Tài liệu Khái niệm, phân loại, tác dụng của thẻ thanh toán

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 Lêi nãi ®Çu HiÖn nay, tríc xu híng toµn cÇu ho¸ ®ang trë thµnh mét ®Æc trng phæ biÕn cña sù ph¸t triÓn thÕ giíi, nã bao trïm toµn bé ®êi sèng cña céng ®ång d©n téc ë nh÷ng møc ®é vµ quy m« ngµy cµng s©u s¾c h¬n. Nhng vÊn ®Ò quan träng h¬n ë chç, tÊt c¶ c¸c quèc gia dêng nh ®Òu bÞ cuèn vµo vßng xo¸y chung Êy. §iÒu ®ã chøng tá r»ng toµn cÇu ho¸ kh«ng thÓ lµ qu¸ tr×nh ®Èy lïi lÞch sö mµ lµ xu híng kh¸ch quan cña chÝnh thêi ®¹i. Còng chÝnh v× lÏ ®ã ngµy 27/11/2001, Bé ChÝnh trÞ ®· ban hµnh nghÞ quyÕt sè 07 - NQ/HN vÒ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ nh»m ®Þnh híng cho qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cña níc ta trong thêi kú ®æi míi. §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø IX (4/2001) ®· kh¼ng ®Þnh “ph¸t huy cao néi lùc, ®ång thêi tranh thñ nguån lùc tõ bªn ngoµi chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®Ó ph¸t triÓn nhanh, cã hiÖu qu¶ vµ bÒn v÷ng”. ViÖt Nam ®ang trong qu¸ tr×nh ®µm ph¸n gia nhËp vµo Tæ chøc Th¬ng m¹i thÕ giíi. Nªn viÖc nghiªn cøu vµ t×m hiÓu vÒ tæ chøc nµy lµ yªu cÇu tÊt yÕu kh«ng chØ ®èi víi §¶ng vµ Nhµ níc ta mµ cßn ®èi víi toµn d©n mµ ®Æc biÖt lµ c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam tríc sù c¹nh tranh gay g¾t cña thÞ trêng thÕ giíi nh»m n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh trªn thÞ trêng thÕ giíi nh»m gióp ViÖt Nam sím gia nhËp vµo WTO tríc n¨m 2005. Do vËy em chän nghiªn cøu ®Ò tµi “Tæ chøc th¬ng m¹i thÕ giíi WTO vµ c¸c gi¶i ph¸p ®Èy nhanh tiÕn tr×nh gia nhËp cña ViÖt Nam ”. Bè côc cña ®Ò tµi ®îc ph©n bæ gåm ba ch¬ng Ch¬ng I: Tæng quan vÒ tæ chøc th¬ng m¹i thÕ giíi Ch¬ng II: TiÕn tr×nh gia nhËp Tæ chøc Th¬ng m¹i thÕ giíi cña ViÖt Nam Ch¬ng III: C¸c gi¶i ph¸p nh»m ®Èy nhanh tiÕn tr×nh gia nhËp cña ViÖt Nam §Ò tµi nghiªn cøu dùa trªn quan ®iÓm duy vËt biÖn chøng, duy vËt lÞch sö, ®ång thêi sö dông tæng hîp c¸c ph¬ng ph¸p ph©n tÝch ho¹t ®éng kinh tÕ tµi chÝnh, ph©n tæ thèng kª, ph¬ng ph¸p ngo¹i suy, ph¬ng ph¸p t¬ng quan. §Ó kh¶o s¸t, ph©n tÝch thùc tiÔn trong ®Ò tµi sö dông sè liÖu thèng kª chÝnh thøc cña c¸c Bé, Ban, ngµnh liªn quan. MÆc dï cã nhiÒu cè g¾ng trong su tËp vµ nghiªn cøu nhng do nh÷ng h¹n chÕ vÒ t liÖu, ch¾c ch¾n kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt nhÊt ®Þnh, em rÊt mong nhËn ®îc nh÷ng ý kiÕn ®ãng gãp ch©n thµnh cña c¸c thµy c« vµ c¸c b¹n nh»m gióp em hoµn thiÖn ®Ò tµi nµy. Em xin ch©n thµnh c¸m ¬n c« NguyÔn Thuý Hång ®· híngdÉn, gióp ®ì vµ t¹o ®iÒu kiÖn tèt cho em hoµn thµnh ®Ò tµi nµy. 1 Ch¬ng I Tæng quan vÒ Tæ chøc th¬ng m¹i thÕ giíi - WTO 1. Tõ GATT ®Õn WTO 1.1. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh GATT N¨m 1944, khi chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø hai ®ang ®i vµo giai ®o¹n kÕt thóc, th× t¹i Bretton Woods, 44 quèc gia t b¶n ®· tæ chøc mét héi nghÞ quèc tÕ gäi lµ héi nghÞ Bretton Woods. T¹i héi nghÞ nµy, c¸c quèc gia ®· thµnh lËp hai tæ chøc kinh tÕ lµ Quü tiÒn tÖ quèc tÕ (IMF) vµ Ng©n hµng t¸i thiÕt vµ ph¸t triÓn quèc tÕ (IBRD ®©y lµ tiÒn th©n cho Ng©n hµng thÕ giíi sau nµy), ®ång thêi ®· ®i ®Õn mét quyÕt ®Þnh lµ thµnh lËp ra mét Tæ chøc Th¬ng m¹i quèc tÕ, gäi t¾t lµ ITO. Trong khu«n khæ cña Liªn hîp quèc, ®· cã ba Héi nghÞ quèc tÕ ®· ®îc tæ chøc (London, th¸ng 10/1946; t¹i Geneva, th¸ng 8/1947 vµ t¹i La Havana tõ th¸ng 11/1947 ®Õn th¸ng 3/1948) nh»m so¹n th¶o ra v¨n kiÖn thµnh lËp ITO cã tªn gäi lµ “HiÕn ch¬ng La Havana”. Môc tiªu cña ITO ®îc quy ®Þnh trong HiÕn ch¬ng La Havana lµ t¹o viÖc lµm ®Çy ®ñ vµ t¨ng trëng th¬ng m¹i. V× vËy, ®Ó ®¹t ®îc hai môc tiªu nãi trªn, HiÕn ch¬ng ®· ®Ò ra bèn biÖn ph¸p hµnh ®éng chñ yÕu: t¸i thiÕt vµ ph¸t triÓn kinh tÕ; tÊt c¶ c¸c níc ®Òu ®îc tiÕp cËn víi c¸c nguån cung cÊp nguyªn liÖu vµ yÕu tè s¶n xuÊt kh¸c trªn c¬ së b×nh ®¼ng; c¾t gi¶m c¸c trë ng¹i ®èi víi th¬ng m¹i quèc tÕ; hîp t¸c vµ t vÊn víi ITO. Tuy nhiªn, qu¸ tr×nh ®µm ph¸n ®Ó ®i ®Õn HiÕn ch¬ng ITO ®· cho thÊy nh÷ng bÊt ®ång s©u s¾c gi÷a Mü, T©y ¢u víi c¸c níc ®ang ph¸t triÓn vÒ môc tiªu vµ nh÷ng u tiªn cña ITO. Trong khi môc tiªu quan träng nhÊt cña Mü lµ më cöa thÞ trêng c¸c níc T©y ¢u vµ NhËt B¶n, nhÊt lµ h¹n chÕ ®Õn møc tèi ®a c¸c hµng rµo thuÕ quan, tù do ho¸ th¬ng m¹i trªn c¬ së b×nh ®¼ng vµ tèi huÖ quèc th× c¸c níc ®ang ph¸t triÓn nh Trung Quèc, Ên §é, Lib¨ng.. l¹i c¬ng quyÕt chèng l¹i c¸c ®iÒu kho¶n tèi huÖ quèc v× cho r»ng c¸c ®iÒu kho¶n nµy sÏ ®Æt nh÷ng níc trªn r¬i vµo thÕ b×nh ®¼ng trªn danh nghÜa nhng l¹i bÊt b×nh ®¼ng trªn thùc tÕ. ChÝnh nh÷ng m©u thuÉn trªn ®· khiÕn cho HiÕn ch¬ng La Havana kh«ng bao giê cã hiÖu lùc vµ ITO còng kh«ng bao giê ra ®êi. Tuy nhiªn, song song víi c¸c vßng ®µm ph¸n cho viÖc ra ®êi ITO, th× ë Genever, ngµy 30/10/1947, ®¹i diÖn cña 23 níc ®· ®i ®Õn mét tho¶ thuËn c¾t gi¶m thuÕ quan ®èi víi kho¶ng mét nöa sè hµng ho¸ trong th¬ng m¹i quèc tÕ, ®ång thêi ®· ký kÕt NghÞ ®Þnh th ¸p dông t¹m thêi “HiÖp ®Þnh chung vÒ thuÕ quan vµ Th¬ng m¹i”, gäi t¾t lµ GATT 1947. ChÝnh viÖc HiÕn ch¬ng La Havana kh«ng ®îc phª chuÈn, nªn HiÖp ®Þnh GATT víi 38 ®iÒu ®· ®îc c¸c níc ¸p dông “t¹m thêi” trong h¬n 40 n¨m nh lµ mét hiÖp ®Þnh ®a ph¬ng duy nhÊt, ®iÒu chØnh c¸c qua hÖ th¬ng m¹i quèc tÕ. Sau gÇn nöa thÕ kû tån t¹i vµ ph¸t triÓn, GATT ®· trë thµnh mét thÓ chÕ vµ ph¸p lý cña nÒn th¬ng m¹i quèc tÕ còng nh ®· trë thµnh thÓ chÕ mËu dÞch ®a ph¬ng qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh ho¹t ®éng mËu dÞch cña c¸c níc sau khi tiÕn tr×nh thµnh lËp Tæ chøc MËu dÞch quèc tÕ bÞ ®øt qu·ng. Tuy chØ lµ mét “b¶n hiÖp ®Þnh qu©n tö” mang tÝnh t¹m thêi song nã l¹i cã t¸c dông rÊt lín trong viÖc ®¶m b¶o vµ thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña nÒn mËu dÞch quèc tÕ sau chiÕn tranh. GATT ®· trë thµnh “n«i ®µm ph¸n” cña mËu dÞch quèc tÕ, ph¸t ®éng vµ thóc ®Èy tiÕn tr×nh tù do ho¸ mËu dÞch gi÷a c¸c níc; GATT còng ®· trë thµnh n¬i gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp mËu dÞch quèc tÕ, ®iÒu hoµ nh÷ng m©u thuÉn vµ va ch¹m vÒ mËu dÞch quèc tÕ gi÷a c¸c níc. GATT ®· th«ng qua nh÷ng chÕ ®é vµ c¬ chÕ vÒ mËu dÞch cña c¸c níc ®ang ph¸t triÓn, cã mét t¸c dông nhÊt ®Þnh trong viÖc thóc ®Èy sù ph¸t triÓn vÒ kinh tÕ vµ mËu dÞch cña c¸c níc ®ang ph¸t triÓn. 2 Hµng n¨m c¸c thµnh viªn nhãm häp ®Ó v¹ch ra chÝnh s¸ch c¬ b¶n cña GATT, mçi quèc gia thµnh viªn cã mét phiÕu. ChÕ ®é ®a sè phiÕu ®îc t«n träng nh»m tr¸nh viÖc rêi xa c¸c nghÜa vô cô thÓ mµ GATT quy ®Þnh. C¸c tiÓu ban hßa gi¶i ®îc x¸c lËp nh»m gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp trong th¬ng m¹i. Tõ vßng ®µm ph¸n ®Çu tiªn n¨m1947, GATT dÇn dÇn ®îc hoµn thiÖn qua c¸c lÇn tu chØnh nhng vÉn dùa trªn 3 nguyªn t¾c c¬ b¶n sau: Kh«ng ph©n biÖt ®èi xö trong th¬ng m¹i quèc tÕ c¸c níc thµnh viªn dµnh cho nhau quy chÕ tèi huÖ quèc (Most Favored Nation - MFN) ®èi víi hµng ho¸ nhËp khÈu, bÊt cø xuÊt xø hµng ho¸ lµ cña quèc gia nµo ®i n÷a. Kh«ng ®îc b¶o hé nÒn c«ng nghiÖp trong níc b»ng chÝnh s¸ch ph©n biÖt ®èi xö vµ c¸c gi¶i ph¸p th¬ng m¹i kh¸c nh h¹n ng¹ch xuÊt khÈu. NhÊn m¹nh vµo viÖc tiÕp xóc vµ tham vÊn ®Ó tr¸nh x©m ph¹m lîi Ých th¬ng m¹i lÉn thuÕ, còng nh c¸c rµo c¶n th¬ng m¹i kh¸c vµ ghi l¹i kÕt qu¶ ®µm ph¸n trong mét v¨n b¶n cã gi¸ trÞ ph¸p lý. Tuy nhiªn vÉn tån t¹i mét sè ngo¹i lÖ trong c¸c nguyªn t¾c trªn. Ch¼ng h¹n, ë nguyªn t¾c “kh«ng ph©n biÖt ®èi xö” ®îc thÓ hiÖn trong ®iÒu kho¶n “tèi huÖ quèc”, theo ®ã kh«ng cho phÐp u ®·i mËu dÞch ®èi víi bÊt kú quèc gia nµo h¬n so víi nh÷ng thµnh kh¸c viªn ký kÕt GATT. Nhng trong c¸c khu vùc mËu dÞch tù do (cßn gäi lµ liªn minh thuÕ quan - Customs Unions) th× c¸c thµnh viªn trong khu vùc hoÆc trong liªn minh ®Òu ®îc u ®·i h¬n. Hay ë nguyªn t¾c “cÊm trî cÊp cho xuÊt khÈu” cã nghÜa lµ c¸c nhµ s¶n xuÊt néi ®Þa kh«ng ®îc hëng nh÷ng lîi Ých hoÆc u ®·i nµo khiÕn hä chiÕm u thÕ trªn thÞ trêng níc ngoµi. Ngo¹i lÖ cña nguyªn t¾c nµy dµnh cho mÆt hµng n«ng s¶n. Ngoµi mÆt hµng n«ng s¶n ra, nÕu cã trî cÊp u ®·i kh¸c th× c¸c níc ®îc quyÒn ¸p dông chÝnh s¸ch thuÕ quan ph©n biÖt ®èi xö nh»m lµm ®èi träng víi nh÷ng trî cÊp nµy, gäi lµ thuÕ quan bï trõ. 1.2. KÕt qu¶ ho¹t ®éng cña GATT Tõ n¨m 1947 ®Õn n¨m 1994, ®· cã 8 vßng ®µm ph¸n th¬ng m¹i ®a ph¬ng ®îc tiÕn hµnh trong khu«n khæ GATT 1947. Néi dung cña c¸c vßng ®µm ph¸n ®· ®îc më réng dÇn tõ c¾t gi¶m thuÕ quan vµ biÖn ph¸p phi thuÕ quan ®Õn c¶i c¸ch hÖ thèng ph¸p lý, c¬ chÕ gi¶i quyÕt tranh chÊp cña GATT. KÕt qu¶ chÝnh ®¹t ®îc qua 8 vßng ®µm ph¸n cã thÓ ®îc tãm t¾t nh sau: N¨m vßng ®µm ph¸n ®Çu tiªn trong khu«n