Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Lêi më ®Çu
NÒn kinh tÕ ngµy cµng ph¸t triÓn ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp ph¶i kh«ng
ngõng ®æi míi, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ còng trë nªn ®a d¹ng vµ ho¹t ®éng cã
hiÖu qu¶ h¬n. Môc tiªu t¨ng trëng kinh tÕ cña níc ta n¨m 2005 lµ thùc hiÖn cæ
phÇn ho¸ thµnh c«ng h¬n 2000 doanh nghiÖp Nhµ níc, nh»m t¹o nªn mét m«i
trêng b×nh ®¼ng ®Ó c¸c doanh nghiÖp ph¸t triÓn. §ång thêi, §¶ng vµ Nhµ níc
còng ®a ra mét lo¹t chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ®Çu t trong vµ ngoµi níc ®Ó hç trî
phÇn nµo cho c¸c doanh nghiÖp trong qu¸ tr×nh tiÕn tíi héi nhËp AFTA còng nh
hoµ nhËp víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi.
§îc h×nh thµnh tõ dù ¸n më réng s¶n xuÊt cña Tæng C«ng ty ®iÖn tö Hanel,
ngay tõ giai ®o¹n míi h×nh thµnh, C«ng ty cæ phÇn Hanel xèp nhùa ®· nhËn ®îc
sù hç trî rÊt lín tõ phÝa Nhµ níc vµ ®Æc biÖt lµ Tæng C«ng ty Hanel. Víi h¬n
40% vèn ®iÒu lÖ lµ do sù gãp vèn cña c¸n bé c«ng nh©n viªn trong Tæng c«ng ty
Hanel, C«ng ty ®· lµm hµi lßng c¸c cæ ®«ng bëi kÕt qu¶ kinh doanh liªn tôc cã
l·i trong 8 n¨m liªn tiÕp. §ång thêi, c¸c s¶n phÈm cña C«ng ty ®· chiÕm lÜnh ®îc thÞ trêng xèp nhùa, xèp chÌn vµ môc tiªu ®Æt ra trong n¨m 2005 lµ tham gia
thµnh c«ng trªn thÞ trêng chøng kho¸n.
§Ó cã ®îc sù thµnh c«ng nh vËy, C«ng ty ®· kÕt hîp rÊt nhiÒu quyÕt ®Þnh tµi
chÝnh, trong ®ã cã sù thµnh c«ng cña chÝnh s¸ch cæ tøc. Trong khi rÊt nhiÒu c«ng
ty cæ phÇn cßn lóng tóng trong viÖc ph©n chia lîi nhuËn sau thuÕ th× C«ng ty ®·
x©y dùng mét chÝnh s¸ch cæ tøc kh¸ hoµn chØnh vµ cô thÓ, võa ®¶m b¶o lîi Ých
cho c¸c cæ ®«ng, võa ®¸p øng nhu cÇu ph¸t triÓn cña C«ng ty trong t¬ng lai.
Tuy nhiªn, ®Ó phï hîp víi nhu cÇu ph¸t triÓn cu¶ nÒn kinh tÕ, C«ng ty còng
ph¶i híng tíi mét chÝnh s¸ch cæ tøc hoµn thiÖn h¬n. ChÝnh v× vËy, em xin ®îc
chän ®Ò tµi: “ Hoµn thiÖn chÝnh s¸ch cæ tøc t¹i C«ng ty cæ phÇn Hanel xèp nhùa”
víi hi väng qua thêi gian thùc tËp t¹i C«ng ty cã thÓ gióp em n©ng cao hiÓu biÕt,
gãp phÇn hoµn thiÖn h¬n nh÷ng kiÕn thøc ®· ®îc nghiªn cøu t¹i gi¶ng ®êng §¹i
häc.
Ngoµi môc lôc, kÕt luËn vµ danh môc tham kh¶o, néi dung chuyªn ®Ò gåm
cã
3 ch¬ng :
Ch¬ng 1: Mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ chÝnh s¸ch cæ tøc cña C«ng ty cæ phÇn;
Ch¬ng 2: Thùc tr¹ng cña chÝnh s¸ch cæ tøc t¹i C«ng ty cæ phÇn Hanel xèp
nhùa;
Ch¬ng 3: Gi¶i ph¸p hoµn thiÖn chÝnh s¸ch cæ tøc t¹i C«ng ty.
1
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n PGS. TS Lu ThÞ H¬ng, còng nh toµn thÓ c¸c thÇy
c« gi¸o trong khoa Ng©n hµng – Tµi chÝnh ®· gióp em hoµn thµnh ®Ò tµi nµy.
Ch¬ng 1
Mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ chÝnh s¸ch cæ tøc
cña C«ng ty cæ phÇn
1.1 Kh¸i niÖm vµ ®Æc ®iÓm cña C«ng ty cæ phÇn:
NÒn kinh tÕ thÞ trêng trªn thÕ giíi tõ khi thai nghÐn ®Õn lóc ph¸t triÓn trong
mÊy tr¨m n¨m ®· tõng bíc h×nh thµnh ba lo¹i h×nh doanh nghiÖp c¬ b¶n: Doanh
nghiÖp t nh©n, doanh nghiÖp theo chÕ ®é hïn vèn vµ doanh nghiÖp theo chÕ ®é
C«ng ty.
Sù diÔn biÕn cña c¸c lo¹i doanh nghiÖp trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng cËn ®¹i
vµ hiÖn ®¹i ®· thÓ hiÖn sù hoµn thiÖn tõng bíc vµ sù chÝn muåi cña lo¹i h×nh
C«ng ty. Sù ph«i thai cña C«ng ty b¾t ®Çu tõ thÕ kû 15. Thêi ®ã, th¬ng m¹i, bu«n
b¸n ë vïng ven biÓn §Þa Trung H¶i t¬ng ®èi ph¸t triÓn, chiÕm ®Þa vÞ chi phèi trªn
thÞ trêng.
2
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Tíi thÕ kû thø 16, do ¶nh hëng cña th¬ng m¹i quèc tÕ ph¸t triÓn vµ chÝnh
s¸ch cña chñ nghÜa träng th¬ng ®· xuÊt hiÖn ë Anh mét lo¹t C«ng ty th¬ng m¹i
gãp cæ phÇn nh»m ph¸t triÓn bu«n b¸n h¶i ngo¹i vµ cíp ®o¹t c¸c níc thuéc ®Þa.
Cïng víi níc Anh, ë Hµ Lan vµ Ph¸p còng lÇn lît xuÊt hiÖn nh÷ng c«ng ty nh
vËy lµ ph¸p nh©n ®éc lËp, cã n¨ng lùc ph¸p lý, mét lo¹i h×nh tæ chøc c«ng ty gãp
cæ phÇn æn ®Þnh, vèn cæ phÇn trë thµnh ®Çu t dµi h¹n, cæ phiÕu chØ cã thÓ chuyÓn
nhîng mµ kh«ng ®îc rót vèn, lîi tøc cæ phiÕu ®îc tr¶ theo ®Þnh kú, thÞ trêng
bu«n b¸n chuyÓn nhîng cæ phiÕu còng b¾t ®Çu xuÊt hiÖn- tiÒn th©n cña thÞ trêng
chøng kho¸n.
Tõ thÕ kû thø 18 ®Õn nöa cuèi thÕ kû 19 lo¹i h×nh c«ng ty cæ phÇn ®· ®îc
ph¸t triÓn nhanh chãng ë Ph¸p, §øc, Mü kh«ng nh÷ng chØ kinh doanh th¬ng m¹i
mµ cßn ë c¸c ngµnh ng©n hµng, giao th«ng vËn t¶i , x©y dùng ®êng s¾t, c¸c
ngµnh chÕ t¹o c¬ khÝ, khai th¸c má, sù nghiÖp c«ng céng vµ b¶o hiÓm ë c¸c níc
t b¶n ph¸t triÓn, vÒ sau xuÊt hiÖn ë c¸c n¬i trªn thÕ giíi.
GÇn 400 n¨m ®· tr«i qua kÓ tõ ngµy c«ng ty cæ phÇn ®Çu tiªn trªn thÕ giíi
ra ®êi n¨m 1600 ë níc Anh. Do sù ph¸t triÓn cña khoa häc kü thuËt vµ c«ng nghÖ
s¶n xuÊt lóc bÊy giê ®ßi hái mét sè ngµnh ph¶i thµnh lËp nh÷ng doanh nghiÖp
mµ sè vèn ®Ó ho¹t ®éng vît qu¸ sè vèn riªng lÎ cña tõng doanh nghiÖp t nh©n.
Ngay c¶ sè vèn mµ t nh©n ®i vay còng kh«ng thÓ ®¸p øng ®îc v× nh÷ng doanh
nghiÖp nµy ph¶i sau mét thêi gian ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh dµi míi cã thÓ
®em l¹i mét lîng lîi nhuËn tèi ®a. Trong khi ®ã ë tõng c¸ nh©n trong x· héi vÉn
lu«n cã nh÷ng kho¶n tiÒn nhµn rçi ng¾n h¹n vµ dµi h¹n. Sù tån t¹i kh¸ch quan ®ã
®· gióp c¸c nhµ doanh nghiÖp gi¶i quyÕt ®îc m©u thuÉn vÒ tiÒn vèn b»ng mét
h×nh thøc s¸ng t¹o lµ thµnh lËp c¸c c«ng ty cæ phÇn mµ M¸c ®· chØ râ: "...Ngay
trong buæi ®Çu cña nÒn s¶n xuÊt ®· ®ßi hái mét sè t b¶n tèi thiÓu mµ lóc bÊy giê
tõng c¸ nh©n riªng lÎ cha thÓ cã ®îc. T×nh h×nh ®ã mét mÆt dÉn ®Õn viÖc Nhµ níc ph¶i trî cÊp cho nh÷ng t nh©n nh ë Ph¸p díi thêi C«n- Be, nh mét sè c«ng
quèc ë §øc cho tíi ngµy nay. MÆt kh¸c, nã dÉn ®Õn viÖc thµnh lËp nh÷ng héi
n¾m gi÷ ®éc quyÒn do ph¸p luËt thõa nhËn ®Ó kinh doanh trong nh÷ng ngµnh
c«ng nghiÖp th¬ng nghiÖp nhÊt ®Þnh. §ã lµ tiÒn th©n cña nh÷ng c«ng ty cæ phÇn
hiÖn ®¹i..."
