Tài liệu Khảo sát sinh viên tốt nghiệp hệ đào tạo từ xa

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH BÁO CÁO TỔNG KẾT ĐỀ TÀI KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ CẤP TRƯỜNG KHẢO SÁT SINH VIÊN TỐT NGHIỆP HỆ ĐÀO TẠO TỪ XA TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ TPHCM Mã số: T.2014.12.179 Chủ nhiệm đề tài: TS. Lê Thị Thanh Thu TP. Hồ Chí Minh, 2/2015 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH BÁO CÁO TỔNG KẾT ĐỀ TÀI KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ CẤP TRƯỜNG KHẢO SÁT SINH VIÊN TỐT NGHIỆP HỆ ĐÀO TẠO TỪ XA TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ TPHCM Mã số: T.2014.12.179 Xác nhận của cơ quan chủ trì đề tài Chủ nhiệm đề tài TS. Lê Thị Thanh Thu TP. Hồ Chí Minh, 2/2015 DANH SÁCH THÀNH VIÊN THAM GIA ĐỀ TÀI VÀ ĐƠN VỊ PHỐI HỢP CHÍNH 1. Chủ nhiệm : TS. Lê Thị Thanh Thu 2. Đơn vị phối hợp chính: Trung tâm Đào tạo từ xa, ĐH Mở TPHCM 3 MỤC LỤC Trang MỤC LỤC…………………………………………………………………………………i DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU ..................................................................................... iii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT .........................................................................................iv THÔNG TIN KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ..........................................................................v CHƯƠNG 1 TỔNG QUAN .............................................................................................. 1 1.1- Lý do nghiên cứu và tính cấp thiết của đề tài …………………………………… 1 1.2- Mục tiêu nghiên cứu và câu hỏi nghiên cứu ............................................................ 3 1.3- Phạm vi nghiên cứu..................................................................................................4 1.4- Bố cục ......................................................................................................................5 CHƯƠNG 2 CƠ SỞ LÝ THUYẾT .................................................................................6 2.1- Giáo dục đại học ......................................................................................................6 2.2- Đào tạo từ xa ............................................................................................................7 2.2.1- Định nghĩa .........................................................................................................7 2.2.2- Các thế hệ ĐTTX .............................................................................................. 7 2.2.3- Lợi ích và rào cản đối với ĐTTX………………………………………….......8 2.2.4- ĐTTX tại Trường ĐH Mở TPHCM………………………………………….10 2.2.5- Sinh viên từ xa……………………………………………………………..11 2.3- Chất lượng giáo dục đại học ..................................................................................12 2.3.1- Định nghĩa chất lượng ..................................................................................... 12 2.3.2- Chất lượng giáo dục đại học............................................................................12 2.3.3- Các mô hình phân tích chất lượng giáo dục đại học…………………………14 2.4- Nghiên cứu sinh viên tốt nghiệp ............................................................................19 2.4.1- Mục tiêu của nghiên cứu sinh viên tốt nghiệp……………………………..19 2.4.2- Các loại hình nghiên cứu sinh viên tốt nghiệp……………………………..21 2.4.3- Sự hài lòng của sinh viên…………………………………………………..23 2.4.4- Mô hình nghiên cứu SVTN áp dụng trong nghiên cứu đề tài……………...23 2.5- Các nghiên cứu liên quan…………………………………………………….....24 CHƯƠNG 3 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ....................................................... …26 3.1- Đối tượng nghiên cứu ............................................................................................ 26 3.2- Mẫu nghiên cứu .....................................................................................................27 3.3- Phương pháp nghiên cứu ....................................................................................... 28 3.3.1- Phiếu khảo sát..................................................................................................29 3.3.2- Thu thập dữ liệu .............................................................................................. 