Tài liệu Khối tạp chí kinh tế Việt Nam trong tiến trrình hội nhập và phát triển

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN KHOA BÁO CHÍ VÀ TRUYỀN THÔNG ---------------------- TRẦN THỊ THANH HÀ KHỐI TẠP CHÍ KINH TẾ VIỆT NAM TRONG TIẾN TRÌNH HỘI NHẬP VÀ PHÁT TRIỂN LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC BÁO CHÍ Hà Nội - năm 2008 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN KHOA BÁO CHÍ VÀ TRUYỀN THÔNG ---------------------- TRẦN THỊ THANH HÀ KHỐI TẠP CHÍ KINH TẾ VIỆT NAM TRONG TIẾN TRÌNH HỘI NHẬP VÀ PHÁT TRIỂN Chuyên ngành: Báo Chí Mã số: 60.32.01 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC BÁO CHÍ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. Hà Nội - năm 2008 HOÀNG HẢI Luận văn tốt nghiệp Trần Thị Thanh Hà MỤC LỤC PHẦN MỞ ĐẦU ........................................................................................................................ 2 CHƢƠNG I MỘT SỐ VẤN ĐỀ VỀ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA TẠP CHÍ KINH TẾ .................................................................................................................................................. 11 1.1Vai trò của báo chí và sự hình thành, phát triển khối tạp chí kinh tế ở nƣớc ta ................. 11 1.1.1 Vai trò của báo chí Cách mạng nước ta .......................................................................... 11 1.1.2 Sự hình thành và phát triển của tạp chí Kinh tế ........................................................... 18 1.2 Khái niệm và phân loại ....................................................................................................... 21 1.2.1Quan niệm về Tạp chí ....................................................................................................... 21 1.2.2Phân định sự khác biệt giữa tạp chí và báo...................................................................... 23 1.2.3 Hệ thống tạp chí và phân loại tạp chí .............................................................................. 28 1.3 Nội dung thông tin trong các tạp chí kinh tế ...................................................................... 31 CHƢƠNG II THỰC TRẠNG KHỐI CÁC TẠP CHÍ KINH TẾ NƢỚC TA HIỆN NAY.................................................................................................................35 1. Khái quát chung .............................................................................................................. 35 2.1 Tạp chí Phát triển kinh tế ................................................................................................ 37 2.1.1 Cơ cấu nội dung Tạp chí Phát triển kinh tế .................................................................. 37 Dung lƣợng thông tin của mỗi bài có độ dài vừa phải, có trọng tâm, có khả năng thu hút ngƣời đọc. Tuy nhiên do ít chuyên mục khác và mỗi chuyên mục này chỉ có 1, 2 bài ngắn cho nên tính hấp dẫn của nội dung thông tin thấp. đây là một khía cạnh cần đƣợc xem xét lại để điều chỉnh cơ cấu và nội dung cho hợp lý hơn. ............................. 2. Tạp chí Nghiên cứu kinh tế Cơ cấu nội dung tạp chí Nghiên cứu kinh tế ............................................................................ 48 2.2.2 Những nội dung chủ yếu thể hiện trong các chuyên mục ................................................ 51 2.2.3. Đặc trưng thể hiện nội dung các bài viết trong các chuyên mục của tạp chí Nghiên cứu kinh tế ........................................................................................................................................ 55 3. Tạp chí Thƣơng mại ........................................................................................................... 60 4. Tạp chí Kinh tế và Dự báo ................................................................................................. 71 2.4.2Nội dung thể hiện trong các chuyên mục .......................................................................... 76 5. Nhận xét chung về hình thức và nội dung các tạp chí kinh tế ........................................ 83 5.1 Về hình thức tạp chí .......................................................................................................... 84 5.2 Về nội dung thông tin của các tạp chí kinh tế: dung phân tích sơ sài, không nêu đƣợc những bài học kinh nghiệm hƣớng phòng ngừa hoặc khắc phục trong thực tế. ....................... 