Tài liệu Kế toán chi phí và tính giá thành sản phẩm tại dntn anh long

LỜI CAM ĐOAN Tôi cam đoan đây là đề tài nghiên cứu của tôi. Những kết quả và các số liệu trong báo cáo thực tập tốt nghiệp được thực hiện tại DNTN Anh Long, không sao chép bất kỳ nguồn nào khác. Tôi hoàn toàn chịu trách nhiệm trước nhà trường về sự cam đoan này. Tp.Hồ Chí Minh, ngày 20 tháng 07 năm 2013 Sinh viên thực hiện Ngô Thị Thu Tâm i LỜI CẢM ƠN Trong suốt thời gian học tập ở trường, với sự giảng dạy của Thầy Cô đã giúp cho em có những kiến thức về xã hội cũng như nghiệp vụ chuyên môn. Đây chính là tiền đề, cơ sở vững chắc và là hành trang để em vững bước trên con đường sự nghiệp của mình. Em xin gởi lời cảm ơn tới Ban Giám hiệu Trường Đại Kỹ Thuật Công Nghệ TP.HCM cùng toàn thể quý thầy cô trong khoa Kế Toán – Tài Chính – Ngân Hàng đã nhiệt tình giảng dạy, cung cấp cho em những kiến thức quý báu trong suốt thời gian em học tập ở trường. Đặc biệt em xin chân thành cảm ơn thầy Nguyễn Trọng Nghĩa_thầy là người đã bỏ thời gian, công sức, tận tình chỉ bảo, hướng dẫn em nghiên cứu và hoàn thành đồ án học tập này. Đồng thời em xin chân thành cảm ơn Giám Đốc Doanh Nghiệp Tư Nhân Anh Long và các anh chị trong phòng ban Kế toán Tài chính, đặc biệt là cô Nguyễn Thị Anh Thư đã nhiệt tình chỉ dẫn, cung cấp tài liệu để em hoàn thành tốt, tạo điều kiện cho em tiếp cận với thực tiễn trong công tác kế toán. Một lần nữa em xin kính chúc thầy cô, Giám đốc Doanh Nghiệp Tư Nhân Anh Long cùng toàn thể cán bộ công nhân viên dồi dào sức khỏe và luôn hoàn thành tốt công việc của mình. Kính chúc quý công ty ngày càng thịnh vượng và khẳng định được vị trí của mình. Em xin chân thành cảm ơn. Sinh viên thực hiện Ngô Thị Thu Tâm ii MỤC LỤC LỜI MỞ ĐẦU ...........................................................................................................1 CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ KẾ TOÁN CHI PHÍ SẢN XUẤT VÀ TÍNH GIÁ THÀNH SẢN PHẨM ..........................................................................5 1.1 Một số vấn đề chung về chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm: .................5 1.1.1 Chi phí sản xuất, phân loại chi phí sản xuất: .................................................... 5 1.1.2 Giá thành sản phẩm, các chỉ tiêu giá thành: ..................................................... 9 1.1.3 Mối quan hệ giữa chi phí sản xuất – giá thành sản phẩm: .............................. 10 1.2 Yêu cầu quản lý và nhiệm vụ của kế toán chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm:......................................................................................................................11 1.2.1 Yêu cầu quản lý: ................................................................................................ 11 1.2.2 Nhiệm vụ của kế toán chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm: .................... 13 1.3 Đối tượng tập hợp chi phí và đối tượng tính giá thành: ...............................14 1.3.1 Đối tượng kế toán tập hợp chi phí sản xuất: ................................................... 14 1.3.2 Đối tượng kế toán tính giá thành sản phẩm và kỳ tính giá thành: ................. 14 1.4 Quy trình kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm: ..................16 1.4.1 Tập hợp chi phí sản xuất: ................................................................................. 16 1.4.2 Tổng hợp chi phí sản xuất: ............................................................................... 23 1.4.3 Đánh giá sản phẩm dở dang cuối kỳ: .............................................................. 