Tài liệu Kế toán tập hợp chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm tại công ty tnhh thực phẩm nguyên bình

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ TP. HCM KHOA KẾ TOÁN – TÀI CHÍNH – NGÂN HÀNG KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP KẾ TOÁN TẬP HỢP CHI PHÍ SẢN XUẤT VÀ TÍNH GIÁ THÀNH SẢN PHẨM TẠI CÔNG TY TNHH THỰC PHẨM NGUYÊN BÌNH Ngành: KẾ TOÁN Chuyên ngành: KẾ TOÁN – TÀI CHÍNH Giảng viên hướng dẫn : Ths.NGUYỄN PHƯỚC KINH KHA Sinh viên thực hiện MSSV : 1054030183 : NGUYỄN THỊ MỸ HẠNH Lớp: 10DKTC3 TP. Hồ Chí Minh, 2014 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ TP. HCM KHOA KẾ TOÁN – TÀI CHÍNH – NGÂN HÀNG KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP KẾ TOÁN TẬP HỢP CHI PHÍ SẢN XUẤT VÀ TÍNH GIÁ THÀNH SẢN PHẨM TẠI CÔNG TY TNHH THỰC PHẨM NGUYÊN BÌNH Ngành: KẾ TOÁN Chuyên ngành: KẾ TOÁN – TÀI CHÍNH Giảng viên hướng dẫn: Th.S NGUYỄN PHƯỚC KINH KHA Sinh viên thực hiện : NGUYỄN THỊ MỸ HẠNH MSSV : 1054030183 Lớp: 10DKTC3 TP. Hồ Chí Minh, 2014 i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là đề tài nghiên cứu của tôi. Những kết quả và các số liệu trong báo cáo thực tập tốt nghiệp được thực hiện tại Công Ty TNHH Thực Phẩm Nguyên Bình, không sao chép bất kỳ nguồn nào khác. Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm trước nhà trường về sự cam đoan này. TP. Hồ Chí Minh, ngày … tháng … năm 201… Tác giả ii LỜI CẢM ƠN Qua một thời gian thực tập tại Công ty TNHH Thực Phẩm Nguyên Bình, em đã dần hiểu thêm về công việc của một kế toán viên, có thể áp dụng những kiến thức đã được học vào thực tiễn, so sánh giữa thực tế và lý thuyết có sự khác nhau. Ngoài ra, em còn được hiểu thêm về cách thức tổ chức của công ty, tổ chức phòng kế toán cũng như cách tập hợp chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm tại Công ty, nơi mà em thực tập. Để có được những buổi thực tập hiệu quả và có thể hoàn thành bài báo cáo thực tập về Kế toán tập hợp chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm tại Công ty TNHH Thực Phẩm Nguyên Bình, trước hết em xin gửi lời chân thành đến: Ban Giám đốc Công ty TNHH Thực Phẩm Nguyên Bình, các Cô Chú Anh Chị trong Công ty đã tạo điều kiện cho em trong thời gian thực tập, đặc biệt em xin cảm ơn các Cô và Anh Chị trong Phòng Kế Toán đã giúp em rất nhiều trong việc hoàn thành báo cáo. Bên cạnh đó, em xin chân thành cám ơn Thầy Nguyễn Phước Kinh Kha đã hướng dẫn em tận tình và giúp đỡ em hoàn thành báo cáo. Em cũng xin cảm ơn các Thầy Cô trong Khoa Kế Toán – Tài Chính – Ngân Hàng đã tạo điều kiện cho em được đi thực tập nhằm hiểu thêm về thực tiễn công tác kế toán sau khi đã trang bị kiến thức lý thuyết cho em. Vì thời hạn thực tập có hạn, vốn kiến thức của em còn nhiều thiếu sót nên bài báo cáo của em khó tránh khỏi những sai sót, rất mong các Cô Chú Anh Chị trong Công ty, các Thầy Cô bỏ qua và chỉ dẫn thêm cho em. Em xin chân thành cám ơn! ………………….., ngày … tháng … năm ….… iii NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN HƯỚNG DẪN .......................................................................................................................... .......................................................................................................................... .......................................................................................................................... .......................................................................................................................... .......................................................................................................................... .......................................................................................................................... ...................................................................................... Tp.Hồ Chí Minh, ngày …. Tháng ….năm 201… Giảng viên hướng dẫn iv MỤC LỤC Lời mở đầu ....................................................................................................... 