89 CHƢƠNG III .......................................................................................................................... 96 3.1 Một số vấn đề đặt ra đối với khối tạp chí kinhtế hiện nay .................................................. 96 3.1Về cơ chế chính sách và nhận thức của các toà soạn trong thời kỳ mới ..................... 105 3.2 Giải pháp về tổ chức cán bộ trong toà soạn tạp chí kinh tế ........................................ 106 3.5 Hội nhập và mở rộng quan hệ hợp tác quốc tế ............................................................ 113 3.6Tăng cƣờng cơ sở vật chất cho toà soạn và các phóng viên ......................................... 114 KẾT LUẬN ............................................................................................................................ 116 1 47 Luận văn tốt nghiệp Trần Thị Thanh Hà PHẦN MỞ ĐẦU 1.Tính cấp thiết của đề tài: Trong các thời kỳ cách mạng của đất nước, Đảng ta luôn coi báo chí là phương tiện tiến hành công tác chính trị tư tưởng, là vũ khí sắc bén trong cuộc đấu tranh giai cấp, đấu tranh giải phóng dân tộc, là nhịp cầu nối giữa Đảng và quần chúng nhân dân. Trong nội bộ đất nước, báo chí cũng chính là vũ khí để thực hiện tự phê bình và phê bình, là công cụ để giám sát xã hội, phát huy vai trò, sức mạnh cộng đồng dân tộc trong chiến đấu cũng như xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Báo chí Cách mạng nước ta, nhất là trong hơn 20 năm đổi mới, đã có những đóng góp hết sức to lớn và thu được những kết quả hết sức đáng tự hào. Mặc dù, trong điều kiện còn khó khăn của đất nước và bối cảnh quốc tế có nhiều biến động phức tạp, dưới sự lãnh đạo của Đảng, hoạt động báo chí luôn giữ được định hướng đúng đắn về chính trị tư tưởng, bám sát vào cuộc sống và yêu cầu của công cuộc đổi mới. Báo chí đã góp phần tích cực vào công tác nghiên cứu lý luận, tổng kết thực tiễn, góp phần xây dựng và hoàn thiện quan điểm của đảng, chính sách của Nhà nước. Với chức năng là tiếng nói của Đảng, của Nhà nước và của các tổ chức chính trị - xã hội, đồng thời là diễn đàn rộng rãi của nhân dân, báo chí đã thể hiện vai trò xung kích của mình trên mặt trận tư tưởng văn hoá, thông tin nhanh nhạy, phong phú đa dạng về mọi lĩnh vực của đời sống xã hội, góp phần nâng cao dân trí, giữ vững ổn định chính trị xã hội. Báo chí đã chú trọng giáo dục chủ nghĩa yêu nước, truyền thống cách mạng, cổ vũ mạnh mẽ các phong trào hành động cách mạng của các tầng lớp nhân dân, phát hiện các gương điển hình tiên tiến, người tốt việc tốt, coi trọng việc phân tích và lý giải những vấn đề kinh tế - 1 Luận văn tốt nghiệp Trần Thị Thanh Hà xã hội bức xúc, phản ánh tâm tư nguyện vọng chính đáng của nhân dân để làm cơ sở cho đảng, Nhà nước nắm bắt được tình hình mọi mặt, kịp thời điều chỉnh, bổ sung nhằm hoàn thiện đường lối chính sách, đề ra những biện pháp tích cực để giải quyết những vấn đề nảy sinh từ thực tiễn cuộc sống xã hội. Điều cần khẳng định là thông tin tuyên truyền về kinh tế là nhiệm vụ hết sức quan trọng của báo chí trong sự nghiệp phát triển đất nước. Có thể thấy, chưa bao giờ, nội dung và hình thức thông tin kinh tế lại phong phú, đa dạng và chiếm một tỷ lệ đáng kể trên các phương tiện thông tin đại chúng như thời gian qua. Trong đó, nổi bật là thông tin tuyên truyền về chủ trương chính sách của Đảng, pháp luật của nhà nước trong từng bước phát triển của đất nước, nhất là giai đoạn đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá, phát triển nền kinh tế thị trường nhiều thành phần định hướng xã hội chủ nghĩa và chủ động hội nhập kinh tế quốc tế. Hiện nay cả nước có gần 700 cơ quan bao gồm 175 tờ báo và gần 500 tờ tạp chí, hơn 67 đài phát thanh truyền hình (2 đài quốc gia) hơn 600 đài phát thanh huyện, 88 báo điện tử trên 200 bản tin . Trong hệ thống các loại hình : báo viết, báo nói, báo hình, báo điện tử, các tạp chí có vị trí quan trọng trong loại hình báo viết. đến nay có gần 500 tạp chí các loại. Tạp chí là những ấn phẩm cung cấp thông tin đa dạng phong phú cho mọi đối tượng công chúng, đặc biệt là các tạp chí kinh tế, bao quát nhiều nội dung thông tin gắn liền với đời sống thực tiễn của hàng triệu người thuộc các cộng đồng hoạt động cụ thể trong lĩnh vực nghiên cứu khoa học và quản lý ở nhiều ngành, nhiều cấp khác nhau. Trong khối tạp chí, các tạp chí kinh tế đã bước đầu phát triển, vừa mở rộng về qui mô vừa không