khæ GATT cã néi dung vÒ c¾t gi¶m thuÕ quan ®èi víi c¸c s¶n phÈm chÕ biÕn vµ sö dông ph¬ng ph¸p c¾t gi¶m song ph¬ng. Theo ph¬ng ph¸p nµy, c¸c bªn ký kÕt cã liªn quan sÏ ®µm ph¸n song ph¬ng víi nhau ®Ó c¾t gi¶m thuÕ quan ®èi víi tõng s¶n phÈm cô thÓ. Tæng céng qua 5 vßng ®µm ph¸n ®· cã gÇn 60.000 s¶n phÈm ®îc c¾t gi¶m thuÕ quan. Vßng Kennedy ®· ®a ®Õn viÖc c¾t gi¶m trung b×nh 35% ®èi víi h¬n 30.000 h¹ng môc thuÕ, ®ång thêi còng ®¹t ®îc thµnh c«ng ®Çu tiªn trong lÜnh vùc gi¶m thiÓu c¸c hµng rµo phi thuÕ quan trong lÜnh vùc gi¶m thiÓu c¸c hµng rµo phi thuÕ quan víi viÖc th«ng qua nh÷ng quy ®Þnh ®Çu tiªn vÒ chèng ph¸ gi¸ vµ trÞ gi¸ h¶i quan. VÒ thuÕ quan, vßng Tokyo ®· ®¹t ®îc nh÷ng kÕt qu¶ rÊt lín: møc thuÕ quan cña c¸c níc ph¸t triÓn ®èi víi c¸c s¶n phÈm c«ng nghiÖp gi¶m trung b×nh 30%, dÉn ®Õn møc thuÕ quan trung b×nh cña c¸c níc nµy chØ cßn 6%. Trong lÜnh vùc phi thuÕ quan, vßng Tokyo ®· th«ng qua ®îc 5 “bé luËt” (code) vÒ c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan: trî cÊp; trÞ gi¸ h¶i quan; mua s¾m chÝnh phñ; tiªu chuÈn kü thuËt vµ thñ tôc cÊp phÐp nhËp khÈu vµ hai tho¶ thuËn vÒ n«ng nghiÖp vµ mét tho¶ thuËn vÒ c«ng nghiÖp hµng kh«ng. Vßng ®µm ph¸n tæng thÓ Uruguay (1986 - 1993, 123 níc): vßng Tokyo võa kÕt thóc, Mü ®· ®a ra mét ®Ò nghÞ më tiÕp mét vßng ®µm ph¸n míi. §Ò nghÞ nµy cña Mü nh»m 3 môc tiªu chiÕn lîc: ®èi phã víi nh÷ng thÕ lùc b¶o hé t¹i Mü vèn rÊt bùc tøc vÒ viÖc Mü thêng xuyªn bÞ nhËp siªu lín trong th¬ng m¹i víi 3 NhËt B¶n, T©y ¢u vµ mét sè níc vµ nÒn kinh tÕ c«ng nghiÖp ho¸ míi; ¸p ®Æt nh÷ng t tëng cña chñ nghÜa tù do kinh tÕ cña Reagan ®èi víi T©y ¢u, NhËt B¶n vµ c¸c níc ®ang ph¸t triÓn; gi¶i quyÕt døt ®iÓm c¸c hå s¬ tranh chÊp vÒ n«ng nghiÖp, dÞch vô vµ v¨n ho¸ víi T©y ¢u vµ c¸c níc kh¸c. 1.3. Nh÷ng h¹n chÕ cña GATT Do b¶n th©n nã cßn tån t¹i nhiÒu bÊt cËp rÊt khã kh¾c phôc nªn GATT ngµy cµng béc lé nhiÒu h¹n chÕ tríc trµo lu toµn cÇu ho¸ kinh tÕ ®ang diÔn ra ngµy cµng nhanh, m¹nh vµ s©u s¾c trªn mäi lÜnh vùc cña ®êi sèng x· héi. §iÒu nµy chñ yÕu ®îc biÓu hiÖn ë nh÷ng ®iÓm sau: VÒ vÞ trÝ, GATT chØ lµ mét “b¶n hiÖp ®Þnh qu©n tö” mang tÝnh t¹m thêi chø kh«ng ph¶i lµ mét tæ chøc quèc tÕ chÝnh thøc, kh«ng cã t c¸ch chñ thÓ luËt quèc tÕ. VÞ trÝ kh«ng chÝnh thøc nµy cña GATT ®· g©y trë ng¹i cho nã trong viÖc tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng th«ng thêng, h¹n chÕ nã trong viÖc ph¸t huy chøc n¨ng cña m×nh, lµm gi¶m bít quyÒn lùc cña nã víi t c¸ch lµ mét tæ chøc qu¶n lý vµ ®iÒu hoµ c¸c ho¹t ®éng mËu dÞch quèc tÕ. Ph¹m vi qu¶n lý cña GATT qu¸ nhá hÑp v× chØ h¹n chÕ ë lÜnh vùc mËu dÞch hµng ho¸. Nhng trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn mËu dÞch vµ kinh tÕ, mËu dÞch dÞch vô ph¸t triÓn hÕt søc nhanh chãng, ngµy cµng ®ãng vai trß quan träng. H¬n n÷a sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi ngµy cµng mang ®Æc trng cña nÒn kinh tÕ tri thøc, lµm thÕ nµo ®Ó b¶o hé quyÒn së h÷u trÝ tuÖ trong ho¹t ®éng th¬ng m¹i quèc tÕ ®· trë thµnh mét chñ ®Ò quan träng. Râ rµng lµ thÓ chÕ GATT hiÖn nay rÊt khã cã thÓ ®¸p øng nhu cÇu ph¸t triÓn mËu dÞch vµ kinh tÕ quèc tÕ. Quy t¾c cña GATT rÊt kh«ng chÆt chÏ, cßn nhiÒu kÏ hë. §iÒu nµy chñ yÕu thÓ hiÖn ë nh÷ng ®iÓm sau: Thø nhÊt, néi dung cña rÊt nhiÒu quy t¾c trong GATT cßn m¬ hå, thiÕu nh÷ng tiªu chuÈn râ rµng. Thø hai, cßn nhiÒu kho¶n ngo¹i lÖ. Thø ba, cßn trµn lan nhiÒu biÖn ph¸p “Khu vùc x¸m” nh h¹n chÕ xuÊt khÈu tù nguyÖn, s¾p xÕp cã trËt tù... Nh÷ng h¹n chÕ trªn ®©y trong c¸c quy t¾c cña GATT ®· ¶nh hëng nghiªm träng ®Õn tÝnh quyÒn uy vµ tÝnh hiÖu qu¶ cña thÓ chÕ mËu dÞch ®a ph¬ng, nÕu kÐo dµi sÏ g©y biÕn ®éng trong toµn bé thÓ chÕ cña GATT. Trong c¬ chÕ gi¶i quyÕt tranh chÊp cña GATT cßn tån t¹i nhiÒu h¹n chÕ nghiªm träng. BiÓu hiÖn chñ yÕu: quyÒn lùc tæ, nhãm chuyªn gia rÊt nhá, qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt tranh chÊp qu¸ dµi sau khi kiÓm tra, gi¸m s¸t, kh«ng cã hiÖu lùc. §Æc biÖt lµ nguyªn t¾c “toµn thÓ nhÊt trÝ ®ång ý” mµ GATT sö dông ®Ó gi¶i quyÕt tranh chÊp, nguyªn t¾c kh¾t khe nµy ®· dÉn ®Õn hiÖn tîng kÕt qu¶ gi¶i quyÕt tranh chÊp cña GATT kh«ng thÓ thùc thi cã hiÖu qu¶. Nh vËy, khi níc thµnh viªn, nhÊt lµ nh÷ng níc thµnh viªn cã quy m« mËu dÞch vµ thùc lùc kinh tÕ hïng hËu vi ph¹m c¸c nguyªn t¾c mËu dÞch ®a ph¬ng ®· kh«ng bÞ trõng ph¹t mét c¸ch ®Ých ®¸ng, do vËy thêng xuyªn ®Æt toµn bé thÓ chÕ mËu dÞch ®a ph¬ng tríc nguy c¬ tan vì 2. Môc tiªu, chøc n¨ng vµ nguyªn t¾c ph¸p lý cña WTO 2.1. Sù h×nh thµnh Tæ chøc Th¬ng m¹i thÕ giíi - WTO §øng tríc nh÷ng h¹n chÕ néi t¹i kh«ng thÓ gi¶i quyÕt cña GATT vµ ®Ó ®¸p øng nhu cÇu ph¸t triÓn toµn cÇu ho¸ mËu dÞch vµ kinh tÕ quèc tÕ ngµy cµng phøc t¹p, c¸c bªn tham gia vßng ®µm ph¸n Urugoay ®· quyÕt ®Þnh thiÕt lËp mét thÓ chÕ mËu dÞch ®a ph¬ng míi - Tæ chøc th¬ng m¹i thÕ giíi (World Trade Orgnization - WTO) vµo ngµy 1/1/1995. WTO cã trô së t¹i Geneva ngµy 31/12/1994, c¸c níc vµ khu vùc tham gia GATT tríc ®©y sau khi ®ång lo¹t tiÕp nhËn b¶n hiÖp ®Þnh ®µm ph¸n Urugoay ®· trë thµnh c¸c bªn ®Çu tiªn tham gia ký kÕt ®iÒu íc cña WTO. WTO lµ tæ chøc quèc tÕ lín nhÊt vµ ®Çu tiªn trong viÖc thiÕt lËp c¸c tho¶ thuËn vµ cam kÕt chung trªn 4 quy m« toµn cÇu trong lÜnh vùc th¬ng m¹i vµ ph¸t triÓn kinh tÕ nãi chung. WTO ra ®êi ®· ®¸nh dÊu sù ra ®êi cña mét thÓ chÕ mËu dÞch ®a ph¬ng míi, tõ ®ã, mËu dÞch quèc tÕ ®· bíc vµo mét thêi ®¹i míi - thêi ®¹i cña WTO. Víi t c¸ch lµ mét tæ chøc th¬ng m¹i cña tÊt c¶ c¸c níc trªn thÕ giíi, WTO thùc hiÖn nh÷ng môc tiªu ®· ®îc nªu trong Lêi nãi ®Çu cña HiÖp ®Þnh GATT 1947 lµ n©ng cao møc sèng cña nh©n d©n c¸c níc thµnh viªn, ®¶m b¶o viÖc lµm vµ thóc ®Èy t¨ng trëng kinh tÕ vµ th¬ng m¹i, sö dông cã hiÖu qu¶ nhÊt c¸c nguån lùc cña thÕ giíi. 2.2. Môc tiªu cña WTO Cô thÓ, WTO cã 3 môc tiªu sau Thóc ®Èy t¨ng trëng th¬ng m¹i hµng ho¸ vµ dÞch vô trªn thÕ giíi, phôc vô cho sù ph¸t triÓn æn ®Þnh, bÒn v÷ng vµ b¶o vÖ m«i trêng; Thóc ®Èy sù ph¸t triÓn c¸c thÓ chÕ thÞ trêng, gi¶i quyÕt c¸c bÊt ®ång vµ tranh chÊp th¬ng m¹i gi÷a c¸c níc thµnh viªn trong khu«n khæ cña hÖ thèng th¬ng m¹i ®a ph¬ng, phï hîp víi c¸c nguyªn t¾c c¬ b¶n cña C«ng ph¸p quèc tÕ; ®¶m b¶o cho c¸c níc ®ang ph¸t triÓn vµ ®Æc biÖt lµ c¸c níc kÐm ph¸t triÓn nhÊt ®îc thô hëng nh÷ng lîi Ých thùc sù tõ sù t¨ng trëng cña th¬ng m¹i quèc tÕ, phï hîp víi nhu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c níc nµy vµ khuyÕn khÝch c¸c níc nµy ngµy cµng héi nhËp s©u réng h¬n vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi; N©ng cao møc sèng, t¹o c«ng ¨n, viÖc lµm cho ngêi d©n c¸c níc thµnh viªn, b¶o ®¶m c¸c quyÒn vµ tiªu chuÈn lao ®éng tèi thiÓu ®îc t«n träng. 2.3. C¸c nguyªn t¾c ph¸p lý cña WTO VÒ ph¬ng diÖn ph¸p lý, ®Þnh íc cuèi cïng cña vßng ®µm ph¸n Uruguay ký ngµy 15/4/1999 t¹i Marrakesh lµ mét v¨n kiÖn ph¸p lý cã ph¹m vi ®iÒu chØnh réng lín nhÊt vµ cã tÝnh chÊt kü thuËt ph¸p lý phøc t¹p nhÊt trong lÞch sö ngo¹i giao vµ luËt ph¸p quèc tÕ. Tæ chøc Th¬ng m¹i thÕ giíi ®îc x©y dùng trªn 4 nguyªn t¾c ph¸p lý nÒn t¶ng lµ: tèi huÖ quèc; ®·i ngé quèc gia, më cöa thÞ trêng vµ c¹nh tranh c«ng b»ng. 2.3.1. Nguyªn t¾c tèi huÖ quèc (MFN)(Most Favoured Nation), §©y lµ nguyªn t¾c ph¸p lý quan träng cña WTO. TÇm quan träng ®Æc biÖt cña MFN ®îc thÓ hiÖn ngay t¹i §iÒu I cña HiÖp ®Þnh GATT. Nguyªn t¾c MFN ®îc hiÓu lµ nÕu mét níc dµnh cho mét níc thµnh viªn mét sù ®èi xö u ®·i nµo ®ã th× níc nµy còng sÏ ph¶i dµnh sù u ®·i ®ã cho tÊt c¶ c¸c níc thµnh viªn kh¸c. Th«ng thêng nguyªn t¾c MFN ®îc quy ®Þnh trong c¸c HiÖp ®Þnh th¬ng m¹i song ph¬ng. Khi nguyªn t¾c MFN ®îc ¸p dông ®a ph¬ng ®èi víi tÊt c¶ c¸c níc thµnh viªn WTO th× còng ®ång nghÜa víi nguyªn t¾c b×nh ®¼ng vµ kh«ng ph©n biÖt ®èi xö v× tÊt c¶ c¸c níc sÏ dµnh cho nhau sù “®èi xö u ®·i nhÊt”. MÆc dï ®îc coi lµ “hßn ®¸ t¶ng” trong hÖ thèng th¬ng m¹i ®a ph¬ng. HiÖp ®Þnh GATT 1947 vµ WTO vÉn quy ®Þnh mét sè ngo¹i lÖ vµ miÔn trõ quan träng ®èi víi nguyªn t¾c MFN. VÝ dô nh ®iÒu XXIV cña GATT quy ®Þnh c¸c níc thµnh viªn trong c¸c hiÖp ®Þnh th¬ng m¹i khu vùc cã thÓ dµnh cho nhau sù ®èi xö u ®·i h¬n mang tÝnh chÊt ph©n biÖt ®èi xö víi c¸c níc thø ba, tr¸i víi nguyªn t¾c MFN. GATT 1947 còng cã hai miÔn trõ vÒ ®èi xö ®Æc biÖt vµ u ®·i h¬n víi c¸c níc ®ang ph¸t triÓn. MiÔn trõ thø nhÊt lµ quyÕt ®Þnh ngµy 25/6/1971 cña §¹i héi ®ång GATT vÒ viÖc thiÕt lËp “HÖ thèng u ®·i phæ cËp” (GSP - Global System of Trade Prefrences among Developing Countries) chØ ¸p dông cho hµng ho¸ xuÊt xø tõ c¸c níc ®ang ph¸t triÓn vµ chËm ph¸t triÓn. Trong khu«n khæ GSP, c¸c níc ph¸t triÓn cã thÓ thiÕt lËp mét sè møc thuÕ u ®·i hoÆc miÔn thuÕ quan cho mét sè nhãm mÆt hµng cã xuÊt xø tõ c¸c níc ®ang ph¸t triÓn vµ chËm ph¸t triÓn vµ kh«ng cã nghÜa vô ph¶i ¸p dông nh÷ng møc thuÕ quan u ®·i ®ã cho c¸c níc 5 ph¸t triÓn kh¸c theo nguyªn t¾c MFN. MiÔn trõ thø hai lµ quyÕt ®Þnh ngµy 26/11/1971 cña §¹i héi ®ång GATT vÒ “§µm ph¸n th¬ng m¹i gi÷a c¸c níc ®ang ph¸t triÓn”, cho phÐp c¸c níc nµy cã quyÒn ®µm ph¸n, ký kÕt nh÷ng hiÖp ®Þnh th¬ng m¹i dµnh cho nhau nh÷ng u ®·i h¬n vÒ thuÕ quan vµ kh«ng cã nghÜa vô ph¶i ¸p dông cho hµng ho¸ ®Õn tõ c¸c níc ph¸t triÓn. Trªn c¬ së quyÕt ®Þnh nµy, HiÖp ®Þnh vÒ “HÖ thèng u ®·i th¬ng m¹i toµn cÇu gi÷a c¸c níc ®ang ph¸t triÓn” ®· ®îc ký kÕt n¨m 1989. 