1 Chương 1.Những lý luận chung về kế toán tập hợp chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm trong các doanh nghiệp sản xuất .............................................. 2 1.1 Cơ sở lý luận về chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm ......................... 2 1.1.1. Khái niệm và phân loại chi phí sản xuất ........................................ 2 1.1.1.1 Bản chất chi phí sản xuất .................................................... 2 1.1.1.2 Phân loại chi phí sản xuất ................................................... 3 1.1.2 Khái niệm và phân loại giá thành sản phẩm ................................... 4 1.1.2.1 Bản chất giá thành sản phẩm .............................................. 4 1.1.2.2 Phân loại giá thành sản xuất ............................................... 4 1.2 Mối quan hệ giữa chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm ....................... 6 1.3 Kế toán chi phí sản xuất .......................................................................... 6 1.3.1 Đối tượng kế toán chi phí sản xuất ................................................. 6 1.3.2 Phương pháp tập hợp chi phí sản xuất............................................ 7 1.3.3 Kế toán chi phí sản xuất................................................................. 8 1.3.3.1 Kế toán chi phí nguyên vật liệu trực tiếp ............................ 8 1.3.3.2 Kế toán chi phí nhân công trực tiếp .................................... 9 1.3.3.3 Kế toán chi phí sản xuất chung ........................................... 10 1.3.3.4 Kế toán tập hợp chi phí sản xuất toàn doanh nghiệp ........... 10 1.4 Đánh giá sản phẩm dở dang .................................................................... 12 1.4.1 Đánh giá sản phẩm dở dang theo chi phí nguyên vật liệu trực tiếp hoặc chi phí trực tiếp .............................................................................. 12 1.4.2 Đánh giá sản phẩm dở dang theo khối lượng sản phẩm hoàn thành tương đương ........................................................................................... 13 1.4.3 Đánh giá sản phẩm dở dang theo chi phí định mức ........................ 15 1.5 Tính giá thành sản phẩm ......................................................................... 15 v 1.5.1 Kỳ tính giá thành ........................................................................... 15 1.5.2 Đối tượng tính giá thành ................................................................ 15 1.5.3 Các phương pháp tính giá thành sản phẩm ..................................... 16 1.5.3.1 Phương pháp tính giá thành giản đơn (trực tiếp) ................. 16 1.5.3.2 Phương pháp tính giá thành phân bước ............................... 16 1.5.3.3 Phương pháp tính giá thành theo hệ số ............................... 20 1.5.3.4 Phương pháp tính giá thành theo tỷ lệ ................................. 21 1.5.3.5 Phương pháp loại trừ chi phí sản xuất phụ .......................... 21 1.5.3.6 Phương pháp tính giá thành theo đơn đặt hàng ................... 22 1.5.3.7 Phương pháp tính giá thành theo định mức ......................... 22 Chương 2. Thực trạng kế toán tập hợp chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm tại Công ty TNHH Thực Phẩm Nguyên Bình .......................................... 24 2.1 Tổng quan về Công ty TNHH Thực Phẩm Nguyên Bình ......................... 24 2.1.1 Giới thiệu chung về Công ty TNHH Thực Phẩm Nguyên Bình ...... 24 2.1.1.1 Lịch sử hình thành và phát triển ......................................... 24 2.1.1.2 Chức năng hoạt động của công ty ....................................... 