ong khac. Tinh thanh khoan cua thi trttong chung khoan co th~ dlfa tren slf 6n djnh cua cac djnh che tai chinh (nhii'ng t6 chuc co anh hu'dng trlfc ti€p hoi;ic khong trlfc ti€p d€n gia c6 phi€u) va n€u gia giam mot each dot ngot, ch~c ch~n se gay nen anh hu'dng co h~i. Luc do dffu tu' vao c6 phi€u se trd nen co h~i. va co slf djch chuy~n ldn trong ho~t dong dffu tu' lam tang tiSm nang gay ra t6n th!t trong nSn kinh t€. 5 Thu ba h't stf thay d6i trong thi tn.tong tnii phie'u. Stf thay d6i nay v€ Hiu dai co thS xay ra tlnh tr~ng l~m phat cua ngan hang trung u'dng, nhu'ng gia cua trai phie'u cfing chi thay d6i trong mot khoan giOi h~n nha't dinh. Thu tli la tai san thtfc (ba't dong san dung lam tai san dam bao). Tlnh tr~ng "bong bong" cua tai san thtfc (thi truong ba't dong san) co thS anh huong ra't IOn lam xao tron de'n chinh sach ti€n t<$ qu6c gia, va co co thS but pha nhung quy lu~t rang buoc dS d~n de'n tlnh tr~ng khung hoang rna o Thai Lan nam 1997 la mot minh chung. Tom h,ti, ne'u co xu hu'ong ma't can b~ng trong thi truong tai chinh hay mot lo~i thi tru'ong nao khac, va ne'u gia d co tinh thanh khoan cao thl xu hu'ong nay se t~o ra nhung anh hu'ong Ian rong. Nhu' v~y. di€u do da noi len r~ng stf 6n dinh v€ gia chinh la nhung diSm quan trQng nha't dS 6n dinh thi tru'ong tai chfnh. Nhii'ng chinh sach 6n dinh gia tai san tai chinh la trQng tam dS xay dtfng chinh sach nh~m thtfc hi<$n 6n dinh tai chinh hdn la rihung hanh dong trtfc tie'p dS h~n che' nhung stf thay d6i v€ gia. 1.1.4. Nguyen nhan gay ra ba't 6n tai chinh Qua nghien cuu chung t6i du'a ra mot s6 nguyen nhan gay ra ba't 6n tai chinh nhu' sau: Ttf do hoa khu vtfc tai chinh qua nhanh rna khong co cac bi<$n phap khuye'n khich quan tri rui ro th~n trQng h6 tr(j. Cac chinh sach kinh te' vi mo khong b€n vung: chinh sach ti€n t<$ noi long va chi tieu ngan sach qua muc - cac chinh sach nhu v~y co thS gop phffn vao stf bie'n dong tha't thu'ong ciia gia tai san va tie'p do la vi<$c xoi mon cua cha't lu'<:jng tai san trong h<$ th6ng tai chinh. Cac thoa thu~n dan xe'p v€ ty gia thie'u tinh tin c~y. bao g6m d de che' do ty gia c6 dinh khong b€n vung - di€u nay d~c bi<$t quan trQng khi cac dinh che' tai chinh va cac cong ty da tro nen dtfa d~m vao che' do ty gia c6 dinh va khong phong ngii.'a riii ro v€ ti€n t<$, va chi con nh~n la'y thua 16 khi che' do ty gia c6 dinh sl;lp deS. Giam sat tai chinh ye'u kern. Chuffn bi minh b~ch tai chinh khong dffy du, bao g6m cac chuffn muc ke' toan va kiSm toan co cha't lu'<:jng kern Ky lu~t thi tru'ong trong khu vtfc ngan hang va doanh nghi<$p long leo, lam giam dong ltfc quan tri rui ro voi cha't lu'<:jng cao ciia ngan hang. 6 l.l.S.Can thi~p cua chinh phil M<)t h~ thcSng tai chinh 6n djnh c6 th~ trC1 nen khong 6n djnh vi nhieu nguyen nhan. Nhfi'ng