26 1.5 Các phương pháp tính giá thành sản phẩm: ..................................................29 1.5.1 Phương pháp trực tiếp (hay PP giản đơn): ..................................................... 29 1.5.2 Phương pháp hệ số: .......................................................................................... 29 1.5.3 Phương pháp tỷ lệ (định mức):......................................................................... 30 1.5.4 Phương pháp loại trừ giá trị sản phẩm phụ: ................................................... 31 1.5.5 Phương pháp đơn đặt hàng: ............................................................................. 32 1.5.6 Phương pháp phân bước: ................................................................................. 32 CHƯƠNG 2 THỰC TRẠNG CÔNG TÁC KẾ TOÁN CHI PHÍ SẢN XUẤT VÀ TÍNH GIÁ THÀNH SẢN PHẨM TẠI DNTN ANH LONG ....................34 2.1 Giới thiệu khái quát DNTN Anh Long: .......................................................34 2.1.1 Đặc điểm, tình hình chung ............................................................................... 34 2.1.2 Tổ chức sản xuất kinh doanh ............................................................................ 37 2.1.3 Tổ chức bộ máy quản lý tại doanh nghiệp tư nhân Anh Long....................... 39 2.1.4 Tổ chức công tác kế toán tại Doanh nghiệp tư nhân Anh Long ..................... 41 i 2.2 Thực trạng công tác kế toán tập hợp chi phí sản xuất và tính giá thành của DNTN Anh Long ..................................................................................................47 2.2.1 Một số vấn đề chung về kế toán chi phí sản xuất-tính giá thành sản phẩm tại DNTN Anh Long: ........................................................................................................ 47 2.2.2 Phương pháp kế toán tập hợp chi phí sản xuất ở DNTN Anh Long............... 50 2.2.3 Tập hợp chi phí sản xuất trong kì và phân bổ tính giá thành sản phẩm: ...... 66 2.3 Đánh giá công tác kế toán chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm tại DNTN Anh Long: .................................................................................................71 2.3.1 Đánh giá tổng quát DNTN Anh Long: ............................................................. 71 2.3.2 Đánh giá công tác kế toán chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm tại DNTN Anh Long: .................................................................................................................... 71 2.3.3 So sánh giữa lý luận với thực tiễn. ................................................................... 72 CHƯƠNG 3 HOÀN THIỆN CÔNG TÁC KẾ TOÁN CHI PHÍ SẢN XUẤT VÀ TÍNH GIÁ THÀNH SẢN PHẨM TẠI DNTN ANH LONG ....................74 3.1 Phương hướng hoàn thiện công tác kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm tại DNTN Anh Long:.................................................................74 3.1.1 Phương hướng hoàn thiện bộ máy kế toán tại Doanh nghiệp: ...................... 74 3.1.2 Phương hướng hoàn thiện công tác hạch toán chi phí sản xuất tại Doanh nghiệp: ......................................................................................................................... 75 3.2 Kiến nghị hoàn thiện công tác kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm tại DNTN Anh Long: .................................................................................76 3.2.1 Kiến nghị hoàn thiện bộ máy kế toán tại Doanh nghiệp: ............................... 76 3.2.2 Kiến nghị hoàn thiện công tác hạch toán chi phí sản xuất tại DN: ............... 