25 2.1.1.3 Bộ máy tổ chức của công ty................................................ 26 2.1.2 Đặc điểm công tác kế toán tại Công ty TNHH Thực Phẩm Nguyên Bình ....................................................................................................... 29 2.1.2.1 Sơ đồ tổ chức phòng kế toán............................................... 29 2.1.2.2 Chức năng nhiệm vụ của từng bộ phận ............................... 29 2.1.2.3 Hệ thống thông tin kế toán trong doanh nghiệp .................. 31 2.1.3 Tình hình nhân sự .......................................................................... 34 2.1.4 Doanh số ....................................................................................... 35 2.2 Thực trạng về công tác kế toán tập hợp chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm tại Công ty TNHH Thực Phẩm Nguyên Bình ................................ 36 2.2.1 Đối tượng tập hợp chi phí sản xuất, đối tượng tính giá thành, kỳ tính vi giá thành ................................................................................................. 36 2.2.2 Kết cấu giá thành sản phẩm ........................................................... 36 2.2.3 Tập hợp chi phí sản xuất, tổng hợp chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm ................................................................................................ 36 2.2.3.1 Tập hợp chi phí sản xuất..................................................... 36 2.2.3.2 Tổng hợp chi phí ................................................................ 48 2.2.3.3 Tính giá thành sản phẩm..................................................... 49 Chương 3. Nhận xét và kiến nghị về kế toán tập hợp chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm tại Công ty TNHH Thực Phẩm Nguyên Bình ..................... 52 3.1 Nhận xét rút ra từ phân tích thực trạng hạch toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm tại Công ty TNHH Thực Phẩm Nguyên Bình ................. 52 3.1.1 Ưu điểm của công tác kế toán ........................................................ 52 3.1.2 Nhược điểm của công tác kế toán .................................................. 53 3.2 Nhận xét về công tác kế toán tập hợp chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm tại Công ty TNHH Thực Phẩm Nguyên Bình ...................................... 54 3.2.1 Ưu điểm......................................................................................... 54 3.2.2 Nhược điểm ................................................................................... 55 3.3 Một số kiến nghị nhằm hoàn thiện công tác kế toán tập hợp chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm tại Công ty TNHH Thực Phẩm Nguyên Bình ..... 56 Kết luận ............................................................................................................ 59 Tài liệu tham khảo ............................................................................................ 61 vii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT TNHH Trách nhiệm hữu hạn HĐQT Hội đồng quản trị LĐ Lao động KT Kế toán BHXH Bảo hiểm xã hội BHYT Bảo hiểm y tế BHTN Bảo hiểm thất nghiệp KPCĐ Kinh phí công đoàn NVL TK Nguyên vật liệu Tài khoản TSCĐ Tài sản cố định HCM Hồ Chí Minh GCĐG Gia công đóng gói STT CPSX NVLDD Số thứ tự Chi phí sản xuất Nguyên vật liệu dở dang DDCK Dở dang cuối kỳ SLBN Số lượng bột ngọt GT Giá trị SP Sản phẩm TT Thành tiền CN Công nhân CNSX Công nhân sản xuất viii DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, HÌNH ẢNH Sơ đồ 1.1: Hạch toán chi phí nguyên vật liệu trực tiếp ..................................... 8 Sơ đồ 1.2: Hạch toán chi phí nhân công trực tiếp .............................................. 9 Sơ đồ 1.3: Hạch toán tổng hợp chi phí sản xuất chung ...................................... 10 Sơ đồ 1.4: Hạch toán tập hợp chi phí sản xuất .................................................. 