1.1.1 Kh¸i niÖm c«ng ty cæ phÇn:
C«ng ty cæ phÇn hay cßn gäi lµ c«ng ty h÷u h¹n cæ phÇn, ë Anh vµ Mü gäi
lµ C«ng ty c«ng khai hay C«ng ty c«ng chóng. Vèn ®¨ng ký cña c«ng ty trªn c¬
së c¸c lo¹i cæ phÇn kh¸c nhau gãp vèn vµ th«ng qua ph¸t hµnh cæ phiÕu ®Ó thu
gãp vèn. C«ng ty dïng toµn bé tµi s¶n cña m×nh ®Ó b¶o ®¶m tÝnh ph¸p nh©n ®èi
víi tµi s¶n nî cña c«ng ty. So s¸nh víi c¸c lo¹i h×nh c«ng ty kh¸c th× c«ng ty cæ
3
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
phÇn lµ c«ng ty gãp vèn ®iÓn h×nh, ph¸p luËt c¸c níc xem nã lµ ph¸p nh©n ®éc
lËp. Nãi mét c¸ch kh¸c, c«ng ty cæ phÇn lµ c«ng ty ®îc h×nh thµnh trªn c¬ së huy
®éng vèn c¸ nh©n b»ng c¸ch ph¸t hµnh vµ b¸n cæ phiÕu, tr¸i phiÕu, mçi chñ së
h÷u chØ hëng quyÒn lîi vµ tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n trong phÇn vèn gãp cña m×nh.
Lîi nhuËn cña c«ng ty cæ phÇn ®îc ph©n phèi cho c¸c cæ ®«ng theo sè lîng cæ
phiÕu.
Vai trß, ®Þa vÞ vµ tÝn nhiÖm cña cæ ®«ng kh«ng cã ý nghÜa khi gia nhËp c«ng
ty, v× bÊt kú ngêi nµo muèn bá vèn vµo ®Òu cã thÓ trë thµnh cæ ®«ng, kh«ng h¹n
chÕ t c¸ch, cæ ®«ng trë thµnh ngêi chñ së h÷u cæ phiÕu ®¬n thuÇn, quyÒn lîi cña
hä chñ yÕu thÓ hiÖn trªn cæ phiÕu, nã thay ®æi tuú theo sù thay ®æi cña cæ phiÕu.
VËy c«ng ty cæ phÇn lµ mét c«ng ty cã sè vèn ®îc chia lµm nhiÒu phÇn
b»ng nhau gäi lµ cæ phÇn vµ ®îc thµnh lËp gåm nhiÒu thµnh viªn lµ cæ ®«ng, chØ
chÞu lç l·i trong sè vèn mµ hä ®· gãp. GiÊy chøng nhËn cæ phÇn gäi lµ cæ phiÕu.
C«ng ty cæ phÇn lµ tÕ bµo cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng, lµ tæ chøc rÊt ph¸t triÓn
ë c¸c níc t b¶n chñ nghÜa nh M¸c ®· ®¸nh gi¸ vai trß cña c«ng ty cæ phÇn: "..
NÕu ph¶i chê ®îi t b¶n t nh©n tÝch tô cho ®Õn lóc nã ®ñ søc lµm c¸c con ®êng s¾t
th× cã lÏ cho ®Õn ngµy nay ch©u ¢u vÉn cha cã ®êng s¾t, nhng nhê viÖc thµnh lËp
c¸c c«ng ty cæ phÇn cho nªn viÖc Êy ®· lµm ®îc dÔ dµng nh trë bµn tay vËy..".
C«ng ty cæ phÇn víi t c¸ch lµ c«ng ty hîp vèn hay cßn gäi lµ c«ng ty ®èi
vèn, chø kh«ng ph¶i lµ c«ng ty hîp doanh (c«ng ty ®èi nh©n) vµ yÕu tè chñ yÕu
lµ cÇn cã tiÒn ®Ó mua cæ phiÕu vµ trë thµnh cæ ®«ng cña c«ng ty, lµ mét tæ chøc
kinh doanh do nhiÒu ngêi cïng gãp vèn lËp ra ®Ó cïng ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh
doanh. Tõ kh¸i niÖm trªn, ta thÊy cã 3 néi dung ph¸p lý cÇn ®Æc biÖt chó ý:
1. C«ng ty cæ phÇn ph¶i do nhiÒu ngêi thµnh lËp (tèi thiÓu lµ 3)
2. C¸c héi viªn ®a vèn cña m×nh ra vµ gãp vèn chung l¹i ®Ó kinh doanh. §ã
lµ vèn cña c¸c thµnh viªn gãp, kh«ng thÓ chuyÓn thµnh tµi s¶n së h÷u chung cña
c¸c thµnh viªn, song quyÒn së h÷u c¸ nh©n cña vèn gãp kh«ng thay ®æi. Cã
nghÜa lµ c«ng ty cæ phÇn trë thµnh ngêi ®i vay ®Æc biÖt cña c¸c thµnh viªn, cßn
c¸c thµnh viªn l¹i trë thµnh ngêi cho vay ®èi víi c«ng ty cæ phÇn. Nh vËy quyÒn
sö dông vèn cña c¸c thµnh viªn còng kh«ng cßn n÷a. VËy ai lµ ngêi ®îc sö dông
vèn chung ®ã? Ngêi nµy lµ mét chñ thÓ ®îc lËp ra theo khÕ íc thµnh lËp c«ng ty
cæ phÇn, ®ã lµ ph¸p nh©n c«ng ty, cho nªn c«ng ty cæ phÇn ph¶i ®îc ph¸p luËt
thõa nhËn th× míi cã t c¸ch lµ mét ph¸p nh©n. Tæng sè vèn cña c«ng ty chia ®Òu
cho tõng cæ phÇn cã møc tiÒn b»ng nhau, cæ ®«ng bá nhiÒu vèn sÏ chiÕm nhiÒu
cæ phiÕu nhng kh«ng thÓ t¨ng riªng lÎ møc tiÒn vèn cña tõng cæ phiÕu.
4
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
4. Môc ®Ých cña viÖc thµnh lËp c«ng ty cæ phÇn lµ ®Ó thu lîi nhuËn vµ chia
cho c¸c cæ ®«ng. Cæ ®«ng cña c«ng ty bÊt kÓ hä lµ ai ®Òu ph¶i cã tr¸ch nhiÖm
®èi víi c«ng ty, kh«ng thÓ tr¶ cæ phiÕu nh»m b¶o ®¶m æn ®Þnh vèn cña c«ng ty.
§©y lµ nh÷ng néi dung c¬ b¶n g¾n liÒn víi c«ng ty cæ phÇn, tõ lóc h×nh
thµnh, ph¸t triÓn cho ®Õn khi gi¶i thÓ. Ngoµi ra, còng nh c¸c thµnh phÇn kinh tÕ
kh¸c, c«ng ty cæ phÇn còng cã nh÷ng ®Æc ®iÓm chung t¬ng tù nh c¸c c«ng ty
tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n vµ nh÷ng ®Æc trng riªng cña lo¹i h×nh c«ng ty cæ phÇn.
1.1.2 §Æc ®iÓm cña C«ng ty cæ phÇn
M« h×nh tæ chøc c¸c doanh nghiÖp díi d¹ng c«ng ty cã mét lÞch sö ph¸t
triÓn l©u dµi ®i tõ thÊp ®Õn cao, tõ gi¶n ®¬n ®Õn phøc t¹p, tõ quy m« nhá ®Õn quy
m« lín, tõ gi¶n ®¬n ®Õn phøc t¹p, tõ mét ngêi së h÷u ®Õn nhiÒu ngêi së h÷u, tõ
c«ng ty hîp doanh ®Õn C«ng ty hîp vèn, tõ C«ng ty tr¸ch nhiÖm v« h¹n ®Õn
c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n, tõ c«ng ty quèc gia ®Õn c«ng ty ®a quèc gia. C«ng
ty cæ phÇn lµ mét doanh nghiÖp ®îc thµnh lËp theo ®óng ph¸p luËt cña nhµ níc,
nhµ níc phª duyÖt ®iÒu lÖ ho¹t ®éng cña c«ng ty, ®ã lµ tµi liÖu ph¸p lý mµ nhµ níc cho phÐp thµnh lËp c«ng ty cæ phÇn.
C«ng ty cæ phÇn cã 4 ®Æc trng c¬ b¶n sau:
1.
Tr¸ch nhiÖm ph¸p lý h÷u h¹n: NghÜa lµ nh÷ng cæ ®«ng chØ trÞu
tr¸ch nhiÖm vÒ nh÷ng c«ng nî cña c«ng ty trong phÇn vèn ®ãng gãp cña m×nh.
NÕu c«ng ty bÞ ph¸ s¶n hoÆc gi¶i thÓ, chñ nî cña c«ng ty chØ cã thÓ ®ßi nî trªn
c¬ së sè tµi s¶n cña c«ng ty chø kh«ng cã quyÒn ®ßi nî trùc tiÕp cæ ®«ng.
2.
TÝnh cã thÓ chuyÓn nhîng cña cæ phiÕu: Nãi chung c¸c cæ phiÕu
cã thÓ tù do mua b¸n, khi ngêi ta cã tiÒn nhµn rçi hä cã thÓ mua cæ phiÕu ®Ó hi
väng kiÕm ®îc cæ tøc. Song khi hä cÇn tiÒn, hä kh«ng thÓ b¾t c«ng ty hoµn l¹i
vèn ®· mua cæ phiÕu, nhng hä cã thÓ b¸n cæ phiÕu Êy cho mét ngêi kh¸c trªn thÞ
trêng chøng kho¸n.
3.
T c¸ch ph¸p nh©n: Mäi c«ng ty cæ phÇn ®Òu cã t c¸ch ph¸p
nh©n, cã ®¨ng ký ho¹t ®éng, cã con dÊu riªng, cã quyÒn ký kÕt c¸c hîp ®ång s¶n
xuÊt kinh doanh víi c¸c ®¬n vÞ kh¸c. C«ng ty cã quyÒn ®i kiÖn vµ bÞ kiÖn (nÕu vi
ph¹m ph¸p luËt). C«ng ty ®îc trao ®æi ë Së giao dÞch chøng kho¸n trªn thÞ trêng,
c«ng ty cã thÓ c«ng khai ph¸t hµnh cæ phiÕu vµ cã thÓ chuyÓn nhîng tù do trªn
thÞ trêng chøng kho¸n.
4.
Thêi gian kh«ng h¹n ®Þnh: Nãi chung thêi gian tån t¹i cña mét
c«ng ty cæ phÇn dµi h¬n kh¶ n¨ng ®ãng gãp cña tõng cæ ®«ng. §ã chÝnh lµ u thÕ
quan träng cña c«ng ty cæ phÇn. Nhê u thÕ nµy mµ c¸c c«ng ty míi cã kh¶ n¨ng
tËp trung søc lùc vµo viÖc ®Èy m¹nh hiÖu qu¶ s¶n xuÊt - kinh doanh.