nguyen nhan nay c6 th~ la nhan tO' trong nu'dc ho~c ngoai nu'dc d~n de'n vi~c d~ hi t6n thu'ong lam cho khung hoang Ian r<)ng. Ba't 6n djnh c6 th~ dem de'n nhfi'ng ke't qua thi~t hc;ti nhu': dn phai c6 chi phi d~ dam bao nhfi'ng rui ro, lam thi~t hc;ti de'n GNP thl;I'c, tc;to nen sl;I' khung hoang ctia h~ thcSng ngan hang va tien t~. Yeu dud~ tc;to nen slf 6n djnh la phai lam linh hoc;tt nhfi'ng ye'u tO' kern linh hoc;tt. Ghi cii thi tru'ong chi du'qc phep thay d6i theo quan h~ cung du. Cong ClJ tai chinh khong dttqc phep ngan can va gay kh6 khan d~ nha d~u tu' tc;to ra lqi nhu~n. Va nhi~m Vl} ctia chinh phu la ph;ii can thi~p nh~m tc;to slf phat tri~n lam tien de cho 6n dinh tai chinh. 1.1.6. Cac tieu chufi'n, chi tieu danh gia an ninh tai chinh E>O'i vdi tung va'n de, linh vlfc khac nhau anh hu'dng de'n tlnh hlnh an ninh tai chinh, chung ta se c6 cac tieu chuffn va chi tieu khac nhau d~ danh gia ve an ninh tai chinh. Sau day la m<)t sO' tieu chuffn va chi tieu: Chi tieu v~ n«! m.i8c ngoai ciia quo'c gia • Chi tieu ve nq nu'oc ngoai ctia qu6c gia la can ell' danh gia thl;I'c trc;tng an ninh tai chinh qu6c gia trong linh vtfc vay ncj va d~ cac chuyen gia tinh toan va hoc;tch dinh chie'n lttqc vay nq cua qu6c gia. Ngoai ra con la co sC1 giup cac nude vay nq tranh du'qc nhfi'ng rui ro ma't kha nang thanh toan, WB va m<)t s6 t6 chuc tai chinh qu6c te' thu'ong dung m<)t h~ th6ng cac chi tieu xac djnh "gidi hc;tn an toan" trong vay nq nu'dc ngoai. ve khach quan, ngu'oi ta thu'ong sll' dl}ng cac chi tieu sau d~ xem xet muc d<) ncj cua m<)t qu6c gia c6 hqp ly hay khong? Cac chi tieu nq nude ngoai d~ m<)t nu'dc c6 muc d<) nq blnh thu'ong, c6 th~ dam bao du'qc an ninh tai chinh la: • T6ng nq/GDP < 50%, • T6ng nq/xua't khffu hang h6a, dich VlJ < 25%, • Ty 1~ ganh chiu nq khong vu'qt qua 60%, • Muc ph~;~ thu<)c nq (Nq tinh theo nam/Chi tieu tai chinh theo nam) khong vu'qt qua 20%, • Ty 1~ tra nq (Ty 1~ tra nq/Thu ngan sach) khong vu'qt qua 10%. Ngoai ra, cac nha quan ly nq co th~ tham khao them m<)t s6 chi tieu hfi'u dl}ng khac nhu': ty 1~ % dlf trfi' ngoc;ti t~ qu6c gia so vdi t6ng nq nu'dc ngoai, ty 1~ % gifi'a t6ng dlf trfi' ngoc;ti t~ qu6c gia so vdi nghia v~;~ trii nq, Hii sua't blnh quan cua nq nude ngoai, ky 7 h<;1n vay binh quan, ty 1~ gia tri hi~n t<;1i rong (NPV) ciia cac khoan n<;1 so voi xuat kh~u. ty 1~ NPV ciia cac khoan n<;1 so voi thu ngan sach ... Phan tich va xem xet riii ro n<;1 khong the' xem nh(f cac khoan n<;1 mang tinh chat trong nu'oc ciia Chinh phii m~c du chung khong thS hi~n 1a n<;1 qu6c gia nhu': ch~m tra 1u'dng, cac khoan tai chinh con treo n<;1, chi dam bao xa hQi trong tu'dng 1ai, nhii'ng khoan nay tren thtfc te' d~u t(;lO thanh n<;1 Chinh phii. Van d~ dn du'QC nghien cuu d6 1a quy mo ciia Trai phie'u Chinh phii. Chi