ngừng được nâng cao chất lượng. Tạp chí khối kinh tế 2 Luận văn tốt nghiệp Trần Thị Thanh Hà ngày càng đẹp về hình thức, đa dạng, phong phú nội dung thông tin, góp phần tuyên truyền, hướng dẫn, trao đổi thông tin, kinh nghiệm về hoạt động kinh tế, quản lý kinh tế. Tuy nhiên, trước yêu cầu nâng cao dân trí, phục vụ sự nghiệp đổi mới, chủ trương hội nhập kinh tế quốc tế thì hệ thống các tạp chí kể cả tạp chí kinh tế hiện vẫn chưa đáp ứng kịp những yêu cầu mới. Về mặt lý luận, cho đến nay hầu hết các công trình báo chí học, các bản khoá luận, luận văn thạc sỹ dường như chưa có được những nghiên cứu chuyên sâu về tạp chí, trong các công trình nói trên nếu có đề cập đến tạp chí thì việc nghiên cứu còn hết sức sơ lược. Theo lý luận báo chí học thì tạp chí có vị trí và vai trò riêng trong bất cứ một nền báo chí nào. Về thực tiễn hoạt động thì tạp chí lại có những yêu cầu riêng thậm chí có kỹ năng riêng thao tác riêng trong hoạt động nghiệp vụ. Điều đó chỉ ra sự cần thiết phải nghiên cứu, khảo sát và tìm ra những vấn đề lý luận và thực tiễn của hệ thống các tạp chí nói chung và từng loại hình tạp chí nói riêng. Về thực tiễn các tạp chí kinh tế chưa phát triển tương xứng với những đòi hỏi của công cuộc nghiên cứu ứng dụng, trong quá trình pát triển của mình các loại hình tạp chí, kể cả tạp chí kinh tế vẫn còn có mặt hạn chế. Việc đánh giá khách quan thực tế và dự báo xu hướng phát triển thông tin về lĩnh vực kinh tế trên các tạp chí nước ta trong thời kỳ mới, những quan điểm và yêu cầu truyền tải thông tin trong quá trình chuyển đổi nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá là việc làm cần thiết để từ đó làm rõ định hướng phát triển, những biện pháp lớn nâng cao chất lượng, hiệu quả thông tin của hệ thống tạp chí kinh tế phù hợp với sự phát triển chung của đất nước. Đây là một vấn đề đang được nhiều người quan tâm. Với ý nghĩa trên, luận văn này bước đầu nhằm khảo sát nghiên cứu các vấn đề thực tiễn hoạt động các loại hình tạp chí kinh tế (qua 4 tờ tạp chí điển 3 Luận văn tốt nghiệp Trần Thị Thanh Hà hình, nhằm khái quát, điển hình hoá một số vấn đề lý luận đặc trưng của tạp chí kinh tế, phương hướng và giải pháp tiếp tục đổi mới hoạt động tạp chí kinh tế nhằm góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả phục vụ công cuộc đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá. 2. Lý do chọn đề tài Tạp chí là loại ấn phẩm vốn rất đa dạng về đối tượng nghiên cứu, phạm vi nội dung nghiên cứu, đối tượng phục vụ. Tuỳ theo tính chất đó, tạp chí luôn có định hướng khác nhau. Hơn nữa, trong những năm vừa qua cùng với sự phát triển không ngừng nền kinh tế xã hội nước ta, các tạp chí đều đạt nhiều thành tựu cần được nghiên cứu và phát huy; bên cạnh đó các tạp chí nước ta còn những tồn tại; chưa phù hợp với yêu cầu đổi mới, hội nhập. Vì vậy luận văn nhằm khảo sát, nghiên cứu các đặc trưng chung của tạp chí, chỉ ra thêm những nét khác biệt giữa tạp chí và báo trong điều kiện hiện nay, đồng thời góp phần làm sáng tỏ một vài khía cạnh lý luận về tạp chí, bổ sung những điểm thiếu hụt về tạp chí trong các tài liệu và các công trình báo chí học đã có. Trong thời gian qua, hoạt động của các tạp chí chưa thật sự sôi động như các loại hình báo chí khác nhưng hiệu quả kinh tế xã hội mà nó mang lại cho đất nước đã ít nhiều được khẳng định. Các tạp chí về lĩnh vực kinh tế thuộc nhiều ngành quản lý kinh tế các cấp, nhiều tổ chức nghiên cứu khoa học kinh tế, trường đại học kinh tế… Các bài viết trên các tạp chí kinh tế (nhất là các tạp chí chuyên ngành) hàm chứa thông tin nghiên cứu, trao đổi có chiều sâu, dựa trên kết quả nghiên cứu, khảo sát, phân tích, tổng hợp công phu, nghiêm túc thực tiễn đời sống kinh tế. Ngoài ra kinh tế là lĩnh vực trọng yếu của xã hội. Phát triển kinh tế là nhiệm vụ trọng tâm của thời kỳ xây dựng và phát triển đất nước. Kinh tế bao quát phạm vi rất rộng và hết sức phong phú. Nhu cầu thông tin về kinh tế 4 Luận văn tốt nghiệp Trần Thị Thanh Hà ngày càng lớn, do đó các tạp chí kinh tế cũng không ngừng mở rộng nhằm đáp ứng nhu cầu của các đối tượng công chúng. Dường như khái niệm tạp chí kinh tế đang được mở rộng bởi sự “xâm lấn” của thị trường và khát vọng mở rộng đối tượng của bạn đọc. Nội dung tạp chí kinh tế đang từng bước được làm phong phú và đa dạng hơn . Để đạt được hiệu quả kinh tế, một số tạp chí đã từng bước xã hội hoá nội dung, hướng tới mở rộng thị