5
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Ngoµi 4 ®Æc trng c¬ b¶n trªn, ngêi ta cßn cã thÓ nhËn thÊy ®iÓm kh¸c biÖt
râ rµng gi÷a c«ng ty cæ phÇn víi c¸c lo¹i h×nh c«ng ty kh¸c, ®Æc biÖt lµ khi so
s¸nh víi c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n, lµ ë tÝnh "më" cña nã. NÕu nh c¸c c«ng ty
tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n thêng lµ mét ph¸p nh©n mang tÝnh "®ãng"- nghÜa lµ c¸c
thµnh viªn cña c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n thêng lµ thµnh viªn trong mét gia
®×nh hoÆc mét nhãm ngêi cã sù quen biÕt, tin cËy lÉn nhau th× c«ng ty cæ phÇn
l¹i ®îc coi lµ cã tÝnh "më"- thÓ hiÖn ë viÖc nã cã thÓ b¸n cæ phÇn cña m×nh cho
c¶ nhµ ®Çu t mµ thËm chÝ kh«ng mÊy quan t©m ®Õn c«ng ty. Qua nghiªn cøu, mét
sè ngêi cho r»ng lý do khiÕn c¸c nhµ ®Çu t lùa chän lo¹i h×nh c«ng ty cæ phÇn lµ:
thø nhÊt, c¸c nhµ ®Çu t kh«ng ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm v« h¹n ®èi víi c¸c kho¶n nî
cña c«ng ty, do ®ã, c«ng ty cã thÓ ®Çu t vµo ngµnh nghÒ kinh doanh mang tÝnh
rñi ro cao nh ngµnh s¶n xuÊt, chÕ biÕn; thø hai, nhµ ®Çu t cã thÓ chØ ®¬n thuÇn lµ
ngêi gãp vèn, kh«ng ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm v« h¹n, kh«ng cÇn ph¶i tham gia
qu¶n lý, ®iÒu hµnh c«ng ty, ®ång thêi dÔ dµng rót lui khái ho¹t ®éng kinh doanh
b»ng viÖc chuyÓn nhîng phÇn vèn gãp cña m×nh mét c¸ch tù do.
MÆc dï nh÷ng ®Æc trng cña c«ng ty cæ phÇn ®· thÓ hiÖn nh÷ng lîi thÕ, song
bªn c¹nh ®ã, c«ng ty cæ phÇn còng chøa ®ùng rÊt nhiÒu rñi ro cho nh÷ng ngêi
tham gia gãp vèn vµ ngêi qu¶n lý c«ng ty hay mua b¸n cæ phiÕu, thËm chÝ cã thÓ
g©y ra nh÷ng rñi ro cho nÒn kinh tÕ nÕu nh viÖc sö dông c¸c ph¬ng tiÖn tµi chÝnh
m¹nh mÏ nµy kh«ng nh»m vµo môc ®Ých chung.
* C¸c c«ng ty cæ phÇn ë ViÖt Nam:
Níc ta do ¶nh hëng cña nÒn kinh tÕ Liªn X« vµ §«ng ¢u x©y dùng theo
mét m« h×nh tæ chøc qu¶n lý thèng nhÊt tõ Trung ¬ng tíi c¬ së doanh nghiÖp víi
c¬ chÕ g¾n chÆt bé m¸y cña §¶ng, ®oµn thÓ quÇn chóng vµ Nhµ níc (ngêi ta thêng gäi lµ "bé tø"), lÊy tinh thÇn lµm chñ tËp thÓ trªn c¬ së ®éng viªn chÝnh trÞ
lµm chÝnh. Do vËy bé m¸y ®iÒu hµnh tõ Trung ¬ng ®Õn c¸c doanh nghiÖp trªn c¬
së kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung bao cÊp, lao ®éng ®îc coi lµ cã tÝnh chÊt x· héi trùc
tiÕp, Nhµ níc thu tÊt c¶ vµ chi tÊt c¶. Víi c¸c tiÒn ®Ò trªn, mçi doanh nghiÖp
quèc doanh cã nhiÖm vô s¶n xuÊt ®îc chuyªn m«n ho¸ theo ngµnh kinh tÕ - kü
thuËt; Gi¸m ®èc chØ biÕt ®iÒu hµnh s¶n xuÊt vµ lo giao nép s¶n phÈm ®óng sè l îng vµ thêi gian quy ®Þnh, kh«ng cÇn biÕt c¸c s¶n phÈm ®ã ®îc tiªu thô ra sao
(viÖc tiªu thô hµng ho¸ trong níc lµ do c¸c c«ng ty th¬ng nghiÖp, hoÆc c«ng ty
vËt t... ®¶m nhiÖm; cßn hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu th× do c¬ quan xuÊt nhËp khÈu
thuéc Bé Ngo¹i th¬ng cò phô tr¸ch), hoµn toµn t¸ch biÖt s¶n xuÊt víi tiªu thô ngîc h¼n víi c¬ chÕ thÞ trêng.
Ngµy 21/12/1990 Quèc Héi ta ®· th«ng qua LuËt C«ng ty. §©y lµ mét mèc
quan träng trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung bao
6
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
cÊp sang nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, cã sù qu¶n lý cña nhµ níc theo
®Þnh híng XHCN.
Ngµy 02/01/1991 Héi ®ång Nhµ níc ®· c«ng bè LuËt c«ng ty cña ViÖt Nam
quy ®Þnh hai h×nh thøc tæ chøc c«ng ty ë ViÖt Nam: c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n
vµ C«ng ty cæ phÇn. C¶ hai lo¹i c«ng ty nµy ®Òu ®îc ®Þnh nghÜa theo LuËt lµ "
doanh nghiÖp trong ®ã c¸c thµnh viªn cïng gãp vèn, cïng chia nhau lîi nhuËn,
cïng chia lç t¬ng øng víi phÇn gãp vèn vµ chØ chÞu c¸c kho¶n nî cña c«ng ty
trong phÇn vèn cña m×nh gãp vµo c«ng ty"
§Ó ph¸t huy néi lùc phôc vô sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ mµ
c¸c kú häp §¹i héi §¶ng toµn quèc ®Ò ra, ®Èy m¹nh quyÒn tù do b×nh ®¼ng trøoc
ph¸p luËt trong kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp, t¨ng cêng hiÖu lùc qu¶n lý
Nhµ níc ®èi víi c¸c ho¹t ®éng kinh doanh, Quèc héi ®· th«ng qua LuËt doanh
nghiÖp ngµy 12/6/1999 vµ cã hiÖu lùc thi hµnh tõ ngµy 1/1/2000. KÓ tõ ®ã, LuËt
doanh nghiÖp ®îc coi lµ v¨n b¶n ph¸p quy cã gi¸ trÞ lín nhÊt quy ®Þnh tr¸ch
nhiÖm vµ quyÒn lîi cña c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp, trong ®ã bao gåm c¶ c«ng ty
cæ phÇn.
1.2 ChÝnh s¸ch cæ tøc cña c«ng ty cæ phÇn
1.2.1 Kh¸i niÖm cæ tøc vµ chÝnh s¸ch cæ tøc:
Tríc khi nghiªn cøu nh÷ng vÊn ®Ò vÒ cæ tøc, ta h·y xem cæ phÇn, cæ phiÕu
trong c«ng ty cæ phÇn ®îc ®Þnh nghÜa nh thÕ nµo.
* Cæ phÇn:
Vèn ®iÒu lÖ cña C«ng ty cæ phÇn ®îc chia thµnh nhiÒu phÇn b»ng nhau vµ
mçi phÇn nµy ®îc gäi lµ cæ phÇn. C«ng ty cæ phÇn ph¶i cã cæ phÇn phæ th«ng;
ngêi së h÷u cæ phÇn phæ th«ng gäi lµ cæ ®«ng phæ th«ng.
C«ng ty cæ phÇn còng cã thÓ cã cæ phÇn u ®·i; ngêi së h÷u cæ phÇn u ®·i
gäi lµ cæ ®«ng u ®·i.
Cæ phÇn u ®·i gåm cã:
Cæ phÇn u ®·i biÓu quyÕt lµ cæ phÇn cã sè phiÕu biÓu
quyÕt nhiÒu h¬n so víi cæ phÇn phæ th«ng, do ®iÒu lÖ c«ng ty quy
®Þnh.
Cæ phÇn u ®·i cæ tøc lµ cæ phÇn ®îc tr¶ cæ tøc víi møc
cao h¬n so víi møc cæ tøc cña cæ phÇn phæ th«ng hoÆc møc æn ®Þnh
hµng n¨m.
Cæ phÇn u ®·i hoµn l¹i lµ cæ phÇn sÏ ®îc c«ng ty hoµn
l¹i vèn gãp bÊt kú khi nµo theo yªu cÇu cña ngêi së h÷u hoÆc theo
c¸c ®iÒu kiÖn ®îc ghi l¹i t¹i cæ phiÕu cña cæ phÇn u ®·i hoµn l¹i.
7
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Cæ phÇn u ®·i kh¸c do c«ng ty quy ®Þnh.
Së dÜ ph¶i nghiªn cøu c¸c lo¹i cæ phÇn bëi v× khi ph©n chia cæ tøc, héi ®ång
qu¶n trÞ cña c«ng ty cæ phÇn lu«n lu«n ph¶i ®¶m b¶o lîi Ých cña c¸c cæ ®«ng ®Æc
biÖt, tøc lµ nh÷ng cæ ®«ng ®ang n¾m gi÷ nh÷ng cæ phÇn u ®·i. Hä cã thÓ lµ cæ
®«ng s¸ng lËp, hoÆc lµ nh÷ng cæ ®«ng cã vai trß ®Æc biÖt quan träng mµ c«ng ty
cÇn ph¶i gi÷ mèi quan hÖ, do ®ã, mÆc dï sè lîng cæ ®«ng nµy kh«ng nhiÒu, song
hä còng lµ nh÷ng thµnh phÇn kh«ng thÓ thiÕu khi nãi ®Õn c«ng ty cæ phÇn.
* Cæ phiÕu:
Cæ phiÕu lµ lo¹i chøng kho¸n x¸c nhËn quyÒn së h÷u vµ lîi Ých hîp ph¸p
®èi víi thu nhËp vµ tµi s¶n cña mét c«ng ty cæ phÇn.
Cæ phiÕu ®îc chia thµnh 2 lo¹i c¬ b¶n lµ cæ phiÕu thêng vµ cæ phiÕu u ®·i, t¬ng øng víi cæ phÇn phæ th«ng vµ cæ phÇn u ®·i.
Cæ phiÕu thêng lµ cæ phiÕu mµ ngêi së h÷u cã thÓ tham gia §¹i héi cæ ®«ng
cña C«ng ty cæ phÇn vµ ®îc hëng lîi tøc cæ phÇn theo nguyªn t¾c " Lêi ¨n lç
chÞu" v× lîi tøc cæ phÇn nµy phô thuéc rÊt nhiÒu vµo lîi nhuËn cña C«ng ty cæ
phÇn trong n¨m ®ã. Ngêi mua cæ phiÕu thêng ph¶i chÊp nhËn tÝnh m¹o hiÓm rñi
ro, cho nªn cÇn suy tÝnh kü, xem xÐt thùc tr¹ng ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh
vµ ph¸t triÓn cña C«ng ty cæ phÇn mµ m×nh cã ý ®Þnh mua cæ phiÕu (®èi víi c¸c
c«ng ty cæ phÇn ®· tham gia niªm yÕt trªn thÞ trêng chøng kho¸n). Cæ phiÕu thêng gåm cã:
Cæ phiÕu tiÒn: Cæ ®«ng gãp b»ng tiÒn mÆt, gãp tèi
thiÓu lµ mét nöa mÖnh gi¸ cæ phiÕu khi thµnh lËp c«ng ty, phÇn cßn
l¹i gãp theo sù gãp vèn c«ng ty. Theo luËt cña mét sè níc nh Ph¸p
th× thêi h¹n tèi ®a ®Ó gäi hÕt vèn c«ng ty cæ phÇn lµ 5 n¨m. Cßn
trong luËt c«ng ty cæ phÇn ViÖt Nam cha thÊy ®Ò cËp ®Õn giíi h¹n
tèi ®a nµy.