tieu dS danh gia quy mo ciia Trai phie'u Chinh phii chii ye'u c6 3 tieu thuc: Thu nh5t muc d9 t6n t<;1i ciia trai phie'u Chinh phii: 1a ty 1~ ciia sO' tra·i phie'u Chinh phii phat hanh trong nam, chie'm ty 1~ bao nhieu trong t6ng chi tai chinh ciia nam d6. d day 1<;li bao g6m 2 chi tieu: Ty 1~ ciia sO' trai phie'u Chinh phii pha t hanh, chie'm trong sO' chi tai chinh ciia d nu'oc, Ty 1~ ciia sO' trai phie'u Chinh phii chie'm trong sO' chi ciia chinh phii. Kinh nghi~m qu6c te', muc dQ t6n t<;1i v~ cong n<;1 ciia tai chinh nha nu'oc la: 15%20%, voi chi chinh phii 1a: 25%- 30%. Thu hai ty suat tra n<;1 ciia trai phie'u Chinh phii: 1a ty tn;mg ciia sO' ti~n tra n<;1 v6n g6c va 1ai chie'm trong sO' thu nh~p tai chinh d nam. Thong thu'ong ngu'oi ta cho r~ng dn kh6ng che' (J muc 10%. Thu ba ty 1~ ganh chiu v~ trai phie'u Chinh phii: 1a ty tn;mg ciia sO' liiy ke' v~ trai phie'u Chinh phii chie'm trong t6ng gia tri san ph~m trong nu'oc, theo Hi~p u'oc Maastricht quy dinh 1a 60%. • Kha nang d~ khang cua doanh nghi~p An ninh tai chinh ciia doanh nghi~p c6 anh hu'dng quan trQng d6i vdi an ninh tai chinh qu6c gia. Vi v~y. dS danh gia an ninh tai chinh ciia mQt nu'dc ciing dn phiii xem xet de'n an ninh tai chinh ciia cac doanh nghi~p dang ho<;1t d9ng, t6n t<;1i tren dat nude d6. Ho<;1t d9ng kinh doanh ciia cac doanh nghi~p 1uon chua dtfng nhii'ng riii ro ti~m ~n (riii ro v~ gia d, riii ro v~ 1ai suat, riii ro v~ ty gia h6i doai, riii ro v~ cong ngh~ - ky thu~t...), cac riii ro nay tac dQng tieu qtc tdi tai chinh doanh nghi~p tu cac g6c dQ khac nhau vdi nhung muc dQ khac nhau do nhung nguyen nhan khac nhau. Muc d9 anh hu'dng cua cac 1o(;li nli ro de'n tai chinh doanh nghi~p khong chi phl;l thUQC vao muc dQ 8 tac dt)ng cua cac rui ro rna con phl} thut)c ra't IOn vao kha nang tl}' bao v<$ cua doanh nghi<$p: Ne'u khcl nang d€ khang cua doanh nghi<$p IOn hdn ho~c bAng muc d9 anh hudng CUa cac rui ro: tai chinh doanh nghi<$p gifi' du'QC an toan, dam bao du'QC an ninh tai chinh doanh nghi<$p. Ne'u kha nang d€ khang cua doanh nghi<$p nho hdn muc dt) iinh hu'dng cua cac rui ro: tai chinh doanh nghi<$p khong giii' du'<;fc an toan, dam bao du'<;fc an ninh tai chinh doanh nghi<$p. • Muc rui ro trong ho~t d(}ng cua h~ tho'ng ngan hang D€ danh gia muc dt) rui ro trong ho<.tt dt)ng ngan hang, ngu'oi ta sii' dl}ng cac chi I<$ n<;f qua h<.tn, ty 1<$ v6n t6i thi~u, chi s6 ty tinh thanh khoan ... Ngoai ra d~ danh gia kha s6 v€ nang t6n t<.ti cua ngan hang theo Standard & Poor's Ia mt)t chu y hi<$n nay. Vi<$c thl}'c hi<$n nghJa Vl} CO dung thoi h<_ln hay khong? .. .Vi<$c danh gia kha nang tBn t<_li CUa ngan hang lien quan de'n vi<$c xe'p h<.tng tin dl,lng, n6i mt)t each t6ng quat c6 th~ ngang bAng hay cao hdn each xe'p h<.tng tin dl,lng. Kha nang t6n t<_li cua ngan hang