30 3.4 - Trình tự thực hiện nghiên cứu ...............................................................................30 3.5 - Phương pháp phân tích dữ liệu .............................................................................31 4 CHƯƠNG IV PHÂN TÍCH DỮ LIỆU .........................................................................32 4.1- Nhận xét chung về SVTN năm 2013 .....................................................................32 4.2- Thông tin cá nhân của SVTN tham gia nghiên cứu ...............................................33 4.2.1- Ngành tốt nghiệp…………………………………………………………...33 4.2.2- Giới tính……………………………………………………………………34 4.2.3- Tuổi………………………………………………………………………...35 4.2.4- Thời gian học để hoàn tất chương trình……………………………………36 4.2.5- Trình độ học vấn trước khi tham gia học từ xa………………….…………36 4.2.6- Loại tốt nghiệp …………….…………………………………….…………37 4.3 Công việc và dự định nghề nghiệp……………………………………………....39 4.3.1- Công việc hiện tại……..……………………………………………………39 4.3.2- Mức độ công việc liên quan đến ngành học..………………………………39 4.3.3- Thu nhập trung bình………………………………………………………...41 4.3.4- Dự định thay đổi công việc sau khi tốt nghiệp…………………………..….42 4.4- Sự hài lòng của SVTN……………………………………………………….…..44 4.4.1- Thói quen và trải nghiệm học tập…………………………………………...44 4.4.2- Mức độ hài lòng của SVTN…………………………………………………49 4.5- Đề nghị ưu tiên cải tiến của sinh viên…………………………………………...58 CHƯƠNG V KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ…………………………………………61 5.1- Kết luận………………………………………………………………………….61 5.1.1- Tình trạng việc làm……………………………………………………….…62 5.1.2- Sự hài lòng của SVTN……………….……………………………………...64 5.2- Kiến nghị………………………………………………………………………...68 5.3- Hướng nghiên cứu tiếp theo……………………………………………………..69 TÀI LIỆU THAM KHẢO………………………… ……………………………………71 PHỤ LỤC …………………………………………………………………….………....76 BẢN SAO THUYẾT MINH ĐỀ TÀI ĐÃ ĐƯỢC PHÊ DUYỆT ........................................ 5 DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Trang Hình 2.1- Mô hình chất lượng của giáo dục……………………………………….15 Hình 2.2: Mô hình hệ thống cơ bản về sự vận hành của giáo dục………………....15 Hình 2.3: Mô hình phân tích giáo dục đại học và nghiên cứu sinh viên tốt nghiệp, Tracer study………...……………………………………………….…..17 Bảng 3.1: Số lượng sinh viên tốt nghiệp 2013…………………………………….27 Bảng 3.2: Số lượng sinh viên tốt nghiệp 2013 tham gia nghiên cứu……………...27 Bảng 3.3: Mẫu nghiên cứu phân theo ngành học……...………………………..…28 Bảng 4.1: Mẫu nghiên cứu dùng trong phép kiểm Chi square for independence và Anova ………………………………………………….……...........34 Bảng 4.2: Tỷ lệ nam/nữ trong mẫu nghiên cứu…………………………………..34 Bảng 4.3: Phân bố tuổi của SVTN……………………………………….………..35 Bảng 4.4: Thời gian học tập để tốt nghiệp……………………………………...…36 Bảng 4.5: Trình độ học vấn trước khi học từ xa……………………………….....37 Bảng 4.6: Mối liên hệ giữa trình độ học vấn trước khi học từ xa và loại tốt nghiệp37 Bảng 4.7: Mối liên hệ giữa trình độ học vấn trước khi học từ xa và thu nhập…...38 Bảng 4.8: Mức độ công việc liên quan đến ngành học.………………….……….39 Bảng 4.9: Mức độ liên quan đến công việc của sinh viên các ngành học….….….40 Bảng 4.10: Phân bố thu nhập theo ngành học………………………………….…41 Bảng 4.11: Tỷ lệ dự định thay đổi công việc sau tốt nghiệp theo ngành học……42 Bảng 4.12: Dự định sử dụng bằng cử nhân vừa mới nhận của SVTN………..…..44 Bảng 4.13: Thời gian dành cho học tập của SVTN………………………….……44 Bảng 4.14: SVTN thường làm khi gặp vấn đề trong học tập……………….…….45 Bảng 4.15: Mức độ tham gia nhóm học tập……………………………………….46 Bảng 4.16: Mức độ tham gia các buổi hướng dẫn do trường tổ chức………….…46 Bảng 4.17: Mức độ Trường cung cấp điều kiện học tập cần thiết……………......47 Bảng 4.18: Mức độ khó khăn các trải nghiệm………………………………….....48 Bảng 4.19: Mức độ hài lòng đối với các lĩnh vực tổ chức đào tạo………………..50 Bảng 4.20: Mức độ hài lòng theo ngành học……………………………….….….52 Bảng 4.21: Mức độ hài lòng theo độ tuổi…………………………………………53 Bảng 4.22: Mức độ hài lòng theo giới tính………………………………………..54 Bảng 4.23: Mức độ hài lòng theo trình độ học vấn trước khi theo học TX………56 Bảng 4.24: Mức độ hài lòng theo kết quả học tập………………………….