11 Sơ đồ 1.5: Hạch toán tính giá thành sản phẩm .................................................. 12 Sơ đồ 2.1: Bộ máy quản lý tại Công ty TNHH Thực Phẩm Nguyên Bình ......... 26 Sơ đồ 2.2: Cơ cấu bộ máy kế toán .................................................................... 29 Sơ đồ 2.3: Sơ đồ trình tự ghi sổ kế toán theo hình thức nhật ký chung trên máy tính ................................................................................................................... 31 Sơ đồ 2.4: Sơ đồ trình tự ghi sổ kế toán trên máy tính....................................... 33 Hình 2.1: Phiếu nhập kho ................................................................................ 39 Hình 2.2: Phiếu xuất kho ................................................................................. 41 Hình 2.3: Các chứng từ, sổ sách, báo cáo ......................................................... 42 ix LỜI MỞ ĐẦU Ngày nay, trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, nền kinh tế nước ta với chính sách mở cửa để thu hút được các nguồn vốn đầu tư trong và ngoài nước tạo ra động lực thúc đẩy sự tăng trưởng không ngừng. Một doanh nghiệp muốn tồn tại và đứng vững thì phải tự chủ động trong mọi hoạt động sản xuất kinh doanh của mình từ việc đầu tư vốn, tổ chức sản xuất đến việc tiêu thụ sản phẩm. Để cạnh tranh trên thị trường, các doanh nghiệp cần phải không ngừng nâng cao chất lượng sản phẩm, thay đổi mẫu mã cho phù hợp với thị hiếu của người tiêu dùng. Bên cạnh đó, một trong những biện pháp hữu hiệu nhất mà các doanh nghiệp có thể sử dụng là biện pháp hạ giá thành sản phẩm.Vì vậy việc nghiên cứu tìm tòi và tổ chức hạ giá thành sản phẩm là rất quan trọng đối với các doanh nghiệp sản xuất. Để đạt được mục tiêu đó, các doanh nghiệp phải quản lý chặt chẽ chi phí sản xuất, đồng thời tìm ra các biện pháp tốt để giảm chi phí không cần thiết, tránh lãng phí. Một trong những biện pháp hữu hiệu để quản lý chi phí, hạ giá thành sản phẩm và nâng cao chất lượng sản phẩm đó là kế toán mà trong đó kế toán tập hợp chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm luôn được xác định là khâu quan trọng và là khâu trọng tâm của toàn bộ công tác kế toán trong các doanh nghiệp sản xuất. Vì vậy, hoàn thiện công tác hạch toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm là việc rất cần thiết và có ý nghĩa quan trọng trong quá trình hoàn thiện kế toán của doanh nghiệp. Cũng như nhiều doanh nghiệp khác, Công ty TNHH Thực Phẩm Nguyên Bình đã không ngừng đổi mới, hoàn thiện để đứng vững, tồn tại trên thị trường. Đặc biệt công tác kế toán nói chung, kế toán tập hợp chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm nói riêng ngày càng được coi trọng. Trong thời gian thực tập tại Công ty TNHH Thực Phẩm Nguyên Bình em đã nhận thức rõ hơn về vai trò và chức năng quan trọng của công tác kế toán tập hợp chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm, nó liên quan hầu hết đến các yếu tố đầu vào và đầu ra trong quá trình sản xuất kinh doanh. Xuất phát từ những lý do trên, em đã đi sâu nghiên cứu và chọn đề tài “Kế toán tập hợp chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm tại Công ty TNHH Thực Phẩm Nguyên Bình”. 1 CHƯƠNG 1: NHỮNG LÝ LUẬN CHUNG VỀ KẾ TOÁN TẬP HỢP CHI PHÍ SẢN XUẤT VÀ TÍNH GIÁ THÀNH SẢN PHẨM TRONG CÁC DOANH NGHIỆP SẢN XUẤT 1.1 Cơ sở lý luận về chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm. 1.1.1 Khái niệm và phân loại chi phí sản xuất. 1.1.1.1 Bản chất chi phí sản xuất. Bất kỳ một doanh nghiệp nào khi tiến hành hoạt động sản xuất đều phải tiêu tốn những nguồn lực nhất định. Đó là sự kết hợp hài hòa ba yếu tố cơ bản của quá trình sản xuất: tư liệu lao động, đối tượng lao động và sức lao động. Sự tiêu hao này trong quá trình sản xuất tạo ra các chi phí tương ứng, nhưng mức độ hao mòn của chúng rất khác nhau, vì vậy để biết được số chi phí mà doanh