76 TÀI LIỆU THAM KHẢO.....................................................................................81 PHỤ LỤC ................................................................................................................82 ii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT BHTN: Bảo hiểm thất nghiệp NVL: Nguyên vật liệu BHXH: Bảo hiểm xã hội NVLTT: Nguyên vật liệu trực tiếp BHYT: Bảo hiểm y tế NVLC: Nguyên vật liệu chính CCDC: Công cụ dụng cụ NVLP: Nguyên vật liệu phụ CNSX: Công nhân sản xuất NCTT: Nhân công trực tiếp CP: Chi phí PS: Phát sinh CPSX: Chi phí sản xuất SDCK: Số dư cuối kì CP SXC: Chi phí sản xuất chung SDĐK: Số dư đầu kì DNTN: Doanh nghiệp tư nhân SP: Sản phẩm GTGT: Giá trị gia tăng SPDD: Sản phẩm dở dang HTTĐ: Hoàn thành tương đương TK: Tài khoản K/c: Kết chuyển TSCĐ: Tài sản cố định KKĐK: Kiểm kê định kì VT: Vật tư KKTX: Kê khai thường xuyên Z: Giá thành KPCĐ: Kinh phí công đoàn iii DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ Sơ đồ 1.1: Sơ đồ kế toán chi phí nguyên vật liệu trực tiếp ...................................20 Sơ đồ 1.2: Sơ đồ kế toán chi phí nhân công trực tiếp ............................................21 Sơ đồ 1.3: Sơ đồ kế toán chi phí sản xuất chung ...................................................23 Sơ đồ 1.4: Sơ đồ kế toán chi phí tổng hợp .............................................................25 Sơ đồ 1.5: Sơ đồ kế toán chi phí sản xuất ở DN vừa và nhỏ.................................26 Sơ đồ 1.6: Sơ đồ tính giá thành theo phương pháp kết chuyển song song ...........32 Sơ đồ 1.7: Sơ đồ tính giá thành theo phương pháp kết chuyển tuần tự ................33 Sơ đồ 2.1: Sơ đồ bộ máy quản lý ............................................................................40 Sơ đồ 2.2: Sơ đồ trình tự kế toán theo hình thức chứng từ ghi sổ ........................43 Sơ đồ 2.3: Sơ đồ bộ máy kế toán ............................................................................46 Sơ đồ 2.4: Sơ đồ kế toán TK 152 ............................................................................57 Sơ đồ 2.5: Sơ đồ kế toán TK 154 ............................................................................69 Sơ đồ 2.6: Sơ đồ kết chuyển tổng hợp chi phí cuối kì ...........................................70 iv DANH MỤC CÁC BIỂU MẪU Biểu mẫu số 1: Phiếu nhập kho.........................................................................................30 Biểu mẫu số 2: Phiếu xuất kho..........................................................................................31 Biểu mẫu số 3: Các khoản trích lương theo quy định của nhà nước ..............................36 Biểu mẫu số 4: Các khoản trích lương theo quy định thực tế của DN T.03/2013 .........38 Biểu mẫu số 5: Phiếu chi ...................................................................................................39 v LỜI MỞ ĐẦU 1/ TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI: Trong bối cảnh hiện nay, khi mà nền kinh tế trên thế giới cũng như trong nước đang gặp rất nhiều khó khăn. Giá cả tất cả các mặt hàng tiêu dùng đều leo thang không ngừng, người tiêu dùng buộc phải thắt chặt chi tiêu. Bên cạnh đó doanh nghiệp kinh doanh mọc lên ngày một nhiều, sự cạnh tranh diễn ra ngày càng gay gắt không chỉ giữa các doanh nghiệp trong nước với nhau mà còn giữa các doanh nghiệp trong nước với doanh nghiệp nước ngoài; vì vậy, các doanh nghiệp sản xuất không chỉ sản xuất ra sản phẩm có chất lượng tốt, mẫu mã đẹp, mà một yếu tố quan trọng khác là giá cả sản phẩm phải phù hợp với sức mua của đa số người tiêu dùng nhằm chiếm được ưu thế cạnh tranh cho sản phẩm của mình. Chính vì lẽ đó, phải “tiết kiệm chi phí, hạ giá thành sản phẩm” để không ngừng nâng cao lợi nhuận là một trong nhưng yêu cầu cơ bản của công tác quản lý sản xuất kinh doanh tại doanh nghiệp và là một vấn đề quan trọng đối với sự tồn tại của các doanh nghiệp sản