……..56 Bảng 4.25: Đề nghị cải tiến………………………………………………………..58 6 DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT GDĐH Giáo dục đại học Bộ GD&ĐT Bộ Giáo dục và Đào tạo ĐH Mở TPHCM Đại học Mở TP Hồ Chí Minh ĐTTX Đào tạo từ xa SVTX Sinh viên từ xa SVTN Sinh viên tốt nghiệp CTXH Công tác xã hội XHH Xã hội học KT Kế toán KTL Kinh tế chuyên ngành kinh tế luật LKT Luật kinh tế QTKD Quản trị kinh doanh TA Tiếng Anh TC-NH Tài chính-ngân hàng XD Xây dựng KHMT Khoa học máy tính ĐNAH Đông Nam Á học 7 Mẫu NCKH-05.E BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ TP.HCM CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM Độc lập – Tự do – Hạnh phúc __________________ _________________ THÔNG TIN KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 1. Thông tin chung: - Tên đề tài (tiếng Việt): KHẢO SÁT SINH VIÊN TỐT NGHIỆP HỆ ĐÀO TẠO TỪ XA TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ TPHCM - Tên đề tài (tiếng Anh): Survey on Ho Chi Minh City Open University distance graduates - Mã số: T.2014.12.179 - Chủ nhiệm đề tài: TS. Lê Thị Thanh Thu - Đơn vị của chủ nhiệm đề tài: Trường ĐH Mở TPHCM - Thời gian thực hiện: 7 tháng (từ tháng 6 năm 2014 đến tháng 12 năm 2014) 2. Mục tiêu: Đề tài mong muốn tìm hiểu về (1) tình hình việc làm của sinh viên vừa mới tốt nghiệp đại học hình thức ĐTTX Trường ĐH Mở TPHCM năm 2013, và (2) mức độ hài lòng của sinh viên đối với hình thức ĐTTX của Trường Đại học Mở TPHCM thông qua việc phản hồi về trải nghiệm học tập của mình cũng như đánh giá cơ sở đào tạo, chương trình đào tạo, chất lượng giảng dạy, hình thức tổ chức đào tạo cũng như dịch vụ hỗ trợ sinh viên. 3. Các điểm mới của đề tài: Nghiên cứu về sinh viên tốt nghiệp được thực hiện tại phần lớn các trường đại học (Tessema, Ready & Yu, 2012), riêng về sinh viên tốt nghiệp từ xa cũng được quan tâm nghiên cứu như nghiên cứu ở hầu hết các đại học mở trên thế giới. Trong nước, Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng khẳng định sự cần thiết phải khảo sát sinh viên tốt nghiệp và yêu cầu các trường thực hiện, trong đó có 5 tiêu chí liên quan đến sinh viên tốt nghiệp. Nhưng tác giả chưa tìm thấy nghiên cứu nào về sinh viên tốt nghiệp hình thức ĐTTX từ các cơ sở giáo dục đại học cung cấp các chương trình ĐTTX ở Việt Nam công bố, ngay cả tại Trường ĐH Mở TPHCM. 4. Các kết quả chính: Sinh viên tốt nghiệp hệ ĐTTX của Trường ĐH Mở TPHCM năm 2013 trẻ tuổi, phần lớn có kinh nghiệm học tập sau phổ thông với đa số đã có học trung cấp trước 8 khi theo học từ xa và đa số hoàn tất khóa học đúng hạn. Tuyệt đại đa số họ đang có công việc ổn định, tập trung nhiều ở lĩnh vực hành chính sự nghiệp và kinh doanh. Công việc họ đang làm khá phù hợp với ngành nghề đào tạo tuy rằng mức thu nhập trung bình không cao lắm. Chương trình ĐTTX đã giúp họ làm việc tốt hơn, hiệu quả và chuyên nghiệp hơn. Ngoài ra, việc có được bằng cấp cũng giúp họ cũng cố vị trí làm việc và mở ra cơ hội mới để phát triển nghề nghiệp và nâng cao thu nhập. Sinh viên hài lòng (dù mức độ chưa cao) về nội dung và hình thức tổ chức đào tạo của trường ĐH Mở TPHCM và ngành học, giới tính, tuổi tác, trình độ học vấn trước khi học từ xa cũng như kết quả học tập có liên quan đến mức độ hài lòng với việc tổ chức đào tạo của trường. 5. Sản phẩm: - 1 báo cáo tổng kết kết quả nghiên cứu - 1 bài báo đăng ở Tạp chí KH của Trường ĐH Mở TPHCM, 1 bài ở Tài liệu Hội nghị Đơn vị liên kết đào tạo 2014 và 1 bài đăng ở tài liệu: C. Duke & H. Hinzen (Eds) (2014), At the Sunset of MDG and EFA: Lifelong Learning, National Development and the Future. 6. Hiệu quả, phương thức chuyển giao kết quả nghiên cứu và khả năng áp dụng: Những lĩnh vực cần cải tiến nhất mà SVTN nêu ra trong nghiên cứu này là lịch thi và thông báo về kết quả thi và giải đáp thắc mắc về quy chế, giáo vụ. Trường cần tăng cường áp dụng công nghệ thông tin trong công tác tổ chức thi và đánh giá kết quả và các khâu quản lý để nhân viên Trung tâm Đào tạo từ xa có thể giải quyết và hỗ trợ sinh viên nhanh chóng và hiệu quả. Trường cần bố trí người trực điện thoại đặc biệt vào cuối tuần để trả lời thắc mắc, cung cấp thông tin, giải quyết sự cố cũng như lắng nghe ý kiến đóng góp của sinh viên. 7. Bài giới thiệu tóm tắt đề tài (tiếng Việt): Thông qua phiếu khảo sát 994 sinh viên tốt nghiệp đại học hình thức ĐTTX năm 2013 của 8 ngành đào tạo, đề tài đã thu thập thông tin liên quan đến tình hình việc làm và mức độ hài lòng của họ đối với quá trình tổ chức đào tạo của trường. Kết quả cho thấy