nghiệp đã chi ra trong một kỳ kế toán nào đó là bao nhiêu, phải sử dụng thước đo tiền tệ để đo lường mức độ hao phí các nguồn lực và điều này đã làm phát sinh khái niệm chi phí. Chi phí sản xuất là biểu hiện bằng tiền của toàn bộ các hao phí về lao động sống, lao động vật hóa và các chi phí cần thiết khác mà doanh nghiệp đã chi ra để tiến hành hoạt động sản xuất trong một thời kỳ nhất định. Theo như Tiến sĩ Huỳnh Lợi (2010): “Nhận thức chi phí có thể khác nhau về quan điểm, góc độ, hình thức thể hiện chi phí nhưng tất cả đều thừa nhận một vấn đề chung: chi phí là phí tổn tài nguyên, vật chất, lao động và phải phát sinh gắn liền với mục đích sản xuất kinh doanh. Đây chính là bản chất kinh tế của chi phí trong hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp.” [1,22]. Chi phí luôn được gắn liền với các hoạt động làm phát sinh chi phí cho hoạt động sản xuất, phát sinh thường xuyên, liên tục trong quá trình hoạt động sản xuất của doanh nghiệp. Nhưng không phải mọi chi phí doanh nghiệp đã chi ra đều là chi phí sản xuất như: chi phí hao hụt nguyên vật liệu ngoài định mức, tiền bị phạt do vi phạm hợp đồng,… 2 1.1.1.2 Phân loại chi phí sản xuất. Chi phí sản xuất có rất nhiều loại, nhiều khoản khác nhau cả về nội dung, tính chất, công dụng, vai trò, vị trí,… trong quá trình sản xuất. Để thuận lợi cho công tác quản lý và hạch toán cần thiết phải tiến hành phân loại chi phí sản xuất. a. Phân loại chi phí sản xuất theo nội dung, tính chất kinh tế của chi phí. Theo cách phân loại này người ta sắp xếp chi phí có cùng nội dung, tính chất kinh tế vào một loại gọi là yếu tố chi phí, không phân biệt chi phí đó phát sinh ở đâu và có tác dụng như thế nào. o Chi phí nguyên liệu và vật liệu: Bao gồm giá mua, chi phí mua nguyên vật liệu dùng cho hoạt động sản xuất trong kỳ. Yếu tố này bao gồm: Chi phí nguyên vật liệu chính, nguyên vật liệu phụ, nhiên liệu, phụ tùng thay thế và chi phí nguyên vật liệu khác. o Chi phí nhân công: Là các khoản về tiền lương phải trả cho người lao động, các khoản trích bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, kinh phí công đoàn theo tiền lương của người lao động. o Chi phí khấu hao máy móc thiết bị: Bao gồm khấu hao của tất cả tài sản cố định dùng vào hoạt động sản xuất trong kỳ của doanh nghiệp. o Chi phí dịch vụ mua ngoài: Là số tiền phải trả cho các dịch vụ mua ngoài phục vụ cho các hoạt động sản xuất của doanh nghiệp như tiền điện, nước, tiền bưu phí,… o Chi phí khác bằng tiền: Là các khoản chi phí bằng tiền phát sinh trong quá trình sản xuất ngoài 4 yếu tố chi phí trên. Phân loại chi phí theo tiêu thức này có ý nghĩa lớn trong quản lý chi phí sản xuất, nó cho biết kết cấu, tỷ trọng của từng yếu tố chi phí trong tổng chi phí của toàn doanh nghiệp, giúp cho việc phân tích đánh giá tình hình thực hiện dự toán chi phí sản xuất. b. Phân loại chi phí sản xuất theo mục đích và công dụng của chi phí. Căn cứ vào mục đích của từng loại hoạt động trong doanh nghiệp sản xuất và công dụng kinh tế của chi phí thì chi phí sản xuất được chia thành: o Chi phí nguyên vật liệu trực tiếp: Là toàn bộ chi phí về nguyên vật liệu được sử dụng trực tiếp cho quá trình sản xuất sản phẩm. 3 o Chi phí nhân công trực tiếp: Bao gồm chi phí về tiền lương, tiền trích bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế và kinh phí công đoàn của công nhân trực tiếp sản xuất. o Chi phí sản xuất chung: Là các khoản chi phí sản xuất liên quan đến phục vụ và quản lý sản xuất trong phạm vy phân xưởng, đội sản xuất. Bao gồm các yếu tố chi phí: nhân viên phân xưởng, vật liệu, dụng cụ, khấu hao TSCĐ, dịch vụ mua ngoài và chi phí khác bằng tiền. c. Phân loại chi phí sản xuất sản xuất theo khả năng quy nạp vào các đối tượng kế toán chi phí. o Chi phí trực tiếp: Là những chi phí liên quan trực tiếp đến từng đối tượng kế toán tập hợp chi phí. Như phần lớn chi phí nguyên vật liệu trực tiếp, chi phí nhân công trực tiếp là chi phí trực tiếp. o Chi phí gián tiếp: Là các chi phí có liên quan đến nhiều đối tượng kế toán tập hợp chi phí không thể tập hợp trực tiếp được, mà phải tập hợp theo từng nơi phát sinh sau đó phân bổ gián tiếp cho từng đối tượng chi phí, như chi phí sản xuất chung. 