du'QC danh gia tha'p khong c6 nghia rAng ngan hang d~c bi<$t nao d6 c6 th~ suy ye'u, rna n6 cho tha'y kha nang d~ bi ta'n cong bdi- cac d6i thu C<_lnh tranh va CO th~ tac dt)ng de'n nang ll}'c cua ngan hang khi thl}'c hien nhfi'ng cam ke't v€ tai chinh dung thai h<.tn, khong k~ de'n nhii'ng tlnh hu6ng d~c bi<$t rna mt)t ngan hang ch~c ch~n c6 th€ tie'p tl}c ho<.tt dt)ng trong nhii'ng sl}' c6 nhu' v~y. So sanh vdi vi<$c xe'p h<.tng tin dl,lng,vi<$c danh gia kha nang t6n t<.ti cua ngan hang se t~p trung vao nhii'ng ye'u t6 nhu' sau: Vi tri cua Ngan hang trong h<$ th6ng Ngan hang d nude Tht tru'ong rna Ngan hang chie'm linh Sue m<_lnh tai chinh Nhii'ng vai tro d~c bi<$t cua Ngan hang Ph~n sd hii'u cua chinh phu Ngu6n nt)i ll}'c m<_lnh. Vi<$c danh gia kha nang t6n t<.ti nhu' v~y chi t~p trung vao nhii'ng Ngan hang ch~c ch~n ngay d khi nhung Ngan hang nay c6 mt)t s6 ye'u kern trong vi<$c thanh toan cac nghia Vl} tai chinh dung ky h<_ln. Va do d6, ne'u dn thie't nen du'QC nAm trong vong ki~m soat cua chinh phiL 9 • Tac d()ng cua thi tru'ong tai chinh Slj ba't 6n djnh cua cac djnh che' Uti chinh dao d()ng trong bien d() c6 tht cha'p nh~n du'<;fc c6 thS la diSu ki~n quan trQng dS du'a ra cac chfnh sach cua chfnh phu. Tuy nhien, stf can thi~p cua chinh phu c6 th€ h<;tn che' stf thay d6i binh thu'ong cua thi tru'ong ch~ng h<;tn do chinh phu c6 nhung bi~n phap h<;tn che' va ngan ngua tinh tr<;tng . d()c quySn. Ngay l~p tUc thi tru'ong tai chinh xay ra ba't 6n djnh va t<;to ra nhung anh hu'dng ba't l<;Ji lay Ian de'n cac djnh che' tai chinh. Stf ba't 6n djnh, anh hu'dng gay xao tr()n tinh tr<;tng gia ca thong thu'ong la d()ng ltfc lien quan trtfc tie'p t<;to ra nhung thay d6i. Trong m()t nSn kinh te' tang tru'dng, rna ngu'oi d~u tu' tren cd sd l<;Ji nhu~n bien te' cao, t<;to ra nhung giao djch binh quan tang them, dftn toi vi~c tie'p tl)c dffy gia len cao hdn, tang tinh thanh khoan cua tai san. DiSu ngu'<;fc l<;ti se lam cho thi truong thay d6i theo chiSu huang giam sut, giam tinh thanh khoan ciia tai san dO'i voi ngu'oi n~m giu. Slf ba't 6n dinh ra't kh6 d€ c6 th€ xac dinh ch~c ch~n tren nSn tang cac thong tin c6 san. Ch~ng h<;tn nhu' vi~c giam sut d()t ng()t gia c6 phie'u. Stf thay d6i trong ty gia hO'i doai c6 th€ t<;to sue ep ra't r5 len thi tru'ong tiSn t~. khung hoang tiSn t~ bung n6 la m()t ke't qua do vi~c duy trl m()t che' d() ty gia hO'i doai cO' djnh voi nhung tieu chuiln khong thay d6i. Tinh linh ho<;tt cua gia ca tai san tai chinh Ia d()ng cd d€ t<;to nen anh hu'dng de'n nhiSu linh vtfc khac. D~u tien (va c6 le quan trQng nha't) la tang them kh6 khan trong vi~c xay dtfng nhung chinh sach tai chinh trong nSn kinh te' vi mo. Stf thay d6i trong gia ca tai san tai chinh lam khai thong dong chay vO'n dO'i voi nhung chinh sach tai chinh quO'c