sinh viên tốt nghiệp hệ ĐTTX của Trường ĐH Mở TPHCM năm 2013 trẻ tuổi, phần lớn có kinh nghiệm học tập sau phổ thông với đa số đã có học trung cấp trước khi theo học từ xa và đa số hoàn tất khóa học đúng hạn. Tuyệt đại đa số họ đang có công việc ổn định, tập trung nhiều ở lĩnh vực hành chính sự nghiệp và kinh doanh. Công việc họ đang làm khá phù hợp với ngành nghề đào tạo tuy rằng mức thu nhập trung bình không cao lắm. Chương trình ĐTTX đã giúp họ làm việc tốt hơn, hiệu quả và chuyên nghiệp hơn. Ngoài ra, việc có được bằng cấp 9 cũng giúp họ cũng cố vị trí làm việc và mở ra cơ hội mới để phát triển nghề nghiệp và nâng cao thu nhập. Sinh viên học tập khá chủ động, tích cực và không gặp nhiều khó khăn trong học tập dù điều kiện học tập chưa thật tốt. Họ hài lòng (dù mức độ chưa cao) về nội dung và hình thức tổ chức đào tạo của trường ĐH Mở TPHCM. Có 11 lĩnh vực sinh viên cảm thấy hài lòng theo thứ tự giảm dần: (1) quan hệ với bạn cùng khóa/lớp; (2) lịch học; (3) lịch thi; (4) cách thức và thời gian thông báo về kết quả thi; (5) quan hệ với giảng viên; (6) thái độ và dịch vụ của nhân viên Trung tâm ĐTTX của Trường ĐH Mở TPHCM; (7) cách đăng ký trả nợ; (8) hướng dẫn học tập tại lớp; (9) nội dung chương trình đào tạo; (10) công tác hành chính, giáo vụ và (11) mức học phí. Có sáu lĩnh vực mà sinh viên hài lòng trung bình là (1) thái độ và dịch vụ của nhân viên nơi tổ chức lớp học; (2) giải đáp thắc mắc về bài vở; (3) giải đáp thắc mắc về quy chế, giáo vụ; (4) tài liệu học tập cung cấp kịp thời và có nội dung phù hợp; (5) cơ sở vật chất nơi học tập và (6) các hình thức truyền tải kiến thức khác (radio, băng đĩa, giảng dạy trực tuyến…). Ngành học, giới tính, tuổi tác, trình độ học vấn trước khi học từ xa cũng như kết quả học tập có liên quan đến mức độ hài lòng với việc tổ chức đào tạo của trường. Sinh viên ngành Kinh tế luật có mức hài lòng cao hơn và SVTN Khoa Tài chính-ngân hàng có lẽ là sinh viên ít hài lòng nhất. Nhóm sinh viên lớn tuổi và nhỏ tuổi ít cảm thấy hài lòng hơn là sinh viên trung niên. Nam cảm thấy hài lòng về khóa học nhiều hơn nữ. Sinh viên có trình độ học vấn càng cao trước khi tham gia học từ xa càng hài lòng ít hơn với việc tổ chức ĐTTX của Trường. Sinh viên có kết quả học tập càng cao càng ít hài lòng với việc tổ chức ĐTTX của Trường. 8. Bài giới thiệu tóm tắt đề tài (tiếng Anh): The study investigated 994 distance graduates majoring in accounting, business administration, finance-banking, civil engineering, economics-law, business law and English. They all graduated in 2013 and voluntarily answered the questionnaires related to their employment status and their satisfaction with the distance programs offered by HCMC Open University. The 2013 distance graduates were young (79.9% within 23-42 years old), graduated mostly on time and most of them have tertiary education or vocational training experience. 91.7% were working, mainly in the public administration and business. Their work related to the areas they had studied though their income was modest with 67.2% of them had the salary five million dong or under. They worked better and more efficiently due to the knowledge and skills acquired from the distance programs. Having the Bachelor degree also helped them to fortify their current 10 positions and to open up opportunities for changing the jobs and increasing the income. The graduates studied quite actively and did not meet many difficulties to complete their programs. They felt satisfied with the distance programs though not with the high level. They felt satisfied with 11 areas presented in the decreasing order: Relationship with classmates; Study schedule; Examination schedule; Ways and time to inform the examination results; Relationship with lecturers; Attitudes and services of the Distance education Center staff, HCMC Open University; Ways to retake the examinations; Study guidance in class; Curriculum contents; Administration and Tuition fee. They felt satisfied at the medium level with the following six areas: Attitudes and services of the Satellite center staff; Mentoring; Counseling on the regulations; Materials provided in time and with relevant content; Infra-structure for studying and Other ways of transmitting the curriculum content besides the guidance in class. Graduates of different