Cæ phiÕu hiÖn vËt: Cæ ®«ng gãp b»ng hiÖn vËt hay b¶n
quyÒn së h÷u c«ng nghiÖp, ph¶i gãp ®ñ 100% ngay khi thµnh lËp
c«ng ty. Theo th«ng lÖ quèc tÕ c¸c cæ phiÕu hiÖn vËt ph¶i lµ cæ
phiÕu ký danh vµ kh«ng giao ngay cho cæ ®«ng mµ göi l¹i t¹i gèc
trong vßng 2 n¨m (®Ó ®¶m b¶o tÝnh ch©n thùc vµ tr¸ch nhiÖm trong
viÖc ®¸nh gi¸ gi¸ trÞ hiÖn vËt dïng ®Ó mua cæ phiÕu).
CæphiÕu u ®·i: Lµ cæ phiÕu mµ ngêi mua ®îc hëng mét sè quyÒn lîi ®Æc
biÖt nµo ®ã vÒ quyÒn lùc hoÆc vÒ kinh tÕ.
8
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Cæ phiÕu u ®·i vÒ quyÒn lùc (biÓu quyÕt) thêng lµ cña
nh÷ng cæ ®«ng gi÷ c¸c c¬ng vÞ l·nh ®¹o trong c¸c c¬ quan qu¶n lý
c«ng ty nh Héi ®ång qu¶n trÞ, Héi ®ång kiÓm so¸t, Gi¸m ®èc hiÖn
hµnh... Møc ®é u ®·i, thêi gian cã hiÖu lùc vµ mäi thÓ thøc thùc
hiÖn ®Òu do ®iÒu lÖ cña C«ng ty quyÕt ®Þnh nh ®îc hëng siªu lîi tøc
cæ phÇn hay ®îc chia c¸c kho¶n dù tr÷ vµ thanh lý lóc gi¶i thÓ c«ng
ty. Cæ phiÕu u ®·i vÒ quyÒn lùc b¶o ®¶m cho cæ ®«ng cã nhiÒu
quyÒn lùc h¬n trong viÖc bµn b¹c vµ quyÕt ®Þnh mäi c«ng viÖc cña
c«ng ty.
Cæ phiÕu u ®·i vÒ kinh tÕ (cæ tøc, hoµn l¹i) thêng dµnh
cho nh÷ng cæ ®«ng cã nhiÒu cèng hiÕn vµ lµm viÖc l©u n¨m ë c«ng
ty, cã thÓ ®· nghØ hu, nh ®îc u tiªn hoµn vèn tríc cæ ®«ng thêng
hoÆc cã thÓ ®îc chia l·i theo tû lÖ cè ®Þnh theo ®iÒu lÖ quy ®Þnh.
Ngoµi 2 lo¹i cæ phiÕu trªn, c¸c c«ng ty cæ phÇn cßn cã mét lo¹i cæ phiÕu
quü, ®©y lµ lo¹i cæ phiÕu cña chÝnh c«ng ty ®· ph¸t hµnh vµ ®îc c«ng ty mua l¹i
b»ng nguån vèn hîp ph¸p theo quy ®Þnh.
* Cæ tøc:
Cæ tøc lµ sè tiÒn hµng n¨m ®îc trÝch tõ lîi nhuËn cña c«ng ty ®Ó tr¶ cho mçi
cæ phÇn mµ c¸c cæ ®«ng ®ang n¾m gi÷, phÇn lîi nhuËn nµy ph¶i t¬ng øng víi sè
lîng cæ phÇn mµ hä ®ang cã.
Theo lý thuyÕt, cæ tøc ®îc coi lµ kho¶n l·i chia cho mçi cæ phÇn hµng n¨m
dùa trªn kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña DN. Cæ tøc theo ®ã lµ tû lÖ phÇn tr¨m
tÝnh trªn mÖnh gi¸ cæ phiÕu. ë ®©y, cÇn ph©n biÖt thÞ gi¸ cæ phiÕu lµ gi¸ trÞ thÞ trêng cña mçi cæ phiÕu cã thÓ trao ®æi trªn thÞ trêng chøng kho¸n t¹i thêi ®iÓm
nhÊt ®Þnh. Hay nãi c¸ch kh¸c, thÞ gi¸ cæ phiÕu lµ gi¸ cã thÓ b¸n hoÆc mua trªn
thÞ trêng chøng kho¸n t¹i mét thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh. ThÞ gi¸ cæ phiÕu kh«ng phô
thuéc mÖnh gi¸ cæ phiÕu mµ phô thuéc:
+ Ho¹t ®éng cña C«ng ty
+ Tèc ®é t¨ng trëng cña C«ng ty
+ Xu híng ph¸t triÓn cña C«ng ty
+C¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ cña chÝnh phñ
+ C¸c nh©n tè mang tÝnh chÊt tù nhiªn vµ x· héi.
+ Còng nh c¸c lo¹i gi¸ c¶ kh¸c, thÞ gi¸ cæ phiÕu còng chÞu sù ®iÒu tiÕt
cña quy luËt cung cÇu trªn thÞ trêng, n¹n ®Çu c¬ tÝch tr÷...
ThÝ dô, mÖnh gi¸ 1 cæ phiÕu cña tËp ®oµn MICROSOFT trong thêi ®iÓm
b¾t ®Çu ph¸t hµnh n¨m 1975 lµ 10$ nhng ®Õn n¨m 1998, thÞ gi¸ cæ phiÕu nµy ®îc
9
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
x¸c ®Þnh theo chØ sè DOWNJOHN quy ®æi lµ 189,7$, tøc lµ cã thÓ mua cæ phiÕu
®ã víi gi¸ lµ 189,7 $.
TrÞ gi¸ cæ phiÕu ®îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së x¸c ®Þnh gi¸ trÞ cña doanh nghiÖp
vµ còng chÞu ¶nh hëng bëi nhiÒu nh©n tè. ThÝ dô, mét DN cæ phÇn ban ®Çu ph¸t
hµnh 1.000 cæ phiÕu víi mÖnh gi¸ lµ 100.000 ®ång, gi¸ trÞ doanh nghiÖp sÏ lµ
100.000.000 ®ång. Sau ba n¨m ho¹t ®éng, gi¸ trÞ tµi s¶n tÝch luü ®îc bæ sung
hµng n¨m lµm tæng tµi s¶n cña doanh nghiÖp lªn ®Õn 200.000.000 ®ång. Víi mét
phÐp tÝnh thuÇn tuý, ta cã thÓ thÊy gi¸ trÞ cæ phiÕu lóc nµy kh«ng cßn lµ 100.000
®ång n÷a mµ lµ 200.000 ®ång. Tuy nhiªn, thÞ gi¸ cña cæ phiÕu cã thÓ kh«ng ph¶i
lµ con sè nµy. Sau khi xem xÐt c¸c nh©n tè t¸c ®éng, thÞ trêng chøng kho¸n x¸c
®Þnh thÞ gi¸ cæ phiÕu nµy. Ch¼ng h¹n, nÕu C«ng ty cæ phÇn ®ã cã tèc ®é t¨ng trëng hµng n¨m 10% vµ xu híng cßn cao h¬n, ngµnh nghÒ mµ C«ng ty ®ang ho¹t
®éng cã xu hãng ph¸t triÓn m¹nh, s¶n phÈm cã vÞ trÝ vµ danh tiÕng trªn thÞ trêng... th× thÞ gi¸ x¸c ®Þnh cã thÓ lµ 220.000 ®ång.Tuy nhiªn, nÕu c«ng ty b¾t ®Çu
l©m vµo t×nh tr¹ng lµm ¨n sa sót, s¶n phÈm kh«ng tiªu thô ®îc, ngµnh nghÒ ®ang
bÞ Nhµ níc thu hÑp, kh«ng cã kh¶ n¨ng ph¸t triÓn th× thÞ gi¸ cã thÓ xuèng tíi
150.000 ®ång, thËm chÝ cßn xuèng thÊp h¬n mÖnh gi¸. H·ng s¶n xuÊt hµng tiªu
dïng næi tiÕng NESTLE (Thuþ SÜ), sau khi thÞ trêng thÕ giíi loan ra mét th«ng
tin lµ s¶n phÈm b¸nh ngät cña h·ng nµy cã chøa nh÷ng vi khuÈn nhiÔm ®éc, lËp
tøc thÞ gi¸ cæ phiÕu t¹i thêi ®iÓm ®ãng cöa so víi thêi ®iÓm më cöa cña C«ng ty
gi¶m 18,9%.(Nguån:C¸c th«ng tin thÞ trêng chøng kho¸n thÕ giíi-www.aol.com)
Còng theo nguyªn t¾c trªn, th× cæ tøc sÏ ®îc thanh to¸n dùa trªn c¬ së mÖnh
gi¸ cæ phiÕu ®îc thÈm ®Þnh qua Uû ban chøng kho¸n vµ ®îc niªm yÕt trªn thÞ trêng chøng kho¸n. Hµng n¨m, trªn c¬ së lîi nhuËn sau thuÕ,Héi ®ång qu¶n trÞ
C«ng ty sÏ quyÕt ®Þnh trÝch mét phÇn lîi nhuËn chia ®Òu cho c¸c cæ ®«ng, phÇn
cßn l¹i ®îc t¸i ®Çu t. HiÖn t¹i, c¸c c«ng ty cæ phÇn cña ViÖt Nam còng ®ang ¸p
dông h×nh thøc nµy. Tuy nhiªn, do cßn h¹n chÕ trong c«ng khai tµi chÝnh, c¸c cæ
®«ng chØ biÕt tØ lÖ cæ tøc c«ng bè chø cha ®îc biÕt ®Çy ®ñ vÒ t×nh h×nh kinh
doanh cña C«ng ty vµ theo ®ã kh«ng ®ñ c¬ së ®Ó ®¸nh gi¸ tû lÖ cæ tøc ®îc c«ng
bè cã hîp lý hay kh«ng, xu híng ph¸t triÓn cña c«ng ty ra sao?
ViÖc ®¸nh gi¸ ®óng trÞ gi¸ cæ phiÕu, thÞ gi¸ cæ phiÕu, c¬ së tÝnh to¸n cæ tøc
hµng n¨m ®ang lµ vÊn ®Ò ®Æt ra tríc Uû ban chøng kho¸n nhµ níc vµ lµ vÊn ®Ò
c¬ b¶n cña mçi c«ng ty cæ phÇn mÆc dï mét sè c«ng ty ®· b¾t ®Çu lùa chän mét
chÝnh s¸ch cæ tøc thÝch hîp song ®©y lµ mét vÊn ®Ò kh¸ míi mÎ ®èi víi phÇn lín
c¸c c«ng ty.