gia, d~n tai nhung anh huC1ng de'n nSn kinh te', lai sua't cd ban, ty gia hO'i doai v.v ... Hdn the nua, n6 ciing c6 anh hu'dng de'n cac chinh sach quO'c gia khac. Mng ciia tlf do h6a thttong m~i va tlf do h6a tai chinh d€ tir do tha'y dtt<;1c tffm quan trQng, slj dn thie't ciia vi~c ki€m soat an ninh tai chinh n6i rieng va an ninh kinh te n6i chung trong tie'n trlnh h<)i nh~p kinh te' quoc te' hi<$n nay. 11 1.2.2.1. Blfi vOi tlj do hoti thlldng ml)i J Trong dic:;u ki~n cac qu6c gia c6 muc l<_tm phat thap, ty gia va cung tic:;n 6n dinh, khong md cii'a tai chinh d6ng thoi vdi md cii'a thu'dng m<_ti, v~n hanh theo cd che' thi tru'ong dinh httdng xa h<)i chil nghia, tt! do h6a thu'dng m<_ti se tac d<)ng de'n an ninh tai chinh va tang tru'dng kinh te' tren m<)t sO' mi;it sau: • Dol vOi ngudn thu Ngan sach Nha mioc E>O'i vdi cac nttdc cong nghi~p phat triSn, mO'i lien h~ giua cac chinh sach tai khoa, ti€n t~ va chinh sach thu'dng m<_ti khong th~t st! khang khit, c6 nghia la chinh phil c6 thS vay dS bu difp Ngan sach rna khong dn de'n cuu canh cua Ngan hang Trung u'dng, ngu6n thu tu thue' nh~p khfiu khong phai la ngu6n thu quan tn;mg cila Chinh phil. Ngu'<;lc l<_ti d cac nu'dc dang phat triSn, chinh sach tic:;n t~ va ali chinh c6 lien quan chi;it che vdi nhau hdn bdi kha nang tai tr<;l tham hl;lt Ngan sach la h<_tn che', hdn nii'a t<_ti cac nu'dc nay (trong d6 c6 Vi~t Nam), thue' xuat nh~p khfiu dtt<;lc coila ngu6n thu dang kS cho NSNN. Nhln chung trong ngifn h<_tn, tt! do h6a thu'dng m<_ti c6 nhii'ng tac d<)ng tieu ct~c len thu Ngan sach nhu' sau: Trong thoi gian d~u vi~c dt giam thue' xuat nh~p khfiu se lam giam dang kS ngu6n thu Ngan sach, di;ic bi~t tu thue' nh~p khfiu. Tt! do h6a thu'dng m<_ti thu'ong gay ra ch~ch httdng thu'dng m<_ti lam giam ngu6n thu Ngan sach. Muc that thu tu thue' nh~p khfiu do tac d<)ng nay c6 xu hu'dng giam d~n theo qua trlnh gia nh~p vao cac khO'i, cac lien minh kinh te' ldn hdn vdi sO' thanh vien ngay cang nhic:;u. Ngu6n thu thue' tu cac doanh nghi~p lam an c6 Hii tu khu Vt!C cong nghi~p san xuat thay the' hang nh~p khfiu se giam slit Va St! tham hl;lt nay chu'a du'QC bu difp tuc thoi tu cac doanh nghi~p xuat khfiu mdi lam an hi~u qua. Vi~c thua 16 cila cac doanh nghi~p nha nu'dc trong khu Vt!C thay the' hang nh~p khfiu se keo theo st! suy giam NSNN, di;ic bi~t la khi cac doanh nghi~p cO' keo dai khong giam muc lu'dng tht!c te' hoi;ic tr<;l cap cho cong nhan. • Dol voi can can vang lai (thu chi ngo:Ji t~) Cac ho<_tt d<)ng cila qua trlnh tt! do h6a thu'dng m<_ti h~u he't du'<;lc phan anh trong cac h<_tng ffi\}C cila can can vang lai, di;ic bi~t la can can thu'dng m<_ti. M<)t khi hang rao phi thue' quan bi do bo, kha nang chiu dt!ng tham hl;lt cila can can vang lai se phl;l thu<)c chil ye'u vao tlnh tr<_tng can can