majors, gender, age, qualifications before enrolling into the distance programs and study results had different levels of satisfaction with the HCMC Open University distance programs. Finance-banking majored graduates were the least satisfied students while the most satisfied were the Economics-law ones. The older or younger graduates ranked the programs higher than those of middle age did. Male were more happy than female. Graduates of the higher qualifications before enrolling into the distance programs or the better study results were the less satisfied with the distance programs they had followed. Ngày tháng năm Lãnh đạo đơn vị Ngày tháng năm Chủ nhiệm đề tài (Ký, Họ và tên) (Ký, Họ và tên) Ngày tháng năm Cơ quan quản lý xác nhận KT. HIỆU TRƯỞNG PHÓ HIỆU TRƯỞNG 11 CHƯƠNG 1 TỔNG QUAN 1.1- Lý do nghiên cứu và tính cấp thiết của đề tài Thời gian vừa qua nước ta đã có chính sách phát triển giáo dục thường xuyên và thực hiện giáo dục cho mọi người. Hình thức giáo dục từ xa thuộc hình thức giáo dục thường xuyên trong hệ thống giáo dục quốc dân. Giáo dục từ xa là một quá trình giáo dục, trong đó phần lớn có sự ngăn cách giữa người dạy và người học về mặt thời gian và không gian. Người học theo hình thức giáo dục từ xa chủ yếu là tự học qua học liệu như: giáo trình, băng hình, băng tiếng, mạng internet …dưới sự tổ chức, trợ giúp của nhà trường. Hình thức giáo dục này giúp mọi người vừa làm vừa học, học liên tục, học suốt đời nhằm hoàn thiện nhân cách, mở rộng hiểu biết, nâng cao trình độ học vấn, chuyên môn, nghiệp vụ để cải thiện chất lượng cuộc sống, tìm việc làm, tự tạo việc làm và thích nghi với đời sống xã hội (Quyết định số 40/2003/QĐ-BGD&ĐT). Giáo dục từ xa hay đào tạo từ xa (ĐTTX) vì thế ngày càng khẳng định vai trò của mình trong hệ thống giáo dục quốc dân, và ngày càng có nhiều người tham gia học từ xa. Qua 21 năm phát triển ĐTTX, Việt Nam đã đạt được những thành tựu rất lớn trong việc đào tạo nguồn nhân lực, nâng cao dân trí, phát triển mạng lưới các cơ sở ĐTTX trong cả nước và hợp tác quốc tế về giáo dục mở và từ xa. Theo thống kê của Bộ Giáo dục và Đào tạo đến nay nước ta có 22 trường đại học tổ chức ĐTTX và có trên 161.000 sinh viên theo học 97 chương trình cử nhân. Tuy nhiên ĐTTX cũng có những vấn đề xuất phát từ đặc điểm tổ chức đào tạo của mình. Vấn đề thứ nhất là chất lượng giảng dạy từ xa. Chính thái độ của người quản lý và giảng viên xem ĐTTX như loại hình đào tạo hạng hai, nên họ thường chấp nhận sự dễ dãi trong đào tạo (Valentine, 2002). Vấn đề thứ hai là không phải tất cả sinh viên đều phù hợp với loại hình học tập này. Sinh viên có thể 12 tiếp nhận khó khăn kiến thức liên quan đến kỹ thuật, khoa học hay định lượng (Hannay và Newvine, 2006). Người học từ xa thành công cần có một số tính cách như khả năng chấp nhận sự mơ hồ, có khả năng mềm dẽo và tính tự chủ trong học tập cao. Ngoài những vấn đề xuất phát từ đặc điểm tổ chức đào tạo của mình, còn có những bất cập trong hệ thống tổ chức. Các trường, các cơ sở ĐTTX có khuynh hướng chạy đua về số lượng, đặt mục tiêu chủ yếu vào việc mở rộng quy mô đào tạo mà ít chú trọng đến các yếu tố đảm bảo chất lượng như đội ngũ giảng viên, hệ thống học liệu (công nghệ đào tạo), quy trình kiểm tra đánh giá, công tác tổ chức và quản lý quá trình đào tạo (Lâm, 2009). Hiện nay xã hội khá hoài nghi về chất lượng của hình thức đào tạo này vì những đặc điểm tổ chức đào tạo và bất cập trong hệ thống nêu trên (Tâm, Phi & Liễu, 2013). Một số sinh viên theo học hình thức ĐTTX rất thiếu kiến thức và yếu về năng lực học tập. Đào tạo được cho là dễ dãi vì yêu cầu thấp về chất lượng. Kiến thức của sinh viên tốt nghiệp gần như không có và không ít nhà tuyển dụng từ chối tiếp nhận sinh viên tốt nghiệp ĐTTX cũng như sinh viên tốt nghiệp không tìm được việc làm như mong muốn. Nghiên cứu để tìm hiểu và đánh giá về ĐTTX nói chung và sinh viên từ xa chưa được quan tâm đến ở Việt Nam và tác giả không tìm thấy nghiên cứu nào về sinh viên từ xa tốt nghiệp được công bố. Sinh viên tốt nghiệp là kết quả của quá trình đào tạo tại một cơ sở đào tạo và thành quả sinh viên có được là minh chứng với xã hội cho chất lượng đào tạo (Cabrera, Weerts & Zulick, 2003). Việc nghiên cứu sinh viên tốt nghiệp là công việc cần thiết vì cơ sở đào tạo cần biết đánh giá của sinh viên tốt nghiệp về chất lượng