2.3.2. Nguyªn t¾c ®·i ngé quèc gia (National Treatment - NT), Quy ®Þnh t¹i §iÒu III hiÖp ®Þnh GATT, §iÒu 17 GATS vµ §iÒu 3 TRIPS. Nguyªn t¾c NT ®îc hiÓu lµ hµng ho¸ nhËp khÈu, dÞch vô vµ quyÒn së h÷u trÝ tuÖ níc ngoµi ph¶i ®îc ®èi xö kh«ng kÐm thuËn lîi h¬n so víi hµng ho¸ cïng lo¹i trong níc. Trong khu«n khæ WTO, nguyªn t¾c NT chØ ¸p dông ®èi víi hµng ho¸, dÞch vô, c¸c quyÒn së h÷u trÝ tuÖ, cha ¸p dông ®èi víi c¸ nh©n vµ ph¸p nh©n. Ph¹m vi ¸p dông cña nguyªn t¾c NT ®èi víi hµng ho¸, dÞch vô vµ së h÷u trÝ tuÖ, viÖc ¸p dông nguyªn t¾c NT lµ mét nghÜa vô chung, cã nghÜa lµ hµng ho¸ vµ quyÒn së h÷u trÝ. 2.3.3. Nguyªn t¾c më cöa thÞ trêng Nguyªn t¾c më cöa thÞ trêng thùc chÊt lµ më cöa thÞ trêng cho hµng ho¸, dÞch vô vµ dÇu t níc ngoµi. Trong mét hÖ thèng th¬ng m¹i ®a ph¬ng, khi tÊt c¶ c¸c bªn tham gia ®Òu chÊp nhËn më cöa thÞ trêng cña m×nh th× ®iÒu ®ã ®ång nghÜa víi viÖc t¹o ra mét hÖ thèng th¬ng m¹i toµn cÇu më cöa VÒ mÆt chÝnh trÞ, “tiÕp cËn thÞ trêng” thÓ hiÖn nguyªn t¾c tù ho¸ th¬ng m¹i cña WTO. VÒ mÆt ph¸p lý, “tiÕp cËn thÞ trêng” thÓ hiÖn nghÜa vô cã tÝnh chÊt rµng buéc thùc hiÖn c¸c cam kÕt vÒ më cöa thÞ trêng mµ níc nµy chÊp nhËn khi ®µm ph¸n gia nhËp WTO. 2.3.4. Nguyªn t¾c c¹nh tranh c«ng b»ng C¹nh tranh c«ng b»ng (fair competition) thÓ hiÖn nguyªn t¾c “tù do c¹nh tranh trong nh÷ng ®iÒu kiÖn b×nh ®¼ng nh nhau” vµ ®îc c«ng nhËn trong ¸n lÖ cña Urugoay kiÖn 15 níc ph¸t triÓn (1962) vÒ viÖc ¸p dông c¸c møc thuÕ nhËp khÈu kh¸c nhau ®èi víi cïng mét lîng hµng nhËp khÈu. Do tÝnh chÊt nghiªm träng cña vô kiÖn, §¹i héi ®«ng GATT ®· ph¶i thµnh lËp mét Nhãm C«ng t¸c (Working Group) ®Ó xem xÐt vô nµy. Nhãm C«ng t¸c ®· cho kÕt luËn r»ng, viÖc ¸p ®Æt c¸c møc thuÕ kh¸c nhau nµy ®· lµm ®¶o lén nh÷ng “®iÒu kiÖn c¹nh tranh c«ng b»ng” mµ Urugoay cã quyÒn “mong ®îi”tõ phÝa nh÷ng níc ph¸t triÓn vµ ®· g©y thiÖt h¹i lîi Ých th¬ng m¹i cña Urugoay. Tõ nay c¸c níc ph¸t triÓn cã thÓ bÞ kiÖn ngay c¶ vÒ mÆt ph¸p lý kh«ng vi ph¹m c¸c ®iÒu kho¶n nµo trong hiÖp ®Þnh GATT nÕu c¸c níc nµy cã nh÷ng hµnh vi tr¸i víi “nguyªn t¾c c¹nh tranh c«ng b»ng”. Nãi tãm l¹i, theo quy ®Þnh trong hiÖp ®Þnh thµnh lËp, WTO ®· kh¾c phôc ®îc nh÷ng h¹n chÕ cña GATT tríc ®©y: Thø nhÊt, WTO lµ mét tæ chøc ph¸p nh©n cã t c¸ch chñ thÓ luËt quèc tÕ. Tæ chøc nµy cã ®iÒu lÖ h¼n hoi chø kh«ng ph¶i chØ mang tÝnh chÊt céng ®ång nh GATT, c¸c thµnh viªn cña nã cã kh¶ n¨ng ph¸p ®Þnh tÊt yÕu khi WTO thùc hiÖn chøc n¨ng cña m×nh; Thø hai, WTO cã ph¹m vi ho¹t ®éng réng h¬n GATT. Sù ra ®êi cña WTO gióp t¹o ra c¬ chÕ ph¸p lý ®iÒu chØnh th¬ng m¹i thÕ giíi trong c¸c lÜnh vùc míi lµ dÞch vô, ®Çu t vµ së h÷u trÝ tuÖ, ®ång thêi ®a vµo khu«n khæ th¬ng m¹i ®a ph¬ng hai lÜnh vùc lµ dÖt may vµ hµng n«ng s¶n; Thø ba, WTO cã chøc n¨ng gi¶i quyÕt tranh chÊp hiÖu lùc h¬n GATT, bëi v× tho¶ íc khã cã thÓ thùc thi nÕu kh«ng ®¹t ®îc sù nhÊt trÝ. WTO ®· kh¾c phôc ®îc 6 nh÷ng h¹n chÕ néi t¹i cña GATT ®ång thêi còng mang l¹i cho c¸c níc ph¸t triÓn nh÷ng quyÒn lùc lín h¬n, cã thÓ xãa bá ®îc hiÖn tîng c¸c níc ph¸t triÓn lîi dông c¬ chÕ gi¶i quyÕt tranh chÊp láng lÎo cña GATT ®Ó chÌn Ðp c¸c níc ®ang ph¸t triÓn ë mét møc ®é t¬ng ®èi; Nãi chung, so víi GATT, WTO lín m¹nh h¬n c¶ vÒ lîng vµ chÊt. Ph¹m vi ho¹t ®éng cña WTO bao trïm lªn hÇu hÕt c¸c lÜnh vùc cña ®êi sèng x· héi. C¬ chÕ ra quyÕt ®Þnh còng nh c¬ chÕ gi¶i quyÕt tranh chÊp ®· ®îc bæ xung cho phï hîp víi t×nh h×nh míi. Cho dï cã sù kh¸c biÖt nh thÕ, WTO vÉn theo ®êng lèi cña GATT ®Ó nh»m h¹n chÕ nh÷ng thiÖt h¹i trong th¬ng m¹i, còng t¬ng tù nh IMF nh»m h¹n chÕ nh÷ng thiÖt h¹i trong giao dÞch vÒ tµi chÝnh, lµm gi¶m sót tÝnh c¹nh tranh. Sù ra ®êi cña WTO vµo ngµy 1/1/1995 lµ bíc d¹o ®Çu cho triÓn väng nhÊt thÓ ho¸ vÒ ngo¹i th¬ng ë tÇm toµn thÕ giíi trong t¬ng lai. Cã lÏ sÏ cßn xa ®Ó tiÕn tíi kh¶ n¨ng hîp nhÊt vÒ ®¬n vÞ thanh to¸n, nhng víi nh÷ng bíc ph¸t triÓn nh kiÓu WTO, thÕ giíi sÏ tiÕn dÇn ®Õn tÇm vãc quy m« vÒ hîp t¸c- liªn kÕt - vµ thèng nhÊt vÒ kinh tÕ cho nh©n lo¹i trong thiªn niªn kû tíi. 3. Sù cÇn thiÕt gia nhËp Tæ chøc Th¬ng m¹i thÕ giíi - WTO Ngµy 1/1/1995, t¹i Urugoay, tæ chøc th¬ng m¹i thÕ giíi – WTO ra ®êi ®· ®¸nh dÊu mét sù chuyÓn ®æi lín lao trong nÒn kinh tÕ thÕ giíi. WTO ra ®êi ®· thay thÕ tæ chøc tiÒn nhiÖm GATT, tiÕn hµnh thóc ®Èy tù do ho¸ th¬ng m¹i quèc tÕ gi÷a c¸c níc thµnh viªn. §Õn nay, WTO ®· cã 144 thµnh viªn vµ cßn nhiÒu quèc gia kh¸c ®ang trong qu¸ tr×nh ®µm ph¸n gia nhËp. ViÖc ngµy cµng cã nhiÒu quèc gia muèn gia nhËp WTO ®· cho thÊy tÇm quan träng cña tæ chøc nµy. Thªm vµo ®ã, héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®ang lµ mét xu híng hiÖn nay vµ kh«ng cã mét quèc gia nµo muèn ë ngoµi cuéc. Do ®ã, dï muèn hay kh«ng th× mçi mét quèc gia ®Òu ph¶i hoµ nhËp vµo qu¸ tr×nh nµy. ViÖc tham gia qu¸ tr×nh héi nhËp cµng chñ ®éng th× cµng cã hiÖu qu¶ vµ tr¸nh ®îc nhiÒu rñi ro. Cã thÓ nhËn thÊy tÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan cña xu híng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ nãi chung vµ gia nhËp WTO ë mét sè khÝa c¹nh sau: Trªn toµn thÕ giíi vµ trong mçi quèc gia ®Òu ®· cã s½n ®Õn mét møc nµo ®ã c¸c ®iÒu kiÖn vËt chÊt - kü thuËt nh tiÒm lùc kinh tÕ kü thuËt, søc m¹nh qu©n sù chÝnh trÞ, nÒn t¶ng v¨n ho¸ - x· héi...vµ khi c¸c tiÒm lùc nµy ph¸t triÓn m¹nh mÏ, ®¹t ®Õn mét ®iÓm mµ t¹i ®ã b¶n th©n c¸c tiÒm lùc nµy ®ßi hái mét m«i trêng réng lín h¬n ®Ó ph¸t triÓn. Khi ®ã, c¸c nguån lùc sÏ di chuyÓn tõ quèc gia nµy sang c¸c quèc gia bªn c¹nh vµ ngîc l¹i. BÊt cø mét nÒn kinh tÕ nµo kh«ng thÓ kh«ng tham gia vµo qu¸ tr×nh nµy. §©y chÝnh lµ nhng ®iÒu kiÖn c¬ b¶n ®Ó c¸c quèc gia tiÕn hµnh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ; Nh×n nhËn mét c¸ch kh¸ch quan, toµn bé qu¸ tr×nh Toµn cÇu ho¸ lµ mét tÊt yÕu v× lîi Ých thu ®îc tõ qu¸ tr×nh trªn ®èi víi mçi quèc gia lµ xu híng chñ ®¹o. NÕu quèc gia nµo kh«ng theo xu híng ®ã th× ch¾c ch¾n sÏ ph¶i chÞu tæn thÊt ph¸t triÓn to lín h¬n nhiÒu; lµ tù chÆn con ®êng tiÕn lªn cña m×nh trong thêi ®¹i ngµy nay. VÊn ®Ò ®Æt ra ë ®©y kh«ng cßn lµ c©n nh¾c xem nªn tham gia vµo qu¸ tr×nh héi nhËp hay kh«ng mµ lµ héi nhËp nh thÕ nµo, theo lé tr×nh nµo ®Ó lîi Ých thu ®îc tõ ®ã lµ lín nhÊt vµ hËu qu¶ rñi ro lµ nhá nhÊt. 7 Ch¬ng II: TiÕn tr×nh gia nhËp Tæ chøc Th¬ng m¹i thÕ giíi cña ViÖt Nam §¹i héi §¶ng céng s¶n ViÖt Nam lÇn thø VI n¨m 1986 ®¸nh dÊu mèc son, ®¸nh dÊu sù chuyÓn ®æi c¬ chÕ qu¶n lý, më cöa nÒn kinh tÕ vµ héi nhËp víi thÕ giíi. Còng tõ ®ã cho ®Õn nay nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®· ®¹t ®îc nh÷ng kÕt qu¶ ®¸ng tù hµo nh tæng s¶n phÈm trong níc n¨m 2002 ®· t¨ng h¬n 2 lÇn so víi n¨m 1990. KÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi vµ n¨ng lùc s¶n xuÊt t¨ng nhiÒu. NÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®· cã kh¶ n¨ng ®øng v÷ng vµ ph¸t triÓn nh møc tÝch luü néi bé cña nÒn kinh tÕ t¨ng nªn ®¸ng kÓ, s¶n xuÊt trong níc ®· ®¸p øng ®îc møc tiªu dïng vµ cã phÇn tÝch luü. TiÕt kiÖm trong níc so víi GDP tõ møc kh«ng ®¸ng kÓ (kho¶ng 3% n¨m 1990) ®· ®îc n©ng lªn 18.2% n¨m 1995 vµ 25% n¨m 2000. §©y thùc sù lµ bíc tiÕn ®¸ng kÓ vÒ n¨ng lùc c¶ nÒn kinh tÕ, c¶i thiÖn mèi quan hÖ gi÷a tÝch luü vµ tiªu dïng, ®ång thêi t¹o ra sù æn ®Þnh trong ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi nãi chung. C¸c c«ng cô quan träng ®Ó qu¶n lý vµ ®iÒu tiÕt cña nhµ níc ®· cã nh÷ng tiÕn bé vµ ®æi míi, chØ tiªu kÕ ho¹ch ngµy cµng s¸t thùc vµ cã tÝnh khoa häc h¬n, kh¶ thi h¬n vµ hiÖu qu¶ h¬n. NÒn kinh tÕ ViÖt Nam tõ t×nh tr¹ng hµng ho¸ khan hiÕm nghiªm träng nay s¶n xuÊt ®· ®¸p øng ®îc nhu cÇu thiÕt yÕu cña nh©n d©n vµ nÒn kinh tÕ; tõ c¬ chÕ tËp trung quan liªu bao cÊp ®· chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN; tï chç cã 2 thµnh phÇn kinh tÕ (kinh tÕ nhµ níc vµ kinh tÕ tËp thÓ) ®· chuyÓn sang nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn trong ®ã kinh tÕ nhµ níc gi÷ vai trß chñ ®¹o. §êi sèng nh©n d©n ®îc c¶i thiÖn, ®Êt níc tho¸t