Mçi c«ng ty ho¹t ®éng kinh doanh cã thÓ tr¶ cæ tøc theo mét tû lÖ nhÊt ®Þnh
hoÆc gi÷ l¹i cæ tøc nµy cho ho¹t ®éng ®Çu t nÕu ®îc cæ ®«ng chÊp thuËn th«ng
10
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
qua §¹i héi cæ ®«ng hµng n¨m. ThËm chÝ c¸c c«ng ty cæ phÇn cßn cã quyÒn tr¶
cæ tøc díi nhiÒu d¹ng, nÕu ®îc §¹i héi cæ ®«ng chÊp nhËn. Th«ng thêng, c¸c
c«ng ty cæ phÇn thêng lùa chän tr¶ cæ tøc b»ng tiÒn mÆt theo quý, theo th¸ng
hoÆc ®Þnh kú. ViÖc tr¶ cæ tøc b»ng tiÒn mÆt cã nhiÒu thuËn lîi, nhÊt lµ ®èi víi
nh÷ng cæ ®«ng chØ mong muèn nhËn ®îc tiÒn l·i hµng n¨m ®èi víi phÇn vèn mµ
m×nh ®ãng gãp; tuy nhiªn, ë mét sè c«ng ty lín, ®Æc biÖt lµ ë c¸c níc ph¸t triÓn,
tr¶ cæ tøc b»ng cæ phiÕu l¹i ®îc a chuéng h¬n, cã lÏ mét phÇn lµ do thÞ trêng
chøng kho¸n ë c¸c níc nµy kh¸ ph¸t triÓn vµ hÊp dÉn c¸c nhµ ®Çu t h¬n lµ nh÷ng
kho¶n tiÒn mÆt nhá.
Mäi cæ ®«ng ®Òu cã quyÒn ®îc nhËn cæ tøc theo quyÕt ®Þnh cña §¹i héi
®ång cæ ®«ng. Tuy nhiªn, tuú theo tÝnh chÊt cña sè cæ phÇn mµ cæ ®«ng n¾m gi÷,
cæ tøc ®îc chi tr¶ díi c¸c h×nh thøc kh¸c nhau. Cæ ®«ng së h÷u cæ phÇn u ®·i cæ
tøc ®îc u tiªn tr¶ cæ tøc víi møc cao h¬n so víi møc cæ tøc cña cæ phÇn phæ
th«ng hoÆc møc æn ®Þnh hµng n¨m vµ møc cæ tøc nµy bao gåm cæ tøc cè ®Þnh vµ
cæ tøc thëng, trong ®ã cæ tøc cè ®Þnh hoµn toµn kh«ng phô thuéc vµo kÕt qu¶
kinh doanh cña c«ng ty. Tuy nhiªn, cæ ®«ng së h÷u cæ phÇn u ®·i biÓu quyÕt l¹i
kh«ng ®îc nhËn u ®·i vÒ cæ tøc nh cæ phÇn u ®·i cæ tøc.
11
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
* ChÝnh s¸ch cæ tøc:
Mét doanh nghiÖp tån t¹i vµ ph¸t triÓn v× nhiÒu môc tiªu kh¸c nhau nh: tèi
®a hãa lîi nhuËn, tèi ®a ho¸ doanh thu trong rµng buéc tèi ®a ho¸ lîi nhuËn, tèi
®a hãa ho¹t ®éng h÷u Ých cña c¸c nhµ l·nh ®¹o doanh nghiÖp v.v.. song tÊt c¶ c¸c
môc tiªu cô thÓ ®ã ®Òu nh»m môc tiªm bao trïm nhÊt lµ tèi ®a ho¸ gi¸ trÞ tµi s¶n
cho c¸c chñ së h÷u. ë c¸c c«ng ty cæ phÇn, môc tiªu tèi ®a ho¸ gi¸ trÞ tµi s¶n cho
c¸c chñ së h÷u nµy thÓ hiÖn ë gi¸ cña cæ phiÕu trªn thÞ trêng, do ®ã, môc tiªu
t¨ng tèi ®a gi¸ cæ phiÕu trªn thÞ trêng chÝnh lµ c¸i ®Ých cuèi cïng cña c¸c c«ng ty
cæ phÇn khi tiÕn hµnh ho¹t ®éng kinh doanh. Tuy nhiªn trong thùc tÕ, ho¹t ®éng
kinh doanh kh«ng ®¬n thuÇn chØ lµ viÖc ®Æt ra môc tiªu tríc m¾t, mµ ph¶i kÕt
hîp chÆt chÏ c¸c quyÕt ®Þnh tµi chÝnh, bao gåm: quyÕt ®Þnh ®Çu t, quyÕt ®Þnh huy
®éng vèn, quyÕt ®Þnh vÒ ph©n phèi, ng©n quü. B¶n th©n c¸c quyÕt ®Þnh tµi chÝnh
nµy còng cã mèi liªn hÖ chÆt chÏ víi nhau vµ buéc c¸c nhµ qu¶n lý ph¶i c©n
nh¾c c¸c yÕu tè bªn trong vµ bªn ngoµi ®Ó ®a ra c¸c quyÕt ®Þnh lµm t¨ng gi¸ trÞ
tµi s¶n cña chñ së h÷u, hay t¨ng gi¸ cæ phiÕu cña c«ng ty cæ phÇn trªn thÞ trêng.
Muèn thùc hiÖn kÕ ho¹ch ®Çu t, bªn c¹nh viÖc tÝnh to¸n ®é kh¶ thi cña dù
¸n, c¸c c«ng ty lu«n ph¶i ®øng tríc vÊn ®Ò nguån vèn. Doanh nghiÖp cã thÓ cã
®îc vèn b»ng c¸ch nµo ®Ó ®Çu t dµi h¹n? Th«ng thêng doanh nghiÖp cã thÓ lùa
chän 3 c¸ch huy ®éng vèn ®Ó ®Çu t:
o
Nguån vèn tõ lîi nhuËn kh«ng chia
o
Ph¸t hµnh cæ phiÕu - tr¸i phiÕu
o
Huy ®éng nî th«ng qua tÝn dông ng©n hµng vµ
tÝn dông th¬ng m¹i.
Trong thùc tÕ, c¸c doanh nghiÖp thêng sö dông linh ho¹t 3 ph¬ng thøc trªn
sau khi ®· c©n nh¾c lîi - h¹i cña tõng ph¬ng thøc huy ®éng. Ch¼ng h¹n nÕu nh
huy ®éng nî ®Ó bæ sung vèn cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh, doanh nghiÖp sÏ
lu«n ph¶i chÞu mét ¸p lùc rÊt lín tõ phÝa c¸c chñ nî, ë ®©y cã thÓ lµ ng©n hµng
hoÆc c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c, thªm vµo ®ã, thñ tôc xin vay ®Ó thùc hiÖn dù ¸n
t¬ng ®èi phøc t¹p, ®ßi hái doanh nghiÖp ph¶i cã tµi s¶n ®¶m b¶o hoÆc cã uy tÝn
trªn thÞ trêng. ChÊp nhËn h×nh thøc huy ®éng nµy lu«n ®Æt c¸c doanh nghiÖp ë
trong t×nh tr¹ng rñi ro, cã thÓ ph¸ s¶n nÕu viÖc kinh doanh bÞ thua lç, ®ång thêi
tr¸ch nhiÖm cña ban gi¸m ®èc lµ rÊt nÆng nÒ. C¸c c«ng ty còng cã thÓ ph¸t hµnh
tr¸i phiÕu hoÆc cæ phiÕu ®Ó t¨ng vèn tuú theo c¬ cÊu vèn cña c«ng ty ë thêi ®iÓm
hiÖn t¹i. Tuy nhiªn, cã mét ph¬ng thøc huy ®éng vèn Ýt m¹o hiÓm h¬n vµ cho
®Õn thêi ®iÓm nµy ®îc ®¸nh gi¸ lµ cã u thÕ nhÊt trong sè c¸c ph¬ng thøc huy
®éng vèn, ®ã lµ gi÷ l¹i lîi nhuËn ®Ó t¸i ®Çu t. Trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh
12
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
doanh, nÕu doanh nghiÖp ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ th× nguån vèn tÝch luü tõ lîi
nhuËn kh«ng chia chÝnh lµ ph¬ng thøc t¹o nguån tµi chÝnh quan träng vµ kh¸ hÊp
dÉn cña c¸c doanh nghiÖp. ¦u thÕ cña ph¬ng thøc nµy lµ ë chç, doanh nghiÖp
võa cã thÓ gi¶m bít chi phÝ cña viÖc ph¸t hµnh cæ phiÕu hay tr¸i phiÕu - tøc lµ
gi¶m bít sù phô thuéc vµo bªn ngoµi, võa gi¶m bít g¸nh nÆng nî nÇn trªn vai
c¸c nhµ qu¶n trÞ tµi chÝnh cña c«ng ty so víi viÖc huy ®éng nî tõ ng©n hµng vµ
c¸c tæ chøc tÝn dông. Thùc tÕ còng cã rÊt nhiÒu doanh nghiÖp coi träng chÝnh
s¸ch t¸i ®Çu t tõ lîi nhuËn ®Ó l¹i vµ hä ®Æt ra môc tiªu ph¶i cã mét khèi lîng lîi
nhuËn ®Ó l¹i ®ñ lín nh»m tù ®¸p øng nhu cÇu vèn ngµy cµng t¨ng trong t¬ng lai.
Nguån vèn t¸i ®Çu t tõ lîi nhuËn ®Ó l¹i chØ cã thÓ thùc hiÖn ®îc nÕu nh
doanh nghiÖp ®· vµ ®ang ho¹t ®éng vµ cã lîi nhuËn, ®îc phÐp tiÕp tôc ®Çu t. §èi
víi c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc, viÖc t¸i ®Çu t kh«ng chØ phô thuéc vµo kh¶ n¨ng
sinh lîi cña doanh nghiÖp mµ cßn phô thuéc vµo chÝnh s¸ch t¸i ®Çu t cña Nhµ níc. Tuy nhiªn, ®èi víi c¸c c«ng ty cæ phÇn th× viÖc ®Ó l¹i lîi nhuËn liªn quan ®Õn
mét sè yÕu tè rÊt nh¹y c¶m. Khi c«ng ty ®Ó l¹i mét phÇn lîi nhuËn cho t¸i ®Çu t,
tøc lµ kh«ng dïng sè lîi nhuËn ®ã ®Ó chia l·i cæ phÇn, c¸c cæ ®«ng kh«ng ®îc
nhËn tiÒn l·i cæ phÇn (cæ tøc) nhng bï l¹i, hä cã quyÒn së h÷u sè vèn cæ phÇn
t¨ng lªn cña C«ng ty.