đào tạo để có kế hoạch điều chỉnh hoạt động đào tạo cho phù hợp với yêu cầu xã hội. Ý kiến phản hồi của sinh viên tốt nghiệp về chương trình đào tạo và tổ chức đào tạo cũng sẽ giúp cơ sở đào tạo biết được nhu cầu phát triển nghề nghiệp của sinh viên và khả năng đáp ứng với công việc. 13 Đặc biệt, trong bối cảnh hiện nay khi có nhiều nghi ngại về chất lượng sinh viên tốt nghiệp ĐTTX, các trường tổ chức ĐTTX rất cần đánh giá đầy đủ thực tế chất lượng các chương trình ĐTTX mà họ đang cung cấp cho xã hội thông qua sinh viên tốt nghiệp để có minh chứng về chất lượng đào tạo của mình và thúc đẩy mạnh mẽ các biện pháp đảm bảo chất lượng đào tạo của mình nếu cần. Chất lượng đầu ra của sinh viên hệ ĐTTX phải tương đương với sinh viên tốt nghiệp hệ chính quy thì mới thay đổi nhận thức và đánh giá của xã hội cũng như nhà tuyển dụng theo hướng tích cực và các nhà quản lý mới yên tâm. Bên cạnh đó, nghiên cứu về sinh viên tốt nghiệp cũng là yêu cầu của Bộ Giáo dục và Đào tạo để làm cơ sở đánh giá chất lượng đào tạo của cơ sở đào tạo phục vụ cho yêu cầu kiểm định của cơ sở giáo dục đại học. Trường Đại học Mở TPHCM (ĐH Mở TPHCM) được thành lập từ 1990 với một trong những nhiệm vụ chính là tổ chức ĐTTX (Nguyễn, 2009). Cùng với Viện Đại học Mở Hà Nội, đây là hai trường đầu tiên thực hiện ĐTTX. Sau 20 năm tổ chức đào tạo từ xa, chỉ riêng hai trường Đại học Mở đã có số lượng rất lớn học viên trên 60.000 người đang theo học và nghiên cứu về ĐTTX dần dần được lưu ý. Hướng nghiên cứu chủ đạo hiện nay tại Trường ĐH Mở TPHCM liên quan đến chất lượng ĐTTX và các hoạt động cải tiến hình thức tổ chức quản lý. Nhà trường cũng đang thực hiện báo cáo đánh giá nội bộ chất lượng giáo dục của mình. Tuy vậy tác giả cũng chưa tìm thấy nghiên cứu nào liên quan đến sinh viên tốt nghiệp hệ ĐTTX tại trường vì thế việc nghiên cứu về sinh viên tốt nghiệp của trường trở nên rất cấp thiết. 1.2- Mục tiêu nghiên cứu và câu hỏi nghiên cứu Đề tài mong muốn tìm hiểu về (1) tình hình việc làm của sinh viên vừa mới tốt nghiệp từ chương trình ĐTTX Trường ĐH Mở TPHCM năm 2013, và (2) mức 14 độ hài lòng của sinh viên đối với chương trình ĐTTX của Trường Đại học Mở TPHCM thông qua việc phản hồi về trải nghiệm học tập của mình cũng như đánh giá cơ sở đào tạo, chương trình đào tạo, chất lượng giảng dạy, hình thức tổ chức đào tạo cũng như dịch vụ hỗ trợ sinh viên. Để có được thông tin cho mục tiêu nêu trên, tác giả thực hiện nghiên cứu dựa vào 2 câu hỏi nghiên cứu sau: 1- Tình hình việc làm của sinh viên nhận bằng tốt nghiệp năm 2013 như thế nào? 2- Sinh viên đánh giá như thế nào về quá trình tổ chức đào tạo của Trường ĐH Mở TPHCM? Thông tin về những trải nghiệm học tập, và ý kiến đánh giá về nội dung và hình thức tổ chức đào tạo của sinh viên tốt nghiệp cử nhân đào tạo từ xa thuộc Trường ĐH Mở TPHCM cũng như định hướng nghề nghiệp và mức độ thành công trong công việc của sinh viên sẽ giúp tác giả có thể xác định mức độ hiệu quả và lãnh vực cần cải tiến, và đề xuất các hoạt động bổ sung vào quá trình tổ chức đào tạo từ xa của trường. 1.3- Phạm vi nghiên cứu Đây là nghiên cứu sinh viên mới tốt nghiệp. Đối tượng nghiên cứu bao gồm tất cả sinh viên tốt nghiệp vào 3 đợt tốt nghiệp năm 2013 đã theo học các chương trình cử nhân từ xa thuộc Trường Đại học Mở TPHCM tại các Trung tâm liên kết hay tại các cơ sở của trường. Do nghiên cứu này thu thập phản hồi về sự hài lòng thông qua trải nghiệm học tập của sinh viên tốt nghiệp hệ ĐTTX nên tác giả chỉ tập trung vào sinh viên mới tốt nghiệp năm 2013 vì họ có thể hồi tưởng về trải nghiệm quá trình học của họ 15 còn rất gần gũi và một cách đầy đủ hơn sinh viên đã tốt nghiệp một thời gian dài. Đánh giá của họ vì thế có thể có độ tin cậy cao hơn. Nếu nghiên cứu về SVTN được thực hiện cùng năm mà họ tốt nghiệp, thời gian tìm việc làm và tham gia vào thị trường lao động có thể ngắn đối với sinh viên tốt nghiệp hệ chính quy, nhưng vì nghiên cứu này tập trung vào sinh viên tốt nghiệp hệ ĐTTX nên vấn đề khoảng thời gian có thể ngắn từ khi tốt nghiệp đến khi tham gia nghiên cứu không là vấn đề nghiêm trọng. Phần lớn sinh viên hệ ĐTTX đều đang làm việc khi theo học, nên tác giả không chú trọng nhiều đến tỷ lệ có việc làm sau khi tốt nghiệp mà chỉ muốn tập trung tìm hiểu tác động của việc có được bằng cử nhân Trường ĐH Mở TPHCM, hệ ĐTTX, thông