1.1.2 Khái niệm và phân loại giá thành sản phẩm. 1.1.2.1 Bản chất giá thành sản phẩm. Daniel Backlund (2013) đã định nghĩa: “Giá thành sản phẩm là một phần quan trọng của cơ sở chi phí của công ty” [3,2]. Giá thành sản phẩm là toàn bộ những chi phí về lao động sống, lao động vật hóa và các chi phí khác được dùng để sản xuất, hoàn thành một khối lượng sản phẩm nhất định. Giá thành sản phẩm được xác định cho từng loại sản phẩm, dịch vụ cụ thể và chỉ tính toán với số lượng sản phẩm, kết thúc toàn bộ quá trình sản xuất (thành phẩm) hay hoàn thành một số giai đoạn công nghệ sản xuất (bán thành phẩm). 1.1.2.2 Phân loại giá thành sản xuất. Để đáp ứng các yêu cầu của quản lý và hạch toán, giá thành sản phẩm được phân chia làm nhiều loại khác nhau, tùy theo tiêu thức phân loại để tính loại giá thành. a. Phân loại theo cơ sở số liệu và thời điểm tính giá thành. Theo cách phân loại này giá thành sản phẩm được chia làm ba loại: Giá thành kế hoạch: Là giá thành sản phẩm được tính trên cơ sở chi phí sản xuất kế hoạch và sản lượng kế hoạch. Việc tính giá thành kế hoạch do bộ phận kế hoạch của 4 doanh nghiệp thực hiện và được xác định trước khi bước vào sản xuất kinh doanh. Giá thành kế hoạch của sản phẩm là mục tiêu phấn đấu của doanh nghiệp, là căn cứ để so sánh, phân tích đánh giá tình hình thực hiện kế hoạch giá thành và kế hoạch hạ giá thành của doanh nghiệp. Giá thành định mức: Là giá thành sản phẩm được tính toán trên cơ sở xác định mức chi phí hiện hành và chỉ tính cho đơn vị sản phẩm. Việc tính giá thành định mức được tính trước khi chế tạo sản phẩm. Giá thành định mức là công cụ quản lý định mức của doanh nghiệp, là thước đo để xác định chính xác kết quả sử dụng tài sản, vật tư, lao động trong sản xuất, giúp cho doanh nghiệp đánh giá đúng đắn các giải pháp kinh tế, kỹ thuật đã thực hiện, nhằm nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh. Giá thành thực tế: Là giá thành sản phẩm được tính trên cơ sở số liệu chi phí sản xuất thực tế đã phát sinh, tập hợp được trong kỳ và sản lượng sản phẩm thực tế đã sản xuất trong kỳ. Giá thành thực tế chỉ có thể tính toán được sau khi kết thúc quá trình sản xuất chế tạo sản phẩm. Giá thành thực tế là căn cứ quan trọng để định giá bán và xác định hiệu quả kinh tế của hoạt động sản xuất. b. Phân loại theo phạm vi phát sinh chi phí. Giá thành sản xuất sản phẩm: Bao gồm các chi phí liên quan đến quá trình sản xuất, chế tạo sản phẩm như: Chi phí nguyên vật liệu trực tiếp, nhân công trực tiếp, chi phí sản xuất chung tính cho sản phẩm đã sản xuất hoàn thành. Giá thành toàn bộ sản phẩm tiêu thụ: Bao gồm giá thành sản xuất tính cho sản phẩm tiêu thụ cộng với chi phí bán hàng, chi phí quản lý doanh nghiệp phát sinh trong kỳ tính cho sản phẩm này. Trong giá thành toàn bộ sản phẩm tiêu thụ có thể chia thành:  Giá thành toàn bộ sản phẩm: Bao gồm toàn bộ chi phí cố định và chi phí biến đổi mà doanh nghiệp đã sử dụng phục vụ quá trình sản xuất kinh doanh trong kỳ.  Giá thành sản phẩm theo biến phí: Chỉ bao gồm chi phí biến đổi trực tiếp và chi phí biến đổi gián tiếp.  Giá thành sản phẩm có phân bổ hợp lý chi phí cố định: Bao gồm toàn bộ chi phí biến đổi và một phần chi phí cố định được xác định trên cơ sở mức độ hoạt động thực tế so với định mức hoạt động tiêu chuẩn. 