thttdng m<_ti, di;it bi~t dO'i vdi cac nttdc dang phat triSn. Can can thu'dng m<_ti m<)t qu6c gia se tham hl;lt hay thi;ing du' ph\1 thu<)c chil ye'u vao 12 kha nang c~nh tranh cua hang h6a xua't nh~p kh~u hay Ia gia qu6c te' cua hang h6a xua't nh~p kh~u, chinh sach ty gia h6i doai, chinh sach Hii sua't, chinh sach thttdng m~i cua Chinh phiL Khi can can thttdng m~i gay ra tham ht;tt can can vang lai m<)t each tr~m tn~ng, tri€n mien thl h~u qua lam gia tang ganh n~ng n<;f nttoc ngoai, d~ bung phat khung hoang can can vang lai. Nhtt v~y tif do h6a thttdng m~i c6 tac d<)ng dang k~ len can can thttdng m~i va can can vang lai, c6 th~ gay nen tham ht;tt hay th~ng dtt qua d6 gay ra sif tang gia cua d6ng ban t~ va c6 th~ tang ganh n~ng n<;f nttoc ngoai gay ra thi~t h~i khacnhau cho Ngan sach. Muc tham ht;tt !au dai voi muc d<) IOn d~ gay ra khung hoang can can vang lai, nguy h~i tOi an ninh tai chinh qu6c gia. 1.2.2.2. Tl/ do hoti tili chfnh H<)i nh~p tai chinh c6 vai tro quan tn.mg d~ dam bao cho sif thanh cong cua qua trlnh h<)i nh~p kinh te' qu6c te' cua da't nttoc. H<)i nh~p tai chinh c6 th~ lam tang tinh ba't 6n theo hai each: C6 th~ md toang n€n kinh te' cua cac nttoc dang phat tri~n lam cho n€n kinh te' tie'p c~n trifc di~n voi nhii'ng ngu6n g6c moi cua nhii'ng eli s6c trong kinh te' qu6c te'; Khue'ch d~i va lam tdm tn;mg them nhii'ng eli s6c trong nttoc. Tif do h6a tai chinh chua difng ra't nhi€u nhii'ng nguy cd ba't 6n sau cu()c khung hoang ti€n t~ Dong Nam A, ngttoi ta ngay cang coi tn,mg va'n d€ an ninh ti€n t~ trong chie'n lttqc an ninh qu6c gia, d6ng thai da dtta ra hang lo~t cac bi~n phap va cd che' nhAm phong ngua rui ro ti€n t~. Nhtt v~y, an ninh tai chinh ciing la n€n tang quan tn;mg trong h~ th6ng an ninh qu6c gia, do d6 trong chie'n lttqc an ninh tai chinh dn coi tn;mg va phong tranh rui ro tai chinh. Chung ta thttong hay bAt g~p nhii'ng rui ro tai chinh di~n hlnh sau: • Riii ro tai chinh dol vdi cac khoan nf/ nude ngoai khong kiim soat Cac nttoc dang phat tri~n voi n€n kinh te' h~u nhtt khong c6 tich liiy ra't do m<)t lttqng v6n Ion, d~c bi~t la v6n ben ngoai d~ lam d<)ng life phat tri~n kinh te'- xa h<)i. Huy d<)ng ngu6n ngo~i life d~ phat tri~n la m<)t huang di dung d6i voi cac nttoc nay. Tuy nhien, n<;f nttoc ngoai l~i ti€m ~n nhi€u rui ro tac d<)ng tieu cifc de'n an ninh tai chinh qu6c gia. Va'n d€ d~t ra d6i voi m<;>i qu6c gia tren the' giOi, d~c bi~t la nhii'ng nttoc dang phat tri~n Ia phai dam bao an ninh tai chinh qu6c gia trong IInh vifc vay n<;f nttoc ngoai, tuc la dam bao cho tai chinh 6n dinh, an toan, vii'ng m~nh va phat tri~n, c6 kha nang tie'p nh~n sif di chuy~n cua cac Iu6ng v6n vay qu6c te' tren cd sa cac Iu6ng v6n dtiQC thu hut h<;fp ly, sii' dt;tng hi~U qua, dam bao kha nang hoan tra OQ ke't h<;fp VOi Sif