Nh vËy, gi¸ trÞ ghi sæ cña c¸c cæ phiÕu sÏ t¨ng lªn cïng víi viÖc tù tµi trî
b»ng nguån vèn néi bé. §iÒu nµy mét mÆt, khuyÕn khÝch cæ ®«ng gi÷ cæ phiÕu
l©u dµi , nhng mÆt kh¸c, dÔ lµm gi¶m tÝnh hÊp dÉn cña cæ phiÕu trong thêi kú tríc m¾t (ng¾n h¹n) do cæ ®«ng chØ nhËn ®îc mét phÇn cæ tøc nhá h¬n. NÕu tû lÖ
chi tr¶ cæ tøc thÊp, hoÆc sè l·i rßng kh«ng ®ñ hÊp dÉn th× gi¸ cæ phiÕu cã thÓ bÞ
gi¶m sót. §iÒu nµy liªn quan tíi chÝnh s¸ch cæ tøc cña c«ng ty, vµ chÝnh bëi tÝnh
chÊt quan träng cña viÖc c©n nh¾c mét tû lÖ hîp lý gi÷a chi tr¶ cæ tøc víi lîi
nhuËn gi÷ l¹i ®· buéc c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch ph¶i xem xÐt ë nhiÒu khÝa
c¹nh.
VÒ mÆt lý thuyÕt, chÝnh s¸ch cæ tøc chÝnh lµ quyÕt ®Þnh c©n nh¾c gi÷a viÖc
chi tr¶ cæ tøc cho cæ ®«ng hay gi÷ l¹i lîi nhuËn ®Ó t¸i ®Çu t. Tuú thuéc vµo t×nh
h×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, mçi c«ng ty cã thÓ lùa chän cho m×nh mét
chÝnh s¸ch cæ tøc thÝch hîp, sao cho võa ph¶i tho¶ m·n lîi Ých cña c¸c cæ ®«ng nh÷ng thµnh viªn gãp vèn cña c«ng ty, võa ph¶i ®¸p øng ®îc nhu cÇu ph¸t triÓn
cña c«ng ty trong t¬ng lai. Tríc khi nghiªn cøu t¸c ®éng cña chÝnh s¸ch cæ tøc,
bµi viÕt xin ®îc xem xÐt nh÷ng c¨n cø ®Ó x©y dùng mét chÝnh s¸ch cæ tøc vµ néi
dung cña chÝnh s¸ch cæ tøc trong c¸c quyÕt ®Þnh tµi chÝnh cña c«ng ty.
1.2.2 C¨n cø x©y dùng chÝnh s¸ch cæ tøc:
13
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Kh«ng gièng nh c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc - nÕu ho¹t ®éng thua lç th× cã
thÓ nhê tíi sù gióp ®ì cña ng©n s¸ch nhµ níc, c¸c c«ng ty cæ phÇn ph¶i tù chÞu
tr¸ch nhiÖm víi kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña m×nh. ChØ khi nµo c«ng ty
ho¹t ®éng cã l·i míi ph¶i chi tr¶ cæ tøc, ®ã lµ c¬ së ®Ó x©y dùng chÝnh s¸ch cæ
tøc cña c«ng ty, v× b¶n chÊt cña chÝnh s¸ch cæ tøc chÝnh lµ quyÕt ®Þnh ph©n phèi
lîi nhuËn. Th«ng thêng, ®Ó x©y dùng chÝnh s¸ch cæ tøc, c«ng ty cÇn ph¶i cã mét
sè ®iÒu kiÖn c¬ b¶n:
Ho¹t ®éng cã l·i vît møc kÕ ho¹ch, Ýt nhÊt lµ trong 5
ThiÕt lËp c¬ cÊu vèn trong tõng giai ®o¹n t¨ng trëng
X¸c ®Þnh tû lÖ chi tr¶ cæ tøc.
n¨m
Thø nhÊt lµ c«ng ty ph¶i cã l·i trong thêi gian tèi thiÓu lµ 5 n¨m (thêi h¹n
nµy cã thÓ u tiªn ®èi víi c¸c c«ng ty míi thµnh lËp), bëi v× c¬ së cña viÖc chi tr¶
cæ tøc còng nh lîi nhuËn gi÷ l¹i lµ phÇn lîi nhuËn sau thuÕ cña c«ng ty. NÕu b¶n
th©n c«ng ty ho¹t ®éng kh«ng cã l·i th× hoµn toµn kh«ng ph¶i thùc hiÖn nghÜa vô
thanh to¸n lîi tøc cæ tøc cho c¸c cæ ®«ng, vµ ®iÒu nµy cã nghÜa lµ c«ng ty còng
kh«ng thÓ gi÷ l¹i lîi nhuËn ®Ó t¸i ®Çu t,do ®ã kh«ng thÓ thiÕt lËp chÝnh s¸ch cæ
tøc nÕu nh c«ng ty kh«ng cã lîi nhuËn.
C¨n cø thø hai quyÕt ®Þnh tíi viÖc x©y dùng chÝnh s¸ch cæ tøc chÝnh lµ c¬
cÊu vèn hiÖn t¹i cña c«ng ty. VÊn ®Ò nµy liªn quan tíi quyÕt ®Þnh gi÷ l¹i lîi
nhuËn ®Ó t¸i ®Çu t sÏ lµm thay ®æi c¬ cÊu vèn nh thÕ nµo, vµ c«ng ty ph¶i c©n
nh¾c kü lìng khi x©y dùng chÝnh s¸ch cæ tøc.
Ngoµi hai yÕu tè trªn, chÝnh s¸ch cæ tøc cßn ®îc x©y dùng dùa trªn c¬ së
c«ng ty x¸c lËp tû lÖ chi tr¶ cæ tøc hîp lý. Tû lÖ nµy nªn lµ cao hay thÊp, u thÕ vµ
nhîc ®iÓm cña nã nh thÕ nµo, bµi viÕt sÏ ®Ò cËp ë phÇn sau, tuy nhiªn cã thÓ nãi
khi x©y dùng chÝnh s¸ch cæ tøc, c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch kh«ng thÓ bá qua
nh÷ng m« h×nh tÝnh to¸n c¬ b¶n nµy, bëi nã lµ nÒn t¶ng cña quyÕt ®Þnh ph©n phèi
lîi nhuËn cña c«ng ty.
1.2.3 Néi dung c¬ b¶n trong chÝnh s¸ch cæ tøc cña c«ng ty cæ phÇn:
ChÝnh s¸ch cæ tøc bao gåm 3 néi dung c¬ b¶n:
Lîi nhuËn sau thuÕ ®îc ph©n phèi nh thÕ nµo.
Cæ tøc ®îc chi tr¶ díi d¹ng tiÒn mÆt hay b»ng cæ phiÕu.
Sù æn ®Þnh cña cæ tøc lµ nh thÕ nµo vµ chiÒu híng cña
sù thay ®æi diÔn ra nh thÕ nµo.
14
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Ph©n phèi lîi nhuËn sau thuÕ nh thÕ nµo cho hîp lý kh«ng chØ lµ c©u hái ®Æt
ra cña riªng c«ng ty cæ phÇn, mµ lµ mét quyÕt ®Þnh tµi chÝnh rÊt quan träng ®èi
víi hÇu hÕt c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp. Tuy nhiªn, do tÝnh chÊt ®Æc biÖt cña c«ng
ty cæ phÇn - lîi nhuËn sau thuÕ kh«ng chØ ®îc ph©n phèi cho c¸n bé c«ng nh©n
viªn cña c«ng ty mµ cßn ph¶i tr¶ mét kho¶n lîi tøc cho c¸c cæ ®«ng, nh÷ng ngêi
®· gãp vèn cho ho¹t ®éng cña c«ng ty, ®©y chÝnh lµ kho¶n tiÒn thëng hay cßn ®îc gäi lµ chi phÝ c¬ héi cña phÇn vèn mµ c¸c cæ ®«ng ®· gãp. VËy trong thùc tÕ,
c¸c doanh nghiÖp xö lý phÇn lîi nhuËn sau thuÕ nh thÕ nµo?
Tríc hÕt, ph¶i x¸c ®Þnh lîi nhuËn sau thuÕ lµ kho¶n chªnh lÖch gi÷a lîi
nhuËn tríc thuÕ vµ thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp.
ThuÕ thu nhËp doanh nghiÖp = Lîi nhuËn tríc thuÕ * ThuÕ suÊt thuÕ
TNDN
Lîi nhuËn sau thuÕ = Lîi nhuËn tríc thuÕ - ThuÕ TNDN
Ph©n phèi lîi nhuËn nh»m môc ®Ých chñ yÕu lµ t¸i ®Çu t më réng n¨ng lùc
ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiªp, khuyÕn khÝch c¸c cæ ®«ng yªn
t©m vÒ phÇn vèn mµ hä ®· bá ra còng nh ngêi lao ®éng ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶
ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp nãi chung vµ c¸c c«ng ty cæ
phÇn nãi riªng.
VÒ nguyªn t¾c, lîi nhuËn sau thuÕ cña doanh nghiÖp ®îc sö dông mét phÇn
®Ó chia l·i cæ phÇn, phÇn cßn l¹i lµ lîi nhuËn kh«ng chia. ë c¸c c«ng ty cæ phÇn,
tû lÖ phÇn lîi nhuËn chia l·i vµ lîi nhuËn kh«ng chia tuú thuéc vµo chÝnh s¸ch cæ
tøc mµ ®¹i héi cæ ®«ng th«ng qua trong mçi thêi kú nhÊt ®Þnh. §©y lµ néi dung
c¬ b¶n nhÊt ®îc ®Ò cËp trong chÝnh s¸ch ph©n phèi cæ tøc, bëi v× môc tiªu chÝnh
cña viÖc thiÕt lËp chÝnh s¸ch cæ tøc lµ tÝnh to¸n vµ c©n nh¾c tû lÖ hîp lý gi÷a cæ
tøc thanh to¸n cho cæ ®«ng víi phÇn lîi nhuËn gi÷ l¹i ®Ó ®Çu t.
Sau khi chuyÓn lç cho c¸c n¨m tríc, phÇn lîi nhuËn sau thuÕ ®îc ph©n phèi
theo tr×nh tù:
1.
Bï c¸c kho¶n lç n¨m tríc kh«ng ®îc trõ vµo lîi nhuËn tríc
thuÕ;
2.
Tr¶ tiÒn ph¹t vi ph¹m ph¸p luËt nhµ níc nh: vi ph¹m luËt
thuÕ, luËt giao th«ng, luËt m«i trêng, luËt th¬ng m¹i vµ quy chÕ hµnh
chÝnh.. sau khi ®· trõ tiÒn båi thêng tËp thÓ hoÆc c¸ nh©n g©y ra (nÕu cã);
3.
Trõ c¸c kho¶n chi phÝ thùc tÕ ®· chi nhng kh«ng ®îc tÝnh vµo
chi phÝ hîp lý khi x¸c ®Þnh thu nhËp chÞu thuÕ;
4.