trường thông tin báo viết. Các tạp chí muốn có thêm bạn đọc đã cố gắng xã hội hoá nội dung, theo hướng cập nhật thông tin, chuyển cách thể hiện, nội dung phù hợp hơn với các đối tượng bạn đọc, tăng tính chất thời sự, bàn luận, phản biện xã hội hoặc tăng kỳ, bởi vậy việc nâng cao chất lượng các tạp chí nói chung và các tạp chí kinh tế nói riêng đang là yêu cầu hết sức cấp thiết, nhất là khi nền kinh tế nước ta đang trong thời kỳ hội nhập và phát triển. Trong khuôn khổ một luận văn thạc sỹ, chúng tôi mong muốn nghiên cứu những vấn đề lý luận cơ bản của tạp chí và đi sâu khảo sát thực trạng của một số tạp chí kinh tế ở nước ta (chủ yếu là về nội dung) từ đó đề cập một số nhận xét và bước đầu đưa ra những biện pháp chủ yếu nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả loại hình tạp chí kinh tế trong thời kỳ hội nhập và phát triển. 3. Lịch sử nghiên cứu đề tài Trong thời kỳ mới hiện nay, hệ thống báo chí trong đó có các tạp chí thuộc đủ mọi lĩnh vực kinh tế, khoa học – công nghệ, văn hoá, giáo dục, đã và đang góp phần quan trọng trong việc tuyên truyền, cổ vũ, hướng dẫn tổ chức thực tiễn, nghiên cứu khoa học và tăng cường công tác quản lý các hoạt động kinh tế xã hội của đất nước. Nền kinh tế nước ta đang trong quá trình chuyển động mạnh mẽ nhất là từ năm 2007 Việt Nam là thành viên của Tổ chức Thương mại thế giới (dưới đây viết tắt là WTO) thì quá trình hội nhập toàn cầu sẽ 5 Luận văn tốt nghiệp Trần Thị Thanh Hà ngày càng sâu rộng hơn. Thời kỳ mới đặt ra cho các cơ quan báo chí kể cả các Tạp chí kinh tế nhiều cơ hội phát triển nhưng cũng có không ít khó khăn thách thức lớn. Cho đến nay một số khoá luận cử nhân, luận văn thạc sỹ về báo chí đã đề cập đến việc báo chí phản ánh về một số lĩnh vực nào đó của kinh tế nhưng chưa có công trình nào nghiên cứu, tìm hiểu riêng khối các tạp chí kinh tế thời kỳ hội nhập và phát triển. Đây là đề tài đầu tiên khảo sát một cách toàn diện và hệ thống về khối Tạp chí kinh tế (tạp chí chuyên viết về kinh tế) trong tiến trình hội nhập và phát triển, đặc biệt khi Việt Nam tham gia đầy đủ vào WTO. Về lý luận và thực tiễn hoạt động báo chí đều có yêu cầu cấp thiết là phải nghiên cứu toàn diện sâu sắc hơn những vấn đề mà cuộc sống thực tế đòi hỏi công tác báo chí cũng như các tạp chí kinh tế nói riêng phải thực sự có những chuyển biến về chất lượng nội dung và hình thức thông tin. 4.Mục tiêu và nhiệm vụ của luận văn 4.1 Mục tiêu của luận văn : Luận văn sẽ góp phần làm rõ hơn những vấn đề lý luận chung và tổng kết thực tiễn hoạt động của các tạp chí và các biện pháp nâng cao chất lượng, hiệu quả của việc thông tin trên các tạp chí kinh tế thời kỳ mới nhằm phục vụ tốt hơn nhu cầu của bạn đọc. Đồng thời cũng là tài liệu để phục vụ những người quan tâm đến các tạp chí khối kinh tế và những người đang làm việc trong các toà soạn tạp chí kinh tế nghiên cứu, tham khảo. 4.2 Nhiệm vụ của luận văn: Đưa ra định nghĩa và phân loại các tạp chí nói chung và tạp chí kinh tế nói riêng. Xác định những nội dung truyền tải cơ bản thông tin trên các tạp chí kinh tế, vị trí, tầm quan trọng, đối tượng, đường lối, quan điểm, phương 6 Luận văn tốt nghiệp Trần Thị Thanh Hà pháp tiến hành công tác thông tin tuyên truyền trên các tạp chí kinh tế yêu cầu thông tin của thời kỳ hội nhập và phát triển, thị trường đinh hướng xã hội chủ nghĩa của Việt Nam. Khảo sát, phân tích nội dung của 4 tờ tạp chí chuyên sâu viết về kinh tế từ tháng 1 năm 2006 đến tháng 6 năm 2008 để thấy được thực trạng nội dung của một số tạp chí kinh tế mà luận văn khảo sát đồng thời đưa ra những giải pháp cơ bản để giải quyết những hạn chế đó. 5. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 5.1Đối tƣợng nghiên cứu: Luận văn chủ yếu nghiên cứu một số quan hệ vận động trong hệ thống những thông tin kinh tế của cơ quan thông tin đại chúng, sự phát triển của các tạp chí kinh tế. Đây là một đề tài mới mẻ, hấp dẫn song cũng tương đối phức tạp, khó khăn. Các tạp chí nước ta thường có chức năng truyền tải thông tin có nộidung tương đối khác nhau. Đề tài nghiên cứu đối với tạp chí về lĩnh vực kinh tế và khảo sát từ nội dung thông tin đã được thể hiện trên một số tờ tạp chí kinh tế tiêu biểu của nước ta hiện nay. 5.2 Phạm vi nghiên cứu So với báo hay tạp chí nói chung thì tạp chí kinh tế có phạm vi nghiên cứu hẹp hơn, lý luận về tạp chí kinh tế cũng đang còn mới mẻ, vì vậy trong khuôn khổ luận văn thạc sỹ này chúng tôi tập trung nghiên cứu một số vấn đề lý luận và thực tiễn trên cơ sở phân tích một số tờ tạp chí kinh tế bằng tiếng Việt hiện hữu ở Việt Nam như Tạp chí Thương mại, Tạp chí Kinh tế và Dự báo, Tạp chí Phát triển kinh tế, Tạp chí Nghiên cứu kinh tế từ tháng 1/2006 đến tháng 6/2008. 