ra khái khñng ho¶ng kinh tÕ x· héi, vît qua c¬n chÊn ®éng chÝnh trÞ vµ sù hôt hÉng vÒ thÞ trêng do nh÷ng biÕn ®éng ë Liªn x« vµ §«ng ©u g©y ra, ph¸ ®îc thÕ bao v©y cÊm vËn, möo réng quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i vµ chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ nh ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu cã nh÷ng chuyÓn biÕn râ rÖt, tèc t¨ng trëng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu t¨ng nªn 6 lÇn, nhanh gÊp 3 lÇn so víi t¨ng GDP. T×nh tr¹ng nhËp siªu ®· ®îc c¶i thiÖn dÇn. C¬ cÊu xuÊt khÈu còng ®· cã nhiÒu thay ®æi lín. Cã nhiÒu mÆt hµng ®· cã kim ng¹ch xuÊt khÈu ®¹t gi¸ trÞ trªn 100 triÖu USD vµ ®Õn nay ®· cã 5 nhãm mÆt hµng ®¹t trªn 1tû USD. Trong c¬ cÊu nhËp khÈu còng cã nhiÒu chuyÓn biÕn tÝch cùc. HiÖn nay, ViÖt Nam nhËp khÈu chñ yÕu lµ trang thiÕt bÞ m¸y mãc. §èi víi ho¹t ®éng ®Çu t níc ngoµi liªn tôc t¨ng qua c¸c n¨m, trung b×nh chiÕm gÇn 30% tæng sè vèn ®Çu t toµn x· héi. Bªn c¹nh c¸c kÕt qu¶ ®¸ng tù hµo vÒ ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i th× hiÖn nay vÞ thÕ cña ViÖt Nam trªn trêng quèc tÕ ngµy cµng ®îc n©ng cao. ViÖc ký kÕt hiÖp ®Þnh th¬ng m¹i ViÖt Nam - hoa Kú gÇn ®©y ®· ®a ra tÝn hiÖu râ rµng vÒ quyÕt t©m cña §¶ng vµ ChÝnh phñ ®i theo con ®êng héi nhËp kinh tÕ. Tãm l¹i, nh÷ng thµnh tùu mµ chóng ta ®¹t ®îc trong giai ®o¹n nµy ghi nhËn sù nç lùc vît bËc cña toµn §¶ng, toµn d©n ta. §ång thêi, nh÷ng khã kh¨n vµ tån t¹i mµ chóng ta ®ang vµ sÏ gÆp ph¶i còng hÕt søc to lín ®ßi hái chóng ta ph¶i cè g¾ng ®Ó vît qua, thùc hiÖn th¾ng lîi môc tiªu: d©n giµu, níc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, d©n chñ, v¨n minh ®øng v÷ng ®i lªn CHXH. 1 Thñ tôc gia nhËp WTO 1.1 C¸c ®iÒu kiÖn gia nhËp WTO PhÇn lín c¸c thµnh viªn cña WTO lµ c¸c thµnh viªn cña GATT ®· ký hiÖp ®Þnh cuèi cïng cña vßng Uruguay vµ cam kÕt th¬ng lîng vÒ sù x©m nhËp cña c¸c hµng ho¸ vµ dÞch vô vµo thÞ trêng cña m×nh theo quyÕt ®Þnh cña cuéc häp t¹i Marrakesh n¨m 1994. Mét sè níc gia nhËp vµo cuèi n¨m 1994 còng ®· hiÖp ®Þnh cuèi cïng, cam kÕt th¬ng lîng vÒ nh÷ng ch¬ng tr×nh tù do ho¸ vµ dÞch vô ®· trë thµnh thµnh viªn cña WTO. C¸c níc kh¸c còng tham gia c¸c cuéc th¬ng lîng t¹i vßng ®µm ph¸n Uruqoay, cam kÕt chØ trong n¨m 1995 sÏ thùc hiÖn c¸c thñ tôc 8 phª chuÈn trong níc vµ ®· trë thµnh viªn ban ®Çu cña WTO, bÊt kú mét quèc gia nµo muèn trë thµnh thµnh viªn cña WTO ®Òu ph¶i cã ba ®iÒu kiÖn b¾t buéc sau: Mét lµ: Ph¶i lµ quèc gia cã nÒn kinh tÕ thÞ trêng (cho dï ph¸t triÓn theo m« h×nh nµo). CÇn kh¼ng ®Þnh râ rµng WTO kh«ng chÊp nhËn bÊt cø níc nµo lµ thµnh viªn mµ gi¸ cña hä kh«ng ph¶i lµ gi¸ thÞ trêng, cho dï níc nµy cã cã thÓ ®¹t kim ng¹ch thong m¹i lín. ChÝnh v× vËy mµ ViÖt Nam ®· ®Æt ra c¸c gi¶i ph¶i ®Èy nhanh qu¸ tr×nh chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ trêng b»ng c¸ch ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn: §¶ng vµ Nhµ níc ViÖt Nam ®· thùc hiÖn ®êng lèi ®æi míi t¹i §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VI (12/1986): xo¸ bá c¬ chÕ qu¶n lý kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung, chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ trêng, thõa nhËn vµ khuyÕn khÝch sù ph¸t triÓn cña mäi thµnh phÇn kinh tÕ nh»m x©y dùng vµ hoµn thiÖn m«i trêng ph¸p lý, kinh tÕ x· héi thuËn lîi t¹o nªn ®éng lùc thóc ®Èy tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, c¸c c«ng d©n tham gia x©y dùng kinh tÕ x· héi. Hai lµ: Ph¶i lµ níc muèn xin gia nhËp, ®· s½n sµng vµ cã kh¶ n¨ng ®¸p øng c¸c nghÜa vô cña c¸c níc thµnh viªn. Khi ®îc trë thµnh thµnh viªn WTO, tÊt c¶ c¸c níc ®Òu ph¶i thi hµnh hµng lo¹t c¸c nghÜa vô do tæ chøc quy ®Þnh. V× vËy, ngay tõ khi xem xÐt ®¬n xin gia nhËp, nhãm lµm viÖc sÏ ph¶i c©n nh¾c kü lìng xem níc ®Ö ®¬n ®· s½n sµng vµ cã ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó ®¸p øng c¸c yªu cÇu, nghÜa vô hay kh«ng. Nh÷ng nghÜa vô cô thÓ ®ã cã thÓ lµ: Muèn lµ thµnh viªn WTO, níc ®Ö tr×nh ph¶i cã nghÜa vô xo¸ bá ph©n biÖt ®èi xö, c¸c h¹n chÕ sè lîng vµ c¸c h×nh thøc b¶o hé kh«ng phï hîp víi tho¶ thuËn chung cña WTO, còng nh ph¶i s½ng sµng chÊp nhËn nh÷ng nh©n nhîng vÒ thuÕ quan khi cÇn thiÕt. Kh«ng ®îc ®a ra nh÷ng luËt lÖ hoÆc nh÷ng thñ tôc hµnh chÝnh kh«ng phï hîp víi nh÷ng quy ®Þnh cña WTO. §iÒu nµy ngµy nay cµng ®îc yªu cÇu chÆt chÏ h¬n v× c¸c thµnh viªn kh«ng chØ ®Õn víi WTO nh lµ mét diÔn ®µn ®a ph¬ng vÒ th¬ng m¹i mµ cßn ®Õn víi WTO nh mét tæ chøc kinh tÕ chuyªn vÒ th¬ng m¹i vµ ®Çu t. Ngoµi ra, ChÝnh phñ c¸c níc ®Ö ®¬n ph¶i cung cÊp cho WTO b¶n ghi nhí bao gåm tÊt c¶ c¸c khÝa c¹nh cña chÝnh s¸ch th¬ng m¹i vµ kinh tÕ cã liªn quan ®Õn c¸c hiÖp ®Þnh cña WTO. B¶n ghi nhí nµy sÏ lµ c¬ së cho cuéc ®iÒu tra chi tiÕt vÒ thñ tôc gia nhËp do mét nhãm lµm viÖc thùc hiÖn. Bªn c¹nh nh÷ng nç lùc cña nhãm lµm viÖc, ChÝnh phñ níc ®Ö ®¬n ph¶i tiÕn hµnh c¸c cuéc th¬ng lîng tay ®«i víi c¸c níc thµnh viªn quan t©m vÒ thÞ trêng. Khi ®· hoµn thµnh, nhãm lµm viÖc sÏ so¹n th¶o nh÷ng ®iÒu kiÖn c¬ b¶n cña sù gia nhËp. Ba lµ: B¸o c¸o c¸c kÕt qu¶ cña nhãm lµm viÖc, b¶n dù tho¶ biªn b¶n gia nhËp vµ c¸c chng tr×nh ®· ®îc nhÊt trÝ tõ c¸c cuéc th¬ng lîng song ph¬ng sÏ ®îc ®Ö tr×nh lªn héi ®ång chung cña héi nghÞ Bé trëng phª chuÈn. NÕu ®îc sù t¸n thµnh cña 2/3 c¸c níc thµnh viªn WTO th«ng qua viÖc bá phiÕu th× níc ®Ñ ®¬n sÏ gia nhËp WTO. Trªn ®©y lµ 3 ®iÒu kiÖn b¾t buéc ®èi víi ViÖt Nam còng nh bÊt cø quèc gia nµo muèn lµ thµnh viªn WTO. NÕu tho¶ m·n ®Çy ®ñ ba ®iÒu kiÖn ®ã, ViÖt Nam sÏ nhanh chãng trë thµnh thµnh viªn WTO. 1.2 TiÕn tr×nh gia nhËp cña ViÖt Nam Mét níc muèn gia nhËp WTO kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i tr¶i qua thêi kú lµ quan s¸t viªn. Tuy nhiªn c¸c níc xin gia nhËp thêng xin chÊp nhËn quy chÕ quan s¸t viªn khi b¾t ®Çu ®µm ph¸n, víi môc ®Ých lµ cã thêi kú trung chuyÓn ®Ó tiÕp cËn vµ hiÓu râ h¬n vÒ nguyªn t¾c, quy chÕ ho¹t ®éng cña WTO, th«ng qua ®ã thiÕt lËp mèi quan hÖ gÇn gòi vµ g¾n bã h¬n víi c¸c níc thµnh viªn nh»m t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi h¬n cho qu¸ tr×nh gia nhËp WTO, Th¸ng 6/1994 ViÖt Nam ®· ®îc c«ng nhËn lµ quan s¸t viªn cña WTO. Tuy nhiªn, ®Ó trë thµnh thµnh viªn cña WTO, ViÖt Nam ph¶i tr¶i qua c¸c bíc sau: 9 Bíc mét: nép ®¬n gia nhËp WTO BÊt kú níc nµo kh«ng ph¶i lµ thµnh viªn hoÆc lµ liªn minh thuÕ quan ®éc lËp ®Òu cã thÓ nép ®¬n xin gia nhËp WTO. Nép ®¬n xin gia nhËp lµ bíc ®Çu tiªn cña qu¸ tr×nh ®µm ph¸n gia nhËp WTO. Ngµy 4/1/1995 Ban th ký WTO ®· nhËn ®îc ®¬n gia nhËp WTO do §¹i sø qu¸n ViÖt Nam t¹i Liªn Hîp Quèc ®· thay mÆt ChÝnh phñ ViÖt Nam göi tíi. §iÒu nµy kh¼ng ®Þnh r»ng, ViÖt Nam ®· thùc hiÖn xong bíc ®Çu tiªn trong tiÕn tr×nh gia nhËp vµo WTO. Bíc hai: thµnh lËp nhãm lµm viÖc: Sau khi tæng gi¸m ®èc WTO nhËn ®¬n, héi ®ång chung cña WTO quyÕt ®Þnh thµnh lËp nhãm lµm viÖc vµo ngµy 30/1/1995 nh»m kiÓm tra yªu cÇu cña ViÖt Nam. Nhãm lµm viÖc nµy bao gåm Chñ tÞch vµ c¸c ®¹i diÖn cña c¸c quèc gia th¬ng m¹i chÝnh nh Mü, Canada, NhËt b¶n, EU vµ c¸c quèc gia cã lîi Ých liªn quan ®Õn viÖc gai nhËp cña ViÖt Nam gia nhËp WTO. Nhãm lµm viÖc chÞu tr¸ch nhiÖm tæ chøc c¸c th¬ng lîng vÒ viÖc gia nhËp WTO vµ chuÈn bÞ nghÞ ®Þnh th gia nhËp. §ång thêi, nhãm lµm viÖc còng chÞu tr¸ch nhiÖm kiÓm tra c¸c chÝnh s¸ch vµ thùc tiÔn th¬ng m¹i cña ViÖt Nam. Bíc ba: §Ö tr×nh b¶n ghi nhí vÒ c¬ chÕ ngo¹i th¬ng. Sau khi ®Ö ®¬n xin gia nhËp WTO, níc xin gia nhËp ph¶i chuÈn bÞ ngay b¶n ghi nhí vÒ c¬ chÕ ngo¹i th¬ng vµ ®Ö tr×nh lªn WTO ®Ó kiÓm tra b¶n ghi nhí ph¶i bao gåm c¸c ch¬ng tr×nh quèc gia nh thuÕ, c¸c h¹n chÕ phi thuÕ quan, c¸c quy ®Þnh vÒ xuÊt nhËp khÈu, kiÓm so¸t ngo¹i hèi,c¸c quy ®Þnh vµ chÝnh s¸ch ®Çu t, c¸c quy ®Þnh liªn quan ®Õn lÜnh vùc dÞch vô, b¶o vÖ quyÒn së h÷u trÝ tuÖ vµ c¸c bíc tù do ho¸ th¬ng m¹i trong t¬ng lai ®îc thÓ hiÖn trong c¸c quy ®Þnh vµ cac bé luËt cña quèc gia. C¬ chÕ ngo¹i th¬ng râ rµng, níc ®Ö ®¬n cµng cã c¬ héi tèt h¬n trong viÖc thóc ®Èy c¸c cuéc thong lîng ®µm ph¸n gia nhËp. Ngµy 26/8/1996 ViÖt Nam ®· ®Ö tr×nh b¶n ghi nhí vÒ c¬ chÕ ngo¹i th¬ng cña m×nh lªn WTO. HiÖn nay, b¶n ghi nhí cña ViÖt Nam ®ang ®îc nhãm lµm viÖc vµ c¸c thµnh viªn thÈm ®Þnh. Bíc bèn: Tr¶ lêi nh÷ng c©u hái vÒ b¶n ghi nhí. Sau khi nhãm lµm viÖc nhËn ®îc b¶n ghi nhí vÒ c¬ chÕ ngo¹i th¬ng sÏ chuyÓn tíi tÊt c¶ c¸c thµnh viªn cña WTO víi môc ®Ých ®Ó hä chuÈn bÞ c¸c c©u hái liªn quan ®Õn b¶n ghi nhí cña nuíc xin gia nhËp. Cho ®Õn nay, nhãm lµm viÖc vÒ ViÖt Nam gia nhËp WTO ®· häp ®Õn bèn phiªn vµ ViÖt Nam ®· ph¶i tr¶ lêi rÊt nhiÒu c©u hái trong sè 2000 c©u hái cña c¸c thµnh viªn WTO vÒ hÖ thèng chÝnh s¸ch