PhÇn lîi nhuËn cßn l¹i sau khi trõ ®i c¸c kho¶n trªn ®îc ph©n
phèi nh sau:
15
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
4.1 TrÝch 10% vµo quü dù phßng tµi chÝnh. Khi sè d cña quü nµy
b»ng 25% vèn ®iÒu lÖ cña doanh nghiÖp th× kh«ng trÝch n÷a;
4.2 TrÝch tèi thiÓu 50% vµo quü ®Çu t ph¸t triÓn;
4.3 TrÝch 5 % vµo quü dù phßng trî cÊp mÊt viÖc lµm. Khi sè d quü
nµy ®¹t 6 th¸ng l¬ng thùc hiÖn cña c«ng ty th× kh«ng ph¶i trÝch n÷a;
4.4 Chia l·i cæ phÇn
4.5 Sè lîi nhuËn cßn l¹i sau khi trÝch c¸c quü trªn ®îc trÝch lËp quü
khen thëng vµ quü phóc lîi. Møc trÝch tèi ®a cho c¶ 2 quü c¨n cø vµo tû
suÊt lîi nhuËn trªn vèn.
Môc ®Ých cña viÖc thiÕt lËp c¸c quü nµy :
Qòy ®Çu t ph¸t triÓn: quü nµy ®îc sö dông nh»m môc ®Ých:
nghÖ.
§Çu t më réng vµ ph¸t triÓn kinh doanh.
§æi míi, thay thÕ m¸y mãc, thiÕt bÞ d©y chuyÒn c«ng
Nghiªn cøu khoa häc, ®µo t¹o n©ng cao tr×nh ®é
chuyªn m«n, kü thuËt nghiÖp vô cña c«ng ty.
Bæ sung vèn lu ®éng.
Quü dù phßng tµi chÝnh: Dïng ®Ó bï ®¾p c¸c kho¶n chªnh lÖch tõ nh÷ng
tæn thÊt, thiÖt h¹i vÒ tµi s¶n do thiªn tai, ho¶ ho¹n, nh÷ng rñi ro trong kinh doanh
kh«ng ®îc tÝnh trong gi¸ thµnh vµ ®Òn bï cña c¬ quan b¶o hiÓm.
ViÖc trÝch lËp ®Ó h×nh thµnh quü dù phßng tµi chÝnh theo tû lÖ do Héi ®ång
qu¶n trÞ cña c«ng ty quyÕt ®Þnh hµng n¨m.
Quü dù phßng vÒ trî cÊp mÊt viÖc lµm: Dïng ®Ó trî cÊp cho ngêi lao ®éng
cã thêi gian lµm viÖc t¹i c«ng ty ®ñ mét n¨m trë lªn bÞ mÊt viÖc lµm vµ chi cho
viÖc ®µo t¹o l¹i chuyªn m«n, kü thuËt cho ngêi lao ®éng do thay ®æi c«ng nghÖ
hoÆc chuyÓn sang viÖc míi. HoÆc dïng ®Ó trî cÊp cho ngêi lao ®éng mÊt viÖc
lµm do c¸c nguyªn nh©n kh¸ch quan nh: lao ®éng d«i ra v× thay ®æi c«ng nghÖ,
do thay ®æi tæ chøc trong khi cha bè trÝ c«ng viÖc kh¸c...
Quü phóc lîi : dïng ®Ó ®Çu t x©y dùng hoÆc söa ch÷a, bæ sung vèn x©y
dùng c¸c c«ng tr×nh phóc lîi c«ng céng cña doanh nghiÖp, gãp vèn ®Çu t x©y
dùng c¸c c«ng tr×nh phóc lîi chung trong ngµnh... Ngoµi ra, c«ng ty cã thÓ sö
dông quü nµy ®Ó chi trî cÊp khã kh¨n cho ngêi lao ®éng cña c«ng ty ®· vÒ hu,
mÊt søc hay l©m vµo hoµn c¶nh khã kh¨n.. QuyÕt ®Þnh nµy ph¶i ®îc th«ng qua
Héi ®ång qu¶n trÞ vµ c«ng ®oµn cña c«ng ty.
16
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Quü khen thëng: dïng ®Ó thëng cuèi n¨m hoÆc thêng kú cho c¸n bé c«ng
nh©n viªn chøc trong c«ng ty, møc thëng còng ho Héi ®ång qu¶n trÞ vµ Gi¸m ®èc
quyÕt ®Þnh.
C¨n cø vµo tû lÖ ph©n chia c¸c quü nh trªn, phÇn lîi nhuËn cßn l¹i chiÕm
kho¶ng 30 -40% sÏ ®îc quyÕt ®Þnh chi tr¶ cho c¸c cæ ®«ng díi d¹ng cæ tøc hay
gi÷ l¹i ®Ó ®Çu t. §©y lµ mét quyÕt ®Þnh rÊt nh¹y c¶m ®èi víi c¸c c«ng ty cæ phÇn,
v× chi tr¶ cæ tøc kh«ng chØ liªn quan tíi th¸i ®é cña cæ ®«ng mµ cßn t¸c ®éng tíi
gi¸ cña cæ phiÕu trªn thÞ trêng, tõ ®ã ¶nh hëng tíi uy tÝn vµ triÓn väng ph¸t triÓn
cña c«ng ty trong t¬ng lai mµ bµi viÕt sÏ ®Ò cËp tíi khi nghiªn cøu t¸c ®éng cña
chÝnh s¸ch cæ tøc.
Néi dung thø hai ®îc nh¾c ®Õn khi thiÕt lËp chÝnh s¸ch cæ tøc ®ã lµ c¸ch
thøc chi tr¶ cæ tøc mµ Héi ®ång qu¶n trÞ cña c«ng ty ph¶i th«ng qua. Bëi v× c«ng
ty cæ phÇn kh«ng bÞ giíi h¹n vÒ c¸ch thøc tr¶ cæ tøc. C«ng ty cã thÓ tr¶ phÇn l·i
cæ phÇn cho cæ ®«ng díi d¹ng tiÒn mÆt (cæ tøc) hoÆc b»ng cæ phiÕu, tuy nhiªn
viÖc tr¶ cæ tøc díi d¹ng tiÒn mÆt thêng ®îc a chuéng h¬n, nhÊt lµ ®èi víi nh÷ng
cæ ®«ng nhá chØ quan t©m tíi tiÒn l·i thu ®îc mµ kh«ng cã sù tÝnh to¸n l©u dµi vÒ
triÓn väng ph¸t triÓn cña c«ng ty. Ta sÏ xem t¹i sao chi tr¶ cæ tøc tiÒn mÆt l¹i ®îc
lùa chän h¬n cæ phiÕu? §ã lµ do t©m lý cña nh÷ng ngêi gãp vèn, muèn nhanh
chãng nhËn ®îc phÇn thëng cho sù hy sinh quyÒn sö dông phÇn vèn cña m×nh.
Hä lµ nh÷ng cæ ®«ng nhá, kh«ng quan t©m tíi lîi thÕ cña viÖc n¾m gi÷ mét sè lîng cæ phiÕu lín cña c«ng ty. Thªm vµo ®ã, víi phÇn tiÒn mÆt cña m×nh, hä sÏ dÔ
dµng tham gia ho¹t ®éng ®Çu t kh¸c nÕu muèn hoÆc sö dông lîng tiÒn nµy ®Ó göi
tiÕt kiÖm - mét biÖn ph¸p an toµn vµ ®¬n gi¶n. Tuy nhiªn, nh÷ng cæ ®«ng lín l¹i
a thÝch quyÒn lùc h¬n lµ n¾m gi÷ mét kho¶n tiÒn kh«ng ®¸ng kÓ so víi sè vèn
gãp ban ®Çu cña hä. Nh÷ng cæ ®«ng nµy thêng lµ thµnh viªn cña Héi ®ång qu¶n
trÞ, hay chÝ Ýt th× còng quan t©m tíi viÖc tham gia qu¶n lý ®iÒu hµnh c«ng ty mµ
hä lµ cæ ®«ng. Do ®ã, chi tr¶ cæ tøc díi d¹ng cæ phiÕu sÏ gióp hä thùc hiÖn ®îc 2
môc ®Ých: võa t¨ng sè cæ phiÕu, võa t¨ng quyÒn ®iÒu hµnh trong c«ng ty. Râ rµng
khi c«ng ty ho¹t ®éng cã l·i, hä sÏ lµ nh÷ng ngêi thùc sù n¾m phÇn lêi nhê vµo
viÖc b¸n cæ phiÕu trªn thÞ trêng hoÆc hëng cæ tøc víi møc gi¸ cao h¬n.
Còng gièng nh quyÕt ®Þnh ph©n chia lîi nhuËn sau thuÕ, quyÕt ®Þnh vÒ c¸ch
thøc chi tr¶ cæ tøc còng ph¶i ®îc §¹i héi cæ ®«ng th«ng qua vµ ph¶i ®îc quy
®Þnh râ trong chÝnh s¸ch cæ tøc cña c«ng ty.
Néi dung thø ba trong chÝnh s¸ch cæ tøc lµ quyÕt ®Þnh tÝnh to¸n tû lÖ chi tr¶
cæ tøc hiÖn t¹i ph¶i c¨n cø vµo tû lÖ chi tr¶ cæ tøc cña nh÷ng n¨m tríc, chiÕn lîc
ph¸t triÓn cña c«ng ty trong t¬ng lai vµ dù ®o¸n hay ®Þnh ra møc kÕ ho¹ch cña tû
lÖ nµy. Së dÜ c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch cæ tøc ®Ò cËp tíi néi dung nµy lµ v×
17
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
hä cÇn ph¶i x¸c ®Þnh ®îc môc tiªu tríc m¾t cña c«ng ty. LiÖu c«ng ty cã thùc
hiÖn chiÕn dÞch më réng ®Çu t, s¶n xuÊt hay chØ nh»m môc ®Ých lîi nhuËn tÇm
thêng mµ kh«ng lùa chän dù ¸n ®Çu t míi? C¶ hai quyÕt ®Þnh trªn ®Òu cã thÓ ¶nh
hëng tíi tû lÖ chi tr¶ cæ tøc cña c«ng ty, vµ nh vËy sÏ ¶nh hëng trùc tiÕp tíi xu híng t¨ng gi¶m cña cæ tøc trong t¬ng lai.
Trªn ®©y bµi viÕt ®· ®i vµo nh÷ng néi dung c¬ b¶n nhÊt cña chÝnh s¸ch cæ
tøc trong c«ng ty cæ phÇn, sau khi ®· ph©n tÝch nh÷ng néi dung nµy, bµi viÕt sÏ
nhÊn m¹nh h¬n tíi vai trß hay tÇm quan träng cña chÝnh s¸ch cæ tøc mµ trong
thùc tÕ cha thùc sù ®îc l·nh ®¹o c«ng ty quan t©m.