7 Luận văn tốt nghiệp Trần Thị Thanh Hà 6. Cơ sở lý luận và phƣơng pháp nghiên cứu 6.1 Cơ sở lý luận: Cơ sở phương pháp luận là chủ nghĩa Mác Lê nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, các quan điểm, tư duy đổi mới; đường lối, chiến lược phát triển kinh tế xã hội của Đảng, về phát triển truyền thông đại chúng trong thời kỳ mới về hội nhập và phát triển hiện nay. 6.2 Phƣơng pháp nghiên cứu Trong quá trình nghiên cứu, luận văn kết hợp sử dụng các phương pháp phân tích lý luận với phương pháp khảo sát, thống kê . Trên cơ sở khảo sát cụ thể sự thể hiện về hình thức nhất là về nội dung của 4 đối tượng tạp chí được khảo sát (đã nêu trên) mà đối chiếu với lý luận, phân tích các yéu tố đánh giá những mặt được và chưa được rút ra những yêu cầu và định hướng đổi mới hơn nữa về nội dung, về tổ chức hoạt động tạp chí kinh tế trong tương lai. Phương pháp khảo sát, thống kê: khảo sát, đọc, phân tích đánh giá kết quả của việc thông tin trên 4 tờ tạp chí kinh tế là Tạp chí Phát triển kinh tế , tạp chí Kinh tế và Dự báo, tạp chí Thương mại, Tạp chí Nghiên cứu kinh tế. Phương pháp phân tích, tổng hợp: từ khảo sát thực tế mà thực hiện phân tích những đặc điểm về nội dung và hình thức của Tạp chí kinh tế trong thời kỳ hội nhập và phát triển. 7. Bố cục của Luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo, phụ lục, luận văn có 3 chƣơng sau đây: 8 Luận văn tốt nghiệp Trần Thị Thanh Hà Chƣơng 1: Một số vấn đề về lý luận và thực tiễn của Tạp chí Kinh tế. Chƣơng 2: Thực trạng khối các tạp chí kinh tế nƣớc ta hiện nay Chƣơng 3 : Một số kiến nghị, giải pháp nhằm nâng cao chất lƣợng thông tin của khối tạp chí kinh tế ở nƣớc ta. Nội dung của luận văn sẽ đƣợc trình bày theo thứ tự các chƣơng trên CHƢƠNG I MỘT SỐ VẤN ĐỀ VỀ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA TẠP CHÍ KINH TẾ 1.1Vai trò của báo chí và sự hình thành, phát triển khối tạp chí kinh tế ở nƣớc ta 1.1.1 Vai trò của báo chí Cách mạng nước ta Báo chí là một trong những phương tiện truyền thông đại chúng hiệu quả nhất. Với chức năng và đặc điểm loại hình, báo chí luôn luôn là một công cụ, một tiếng nói cho một lý tưởng, một tổ chức, một cộng đồng và một quốc gia dân tộc. Lịch sử đã chứng minh các nhà cách mạng lỗi lạc trên thế giới như Mác, Ăngghen, Lê nin đã dùng báo chí như là một vũ khí để đấu tranh cho giai cấp vô sản . Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng đã coi báo chí là một vũ khí sắc bén, có sức mạnh bền bỉ trong sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc. Trong lịch sử các nhà hoạt động cách mạng theo chủ nghĩa Mác- Lê nin đã sớm nhận ra ý nghĩa quan trọng của công cụ thông tin mọi hoạt động của mỗi tổ chức, cá nhân trong phong 9 Luận văn tốt nghiệp Trần Thị Thanh Hà trào công nhân trên báo chí đồng thời nhằm giúp nắm thông tin về hoạt động của từng nhóm người, nhằm tập hợp lực lượng những người cộng sản trong xã hội. Năm 1904, trong bài “Thư gửi các đồng chí” về việc xuất bản tờ báo của phái đa số trong đảng, Lê nin viết: “Hãy viết cho chúng tôi biết về tình hình toạ đàm của các nhóm công nhân, về tính chất của các buổi toạ đàm ấy, về đề mục các buổi học, về nhu cầu của công nhân, về việc sắp xếp công tác tuyên truyền cổ động, về quan hệ trong xã hội… về những sự hiểu lầm, về nhu cầu, những kháng nghị của họ …”. Lần khác, Lê nin lại nhấn mạnh: vai trò của tờ báo không chỉ đúng không ở chỗ phổ biến tư tưởng, giáo dục chính trị tư tưởng và thu hút bạn đồng minh chính trị, tờ báo không chỉ là người tuyên truyền tập thể và cổ động tập thể mà còn là người tổ chức tập thể, nhờ có tờ báo và gắn liền với tờ báo sẽ hình thành, nó không những chỉ làm công tác địa phương mà còn làm những nhân viên của nó quen việc theo dõi chăm chú những biến cố chính trị, đánh giá ý nghĩa của những biến cố ấy và ảnh hưởng của những biến cố ấy đến các tầng lớp khác nhau trong nhân dân, vạch cho đảng cách mạng những phương pháp hợp lý để tác động đến những biến cố ấy. Rõ ràng theo Lê nin, báo chí thực hiện cả hai chiều nhiệm vụ; Một là, chiều thuận, là công cụ để những người lãnh đạo Đảng tuyên truyền, cổ động, thuyết