thong m¹i cña ViÖt Nam. Do míi chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ trêng hÖ thèng luËt ph¸p vµ c¬ chÕ ngo¹i th¬ng cña ViÖt Nam cha hoµn thiÖn vµ æn ®Þnh nªn gÆp nhiÒu khã kh¨n trong viÖc tr¶ lêi ®Çy ®ñ nh÷ng c©u hái ®ã. Tuy nhiªn, ®©y còng lµ dÞp rÊt tèt ®Ó ViÖt Nam kiÓm ®iÓm l¹i mét c¸ch ®ång bé vµ nghiªm tóc, trªn c¬ së ®ã söa ®æi, bæ xung, hoµn chØnh hÖ thèng luËt ph¸p vµ c¬ chÕ ngo¹i thong cña m×nh. Bíc n¨m: Tæ chøc c¸c cuéc ®¸nh gi¸ cña nhãm lµm viÖc. Sau khi kiÓm tra néi dung cña b¶n ghi nhí, nhÊt lµ b¶n kiÓm tra c¸c vÊn ®Ò ®îc ®Æt ra trong c¸c c©u hái cña c¸c níc thµnh viªn WTO xung quanh b¶n ghi nhí, Chñ tÞch nhãm lµm viÖc sÏ tæ chøc c¸c cuéc häp theo th«ng lÖ hoÆc theo yªu cÇu cña c¸c thµnh viªn WTO (trung b×nh mét n¨m cã kho¶ng hai cuéc häp) ®Ó d¸nh gi¸ cô thÓ c¸c khÝa c¹nh cña c¬ chÕ ngo¹i thu¬ng cña c¸c nuíc xin gia nhËp WTO. §Çu n¨m 1998, nhãm lµm viÖc vÒ ViÖt Nam gia nhËp WTO ®· häp phiªn ®Çu tiªn vµ tÝnh ®Õn nay ®· häp tÊt c¶ bèn phiªn. Bíc s¸u: §µm ph¸n vÒ ba ch¬ng tr×nh nhîng bé. Trong khi nhãm lµm viÖc kiÓm tra vÒ chÝnh s¸ch vµ thùc tiÔn th¬ng m¹i cña c¸c nuíc xin gia nhËp, c¸c níc thµnh viªn WTO quan t©m cã thÓ tham gia vµo c¸c cuéc th¬ng víi níc xin gia nhËp trªn c¬ së ®a ph¬ng hoÆc song ph¬ng vÒ thuÕ quan hay c¸c nhîng bé kh¸c nh mét tiªu chuÈn cña viÖc kÕt n¹p. Níc xin 10 gia nhËp sÏ chuÈn bÞ ba ch¬ng tr×nh nhîng bé ®îc kÌm trong nghÞ ®Þnh th gia nhËp ®ã lµ: ch¬ng tr×nh vÒ hµng ho¸ c«ng nghiÖp, vÒ n«ng s¶n vµ dÞch vô. Sau khi níc xin gia nhËp ®µm ph¸n xong víi c¸c níc thµnh viªn WTO, nhãm lµm viÖc sÏ cã b¸o c¸o tæng kÕt c¸c kÕt qu¶ cña qua tr×nh ®µm ph¸n trong ®ã nãi râ níc xin gia nhËp cã ®ñ ®iÒu kiÖn gia nhËp gia nhËp vµ tuyªn bè hoµn thµnh nghÜa vô cña m×nh. HiÖn nay,ViÖt Nam ®· thùc hiÖn ®µm ph¸n song phong víi Mü vµ ®ang trong qu¸ tr×nh ®µm ph¸n víi EU lµ nh÷ng quèc gia th¬ng m¹i chÝnh cña WTO. §©y lµ mét bíc quan träng trong tiÕn tr×nh ®µm ph¸n gia nhËp WTO cña ViÖt Nam. NÕu ®µm ph¸n thµnh c«ng ViÖt Nam sÏ nhanh chãng lµ thµnh viªn WTO. Bíc b¶y: Phª chuÈn viÖc gia nhËp WTO. Sau khi nhãm lµm viÖc hoµn thiÖn nghÜa vô kiÓm tra c¸c chÝnh s¸ch vµ thùc tiÔn th¬ng m¹i cña níc xin gia nhËp vµ cã kÕt luËn lcña c¸c cuéc th¬ng lîng vµ ba ch¬ng tr×nh nhîng bé, WTO quyÕt ®Þnh chÊp nhËn hoÆc kh«ng chÊp nhËn sù gia nhËp cña níc ®Ö ®¬n. QuyÕt ®Þnh nµy ®îc th«ng qua t¹i Héi nghÞ Bé trëng bao gåm c¸c thµnh viªn cña c¸c níc thµnh viªn WTO. Héi nghÞ Bé trëng ph¶i phª chuÈn sù gia nhËp nÕu cã sù nhÊt trÝ cña 2/3 sè níc thµnh viªn. §èi víi ViÖt Nam, ph¶i cã Ýt nhÊt 96 quèc gia thµnh viªn, tøc lµ 2/3 trong sè 144 níc trÝ t¸n thµnh th× ViÖt Nam míi ®îc kÕt n¹p. Bíc t¸m: ChuÈn bÞ nghÞ ®Þnh th gia nhËp. `NÕu sù gia nhËp cña níc ®Ö ®¬n ®îc chÊp nhËn sÏ ®îc ®µm ph¸n. NghÞ ®Þnh th nµy chøa ®ùng nhiÒu ®iÒu kho¶n ®iÒu kiÖn vÒ t c¸ch thµnh viªn cña níc xin gia nhËp. Trong mét vµi trêng hîp, nghÞ ®Þnh th cßn cã c¶ c¸c ®iÒu kiÖn ®Æc biÖt kh¸c ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò cô thÓ ph¸t sinh tõ kh¶ n¨ng trong t¬ng lai cña níc ®Ö ®¬n vÒ viÖc tu©n thñ c¸c nghÜa vô WTO. NghÞ ®Þnh th gia nhËp do níc gia nhËp vµ c¸c thµnh viªn WTO ký. C¸c ch¬ng tr×nh nhîng bé ®· ®îc thîng lîng cña níc xin gia nhËp sÏ ®îc kÌm vµo hiÖp ®Þnh WTO. Sau khi c¸c v¨n kiÖn nªu trªn trong nghÞ ®Þnh th gia ®îc Tæng gi¸m ®èc WTO ký. ChÝnh phñ níc ®Ö ®¬n sÏ ®îc coi lµ thµnh viªn WTO ngay t¹i thêi ®iÓm ®ã. 2. AFTA, BTA - ViÖt Nam ®· bíc mét ch©n vµo WTO WTO lµ s©n ch¬i ®Çy kh¾c nghiÖt, s©n ch¬i cña nh÷ng ®¶ng ph¸i hïng m¹nh, mét mÆt trËn cña nh÷ng ngêi giµu vµ nh÷ng tËp ®oµn lín. ChÝnh v× thÕ, viÖc tham gia vµo AFTA còng nh ký kÕt c¸c hiÖp ®Þnh song ph¬ng vµ ®a ph¬ng lµ nh÷ng bíc ®Öm cÇn thiÕt nh»m tÝch luü kinh nghiÖm còng nh n¨ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ViÖt Nam. Bµi häc lín Trung Quèc ®· kh¼ng ®Þnh con ®êng më cöa thÞ trêng theo tõng bíc cô thÓ cña ViÖt Nam lµ ®óng ®¾n. a) AFTA - nh÷ng bíc ch©n ®Çu tiªn trong tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ Quèc tÕ cña ViÖt Nam N¨m 2006 lµ thêi h¹n cuèi cïng ®Ó ViÖt Nam hoµn thµnh ch¬ng tr×nh c¾t gi¶m thuÕ quan ®Ó tham gia vµo Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN (AFTA). Môc tiªu cña AFTA lµ lo¹i bá hoµn toµn c¸c rµo c¶n th¬ng m¹i ®èi víi hÇu hÕt hµng hãa trong néi bé ASEAN, kÓ c¶ thuÕ quan vµ c¸c lo¹i hµng rµo phi thuÕ quan, th«ng qua Ch¬ng tr×nh u ®·i thuÕ quan hiÖu lùc chung (CEPT). VÒ tiÕn tr×nh thùc hiÖn cña ViÖt Nam, trªn c¬ së c¸c danh môc CEPT ®· c«ng bè víi ASEAN vµ lÞch tr×nh gi¶m thuÕ tæng thÓ ®· ®îc th«ng qua, tõ n¨m 1996 ®Õn nay, ChÝnh phñ ®· ban hµnh c¸c nghÞ ®Þnh vÒ Danh môc hµng hãa vµ thuÕ suÊt cña ViÖt Nam ®Ó 11 thùc hiÖn HiÖp ®Þnh CEPT. §Õn nay, chóng ta ®· c¾t gi¶m thuÕ suÊt cña trªn 5.500 mÆt hµng, chiÕm gÇn 85% tæng sè nhãm mÆt hµng trong biÓu thuÕ nhËp khÈu hiÖn hµnh. N¨m 2002 còng lµ n¨m cuèi cïng ViÖt Nam chuyÓn 760 mÆt hµng cßn l¹i tõ danh môc lo¹i trõ t¹m thêi (TEL) sang danh môc c¾t gi¶m thuÕ ngay ®Ó ¸p dông tõ ngµy 1/1/2003. Còng kÓ tõ thêi ®iÓm nµy, kho¶ng 96% tæng sè hµng hãa cña ViÖt Nam ®· ®îc c¾t gi¶m thuÕ; ®ång thêi, thuÕ nhËp khÈu cña c¸c mÆt hµng hiÖn nay ®ang ®îc b¶o hé cao víi møc thuÕ suÊt 40% - 50% sÏ gi¶m xuèng møc 15% - 20% vµ sÏ tiÕp tôc gi¶m xuèng 0% - 5% vµo n¨m 2006. §¸nh gi¸ ban ®Çu vÒ t¸c ®éng cña CEPT/AFTA ®èi víi trao ®æi th¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam vµ ASEAN, xÐt vÒ kim ng¹ch th¬ng m¹i thùc tÕ, gi÷a ViÖt Nam vµ ASEAN cha chÞu ¶nh hëng trùc tiÕp ngay cña viÖc c¾t gi¶m thuÕ nhËp khÈu nµy. §èi víi xuÊt khÈu, hµng hãa ViÖt Nam (chñ yÕu lµ g¹o, dÇu th«, giµy dÐp, hµng dÖt may, cao su, h¶i s¶n...) ®îc hëng thuÕ suÊt u ®·i CEPT chiÕm gÇn 20% trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu sang ASEAN vµ chiÕm 3,3% trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam trong n¨m 2001. Tuy nhiªn, lîi Ých râ rµng nhÊt khi tham gia CEPT/AFTA lµ më ®îc thÞ trêng tiªu thô. Sau 6 n¨m thùc hiÖn, ASEAN ®· trë thµnh mét trong c¸c thÞ trêng xuÊt khÈu chÝnh cña ViÖt Nam, bªn c¹nh EU, NhËt B¶n, Hoa Kú.. §èi víi nhËp khÈu, hiÖn nay thèng kª hµng hãa nhËp khÈu tõ ASEAN ®¹t tiªu chuÈn hëng thuÕ suÊt u ®·i CEPT khi nhËp khÈu vµo ViÖt Nam vÉn cha cã sè liÖu chÝnh x¸c vÒ kim ng¹ch vµ sè gi¶m thu tõ thuÕ nhËp khÈu cña c¸c nhãm hµng nµy. Tuy nhiªn, cÇn lu ý lµ tõ n¨m 2002, c¸c mÆt hµng s¶n xuÊt trong níc ®îc b¶o hé cao ®· ®îc ®a vµo c¾t gi¶m thuÕ nhËp khÈu ®Ó thùc hiÖn CEPT, nªn søc Ðp ®èi víi s¶n xuÊt trong níc sÏ cµng lín, doanh nghiÖp sÏ gÆp nhiÒu khã kh¨n h¬n. C¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cã nhîc ®iÓm næi bËt lµ “níc ®Õn ch©n míi nh¶y”. §¬n cö cô thÓ nh viÖc t×m hiÓu c¸c cam kÕt, c¸c lé tr×nh thùc hiÖn gi¶m thuÕ cña ChÝnh phñ trong qu¸ tr×nh héi nhËp AFTA hÇu nh kh«ng ®îc c¸c doanh nghiÖp quan t©m mét c¸ch tháa ®¸ng; khi viÖc gi¶m thuÕ cã hiÖu lùc thùc hiÖn th× l¹i kªu khã víi ChÝnh phñ. §øng ë vai trß qu¶n lý vÜ m«, ChÝnh phñ cã tr¸ch nhiÖm c¶i c¸ch hÖ thèng chÝnh s¸ch, luËt ph¸p phï hîp víi c¸c cam kÕt Quèc tÕ vµ khuyÕn khÝch c¸c ngµnh s¶n xuÊt trong níc ph¸t triÓn. Bªn c¹nh ®ã, doanh nghiÖp, víi t c¸ch lµ ngêi tham gia trùc tiÕp vµo cuéc ch¬i còng cÇn ®èi mÆt víi c¹nh tranh ®Ó t×m ra híng ®i ®óng cho sù tån t¹i cña m×nh 3. HiÖp ®Þnh th¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú Ngµy 13/7/2000, sau gÇn 4 n¨m ®µm ph¸n víi nh÷ng nç lùc kiªn tr× cña c¶ hai bªn, ViÖt Nam vµ Hoa Kú ®· ký kÕt hiÖp ®Þnh th¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú. §©y ®îc coi lµ mét hiÖp ®Þnh song ph¬ng toµn diÖn nhÊt ®îc ký tõ tríc tíi nay ®èi víi c¶ hai bªn ViÖt Nam vµ Hoa Kú: bao gåm toµn bé c¸c vÊn ®Ò vÒ quan hÖ th¬ng m¹i vµ ®Çu t cèt yÕu gi÷a hai quèc gia. HiÖp ®Þnh th¬ng m¹i ViÖt Nam Hoa Kú ®îc ký kÕt trªn c¬ së t«n träng ®éc lËp, chñ quyÒn, b×nh ®¼ng vµ cïng cã lîi ®· ®¸nh dÊu mét mèc quan träng trong qu¸ tr×nh b×nh thêng ho¸ quan hÖ gi÷a hai níc. §Ó ®i ®Õn viÖc ký kÕt hiÖp ®Þnh th¬ng m¹i song ph¬ng, qu¸ tr×nh th¬ng lîng gi÷a hai quèc gia ®· kÐo dµi tõ th¸ng 9/1996 cho ®Õn th¸ng 7/2000 bao gåm tÊt 12 c¶ 11 vßng ®µm ph¸n. §©y lµ qu¸ tr×nh th¬ng lîng ®µm ph¸n l©u nhÊt cho mét hiÖp ®Þnh th¬ng m¹i kh«ng nh÷ng víi ViÖt Nam mµ cßn ®èi víi c¶ Hoa Kú. Nguyªn nh©n ®Ó gi¶i thÝch cho sù kÐo dµi nµy lµ do quan hÖ ViÖt Nam - Hoa Kú ®· cã mét lÞch sö qu¸ phøc t¹p g¾n liÒn víi cuéc chiÕn tranh t¹i ViÖt Nam, hai lµ do ViÖt Nam vµ Hoa Kú cã rÊt nhiÒu ®iÓm kh¸c biÖt c¨n b¶n vÒ ®Þnh híng vµ møc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ vµ hÖ thèng luËt ph¸p...ba lµ, Hoa Kú cã nh÷ng yªu cÇu ViÖt