1.2.4 Vai trß cña chÝnh s¸ch cæ tøc:
ChÝnh s¸ch cæ tøc lµ quyÕt ®Þnh chi tr¶ cæ tøc hay gi÷ l¹i lîi nhuËn ®Ó ®Çu
t, hay ®Çy ®ñ h¬n, nã lµ quyÕt ®Þnh ph©n phèi lîi nhuËn sau thuÕ cña doanh
nghiÖp nãi chung vµ c«ng ty cæ phÇn nãi riªng trong tõng thêi kú nhÊt ®Þnh. NÕu
nh chØ xÐt ë khÝa c¹nh trî gióp cho c«ng ty trong lÜnh vùc ph©n phèi lîi nhuËn
th× dêng nh kh«ng g× cã thÓ phñ nhËn r»ng chÝnh s¸ch cæ tøc thùc sù lµ cÇn thiÕt
vµ quan träng ®èi víi c«ng ty, nhng trong lý thuyÕt vµ ngay c¶ thùc tÕ còng
chøng minh r»ng ë mét ®iÒu kiÖn kinh tÕ nhÊt ®Þnh, chÝnh s¸ch cæ tøc lµ hoµn
toµn kh«ng thÝch hîp, vµ c¸c nhµ qu¶n lý ®ang thùc hiÖn mét c«ng viÖc v« Ých.
Cã hai trêng ph¸i quan ®iÓm ®èi lËp nhau vÒ tÇm quan träng cña chÝnh s¸ch cæ
tøc ®èi víi c«ng ty.
Quan ®iÓm thø nhÊt: ChÝnh s¸ch cæ tøc lµ kh«ng thÝch hîp.
Ngêi ta gi¶ ®Þnh r»ng cã mét thÞ trêng hoµn h¶o, tøc lµ mét m«i trêng
kh«ng cã thuÕ, kh«ng cã chi phÝ giao dÞch, chÝnh s¸ch cæ tøc kh«ng ¶nh hëng tíi
chi phÝ cña cæ phiÕu thêng ®· kh¼ng ®Þnh r»ng lóc nµy cæ tøc kh«ng ph¶i lµ môc
tiªu tho¶ m·n c¸c cæ ®«ng. NÕu chóng ta tr¶ cæ tøc cho c¸c cæ ®«ng th× t¬ng øng
víi nã lµ sù sôt gi¶m vèn ®Çu t b»ng nguån lîi nhuËn gi÷ l¹i, vµ ®iÒu nµy thùc sù
®e do¹ ®Õn kh¶ n¨ng ph¸t triÓn cña c«ng ty trong t¬ng lai. LuËn ®iÓm nµy c¨n cø
vµo c«ng thøc díi ®©y:
P0
D1
ke g
Trong ®ã: P0 lµ gi¸ hiÖn t¹i cña cæ phiÕu trªn thÞ trêng
D1 lµ cæ tøc ®îc tr¶ cho cæ ®«ng
Ke lµ tûlÖ lîi tøc yªu cÇu ®èi víi cæ phiÕu thêng hay lµ chi phÝ
cña cæ phiÕu thêng.
g lµ tèc ®é t¨ng trëng cña c«ng ty
18
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
T¹i mét thÞ trêng hoµn h¶o nh gi¶ ®Þnh, chÝnh s¸ch cæ tøc lµ kh«ng thÝch
hîp. NÕu nh c«ng ty tr¶ cæ tøc rÊt cao, th× c¸c nhµ ®Çu t sÏ nhËn phÇn lîi tøc cæ
tøc nµy ®Ó thiÕt lËp quü nh»m môc ®Ých mua tiÕp cæ phiÕu cña c«ng ty, cßn trong
trêng hîp c«ng ty tr¶ cæ tøc rÊt thÊp, th× c¸c cæ ®«ng l¹i b¸n bít cæ phiÕu ®Ó bï
®¾p cho phÇn bÞ mÊt ®i. Vµ nh vËy, th× viÖc thiÕt lËp chÝnh s¸ch cæ tøc hoµn toµn
kh«ng cã ý nghÜa, v× b¶n th©n c¸c cæ ®«ng rÊt linh ho¹t khi sö dông cæ tøc cña
m×nh ®Ó ®Çu t thu lêi trong mét m«i trêng thuËn lîi chø kh«ng cÇn tíi chiÕn lîc
®Çu t ph¸t triÓn cña c«ng ty.
MÆc dÇu vËy, kh«ng thÓ cã mét thÞ trêng hoµn h¶o bëi ®ã chØ lµ gi¶ ®Þnh
cña c¸c nhµ kinh tÕ häc. Trong thùc tÕ, chÝnh s¸ch cæ tøc cã t¸c ®éng rÊt lín tíi
chiÕn lîc ph¸t triÓn cña c«ng ty còng nh lîi Ých cña c¸c cæ ®«ng.
Thø nhÊt, cæ tøc lµ mét kho¶n lêi Ýt rñi ro h¬n so víi bÊt kú mét d¹ng ®Çu t
nµo trªn thÞ trêng. Khi mét ngêi cã tiÒn, hä cã thÓ ®Çu t chøng kho¸n, kinh
doanh hoÆc ®¬n gi¶n nhÊt lµ göi tiÕt kiÖm vµ gãp vèn vµo c«ng ty cæ phÇn hoÆc
c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n. §Çu t chøng kho¸n hay kinh doanh, vµ thËm chÝ lµ
gãp vèn vµo c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n thêng mang tÝnh rñi ro cao, trong khi
®ã viÖc mua cæ phÇn cña c«ng ty cæ phÇn l¹i ®¬n gi¶n, Ýt m¹o hiÓm h¬n rÊt
nhiÒu. T¹i sao l¹i nh vËy? MÆc dï c¸c c«ng ty cæ phÇn chØ ph¶i tr¶ cæ tøc khi
ho¹t ®éng cã l·i, nhng do tÝnh chÊt ®Æc biÖt cña c«ng ty cæ phÇn, ®ã lµ nh÷ng ngêi cã sè lîng cæ phÇn lín nhÊt chÝnh lµ nh÷ng thµnh viªn cña Héi ®ång qu¶n trÞ,
hä sÏ lµ ngêi chÞu thiÖt thßi nhÊt khi c«ng ty ho¹t ®éng thua lç hoÆc bÞ ph¸ s¶n,
do ®ã sÏ kh«ng dÔ dµng chÊp nhËn rñi ro. Nh÷ng cæ ®«ng nhá cã thÓ hoµn toµn
yªn t©m víi cæ phÇn cña m×nh trong c«ng ty còng nh lîi Ých cña m×nh trong t¬ng
lai.
Thø hai, lîi thÕ cña c«ng ty cæ phÇn lµ cã thÓ thuyÕt phôc c¸c cæ ®«ng tõ
chèi nhËn cæ tøc hoÆc chÊp nhËn mét tû lÖ chi tr¶ cæ tøc thÊp h¬n ®Ó sö dông lîi
nhuËn gi÷ l¹i cho dù ¸n ®Çu t. Mét chÝnh s¸ch cæ tøc thÝch hîp sÏ gióp c«ng ty
kh«ng ph¶i huy ®éng nguån vèn ë bªn ngoµi ®Ó ®Çu t ph¸t triÓn, ®ång thêi cã thÓ
lµm hµi lßng c¸c cæ ®«ng. Ta sÏ xem xÐt t¸c ®éng cña chÝnh s¸ch cæ tøc tíi l·i
cña cæ phiÕu vµ chiÕn lîc ph¸t triÓn cña c«ng ty nh thÕ nµo.
(P1- P0 + D1)
L·i cña cæ phiÕu =
P0
19
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
P1- P0
=
D1
+
P0
P0
Cã nh÷ng t×nh huèng sau:
1. NÕu c«ng ty quyÕt ®Þnh gi÷ l¹i lîi nhuËn ®Ó ®Çu t, khi ®ã cæ tøc ®îc tr¶
D1 sÏ gi¶m dÇn tíi 0 vµ D1/P0 còng gi¶m tíi 0. Nhng ®ång thêi, P1-P0/ P0 l¹i
t¨ng, ®ång nghÜa víi viÖc vèn cæ phÇn t¨ng lªn.
P1- P0
D1
=
+
P0
P0
2. NÕu c«ng ty quyÕt ®Þnh chi tr¶ cæ tøc, c¸c cæ ®«ng sÏ lËp tøc nhËn ®îc
mét kho¶n lîi tøc vµ D1 sÏ t¨ng lªn. Nhng bï l¹i, c«ng ty kh«ng cã lîi nhuËn gi÷
l¹i ®Ó ®Çu t, vµ nh thÕ t¹i thêi ®iÓm hiÖn t¹i, kh«ng cã ®ång vèn nµo ®îc ®Çu t
vµo c«ng ty. §Ó huy ®éng vèn ®Çu t, c«ng ty buéc ph¶i t×m kiÕm c¸c nguån tµi
trî bªn ngoµi.
P1- P0
D1
=
+
P0
P0
3. NÕu c«ng ty chi tr¶ cæ tøc cao cho c¸c cæ ®«ng, sÏ cã nh÷ng cæ ®«ng a
thÝch phÇn lîi tøc mµ m×nh nhËn ®îc h¬n lµ chê ®îi mét kÕt qu¶ kinh doanh ®Çy
rñi ro trong t¬ng lai. Tuy nhiªn, còng cã nh÷ng cæ ®«ng kh«ng hµi lßng víi tû lÖ
cæ tøc cao nµy. Bëi v× hä lµ nh÷ng cæ ®«ng cã tÇm nh×n xa, hä ®· nh×n thÊy lîi
thÕ cña viÖc gi÷ l¹i lîi nhuËn ®Ó ®Çu t, ®ã chÝnh lµ sù u tiªn vÒ thuÕ, mét trong
nh÷ng nh©n tè t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn chÝnh s¸ch cæ tøc cña c«ng ty mµ nh÷ng cæ
®«ng kh¸c kh«ng nhËn thÊy. VËy t¸c ®éng cña thuÕ nh thÕ nµo, vµ ngoµi thuÕ ra,
th× cßn nh©n tè nµo t¸c ®éng tíi chÝnh s¸ch cæ tøc cña c«ng ty?
1.3 C¸c nh©n tè ¶nh hëng tíi chÝnh s¸ch cæ tøc cña c«ng ty cæ phÇn
1.3.1 C¸c nh©n tè bªn ngoµi:
*ThuÕ thu nhËp doanh nghiÖp:
Cã thÓ nãi chÝnh s¸ch cæ tøc cña mçi c«ng ty chÞu t¸c ®éng cña rÊt nhiÒu
yÕu tè, nhng chñ yÕu lµ nh÷ng t¸c ®éng tõ phÝa ChÝnh phñ. Nh÷ng chÝnh s¸ch vÜ
m« nµy t¸c ®éng trùc tiÕp tíi néi dung cña chÝnh s¸ch cæ tøc, mµ tiªu biÓu lµ
chÝnh s¸ch thuÕ. Tuú thuéc vµo mçi quèc gia, mçi nÒn kinh tÕ cã chÝnh s¸ch thuÕ
kh¸c nhau, nhng vÒ b¶n chÊt, cã nh÷ng quy ®Þnh chung mµ mäi lo¹i h×nh kinh tÕ
®Òu ph¶i tu©n thñ, ®ã chÝnh lµ nghÜa vô nép thuÕ. HiÖn nay cã ba lo¹i thuÕ ®îc ¸p
20
.DOC 
49 
53 
92 