phục, tập hợp quần chúng nhân dân, những người công nhân lao động theo đảng; hai là chiều ngược lại là phương tiện để đảng kịp thời năm bắt tình hình của những người công nhân đó. Kế thừa nhận thức về vai trò của báo chí trong việc phản ánh đầy đủ, mọi hoạt động của đời sống nhân dân, tại Đại hội lần thứ II Hội Nhà báo Việt Nam (16/4/1959) Chủ tịch Hồ Chí Minh đã dạy: “Báo chí của ta thì cần phải phục vụ nhân dân lao động, phục vụ chủ nghĩa xã hội, phục vụ cho đấu tranh thực sự thống nhất nước nhà, cho hoà bình thế giới”…Báo chí của ta không phải để cho một số ít người 10 Luận văn tốt nghiệp Trần Thị Thanh Hà xem mà để phục vụ nhân dân, để tuyên truyền giải thích đường lối, chính sách của Đảng và Chính phủ, cho nên phải có tinh thần quần chúng và tinh thần chiến đấu”. … Mục đích chung của chúng ta là xây dựng chủ nghĩa xã hội đấu tranh thực hiện thống nhất nước nhà, giữ gìn hoà bình thế giới. Nhưng mỗi tờ báo như báo của nông dân, báo của công nhân, báo của thanh niên, báo của phụ nữ v.v… nên có đặc điểm của nó, về hình thức thì không rập khuôn, rập khuôn thì báo nào cũng thành khô khan, làm cho người xem dễ chán” … “Trong nghề làm báo ta có những kinh nghiệm của ta, nhưng cần phải học tập thêm kinh nghiệm của các nước anh em”. Đảng Cộng sản Việt Nam là đảng cầm quyền lãnh đạo toàn xã hội trong đó có báo chí và hoạt động báo chí. Báo chí Cách mạng Việt Nam là ngọn cờ tư tưởng, chính trị của Đảng, tiếng nói của Đảng, Nhà nước, diễn đàn của các tầng lớp nhân dân. Nhà báo là chiến sĩ trên mặt trận tư tưởng văn hoá mà “ngòi bút và trang giấy” của họ là vũ khí sắc bén góp phần không nhỏ vào sự nghiệp xây dựng đất nước. Đảng lãnh đạo công tác báo chí và hoạt động báo chí trước hết bằng quan điểm đường lối giúp báo chí và đội ngũ những người làm báo có dịnh hướng hoạt động đúng đắn. Quan điểm đường lối đó được thể hiện ở các chỉ thị, nghị quyết của Ban Bí thư, Bộ Chính trị về lãnh đạo, quản lý báo chí như chỉ thị số 08/CT-TƯ ngày 31-3-1992 của Ban Bí thư (khoá VII) về “Tăng cường sự lãnh đạo và quản lý nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả công tác báo chí xuất bản…. Chỉ thị số 22/CT-TƯ ngày 17-10-1997 của Bộ Chính trị (khoá VIII) về “Tiếp tục đổi mới và tăng cường sự lãnh đạo, quản lý công tác báo chí xuất bản nêu rõ các quan điểm và định hướng lớn trong hoạt động báo chí - xuất bản hiện 11 Luận văn tốt nghiệp Trần Thị Thanh Hà nay. Đó là : báo chí - xuất bản phải luôn đi đầu trong việc bảo vệ chủ nghĩa Mác - Lê nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, chính sách của Đảng, Nhà nước. Báo chí Việt Nam đã chứng minh được vai trò của mình trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Với phương châm, báo chí Việt Nam là công cụ của đảng, Nhà nước, các tổ chức xã hội và là diễn đàn của nhân dân, báo chí đã sát cánh cùng cách mạng Việt Nam chiến thắng kẻ thù, giành tự do độc lập cho dân tộc, tạo được sự ủng hộ đồng tình của các quốc gia trên thế giới. Ngày nay trong công cuộc đổi mới, báo chí Việt Nam đã và đang đóng vai trò to lớn trong sự nghiệp CNH,HĐH. Trong suốt các nhiệm kỳ đại hội của Đảng, báo chí luôn luôn là một trong những mục tiêu đầu tiên được quan tâm. Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VI đã chỉ rõ “Quản lý chặt chẽ công tác xuất bản, công tác điện ảnh và công tác phát hành, sách, báo, phim ảnh. Phát triển các phương tiện thông tin đại chúng, nâng cao chất lượng thông tin” Điều đó có nghĩa là Đảng ta đã nhận thấy rõ vai trò, sức mạnh của các phương tiện truyền thông và sự tác động ảnh hưởng của văn hoá nghệ thuật đến công chúng. Mối quan tâm này tiếp tục được khẳng định trong Đại hội VII: “ Phát triển sự nghiệp thông tin báo chí xuất bản theo hướng nâng cao chất lượng đáp ứng nhu cầu thông tin và nâng cao kiến thức mọi mặt của nhân dân. Tăng đầu tư phương tiện phát thanh, truyền hình, đưa thông tin đến mọi vùng đất nước, đến phần lớn các gia đình nhất là ở nông thôn và miền núi, coi trọng công tác tuyên truyền đối ngoại. Quản lý chặt chẽ công tác xuất bản, báo chí ..” Rõ ràng, chủ trương của Đảng, Nhà nước ta đặt lên vai của nền báo chí nước nhà những trọng trách mới, chức năng truyền thông của báo chí là vô cùng 12 Luận văn tốt nghiệp Trần Thị Thanh Hà cần thiết. Văn kiện nhấn mạnh "Đảm bảo quyền được thông tin, quyền tự do sáng tạo của công dân. Phát triển các phương tiện thông tin đại chúng, thông tin đa