qua định hướng công việc của sinh viên tốt nghiệp, dự tính thay đổi công việc hay hoạch định cá nhân. 1.4- Bố cục Báo cáo nghiên cứu gồm 5 chương. Chương 1 giới thiệu tổng quan về bối cảnh và tính cấp thiết của nghiên cứu, mục tiêu, cũng như phạm vi nghiên cứu. Chương 2 trình bày khái niệm giáo dục đại học, ĐTTX, việc tổ chức ĐTTX tại Trường ĐH Mở TPHCM, các khái niệm liên quan đến nghiên cứu sinh viên tốt nghiệp, và mô hình lý thuyết khái quát hóa các thành tố cần thiết trong nghiên cứu sinh viên tốt nghiệp. Chương 2 cũng sẽ giới thiệu kết quả nghiên cứu liên quan trên thế giới, và trong nước. Chương 3 mô tả phương pháp nghiên cứu mà tác giả đã thực hiện. Trong Chương 4 tác giả trình bày và phân tích dữ liệu thu thập được nhằm trả lời câu hỏi nghiên cứu. Chương 5, bên cạnh việc trình bày tổng hợp kết quả nghiên cứu, chương cũng nêu lên các giải pháp, kiến nghị. Tác giả đề xuất với Trường ĐH Mở TPHCM các điều chỉnh cần thiết liên quan đến tổ chức chương trình đào tạo nhằm nâng cao chất lượng đào tạo, góp phần xây dựng trải nghiệm học tập tích cực và hữu ích cho sinh viên từ xa. 16 CHƯƠNG 2 CƠ SỞ LÝ THUYẾT Trong Chương 1 tác giả đã giới thiệu tổng quan về đề tài, mục tiêu, câu hỏi nghiên cứu cũng như phạm vi của đề tài. Chương 2 trình bày các lý thuyết nền tảng bao gồm khái niệm liên quan đến sứ mạng của giáo dục đại học, chất lượng và mô hình đánh giá chất lượng giáo dục với trọng tâm trình bày mô hình phân tích quá trình giáo dục dùng cho nghiên cứu này: mô hình đầu vào, quá trình và kết quả đầu ra để làm cơ sở định vị vài trò của sinh viên tốt nghiệp trong quá trình đào tạo. Đào tạo từ xa và đặc điểm của nó cũng được phân tích bên cạnh các loại nghiên cứu về sinh viên tốt nghiệp để làm cơ sở tổng hợp nên khung lý thuyết về nội dung cần tìm hiểu ở sinh viên tốt nghiệp phục vụ đề tài nghiên cứu. 2.1- Giáo dục đại học Theo UNESCO (Cabal, 1993), cơ sở giáo dục đại học (GDĐH) là nơi thực hiện giáo dục đại học với 3 sứ mạng chính, và đó cũng là mục tiêu và mục đích của cơ sở giáo dục đại học: nghiên cứu, giảng dạy và phục vụ. Những mục tiêu này có thể đạt được thông qua những hoạt động của cơ sở giáo dục đại học. Cơ sở giáo dục đại học có nhiệm vụ truyền bá và phổ biến kiến thức, và trên hết, cơ sở giáo dục đại học phải sáng tạo, nâng cao nghiên cứu khoa học, phát minh, sáng kiến. Ngoài ra, phục vụ là nhiệm vụ xã hội hay vai trò xã hội của cơ sở giáo dục đại học tạo nên cầu nối giữa một bên là vai trò giáo dục và phát triển tri thức và một bên là sự phát triển xã hội. Trường đại học không những phục vụ bộ phận sản xuất của xã hội mà còn đóng góp vào sự phát triển kinh tế và xã hội, bảo tồn và chuyển giao di sản văn hóa, bảo vệ môi trường, cải tiến toàn thể hệ thống giáo dục, theo đuổi sự công bằng và vượt trội, khuyến khích sự thông hiểu và hợp tác quốc tế. Như thế giáo dục đại 17 học bao gồm các hoạt động giảng dạy, nghiên cứu, thực tập và phụng sự xã hội của các cơ sở giáo dục đại học. 2.2- Đào tạo từ xa 2.2.1- Định nghĩa ĐTTX là một quá trình đào tạo tưởng như là có sự tách biệt giữa người dạy và người học về mặt không gian và thời gian (Keegan, 1996). ĐTTX đã thay đổi ngoạn mục trong thời gian gần đây. Nó ngày càng phát triển thành một hình thức đào tạo được chấp nhận rộng rãi thay thế cho các hình thức đào tạo truyền thống (Gunawardena & McIsaac, 2004). Các chương trình ĐTTX ngày càng hoàn thiện, bổ sung kịp thời những biện pháp nâng cao hiệu quả đào tạo như việc gia tăng và đa dạng hóa các hoạt động hỗ trợ học tập cho sinh viên. Giảng viên ngày càng được huấn luyện và trở nên có kinh nghiệm hơn với việc giảng dạy từ xa. Cơ sở đào tạo đã cung cấp đường dây nóng, email, hay diễn đàn để giải đáp thắc mắc cho sinh viên về nội dung học tập. Kỹ thuật và công nghệ đã giúp tạo nên quá trình tương tác giữa thầy và trò như những gì trong lớp học thật vẫn xảy ra. Sinh viên ngày càng quen với máy tính, internet và học trực tuyến. Tất cả các yếu tố trên tạo nên việc gia tăng hiệu quả của ĐTTX trong thời gian qua. Nhiều chương trình ĐTTX được phát triển để đáp ứng nhu cầu giáo dục đại học, phù hợp với môi trường học tập mềm dẻo, học tập thường xuyên và học tập suốt đời. Mặc dù ĐTTX vẫn dùng để dạy cho học sinh tiểu học hay trung học phổ thông, người học từ xa chủ yếu là người lớn theo học các chương trình đại học. 2.2.2- Các thế