5 1.2 Mối quan hệ giữa chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm. Chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm có mối quan hệ chặt chẽ với nhau. Chi phí sản xuất trong kỳ là căn cứ, cơ sở để tính giá thành sản phẩm đã hoàn thành, sự tiết kiệm hay lãng phí của doanh nghiệp về chi phí sản xuất có ảnh hưởng trực tiếp đến việc tăng hay hạ giá thành sản phẩm. Xét về mặt bản chất: Chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm giống nhau vì chúng đều là các hao phí về lao động sống, lao động vật hóa và chi phí khác của doanh nghiệp bỏ ra được biểu hiện bằng tiền. Tuy nhiên, giữa chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm cũng có sự khác nhau trên các phương diện sau: Về mặt phạm vi: Chi phí sản xuất kinh doanh bao gồm cả chi phí cho sản xuất sản phẩm và cả cho chi phí quản lý doanh nghiệp và tiêu thụ sản phẩm. Còn giá thành sản phẩm chỉ bao gồm chi phí sản xuất sản phẩm (chi phí sản xuất trực tiếp và chi phí sản xuất chung). Mặt khác, chi phí sản xuất chung chỉ tính những chi phí phát sinh trong một thời kỳ nhất định (tháng, quý, năm) không tính đến chi phí liên quan đến số sản phẩm đã hoàn thành hay chưa. Còn nói đến giá thành là giới hạn số chi phí sản xuất liên quan đến khối lượng sản phẩm đã hoàn thành. Về mặt lượng: Chi phí sản xuất là xét đến chi phí trong một thời kỳ, còn giá thành sản phẩm liên quan đến chi phí của kỳ trước chuyển sang, một phần chi phí sản xuất phát sinh trong kỳ, được thể hiện qua công thức sau: Giá thành sản phẩm = CPSX dở dang đầu kỳ + CPSX phát sinh trong kỳ - CPSX dở dang cuối kỳ 1.3 Kế toán chi phí sản xuất. 1.3.1 Đối tượng kế toán chi phí sản xuất. Đối tượng hạch toán chi phí sản xuất là phạm vi giới hạn để tập hợp chi phí sản xuất theo các phạm vi và giới hạn đó. Erik ten Brinke (2002) cho rằng: “Chi phí là một yếu tố quan trọng trong sản xuất, tập hợp đầy đủ thông tin về chi phí là rất có giá trị cho tất cả các nhiệm vụ kỹ thuật” [4,7]. 6 Chi phí phát sinh trong quá trình sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp có thể phát sinh ở nhiểu địa điểm (phân xưởng, tổ, đội) khác nhau và có thể liên quan đến nhiều loại sản phẩm hay thực hiện các loại dịch vụ khác nhau. Do vậy, việc xác định đối tượng tập hợp chi phí sản xuất là khâu đầu tiên cần thiết của công tác kế toán tập hợp chi phí sản xuất. Thực chất của việc xác định đối tượng kế toán chi phí sản xuất là xác định nơi phát sinh ra chi phí (phân xưởng, bộ phận sản xuất, giai đoạn công nghệ,…) hoặc đối tượng chịu chi phí (sản phẩm, đơn đặt hàng,…). Để xác định đối tượng kế toán tập hợp chi phí sản xuất ta phải dựa vào các căn cứ sau: o Đặc điểm và công dụng của chi phí trong quá trình sản xuất. o Đặc điểm cơ cấu tổ chức sản xuất của doanh nghiệp. o Quy trình công nghệ sản xuất, chế tạo sản phẩm. o Đặc điểm của sản phẩm (đặc tính kỹ thuật, đặc điểm sử dụng, đặc điểm thương phẩm,…). o Yêu cầu kiểm tra, kiểm soát chi phí và yêu cầu hạch toán kinh tế nội bộ của doanh nghiệp. o Yêu cầu tính giá thành theo các đối tượng tính giá thành. o Khả năng, trình độ quản lý nói chung và hạch toán nói riêng. Xác định đối tượng kế toán chi phí sản xuất một cách khoa học hợp lý là cơ sở để tổ chức công tác kế toán chi phí sản xuất, từ việc tổ chức hạch toán ban đầu đến tổ chức tổng hợp số liệu, ghi chép tài khoản, sổ chi tiết,… 1.3.2 Phương pháp tập hợp chi phí sản xuất. Phương pháp kế toán tập hợp chi phí sản xuất là cách thức mà kế toán sử dụng để tập hợp, phân loại các khoản chi phí sản xuất phát sinh trong một kỳ theo các đối tượng tập hợp chi phí đã xác định. Có hai phương pháp tập hợp chi phí: Phương pháp tập hợp chi phí trực tiếp:Phương pháp này được sử dụng để tập hợp chi phí có liên quan trực tiếp đến các đối tượng tập hợp chi phí đã xác định. Áp dụng cho những chi phí chỉ liên quan đến một đối tượng. Phương pháp tập hợp và phân bổ gián tiếp: Phương pháp này tập hợp các chi phí phát sinh liên quan đến nhiều đối tượng tập hợp chi phí mà không thể tập hợp trực tiếp 7 được, kế toán tiến hành tập hợp chung theo địa điểm phát sinh hoặc theo nội dung chi phí, sau đó chọn tiêu chuẩn hợp lý để phân bổ chi phí cho các đối tượng liên quan. 