dạng, nhiều chiều, kịp thời, chân thực và bổ ích". Quyền tự do ngôn luận của báo chí được nhấn mạnh, đồng thời khuyến khích công dân tham gia diễn đàn. Đây thực sự là một trong những bước tiến mang tính dân chủ của Đảng ta. Một sự kiện quan trọng đánh dấu bước ngoặt cho nền báo chí Việt Nam đó là Quốc hội khóa VIII đã thông qua Luật Báo chí ngày 29-12-1989, có hiệu lực thi hành ngày 2-1-1990. Luật Báo chí ra đời thể hiện những hành động cụ thể thực hiện quan điểm của Đảng, Nhà nước ta về hoạt động thông tin. Thể hiện bước phát triển tiến bộ cũng như tính quy mô của một nền báo chí. Với chủ trương tiếp tục đổi mới và phát triển báo chí, Đảng, Nhà nước ta đã trao cho báo chí những trọng trách nặng nề hơn như tính chiến đấu trong việc phê phán các hành vi, hiện tượng tiêu cực trong mọi mặt của đời sống xã hội. Đặc biệt tại kỳ họp thứ 5 Quốc hội khóa X đã thông qua Luật Sửa đổi bổ sung một số điều của Luật Báo chí thể hiện sự đổi mới tư duy, hình thức hoạt động báo chí sao cho phù hợp với sự thay đổi của đời sống xã hội. Tạo hành lang pháp lý cho báo chí nước ta đi tiên phong trong việc định hướng tư tưởng, góp phần giữ vững ổn định chính trị - xã hội, tích cực đấu tranh chống tham nhũng và các hiện tượng tiêu cực trong đời sống xã hội, điển hình hóa các cá nhân, đơn vị có thành tích trong quá trình xây dựng và phát triển kinh tế - xã hội, trở thành một trong những đòn bẩy tích cực trực tiếp tham gia trong tiến trình phát triển đất nước. 13 Luận văn tốt nghiệp Trần Thị Thanh Hà Luật Báo chí ra đời thể hiện sự đổi mới tư duy trong công tác đảng, Quốc hội và trong công tác hoạt động báo chí. Thể hiện tính nghiêm minh, chuyên nghiệp, góp phần phát triển và hợp tác quốc tế trong lĩnh vực hoạt động thông tin. Đồng thời minh chứng quyền tự do ngôn luận của báo chí Việt Nam đối với những luận điệu xuyên tạc, cũng như những mưu đồ đen tối trong lĩnh vực chính trị. Hơn thế nữa, đó là hành lang pháp lý để báo chí hoạt động được hiệu quả hơn. Vai trò của báo chí Việt Nam với tư cách là tiếng nói của Đảng, Nhà nước, các tổ chức xã hội, đồng thời là diễn đàn của nhân dân một lần nữa được khẳng định và phát huy trong Hội nghị lần thứ X Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa IX "Phát triển đi đôi với quản lý tốt hệ thống thông tin đại chúng. Báo chí, xuất bản… làm tốt chức năng tuyên truyền thực hiện đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước; Phát hiện những nhân tố mới, cái hay, cái đẹp trong xã hội, giới thiệu người tốt việc tốt, những điển hình tiên tiến, phê phán các hiện tượng tiêu cực, uốn nắn những nhận thức lệch lạc, đấu tranh với những quan điểm sai trái; coi trọng nâng cao tính chân thật, tính giáo dục và tính chiến đấu của thông tin… Khắc phục khuynh hướng "thương mại hóa" trong hoạt động báo chí, xuất bản. Nâng cao bản lĩnh chính trị, tư tưởng, ý thức trách nhiệm, trình độ văn hóa và nghề nghiệp, phẩm chất đội ngũ báo chí, xuất bản" 22. Để phát huy ưu điểm, khắc phục nhược điểm trong hoạt động báo chí, bảo đảm sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác báo chí trong thời kỳ mới, Nghị quyết T.Ư 5 (khóa IX) về "Nhiệm vụ chủ yếu của công tác tư tưởng, lý luận trong tình hình mới", xác định sự lãnh đạo, quản lý báo chí từ nay đến năm 2020 - năm nước ta cơ bản trở thành một nước công nghiệp. Sắp xếp lại mạng lưới 14 Luận văn tốt nghiệp Trần Thị Thanh Hà hoạt động báo chí phù hợp với yêu cầu nhiệm vụ của cách mạng Việt Nam hiện nay. Để nâng cao hơn nữa sự quản lý của Nhà nước về báo chí, đổi mới nội dung và phương pháp hoạt động của các cấp hội, ngày 18-3-2004 Chỉ thị của Ban Bí thư T.Ư Đảng về "Tiếp tục nâng cao vai trò, chất lượng hoạt động của Hội Nhà báo Việt Nam trong thời kỳ đổi mới" đã tạo nên một chiếc cầu nối giữa những người làm báo với Đảng, Nhà nước. Thể hiện mối quan tâm, sự chăm lo của Chính phủ đối với những người làm báo Việt Nam, khuyến khích và tạo điều kiện để báo chí hoạt động và phát triển. Văn kiện Đại hội X chỉ rõ: "Đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả, công tác thông tin, tuyên truyền, cổ động, báo chí, xuất bản, văn hóa nghệ thuật, nắm bắt và định hướng dư luận xã hội; tăng cường tuyên truyền đối ngoại… Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng về chính trị, tư tưởng và tổ chức trong các cơ quan báo chí. Khắc phục những biểu hiện lệch lạc trong hoạt động báo chí, xuất bản, văn hóa, văn nghệ, nhất