Nam tham gia ký kÕt hiÖp ®Þnh th¬ng m¹i song ph¬ng víi t c¸ch lµ mét níc ®ang ph¸t triÓn, cßn phÝa ViÖt Nam chØ cÊp nhËn ®µm ph¸n víi t c¸ch lµ mét quèc gia nghÌo vµ ®ang ph¸t triÓn ë tr×nh ®é thÊp. Vµ cuèi cïng, phÝa Hoa Kú ®· chÊp nhËn viÖc ViÖt Nam tham gia ký kÕt víi t c¸ch lµ mét níc ®ang ph¸t triÓn ë tr×nh ®é thÊp, ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi kinh tÕ vµ ®ang tiÕn hµnh c¸c bíc héi nhËp vµo kinh tÕ khu vùc vµ quèc tÕ. §èi víi ViÖt Nam vµ Hoa Kú, viÖc ký kÕt HiÖp ®Þnh th¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú mang nh÷ng môc ®Ých vµ ý nghÜa nhÊt ®Þnh vµ trong qu¸ tr×nh ®µm ph¸n, mçi níc ®· dÇn dÇn c«ng khai bµy tá quan ®iÓm cña m×nh vÒ viÖc ký kÕt hiÖp ®Þnh nµy. VÒ phÝa Hoa Kú, bíc tiÕp theo trong chÝnh s¸ch b×nh thêng ho¸ quan hÖ víi ViÖt Nam trong c¸c vÊn ®Ò quan träng cã liªn quan ®Õn quyÒn lîi cña níc Mü lµ quyÕt ®Þnh theo ®uæi mét hiÖp ®Þnh. QuyÕt ®Þnh nµy ®îc ®Ò xuÊt sau khi ViÖt Nam ®· ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tÝch ®¸ng ghi nhËn trong viÖc hîp t¸c gi¶i quyÕt vÊn ®Ò POW - MIA, mèi quan t©m hµng ®Çu cña níc Mü trong quan hÖ hîp t¸c gi÷a hai bªn. Víi viÖc ký kÕt hiÖp ®Þnh th¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú, lÇn ®Çu tiªn trong lÞch sö quan hÖ thÞ trêng ViÖt Nam sÏ më ra nh÷ng c¬ héi to lín cho c¸c c«ng ty Mü trªn hÇu hÕt c¸c lÜnh vùc, h¹n chÕ hÇu nh hoµn toµn c¸c rµo c¶n th¬ng m¹i më cöa thÞ trêng dÞch vô vµ ®Çu t níc ngoµi, ®a ra mét b¶o ®¶m toµn diÖn cho c¸c quyÒn së h÷u trÝ tuÖ. §iÒu nµy ®èi víi Mü lµ mét c¬ héi kh«ng nhá cho t¨ng trëng kinh tÕ vµ t¹o thªm c«ng ¨n viÖc lµm. Theo quan ®iÓm cña Hoa Kú, chÝnh s¸ch b×nh thêng ho¸ quan hÖ th¬ng m¹i víi ViÖt Nam cßn cho phÐp nh: (1) cñng cè sù hîp t¸c trong viÖc ®¸nh gi¸ mét c¸ch ®Çy ®ñ nhÊt nh÷ng tæn thÊt cña c¶ hai bªn sau cuéc chiÕn tranh, nhÊt lµ lµm râ sè phËn cña nh÷ng qu©n nh©n Mü mÊt tÝch trong thêi gian chiÕn tranh t¹i ViÖt Nam, (2) cè g¾ng hoµn thµnh mét phÇn tr¸ch nhiÖm ®èi víi qu¸ khø chiÕn tranh t¹i ViÖt Nam qua viÖc æ ®Þnh, c tró cho hµng chôc ngh×n ngêi tÞ n¹n qua ch¬ng tr×nh ODP vµ c¸c ch¬ng tr×nh kh¸c cã liªn quan, (3) thóc ®Èy sù hîp t¸c trong lÜnh vùc chèng téi ph¹m bu«n lËu ma tuý, ®Ò cao nh©n quyÒn tù do tÝn ngìng, më réng c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ. Cßn ®èi víi ViÖt Nam, trong tiÕn tr×nh ®æi míi nÒn kinh tÕ vµ héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi th× viÖc ký kÕt hiÖp ®Þnh th¬ng m¹i song ph¬ng víi Mü mang nh÷ng ý nghÜa quan träng v×: 1) §©y lµ hiÖp ®Þnh th¬ng m¹i ®Çu tiªn mµ ViÖt Nam tiÕn hµnh ®µm ph¸n theo c¸c tiªu chuÈn cña tæ chøc th¬ng m¹i thÕ giíi WTO. Cã rÊt nhiÒu ®iÓm gièng nhau gi÷a néi dung cña HiÖp ®Þnh th¬ng m¹i song ph¬ng víi hiÖp ®Þnh mµ ViÖt Nam ®ang ®µm ph¸n víi WTO ®Ó gia nhËp tæ chøc nµy. Thµnh c«ng 13 trong viÖc ký kÕt mét hiÖp ®Þnh th¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam vµ Hoa Kú sÏ lµ mét bíc thuËn lîi quan träng ®Ó ®i ®Õn gia nhËp WTO. 2) Hoa Kú lµ mét quèc gia cã nÒn kinh tÕ hµng ®Çu trªn thÕ giíi. Mü cã nhiÒu ®ãng gãp to lín vµ chi phèi ho¹t ®éng cña rÊt nhiÒu tæ kinh tÕ, th¬ng m¹i vµ tµi chÝnh nh WTO, WB, IMF, ADB...Ký kÕt hiÖp ®Þnh th¬ng m¹i víi níc nµy sÏ cho phÐp ViÖt Nam tiÕp cËn nh÷ng tæ chøc nµy vµ mang l¹i nh÷ng c¬ héi thuËn lîi míi cho nhu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ cña ViÖt Nam. 3) Víi ®iÒu kiÖn vµ tiÒm n¨ng kinh tÕ hïng hËu, thÞ trêng Mü lu«n lµ nh÷ng høa hÑn tÝch cùc cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam. 4) Víi viÖc ký kÕt hiÖp ®Þnh th¬ng m¹i ViÖt Nam Hoa Kú, ViÖt Nam ®· t¹o ra ®îc mét m«i trêng ®Çu t thuËn lîi t¹i ViÖt Nam kh«ng nh÷ng cho c¸c Nhµ ®Çu t Hoa Kú mµ cßn ®èi víi c¶ c¸c Nhµ ®Çu t kh¸c trªn thÕ giíi. §Ó ®¹t ®îc nh÷ng môc tiªu ®Ò ra, trong qu¸ tr×nh ®µm ph¸n ®Ó ®i ®Õn ký kÕt thµnh c«ng, phÝa ViÖt Nam ®· ®Ò ra nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n sau: a) ViÖt Nam vµ Mü hîp t¸c trªn c¬ s¬ t«n träng ®éc lËp, chñ quyÒn, kh«ng can thiÖp vµo c«ng viÖc néi bé cña mçi níc, b×nh ®¼ng cïng cã lîi. b) ViÖc ViÖt Nam vµ Hoa Kú dµnh cho nhau quy chÕ tèi huÖ quèc MFN vµ ký kÕt hiÖp ®Þnh th¬ng m¹i song ph¬ng lµ cã lîi cho c¶ hai bªn. c) ViÖt Nam tu©n thñ theo c¸c ph¸p luËt vµ th«ng lÖ quèc tÕ, ¸p dông chóng theo ®iÒu kiÖn cña níc m×nh lµ mét níc nghÌo ®ang ph¸t triÓn. d) ViÖc ®µm ph¸n vµ ®a ra nh÷ng cam kÕt hîp ®ång lµ dùa trªn c¬ së nh÷ng quy ®Þnh vµ luËt lÖ cña GATT/WTO, ViÖt Nam sÏ dÇn dÇn ®a chóng vµo thùc hiÖn theo mét lÞch tr×nh râ rµng vµ cô thÓ. e) ViÖt Nam cã quyÒn yªu cÇu sù hç trî trong ph¸t triÓn kinh tÕ tõ c¸c quèc gia cã nÒn kinh tÕ giµu m¹nh trong ®ã cã Mü. HiÖn nay, Mü lµ mét thµnh viªn cña WTO nhng ViÖt Nam th× kh«ng nªn nh÷ng quyÒn h¹n vµ nghÜa vô quy ®Þnh trong hiÖp ®Þnh th¬ng m¹i song ph¬ng nµy lµ rÊt ®¬n gi¶n ®èi víi Mü, nhng l¹i v« cïng khã kh¨n cho ViÖt Nam. HÇu hÕt nh÷ng nghÜa vô cña phÝa Mü nh×n chung ®Òu tu©n theo nh÷ng thùc tiÔn ¸p dông cho c¸c níc thµnh viªn, cßn ®èi víi ViÖt Nam ®ßi hái ph¶i s¾p xÕp mét lÞch tr×nh tu©n theo luËt ®Þnh cña WTO. ViÖt Nam hiÖn nay vÉn ®ang ®µm ph¸n ®Ó gia nhËp WTO vµ cã thÓ hëng ®Çy ®ñ quy chÕ WTO vµ Mü chØ khi nµo trë thµnh thµnh viªn chÝnh thøc cña WTO. HiÖp ®Þnh th¬ng m¹i song ph¬ng ViÖt Nam Hoa Kú gåm 7 ch¬ng vµ 13 phô lôc. Trong ®ã ®a ra mét lo¹t c¸c cam kÕt toµn diÖn liªn quan ®Õn tiÕp cËn thÞ trêng ®èi víi c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp vµ c«ng nghiÖp, quyÒn së h÷u trÝ tuÖ, tiÕp 14 cËn thÞ trêng ®èi víi dÞch vô, quy ®Þnh, kiÓm so¸t ®Çu t vµ tÝnh minh b¹ch cña c¸c luËt lÖ chÝnh s¸ch vµ c¸c quy tr×nh cã liªn quan ®Ðn th¬ng m¹i vµ ®Çu t. Nh÷ng ®Æc ®iÓm chñ yÕu cña c¸c cam kÕt nµy bao gåm: TiÕp cËn thÞ trêng ®èi víi c¸c mÆt hµng c«ng nghiÖp vµ n«ng nghiÖp TÊt c¶ c¸c c«ng ty cña ViÖt Nam, vµ dÇn dÇn lµ ®Õn c¸c c«ng ty vµ c¸c nh©n Hoa Kú, sÏ ®îc phÐp tù do nhËp khÈu vµ xuÊt khÈu c¸c s¶n phÈm kh«ng n»m trong c¸c h¹n chÕ ®îc nªu râ. ThuÕ quan ®èi víi kho¶ng 250 s¶n phÈm, mµ hÇu hÕt trong sè ®ã lµ n«ng s¶n, sÏ gi¶m tõ 33 ®Õn 50%. HÇu nh toµn bé c¸c hµng rµo phi thuÕ quan ®îc ®a ra c¸c h¹n chÕ vÒ xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu kh«ng phï hîp víi GATT sÏ bÞ lo¹i bá dÇn. C¸c tiªu chuÈn cña WTO sÏ ¸p dô víi h¶i quan, cÊp phÐp nhËp khÈu, th¬ng nghiÖp quèc doanh, c¸c itªu chuÈn kü thuËt vµ c¸c biÖn ph¸p vÖ sinh dÞch tÔ. QuyÒn së h÷u trÝ tuÖ ViÖt Nam sÏ thùc hiÖn c¸c ®iÒu kho¶n cña hiÖp ®Þnh vÒ quyÒn së h÷u trÝ tuÖ liªn quan ®Õn th¬ng m¹i cña WTO (TRIPS) vµ còng sÏ tiÕn hµnh b¶o hé c¸c tÝn hiÖu vÖ tinh. TiÕp cËn thÞ trêng ®èi víi c¸c dÞch vô ViÖt Nam sÏ tu©n thñ c¸c quy ®Þnh cña WTO nh MFN, ®èi xö quèc gia vµ c¸c kû luËt ®èi víi viÖc ®iÒu tiÕt trong níc vµ sÏ cho phÐp c¸c c«ng ty c¸c nh©n Hoa Kú tham gia vµo thÞ trêng trong dÞch vô kh¸c nhau C¸c quy ®Þnh vÒ ®Çu t ViÖt Nam b¶o ®¶m MFN vµ ®èi xö quèc gia, tÝnh minh b¹ch vµ b¶o hé chèng l¹i viÖc xung c«ng tµi s¶n vµ sÏ lo¹i bá dÇn chÕ ®é cÊp phÐp ®Çu t trong nhiÒu lÜnh vùc. C¸c Nhµ ®Çu t níc ngoµi sÏ ®îc hëng c¸c quyÒn chuyÓn lîi nhuËn vÒ níc gièng nh c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam, c¸c yªu cÇu vÒ møc ®é gãp vèn còng sÏ ®îc lo¹i bá vµ c¸c biÖn ph¸p ®Çu t kh«ng phï hîp víi hiÖp ®Þnh vÒ c¸c biÖn ph¸p liªn quan ®Õn th¬ng m¹i cña WTO, kÓ c¶c hµm lîng néi ®Þa vµ c©n ®èi ngo¹i tÖ sÏ ®îc lo¹i bá. C¸c quy ®Þnh vÒ tÝnh minh b¹ch ViÖt Nam sÏ thùc hiÖn mét chÕ ®é hoµn toµn minh b¹ch dèi víi bèn lÜnh vùc nªu trªn. §iÒu nµy sÏ bao gåm viÖc c«ng bè c¸c dù luËt, quy chÕ vµ c¸c quy ®Þnh kh¸c ®Ó lÊy ý kiÕn b×nh luËn, b¶o ®¶m r»ng c«ng chóng ®îc th«ng b¸o tríc vÒ tÊt c¶ c¸c luËt lÖ vµ quy ®Þnh nh vËy vµ c¸c v¨n kiÖn thÝch hîp sÏ ®îc xuÊt b¶n vµ s½n cã vµ cho phÐp c¸c c«ng d©n Mü cã quyÒn kh¸ng c¸o ®èi víi c¸c quyÕt ®Þnh liªn quan ®Õn luËt lÖ vµ quy ®Þnh nµy. 15 Víi viÖc ký kÕt thµnh c«ng hiÖp ®Þnh th¬ng m¹i song ph¬ng víi Hoa Kú ®· t¹o ®iÒu kiÖn rÊt thuËn lîi cho ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh ®µm ph¸n gia nhËp vµo tæ chøc thong m¹i thÕ giíi 4. §¸nh gi¸ nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc ®èi víi ViÖt Nam trong tiÕn tr×nh gia nhËp WTO. WTO mét tæ chøc th¬ng m¹i toµn cÇu vµ cã qui m« lín nhÊt tõ tríc tíi nay, th¬ng m¹i gi÷a c¸c níc thµnh viªn WTO chiÕm kho¶ng 90% th¬ng m¹i toµn cÇu. H¬n n÷a, WTO lµ tæ chøc cã chøc n¨ng gi¸m s¸t c¸c ho¹t ®éng vµ gi¶i quyÕt tranh chÊp th¬ng m¹i trªn ph¹m vi toµn thÕ giíi nh»m t¹o ra mét trËt tù bu«n b¸n quèc tÕ hiÖu qu¶, hîp lý vµ c«ng b»ng h¬n. Gia nhËp WTO lµ tiÕn tr×nh thùc hiÖn chñ tr¬ng héi nhËp kinh tÕ cña §¶ng vµ Nhµ níc ta. TiÕn tr×nh nµy