hệ ĐTTX Theo thời gian có thể tổng kết được 4 giai đoạn ĐTTX (UNESCO, 2002a). Mỗi giai đoạn có hình thức tổ chức riêng xuất phát từ phương tiện hay môi trường truyền tải kiến thức phổ biến vào thời điểm đó. 18 Thế hệ đầu tiên của ĐTTX xuất hiện khoảng 2 thế kỷ trước (Moore, DicksonDeane & Galyen, 2011), là đào tạo hàm thụ, vẫn còn được sử dụng rộng rãi đến ngày nay đặc biệt tại các nước đang phát triển. Đào tạo hàm thụ dựa vào tài liệu in ấn kèm theo băng hình, băng tiếng và liên lạc qua bưu điện và điện thoại. Thế hệ thứ hai sử dụng hệ thống truyền thanh và truyền hình trong đào tạo. Bài giảng trong lớp được ghi hình hay thu âm lại rồi truyền đến cho người học hay truyền trực tiếp. Hình thức này vẫn được áp dụng hiện nay và được kết hợp với internet để gia tăng tương tác giữa thầy và người học (Hannay & Newvine, 2006). Một số trường cung cấp thêm hỗ trợ học tập tại lớp. Thế hệ thứ ba sử dụng hệ thống đa phương tiện bao gồm tài liệu in ấn, băng hình, băng tiếng tất cả được số hóa và bài giảng trên mạng. Việc cung cấp thêm hỗ trợ học tập tại lớp vẫn được thực hiện. Các chương trình đào tạo thường được chuẩn bị thông qua nhóm chuyên gia (giảng viên, kỹ thuật viên…) để truyền đến cho các nhóm người học có số lượng lớn. Thế hệ thứ tư dựa vào internet, hiện đang được áp dụng rộng rãi trên thế giới. Bài giảng đa phương tiện (tài liệu, băng hình, băng tiếng và bài giảng) được số hóa và được truyền đến từng cá nhân qua máy tính, cùng với việc tiếp cận cơ sở dữ liệu, thư viện điện tử giúp thực hiện được việc tương tác giữa thầy-trò, trò-trò, cá nhân-cá nhân, cá nhân-tập thể và tập thể-tập thể, có sự tương tác theo thời gian thực hay không theo thời gian thực. 2.2.3- Lợi ích và rào cản đối với ĐTTX Lợi ích của ĐTTX ngày càng được xác lập rõ rệt. Thứ nhất, ĐTTX thúc đẩy sự cởi mở của nền giáo dục quốc dân, tạo cơ hội cho các đối tượng gặp khó khăn về thời gian, địa điểm, hoàn cảnh kinh tế, tuổi tác, trình độ tiếp cận tri thức. Hình thức đào tạo mềm dẽo, linh hoạt này tạo điều kiện cho việc học tập suốt đời và giáo dục cho mọi người. Xã hội càng phát triển, nhu cầu đào tạo thường xuyên của con người càng trở nên bức thiết, việc cập nhật thông tin, công nghệ mới luôn đòi hỏi con người ở mọi lứa tuổi cần phải học. Mặt khác, tầm với và sức phủ của các cơ sở 19 đào tạo truyền thống có hạn nên luôn có thiệt thòi cho những người sinh sống, công tác ở vùng sâu vùng xa, vùng còn khó khăn. Ðào tạo từ xa giúp khắc phục những hạn chế của đào tạo truyền thống (Belawati, 2010). Thứ hai là đối với cá nhân người học. ĐTTX giúp sinh viên tiết kiệm thời gian vì họ không cần phải di chuyển đến trường. Sinh viên có thể học theo thời gian biểu tự chọn phù hợp với hoàn cảnh của họ. Ngoài ra với việc kiến thức và thông tin thay đổi nhanh chóng, các nhà chuyên môn có thể luôn cập nhật với kiến thức mới mà không cần phải di chuyển xa đến nơi cung cấp các khóa bồi dưỡng chuyên môn. Với những môn học trên mạng giảng viên cũng không cần phải di chuyển và có thể giảng dạy từ nhà. Lợi ích thứ ba là tiết kiệm chi phí. Chi phí giảng dạy cũng có thể được tiết kiệm vì các cơ sở học khác nhau có thể có cùng một giảng viên và với những môn học trên mạng giảng viên có thể giảng dạy cho nhiều người hơn (Wheatkey & Greer, 1995). Tuy nhiên ĐTTX cũng có những vấn đề do đặc điểm đào tạo của mình tạo nên. Vấn đề thứ nhất là khó đảm bảo chất lượng giảng dạy từ xa. Người quản lý và giảng viên cho rằng chất lượng lớp dạy từ xa chỉ thường thấp hơn hoặc bằng chất lượng của lớp học truyền thống, nên họ thường chấp nhận sự dễ dãi trong đào tạo, không quá lưu tâm đến việc đảm bảo chất lượng đào tạo. Bên cạnh đó, khi giảng dạy giảng viên cũng khó điều chỉnh nội dung bài giảng hay phương pháp linh hoạt, kịp thời tùy vào tình hình, do không tiếp xúc trực tiếp với sinh viên và tất cả điều này có thể ảnh hưởng đến chất lượng chương trình và kết quả học của sinh viên (Valentine, 2002). Vấn đề thứ hai liên quan đến người học. Không phải tất cả sinh viên đều phù hợp với loại hình học tập này (Hannay và Newvine, 2006). Sinh viên dễ tiếp thu kiến thức thuộc lĩnh vực xã hội- nhân văn hay quản lý hơn. Họ có thể tiếp nhận khó khăn kiến thức liên quan đến kỹ thuật, khoa học hay định lượng. Ngoài ra, sinh viên cần có kiến thức tin học và điều kiện tiếp cận với internet đặc biệt với khuynh 20