là xa rời tôn chỉ, mục đích, chạy theo thị hiếu thấp kém, vì lợi ích vật chất cá nhân, cục bộ". Đánh giá về công tác báo chí trong thời gian qua, Nghị quyết Hội nghị Trung Ương 5 (khoá X) đã khẳng định về mục tiêu, trước hết công tác báo chí phải góp phần tích cực vào việc thực hiện thắng lợi Nghị quyết đại hội X của Đảng; nâng cao ý chí phấn đấu thực hiện thành công sự nghiệp đổi mới, công nghiệp hoá, hiện đại hoá, hội nhập kinh tế quốc tế, xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Tích cực thực hiện có hiệu quả cuộc vận động xây dựng, chỉnh đốn Đảng. Phấn đấu từ nay đến đại hội XI của Đảng ngăn chặn, từng bước đẩy lùi tham nhũng, lãng phí …Về quan điểm chỉ đạo, 15 Luận văn tốt nghiệp Trần Thị Thanh Hà Nghị quyết nhấn mạnh “Công tác báo chí phải đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ và phát triển chủ nghĩa Mác- Lê nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm, đường lối của Đảng, làm cho hệ tư tưởng của đảng, của giai cấp công nhân, lý tưởng xã hội chủ nghĩa, những giá trị tốt đẹp trong truyền thống văn hoá dân tộc có những tinh hoa văn hoá thế giới chiếm vị trí chủ đạo trong đời sống tinh thần xã hội” 1.1.2Sự hình thành và phát triển của tạp chí Kinh tế Ngay trong những năm kháng chiến chống Pháp một số tạp chí Cách mạng đã được xuất bản(tạp chí Học tập, các tạp chí chuyên khoa Y học, Dược học…). Trong những năm xây dựng hoà bình ở miền Bắc, do yêu cầu xây dựng và phát triển kinh tế xã hội nhiều tờ tạp chí của các bộ, ngành, đoàn thể xã hội… đều lần lượt xuất bản nhằm nghiên cứu khoa học, tuyên truyền hướng dẫn thực hiện chủ trương chính sách của Đảng và Nhà nước. Từ sau ngày thống nhất đất nước, nhất là trong 20 năm đổi mới vừa qua, cùng với báo, các tạp chí đã không ngừng được mở rộng và phát triển cả về qui mô, số lượng, chủng loại và chất lượng thông tin. Với gần 700 cơ quan báo chí và khoảng 900 ấn phẩm trong hai thập kỷ đổi mới, lực lượng báo chí đã và đang góp phần quan trọng vào thành tựu chung của công cuộc đổi mới; là động lực mạnh mẽ thúc đẩy đất nước hội nhập với thế giới theo chiều sâu cùng diện rộng. Hiện nay các loại tạp chí vẫn giữ ưu thế với khoảng gần 500 đầu tạp chí. Trong khối tạp chí, qui mô, số lượng các tạp chí kinh tế đã bắt đầu phát triển cả về số lượng và chất lượng nội dung cũng không ngừng được nâng cao. Tạp chí nước ta không ngừng gia tăng cùng với sự phát triển kinh tế xã hội của đất nước. Năm 1993 số đầu tạp chí trong cả nước là 174 tờ, đến năm 1996 16 Luận văn tốt nghiệp Trần Thị Thanh Hà lên tới 302 tờ tăng 73,5%, cuối năm 2001 là 326 tờ, tăng 11,2% so với năm 1996, đến đầu năm 2007 cả nước có 448 tờ tạp chí. Đi đôi với yêu cầu phát triển kinh tế xã hội đất nước, trình độ dân trí từng bước được nâng lên, nhu cầu thông tin cũng đa dạng hơn, hệ thống tổ chức quản lý xã hội ngày càng được mở rộng và hoàn thiện, yêu cầu cấp bách để đáp ứng nhu cầu thông tin vừa rộng, vừa chuyên sâu cho các loại đối tượng công chúng được tăng cường…Do đó, các loại tạp chí được phát triển rất đa dạng; cùng với hệ thống báo phát triển mạnh ở cả Trung ương và địa phương, không chỉ các tạp chí bằng tiếng Việt mà cả tạp chí bằng tiếng nước ngoài cũng từng bước được xuất bản với nhiều loại phong phú, đa dạng. Trong một lĩnh vực hay một ngành nhất định thường xuất hiện nhiều thể loại tạp chí khác nhau đáp ứng từng loại đối tượng khác nhau. Ví dụ trong lĩnh vực y tế hay giáo dục … mỗi ngành hay cấp học khác nhau đều cần đáp ứng nhu cầu thông tin thích hợp, từ đó nảy sinh yêu cầu mở rộng xuất bản thêm những tạp chí mới. Đây là yếu tố tạo cho hệ thống các tạp chí của từng bộ hay cả nước thêm phong phú, đa dạng đáp ứng mọi nhu cầu thông tin của các đối tượng khác nhau.ở đây, hệ thống các tạp chí nước ta có bình diện thông tin rộng từ việc nghiên cứu khoa học ứng dụng, từ các lĩnh vực chính trị, kinh tế, xã hội, văn hoá … đến những khía cạnh cụ thể của từng lĩnh vực, từ phạm vi tổng hợp ở cấp trung ương đến phạm vi hẹp hơn ở địa phương và cơ sở; tạp chí không chỉ chuyển tải những thông tin lý luận mà còn có thông tin mang tính nghiên cứu thực tiễn, tuyên truyền hướng dẫn thực tiễn…gắn liền với chức năng hoạt động của các cơ quan quản lý nhà nước, các tổ chức khoa học, tổ chức kinh tế và chính trị xã hội. Vì vậy mà tạp chí được coi là phương tiện thông tin cần thiết vừa phục vụ công tác chỉ đạo, vừa đáp ứng nhu cầu hợp với đối tượng. Về 17