võa t¹o ra nh÷ng c¬ héi cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ th¬ng m¹i cña ®Êt níc, võa ®Æt ra nh÷ng th¸ch thøc lín ®èi víi ViÖt Nam 4.1Nh÷ng c¬ héi. ViÖc gia nhËp WTO sÏ mang l¹i cho ViÖt nam nh÷ng c¬ héi sau: Mét lµ: WTO cã nh÷ng ®iÒu kho¶n u ®·i dµnh cho c¸c níc ®ang ph¸t triÓn, tríc hÕt lµ quyÒn hëng u ®·i tèi huÖ quèc (MFN) ®èi víi hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang tÊt c¶ c¸c níc thµnh viªn WTO. Nhê vËy, ViÖt Nam sÏ ®îc ®¶m b¶o kh«ng bÞ ph©n biÖt ®èi xö. Ngoµi ra, ViÖt Nam cßn ®îc hëng møc thuÕ quan khèng do WTO qui ®Þnh. VÒ nguyªn t¾c møc thuÕ khèng chÕ nµy kh«ng t¨ng, nhng nÕu bÞ n©ng lªn th× ViÖt Nam vÉn ®ùoc hëng quyÒn ®Òn bï th«ng qua nh÷ng u ®·i t¬ng xøng trong quan hÖ víi c¸c níc b¹n hµng. Song song víi nh÷ng u ®·i ®îc hëng, nÕu lµ thµnh viªn WTO, ViÖt Nam sÏ cã nhiªu c¬ héi th©m nhËp vµo thÞ trêng níc tham gia ký kÕt nhê cam kÕt c¾t gi¶m hµng rµo phi thuÕ quan vµ phi thuÕ quan. Hai lµ: ViÖt Nam sÏ ®îc hëng nh÷ng lîi Ých vÒ th¬ng m¹i khi gia nhËp WTO, bao gåm: ViÖc b·i bá hiÖp ®Þnh th¬ng m¹i ®a sîi MFA sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc xuÊt khÈu hµng dÖt vµ s¶n phÈm may mÆc cña ViÖt Nam. C¸c nhµ xuÊt khÈu hµng dÖt vµ s¶n phÈm may mÆc cña ViÖt Nam sÏ ®îc b¶o ®¶m trong vßng 10 n¨m sau khi WTO ®i vµo ho¹t ®éng (2005), c¸c níc nhËp khÈu sÏ kh«ng thÓ ®a ra c¸c h¹n chÕ MFA ®èi víi hµng dÖt may mÆc cña ViÖt Nam. H¬n n÷a, víi tiÒm n¨ng to lín vÒ xuÊt khÈu n«ng s¶n ®Æc biÖt lµ g¹o, ViÖt Nam sÏ cã nhiÒu thÞ trêng xuÊt khÈu h¬n v× c¸c h¹n chÕ vÒ sè lîng ®èi víi c¸c mÆt hµng nµy sÏ ®îc chuyÓn thµnh thuÕ suÊt ®èi víi mÆt hµng sÏ ®îc c¾t gi¶m theo hiÖp ®Þnh vÒ n«ng nghiÖp cña WTO. Ba lµ: hiÖp ®Þnh nh÷ng biÖn ph¸p ®Çu t liªn quan ®Õn th¬ng m¹i (TRIMS) cña WTO sÏ t¹o thªm sù b¶o ®¶m quèc tÕ, khuyÕn khÝch ®Çu t níc ngoµi vµo ViÖt Nam. ChØ cã thÓ më cöa vµ hoµn thiÖn c¬ chÕ chÝnh s¸ch theo híng nµy míi thu hót ®îc ®Çu t níc ngoµi vµo vµ míi cã thÓ t¨ng nhanh s¶n xuÊt trong níc, ®Èy m¹nh xuÊt khÈu trªn quy m« lín. Bèn lµ: tham gia vµo WTO, ViÖt Nam sÏ cã lîi trong viÖc gi¶i quyÕt tranh chÊp víi c¸c cêng quèc th¬ng m¹i. MÆc dï lµ mét tæ chøc, nhng WTO vÉn lµ diÔn ®µn th¬ng m¹i mµ ë ®ã mäi thµnh viªn cã thÓ tù b¶o vÖ minh khi x¶y ra tranh chÊp th¬ng m¹i. T¹i ®©y, ViÖt Nam cã quyÒn th¬ng lîng víi c¸c bªn ®èi t¸c vµ cã quyÒn khiÕu n¹i khi th¬ng lîng kh«ng ®em l¹i kÕt qu¶ mong muèn. Nh÷ng quy ®Þnh cña WTO cung cÊp cho ViÖt Nam c¸c c«ng cô ®Ó b¶o vÖ vµ ®ßi c«ng b»ng trong th¬ng m¹i quèc tÕ. 16 N¨m lµ: Gia nhËp WTO ViÖt Nam sÏ cã lîi gi¸n tiÕp tõ nh÷ng yªu cÇu cña tæ chøc v× chóng sÏ n©ng cao tÝnh minh b¹ch trong chÕ ®é ngo¹i th¬ng vµ ®¶m b¶o tÝnh thèng nhÊt c¸c chÝnh s¸ch cña c¶ níc. §iÒu nµy sÏ tõng bíc lo¹i trõ nh÷ng bÊt hîp lý trong th¬ng m¹i, thóc ®Èy c¶i c¸ch hÖ thèng kinh tÕ vµ ®Èy nhanh qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ, t¹o dùng mét m«i trêng c¹nh tranh lµnh m¹nh gióp cho c¸c doanh nghiÖp trong níc thÝch nghi nhanh víi m«i trêng c¹nh tranh quèc tÕ. Nhê ®ã, kinh tÕ ViÖt Nam cã kh¶ n¨ng v¬n lªn m¹nh mÏ ®Ó c¹nh tranh cã hiÖu qu¶ vµ ph¸t triÓn. S¸u lµ: Tham gia vµo hÖ thèng th¬ng m¹i thÕ giíi réng lín WTO, ViÖt Nam sÏ cã c¬ héi ®Ó t¨ng nhanh nhê phÊt huy c¸c lîi thÕ cña m×nh nh lao ®éng rÎ vµ nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn phong phó. ChÝnh c¸c nguån néi lùc nµy cã yÕu tè quan träng gióp cho chóng ta cã vÞ trÝ thuËn lîi trong qu¸ tr×nh ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ. H¬n n÷a, chóng ta cã thÓ tiÕp thu nh÷ng thµnh tùu khoa häc c«ng nghÖ kü thuËt tiªn tiÕn, c«ng nghÖ hiÖn ®¹i vµ vèn cña níc ngoµi ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. Cuèi cïng: so víi c¸c níc ®ang ph¸t triÓn kh¸c, ViÖt Nam sÏ cã nhiÒu c¬ héi thuËn lîi h¬n tõ c¸c hiÖp ®Þnh cña vßng Uruquay, bëi v× theo qui ®Þnh cña WTO hµng xuÊt khÈu díi d¹ng s¬ chÕ cña c¸c níc ®ang ph¸t triÓn thßng kh«ng ph¶i chÞu thuÕ hoÆc chÞu møc thuÕ thÊp, mµ ViÖt nam lµ mét trong níc xuÊt khÈu nhiÒu hµng s¬ chÕ nªn sÏ cã lîi tõ quy ®Þnh nµy. H¬n n÷a nhiÒu níc ®ang ph¸t triÓn ®· ®îc hëng u ®·i ®Æc biÖt cña hÖ thèng u ®·i phæ cËp chung cña Mü hoÆc u ®·i vÒ møc thÕu tèi huÖ quèc cña vßng Uruquay. KÕt qu¶ lµ hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sÏ cã lîi tõ nh÷ng chªnh lÖch u ®·i nµy. Tãm l¹i: c¬ héi thuËn lîi ®èi víi ViÖt Nam khi gia nhËp WTO cßn cã thÓ kÓ ra nhiÒu h¬n n÷a, nhng tríc m¾t nÕu kh«ng vît qua ®îc nh÷ng th¸ch thøc gay go trªn con ®ßng gia nhËp th× sÏ kh«ng cã c¬ héi nµo ®Õn víi ViÖt Nam 4.2 Nh÷ng th¸ch thøc ViÖc gia nhËp WTO ®ßi hái ViÖt Nam ph¶i chÊp nhËn nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n cña hÖ thèng, cã nh©n nhîng vµ cã ch¬ng tr×nh triÓn khai c¸c chÝnh s¸ch phï hîp víi c¸c quy t¾c vµ ch¬ng tr×nh chung. Bªn c¹nh nh÷ng thuËn lîi vÒ c¬ chÕ chÝnh s¸ch th¬ng m¹i, c¬ héi më réng thÞ trêng, sù kh«ng ph©n biÖt ®èi xö, ViÖt Nam ph¶i ®¸p øng nh÷ng yªu cÇu cã tÝnh nguyªn t¾c vµ ph¶i ®èi mÆt víi nh÷ng th¸ch thøc lín sau: Mét lµ: ®iÒu kiÖn tríc tiªn vµ cÇn thiÕt ®Æt ra cho mçi níc muèn gia nhËp WTO lµ níc cã nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®· ®îc h×nh thµnh t¬ng ®èi ®Çy ®ñ æn ®Þnh. ChÝnh v× lÏ ®ã mµ trong thêi gian qua §¶ng vµ Nhµ níc ta ®· chñ tr¬ng ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ trêng theo ®Þnh híng XHCN vµ cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc mét mÆt ®Î ®¶m b¶o c¸c yªu cÇu: t¨ng trëng kinh tÕ ph¶i g¾n chÆt víi nh÷ng tiÕn bé vµ c«ng b»ng x· héi, thùc hiÖn môc tiªu mäi lîi Ých ®Òu v× d©n, gi¶i phãng con ngêi, t¹o ®iÒu kiÖn cho con ngêi ph¸t triÓn toµn diÖn. MÆt kh¸c, nh»m ®¸p øng yªu cÇu cña WTO ®Æt ra ®èi víi níc xin gia nhËp. Tuy nhiªn, nÒn kinh tÕ thÞ trêng ë níc ta cßn tån t¹i c¸c ®Æc ®iÓm sau:  kinh tÕ thÞ trêng ë níc ta gåm nhiÒu lo¹i h×nh ®an xen nhau, nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ víi nhiÒu h×nh thøc tham gia vµo nÒn kinh tÕ thÞ trêng cã nh÷ng nÐt ®Æc thï vÒ b¶n chÊt kinh tÕ x· héi vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn, nhng chóng ®Òu lµ nh÷ng bé phËn kh¸c nhau cña nÒn kinh tÕ quèc d©n thèng nhÊt, h×nh thµnh vµ chÞu sù chi phèi cña mét thÞ trêng x· héi thèng nhÊt víi c¸c quan hÖ cung cÇu, gi¸ c¶ chung, b×nh ®¼ng tríc ph¸p luËt vµ ®îc ph¸p luËt b¶o hé quyÒn së h÷u vµ quyÒn thu nhËp hîp ph¸p.  kinh tÕ thÞ trêng ë níc ta cßn tr×nh ®é cha ph¸t triÓn ®Çy ®ñ, nhiÒu lo¹i thÞ trêng cßn ë tr×nh ®é s¬ khai hoÆc ®ang trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh nh thÞ tr- 17 êng vèn, thÞ trêng chøng kho¸n, thÞ trêng bÊt ®éng s¶n ... trªn thÞ trêng hµng ho¸ th× sè lîng mÆt hµng vµ chñng lo¹i hµng ho¸ nghÌo nµn, khèi lîng hµng ho¸ lu th«ng qua thÞ trêng vµ kim ng¹ch xuÊt khÈu cßn nhá, chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ c¶ hµng ho¸ cao, chÊt lîng hµng ho¸ thÊp, quy m« vµ dung lîng thÞ trêng h¹n hÑp, h¬n n÷a, søc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp vµ hµng ho¸ trªn thÞ trêng trong níc còng nh ngoµi níc cßn rÊt yÕu, ®éi ngò c¸c nhµ qu¶n lý doanh nghiÖp giái cßn rÊt Ýt, thu nhËp cña ngêi lao ®éng thÊp do søc mua cßn h¹n chÕ.  nÒn kinh tÕ thÞ trêng ë níc ta vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ trêng, cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc theo ®Þnh híng XHCN. C¬ chÕ thÞ trêng lµ c¬ chÕ n¶y sinh mét c¸ch tÊt yÕu tõng sù ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt vµ lu th«ng hµng ho¸. C¬ chÕ thÞ trêng lµ guång m¸y vËn hµnh cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng, lµ ph¬ng thøc c¬ b¶n ph©n phèi vµ sö dông nguån vèn, tµi nguyªn, c«ng nghÖ, t liÖu s¶n xuÊt, søc lao ®éng. C¨n cø vµo thÞ trêng, c¸c doanh nghiÖp sÏ quyÕt ®Þnh s¶n xuÊt c¸i g×, s¶n xuÊt nh thÕ nµo vµ s¶n xuÊt cho ai. C¬ chÕ thÞ trêng chÞu sù t¸c ®éng m¹nh cña c¸c quy luËt s¶n xuÊt vµ lu th«ng hµng ho¸. Sù qu¶n lý vÜ m« cña Nhµ níc ph¶i thÝch hîp víi c¸c yªu cÇu ®ã. H¬n n÷a, trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, ChÝnh phñ ph¶i gi÷ mét vai trß rÊt cô thÓ, ®ã lµ t¹o ra c¸c dÞch vô mµ khu vùc t nh©n kh«ng cung cÊp ®îc nh t¹o khu«n khæ, thÓ chÕ cho ho¹t ®éng thÞ trêng, cë së vËt chÊt h¹ tÇng vµ c¸c dÞch vô x· héi. Tuy nhiªn, ChÝnh phñ ViÖt Nam ®· kh«ng tËp trung vµo vai trß cô thÓ cña m×nh mµ can thiÖp qu¸ s©u vµo mét sè lÜnh vùc, cã qu¸ nhiÒu c¬ chÕ hoÆc can thiÖp trùc tiÕp vµo gi¸ c¶ hµng ho¸ lu th«ng trªn thÞ trêng. Ho¹t ®éng cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam hiÖn nay vÉn bÞ c¶n trë bëi xu híng kiÓm so¸t cña Nhµ níc.  §èi víi níc ta,ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng cã vai trß rÊt quan träng, lµ ph¬ng tiÖn gióp ViÖt Nam nhanh chãng héi nhËp thÕ giíi. Tuy nhiªn ®Ó cã ®îc nÒn kinh tÕ thÞ trêng ph¸t triÓn ®Çy ®ñ vµ æn ®Þnh lµ mét th¸ch thøc lín ®èi víi chóng ta trong qu¸ tr×nh gia nhËp WTO. Hai lµ, c¸c HiÖp ®Þnh WTO ®a ra mét lo¹t c¸c quy t¾c ®iÒu chØnh th¬ng m¹i hµng ho¸ vµ dÞch vô, ®iÒu chØnh c¸c biÖn ph¸p ®Çu t liªn quan ®Õn th¬ng m¹i. C¸c quy t¾c nµy ®îc ¸p dông cho tÊt c¶ c¸c níc thµnh viªn WTO. ViÖt Nam sÏ tu©n thñ toµn bé c¸c quy ®Þnh th¬ng m¹i, cña WTO. ®Æc biÖt, ®Ó thùc hiÖn nguyªn t¾c kh«ng ph©n biÖt ®èi xö vµ ¸p dông c¸c quy chÕ tèi huÖ quèc, ViÖt Nam ph¶i cam kÕt c¾t gi¶m hµng rµo thuÕ quan vµ phi thuÕ quan ®èi víi hµng ho¸ vµ dÞch vô, thùc hiÖn ®èi xö b×nh ®¼ng ®èi víi c¸c doanh nghiÖp trong vµ ngoµi níc. §iÒu nµy ®ßi hái ph¶i lo¹i bá nh÷ng u ®·i dµnh cho doanh nghiÖp Nhµ níc vÒ quyÒn kinh doanh trong mét sè lÜnh vùc nh ®Êt ®ai, tÝn dông vµ ®èi xö b×nh ®¼ng víi c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp. §©y lµ mét bíc khã kh¨n cho ngµnh c«ng nghiÖp non trÎ cña ViÖt Nam tríc sù ®èi ®Çu víi c¸c doanh nghiÖp cña c¸c níc ph¸t triÓn vµ c¸c níc cã lîi thÕ so s¸nh cao h¬n. Ngoµi ra, viÖc tù do ho¸ th¬ng m¹i vµ c¾t gi¶m thuÕ quan kh«ng chØ t¸c ®éng ®Õn c«ng cô truyÒn thèng nh»m b¶o hé thÞ trêng trong níc mµ cßn lµm gi¶m ng©n s¸ch quèc gia. Ba lµ, mét trong c¸c yªu cÇu quan träng ®èi víi t c¸ch héi viªn WTO lµ sù râ rµng cña c¬ chÕ ngo¹i th¬ng. §Ó ®¹t ®îc môc tiªu nµy, WTO yªu cÇu c¸c thµnh viªn cung cÊp c¸c th«ng tin cÇn thiÕt vÒ thùc tiÔn vµ chÝnh c¸c tiªu chuÈn nh·n hiÖu hµng ho¸ vµ xuÊt xø, vÖ sinh kiÓm dÞch, c¸c chuÈn mùc phï hîp víi tiªu chuÈn quèc tÕ. Nh÷ng yªu cÇu nµy ViÖt Nam míi ®¸p øng ®îc mét phÇn v× ViÖt Nam vÉn thiÕu c¸c quy luËt vµ c¸c quy ®Þnh ®iÒu chØnh ngo¹i th¬ng vµ ®Çu t. §Æc biÖt trong c¸c lÜnh vùc chuyªn m«n cã hµm lîng trÝ tuÖ cao th× viÖc tham gia vµo WTO còng lµ mét th¸ch thøc ®èi víi ViÖt Nam, v× n¨ng lùc c¹nh tranh cña ViÖt Nam trong nh÷ng ngµnh nµy ®ßi hái chóng ta kh«ng chØ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò c«ng nghÖ mµ tríc hÕt lµ ®µo t¹o, n©ng cao tr×nh dé cña ®éi ngò c¸n bé trong níc. §iÒu nµy kh«ng thÓ mét sím mét chiÒu ViÖt Nam cã thÓ ®¸p øng ®îc 18 Bèn lµ, nÒn s¶n xuÊt trong níc cßn non yÕu. ViÖc gia nhËp WTO ®ßi hái ViÖt Nam ph¶i më cöa nÒn kinh tÕ, khi ®ã hµng nhËp khÈu sÏ å ¹t trµn vµo, hµng ho¸ ViÖt Nam ph¶i chÊp nhËn sù c¹nh tranh cña hµng ho¸ ngo¹i nhËp. Tuy nhiªn, trªn thÞ trêng ViÖt Nam hiÖn nay, søc c¹nh tranh cña hµng ho¸ néi cßn yÕu kÐm so víi hµng ngo¹i nhËp. Cã nhiÒu lý do song lý do c¬ b¶n lµ do chÊt lîng hµng ho¸ cha cao, mÉu m·, bao b× ®Ñp, chñng lo¹i hµng ho¸ cha phong phó. §©y lµ mét vÊn ®Ò lu«n cã tÝnh quyÕt ®Þnh, v× nÕu hµng ho¸ néi kh«ng chiÕn th¾ng ®îc hµng ngo¹i ë chÝnh thÞ trêng cña m×nh th× míi cã hy väng hµng ViÖt Nam chiÕn th¾ng hµng ngo¹i ë n¬i “®Êt kh¸ch quª ngêi h¬n n÷a theo quy ®Þnh cña thÕ giíi lµ ph¸i xuÊt khÈu ®Ó ®æi lÊy hµng nhËp khÈu, ViÖt Nam ph¶i xuÊt khÈu nhiÒu h¬n, mµ mÆt hµng xuÊt khÈu chÝnh cña ViÖt Nam trong thêi gian dµi chñ yÕu vÉn lµ hµng n«ng s¶n chÕ biÕn ®¬n gi¶n vµ c¸c nguyªn liÖu th«. Thùc tÕ nµy dÉn ®Õn hËu qu¶ lµm kiÖt quÖ c¸c tµi nguyªn thiªn nhiªn do khai th¸c qu¸ møc tµn ph¸ m«i trêng sinh th¸i. §©y lµ mét trong nh÷ng th¸ch thøc lín mµ ViÖt Nam ph¶i ®èi mÆt khi tham gia vµo hÖ thèng th¬ng m¹i thÕ giíi, nã ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ph¶i lu«n ph¸t huy tÝnh n¨ng ®éng s¸ng t¹o, v¬n lªn trªn trêng quèc tÕ, n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh hiÖu qu¶. Thùc tÕ hiÖn nay nhiÒu xÝ nghiÖp thuéc së h÷u Nhµ níc cha ®¸p øng yªu cÇu n¨ng ®éng trong kinh doanh, tr×nh ®é c«ng nghÖ thÊp, cha ph¸t huy ®îc vai trß lµm ®éng lùc t¨ng trëng cña nÒn kinh tÕ. Khu vùc kinh tÕ t nh©n cha ph¸t huy hÕt tiÒm n¨ng cña m×nh trong s¶n xuÊt kinh doanh. Ngoµi ra, c¸c yÕu tè s¶n xuÊt nh vèn c«ng nghÖ, bÝ quyÕt kinh doanh cña ViÖt Nam bÞ thiÕu nghiªm träng. §iÒu nµy ®ßi hái ViÖt Nam ph¶i tËp trung nguån lùc ®Çu t, dæi míi c¬ cÊu kinh tÕ, ®æi míi trang thiÕt bÞ kü thuËt kh«ng nh÷ng n©ng cao søc c¹nh tranh vÒ lîng vµ gi¸ c¶ hµng ho¸ ViÖt Nam trªn thÞ trêng thÕ giíi N¨m lµ, c¬ chÕ chÝnh s¸ch kinh tÕ th¬ng m¹i hiÖn hµnh cha phï hîp víi c¸c quy ®Þnh cña WTO. VÒ mÆt ph¸p lý ViÖt Nam cßn thiÕu c¸c thñ tôc hÖ thèng ®èi víi th«ng b¸o vµ tham vÊn viÖc x©y dùng míi hoÆc söa ®æi luËt ph¸p hiÖn hµnh, cha c«ng bè kÞp thêi. HÖ thèng luËt ph¸p cña ViÖt Nam nãi chung cha râ rµng minh b¹ch lµm cho c¸c thµnh viªn WTO quan t©m kh«ng hiÓu râ hÖ thèng luËt ph¸p cña ViÖt Nam vµ hä nghi ng¹i vÒ viÖc gia nhËp WTO cña ViÖt Nam. VÒ mÆt h¹n chÕ ®Þnh lîng vµ thñ tôc cÊp giÊy phÐp: hiÖn nay, ViÖt Nam ®ang duy tr× mét ssè h¹n chÕ ®Þnh lîng víi nhËp khÈu. RÊt nhiÒu s¶n phÈm yªu cÇu ViÖt Nam ph¶i cã giÊy phÐp nhËp kh¶u cña c¸c bé phËn qu¶n lý chuyªn ngµnh nh nhËp khÈu thuû s¶n, thiÕt bÞ ©m thanh, c¸c s¶n phÈm v¨n ho¸ nghÖ thuËt vµ phim ¶nh. Trong xuÊt khÈu còng chÞu c¸c h¹n chÕ vÒ ®Þnh lîng vµ gi¸ tèi thiÓu ®èi víi c¸c mÆt hµng g¹o, h¹t ®iÒu,cµ phª, dÇu th«. Lý do chÝnh ®Ó ViÖt Nam duy tr× mét h¹n chÕ sè lîng nh trªn lµ ®Ó b¶o hé sù ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp néi ®Þa tríc khi cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh ®Çy ®ñ víi níc ngoµi vµ cha s½n sµng ®èi phã víi hµng nhËp khÈu. VÊn ®Ò ®ã ho¸ th¬ng m¹i dÞch vô sau vßng ®µm ph¸n Uruqoay, tù dã ho¸ th¬ng m¹i ®· lan sang c¶ lÜnh vùc dÞch vô. HiÖn nay, thÞ trêng dÞch vô cña ViÖt Nam cßn cã mét vµi h¹n chÕ nh: c¸c c«ng ty dÞch vô níc ngoµi chØ cho phÐp ho¹t ®éng t¹i ViÖt Nam trong c¸c ngµnh c«ng nghiÖp ®· chän ë mét møc ®é giíi h¹n, ph¶i ®èi mÆt víi nh÷ng h¹n chÕ héi nhËp chÝnh ®¸ng kÓ trong khi ho¹t ®éng t¹i ViÖt Nam. Trong qu¸ tr×nh ®µm ph¸n gia nhËp WTO, ViÖt Nam sÏ ph¶i ®a ra c¸c biÖn ph¸p tham nhËp thÞ trêng dÞch vô , ®Æc biÖt lµ thÞ trêng tµi chÝnh, b¶o hiÓm. ChÝnh phñ ViÖt Nam sÏ ph¶i nghiªn cøu nh÷ng ¶nh hëng cña viÖc tù do ho¸ c¸c ngµnh c«ng nghiÖp dÞch vô tíi nÒn kinh tÕ vµ quyÕt ®Þnh c¸c ngµnh c«ng nghiÖp dÞch vô nµo sÏ ph¶i më cöa cho c¸c ®èi thñ c¹nh tranh níc ngoµi vµ møc ®é b¶o vÖ cÇn thiÕt cho c¸c ngµnh c«ng nghiÖp kh¸c. VÊn ®Ò liªn quan ®Õn b¶o vÖ quyÒn së h÷u trÝ tuÖ: t¹i ViÖt Nam b¶o vÖ quyÒn së h÷u trÝ tuÖ (TRIPS) lµ mét kh¸i niÖm rÊt míi mÎ. Sù b¶o vÖ quyÒn sá h÷u trÝ tuÖ ®Çu tiªn lµ vÒ nh·n hiÖu th¬ng m¹i cã hiÖu lùc tõ th¸ng 12/1982, luËt 19 b¶n quyÒn t¸c gi¶ ®îc th«ng qua vµo th¸ng 11/1986 vµ c¸c thiÕt kÕ c«ng nghiÖp ®îc b¶o hé tõ th¸ng 5/1988. Tuy nhiªn viÖc thùc hiÖn cßn kÐm hiÖu qu¶ mµ c¸c quyÒn së h÷u trÝ tuÖ ®· trë thµnh mét bé phËn kh«ng thÓ t¸ch rêi cña WTO, do dã c¸c thµnh viªn WTO nh©n c¬ héi c¸c cuéc th¬ng lîng víi t c¸ch h«i viªn cña ViÖt Nam vµ c¸ca cuéc ®µm ph¸n song ph¬ng kh¸c sÏ yªu c©ï ViÖt Nam ph¶i c¶i c¸h hÖ thèng vÒ luËt së h÷u trÝ tuÖ, ®ång thêi gi¸m s¸t viÖc thùc hiÖn c¸c luËt nµy t¹i ViÖt Nam. Trªn thùc tÕ, TRIPS còng ®Æt ra nh÷ng th¸ch thøc to lín cho c¸c níc ®ang ph¸t triÓn nh ViÖt Nam . hÇu hÕt c¸c ph¸t minh s¸ng chÕ trªn thÕ giíi ®Òu tËp trung t¹i c¸c níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn. C¸c c«ng ty ®a quèc gia v× lîi Ých riªng kh«ng bao giê muèn chuyÓn giao kü thuËt vµ c«ng nghÖ míi nhÊt sang c¸c níc ®ang ph¸t triÓn. Thêng c¸c c«ng ty nµy chØ chuyÓn giao c¸c c«ng nghÖ cò l¹c hËu sang c¸c níc ®ang ph¸t triÓn. Nh vËy, viÖc t¨ng cêng b¶o vÖ quyÒn së h÷u trÝ tuÖ vµ së h÷u c«ng nghiÖp cã nguy c¬ t¹o ®iÒu kiÖn cho sù ®éc quyÒn cña c¸c c«ng ty ®a quèc gia trªn. §iÒu nµy lµm cho ViÖt Nam c¸c níc ®ang ph¸t triÓn gÆp khã kh¨n trong viÖc tiÕp cËn víi c¸c c«ng nghÖ, kü thuËt hiÖn ®¹i, ¶nh hëng tíi kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc. S¸u lµ: tr×nh ®é ®µm ph¸n gia nhËp WTO cña ViÖt Nam cßn yÕu kÐm. ®µm ph¸n lµ mét c«ng viÖc hÕt søc khã kh¨n ®ßi hái ph¶i cã sù chuÈn bÞ chu ®¸o vÒ mäi mÆt víi sù tham gia cao nhÊt cña c¸c bé ngµnh, c¸c c¬ quan vµ c¸c doanh nghiÖp trong níc, ®ång thêi c¸c c¸n bé ®µm ph¸n ph¶i lµ nh÷ng ngußi cã n¨ng lùc thùc sù míi cã thÓ ®¹t ®îc môc ®Ých mong muèn. Tuy nhiªn, bé m¸y chÝnh quyÒn cña ViÖt Nam cha thùc sù cã hiÖu qu¶ ®Ó trî gióp cho qu¸ tr×nh ®µm ph¸n, viÖc chuÈn bÞ gia nhËp WTO yªu cÇu cha ®Çy ®ñ râ rµng vµ cßn g©y nhiÒu r¾c rèi cho c¸c thnµh viªn WTO. MÆt kh¸c, c¸c quy chÕ quy t¾c chÆt chÏ cña WTO lµm cho qu¸ tr×nh ®µm ph¸n gia nhËp trë nªn phøc t¹p ®èi víi ViÖt Nam. V× vËy nhu cÇu t¨ng cêng kiÕn thøc cho c¸c c¸n bé níc ta vÒ kü thuËt vµ chiÕn thuËt ®µm ph¸n th¬ng m¹i ®a ph¬ng lµ hÕt søc cÊp b¸ch cho viÖc n©ng cao n¨ng lùc ®µm ph¸n gia nhËp WTO 20