1.3.3 Kế toán chi phí sản xuất. 1.3.3.1 Kế toán chi phí nguyên vật liệu trực tiếp. Chi phí nguyên vật liệu trực tiếp là toàn bộ chi phí về NVL chính, thành phẩm mua ngoài, vật liệu phụ, nhiên liệu sử dụng trực tiếp cho việc sản xuất chế tạo sản phẩm. Chi phí nguyên vật liệu trực tiếp sử dụng để sản xuất sản phẩm phần lớn là chi phí trực tiếp nên được tập hợp trực tiếp cho từng đối tượng liên quan, căn cứ vào các phiếu xuất kho và các chứng từ có liên quan khác. Trường hợp NVL xuất dùng liên quan đến nhiều đối tượng tập hợp chi phí mà không thể tập hợp trực tiếp được thì sử dụng phương pháp phân bổ chi phí cho các đối tượng có liên quan. Các tiêu thức thường được sử dụng là chi phí định mức, chi phí kế hoạch, chi phí nguyên vật liệu chính,… Kế toán sử dụng: TK 621 - Chi phí nguyên vật liệu trực tiếp ( TK 621 không có số dư). Trình tự kế toán chi phí nguyên vật liệu trực tiếp theo sơ đồ sau: TK 152/TK 611 TK 621 Xuất kho NVL để sản xuất sản phẩm TK154/TK 631 Kết chuyển chi phí NVL trực tiếp vào chi phí SXKD dở dang TK 152/TK 611 TK 111, TK 112, TK 331, TK 141 NVL thừa nhập lại kho Mua NVL xuất thẳng để sản xuất sản phẩm Sơ đồ 1.1: Hạch toán chi phí nguyên vật liệu trực tiếp 8 1.3.3.2 Kế toán chi phí nhân công trực tiếp. Chi phí nhân công trực tiếp là những khoản tiền phải trả cho công nhân trực tiếp sản xuất sản phẩm gồm tiền lương chính, tiền lương phụ và các khoản trợ cấp, tiền trích bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, kinh phí công đoàn, bảo hiểm thất nghiệp theo số tiền lương của công nhân sản xuất. Số tiền lương phải trả cho công nhân sản xuất, đối tượng lao động khác thể hiện trên bảng tính và thanh toán lương, tổng hợp, phân bổ cho các đối tượng kế toán chi phí sản xuất trên bảng phân bổ tiền lương. Các khoản trích theo lương (Bảo hiểm xã hội, Bảo hiểm y tế, Kinh phí công đoàn, Bảo hiểm thất nghiệp) tính vào chi phí nhân công trực tiếp theo quy định hiện hành. Chi phí nhân công trực tiếp nếu liên quan đến một đối tượng thì được tập hợp trực tiếp, nếu liên quan đến nhiều đối tượng thì phải phân bổ gián tiếp theo các tiêu chuẩn phân bổ như: Định mức chi phí, giờ công định mức, giờ công thực tế, giờ công kế hoạch, khối lượng sản phẩm. Kế toán sử dụng: TK 622 - Chi phí nhân công trực tiếp ( TK 622 không có số dư). Trình tự kế toán chi phí nguyên vật liệu trực tiếp theo sơ đồ sau: TK 334 TK 622 Chi phí tiền lương của CN trực tiếp TK 154/TK 631 Kết chuyển chi phí NC trực tiếp sản xuất TK 338 Khoản trích theo lương CN TK 335 trực tiếp sản xuất Trích trước tiền lương của CNSX Sơ đồ 1.2: Hạch toán chi phí nhân công trực tiếp 9 1.3.3.3 Kế toán chi phí sản xuất chung. Chi phí sản xuất chung là những khoản chi phí cần thiết khác phục vụ cho quá trình sản xuất sản phẩm phát sinh ở các phân xưởng, bộ phận sản xuất. Chi phí sản xuất chung gồm: Chi phí nhân viên phân xưởng, chi phí vật liệu, chi phí công cụ dụng cụ, chi phí khấu hao tài sản cố định, chi phí dịch vụ mua ngoài và chi phí khác bằng tiền. Kế toán sử dụng: TK 627 - Chi phí sản xuất chung ( TK 627 không có số dư). Trình tự kế toán chi phí nguyên vật liệu trực tiếp theo sơ đồ sau: TK 334, TK 338 TK 627 Lương và các khoản trích theo lương của NV phân xưởng TK 111, TK 112, TK 138 Các khoản giảm chi phí SX chung TK 142, TK 152, TK 153 Xuất vật liệu công c ụ - dụng cụ TK 154/TK 631 Kết chuyển chi phí SX chung TK 214 Khấu hao TSCĐ TK 331, TK 335 Chi phí điện, nước.. Sơ đồ 1.3: Hạch toán tổng hợp chi phí sản xuất chung 1.3.3.4 Kế toán tập hợp chi phí sản xuất toàn doanh nghiệp. Sau khi tập hợp các loại chi phí sản xuất trên các tài khoản 621, 622, 627, kế toán sẽ tiến hành kết chuyển hoặc phân bổ các loại chi phí này để tập hợp toàn bộ chi phí sản xuất cho từng đối tượng chịu chi phí, tiến hành kiểm kê và đánh giá sản phẩm làm dở dang cuối kỳ, thực hiện tính giá thành các loại sản phẩm đã hoàn thành trong kỳ. 10