xuất. Trong doanh nghiệp sản xuất thì giá thành là yếu tố quan trọng để doanh nghiệp có thể tái sản xuất và tìm kiếm lợi nhuận. Giá thành là thước đo chi phí tiêu hao phải bù đắp sau mỗi chu kỳ sản xuất kinh doanh và cũng là công cụ để doanh nghiệp có thể kiểm soát tình hình hoạt động sản xuất kinh doanh, xem xét hiệu quả của các biện pháp tổ chức kỹ thuật. Có thể nói, giá thành là tấm gương phản chiếu toàn bộ biện pháp, tổ chức quản lý kinh tế liên quan đến tất cả các yếu tố chi phí trong sản xuất. Đảm bảo cho việc hạch toán giá thành chính xác, kịp thời phù hợp với đặc điểm hình thành và phát sinh chi phí ở từng doanh nghiệp là yêu cầu có tính xuyên suốt trong quá trình hạch toán. Do đó, giá thành với chức năng vốn có của nó đã trở thành mục tiêu kinh tế có ý nghĩa quan trọng trong quản lý hiệu quả và chất lượng sản xuất kinh doanh. Điều này đòi hỏi mỗi doanh nghiệp phải vận dụng các phương thức tổ chức, quản lý sản 1 xuất kinh doanh sao cho có hiệu quả để hạ thấp giá thành sản phẩm, giúp doanh nghiệp có thể tự tin đứng vững trên thị trường trong điều kiện cạnh tranh khốc liệt. Từ những vấn đề nêu trên, nhận thức được vai trò quan trọng của Kế toán tập hợp chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm trong toàn bộ công tác Kế toán của doanh nghiệp, với những kiến thức và kinh nghiệm đã được học trong trường, kết hợp với tình hình thực tế tại Công ty qua thời gian thực tập tìm hiểu tình hình thực tế cùng với sự hướng dẫn tận tình của thấy Nguyễn Trọng Nghĩa và sự giúp đỡ của Ban lãnh đạo, phòng Kế toán DNTN ANH LONG, em chọn đề tài nghiên cứu: “ Kế toán chi phí và tính giá thành sản phẩm tại DNTN ANH LONG” làm chuyên đề Luận văn tốt nghiệp của mình. 2/ MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU: Mục tiêu của đề tài này là cơ sở nghiên cứu kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm sản xuất: - Hệ thống hoá cơ sở lý luận tổ chức kế toán chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm đối với một doanh nghiệp. - Nghiên cứu thực trạng công tác tổ chức kế toán chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm đối với Doanh nghiệp. - Tìm hiểu quy trình tập hợp chi phí, đánh giá sản phẩm dở dang và tính giá thành sản phẩm tại DNTN Anh Long. Từ đó đề ra giải pháp, kiến nghị, nhằm đề xuất các biện pháp tiết kiệm chi phí, hạ thấp giá thành sản phẩm, nâng cao hiệu quả sản xuất cũng như góp phần hoàn thiện công tác kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm tại Doanh nghiệp. 3/NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU: Nhiệm vụ của đề tài là nghiên cứu về tình hình hoạt động sản xuất kinh doanh tại DNTN Anh Long: 2 - Nghiên cứu tình hình xuất nhập kho nguyên vật liệu để tính ra được chi phí nguyên vật liệu trực tiếp sản xuất ra thành phẩm. - Theo dõi tiền lương của công nhân trực tiếp sản xuất sản phẩm - Tập hợp chi phí sản xuất chung liên quan đến việc sản xuất sản phẩm. Tổng hợp chi phí sản xuất liên quan để tính ra giá thành của sản phẩm nhập kho. Nhận xét ưu điểm và nhược điểm của quá trình sản xuất tại Doanh nghiệp. Từ những nhược điểm đó, đưa ra những kiến nghị giải pháp nhằm hoàn thiện công tác kế toán tập hợp chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm tại DNTN Anh Long. 4/PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU: * Phương pháp thu thập thông tin, số liệu: Đây là một trong những bước không thể thiếu được đối với mỗi một đề tài nghiên cứu khoa học. Thu thập thông tin được tiến hành sau khi đã quyết định được nội dung chi tiết thực hành trong quá trình thực hiện nghiên cứu. Thu thập thông tin số liệu có 2 cấp độ: - Thông tin, số liệu sơ cấp: Phỏng vấn, tìm hiểu tình hình thực tế tại các phân xưởng để có cái nhìn tổng thể về quá trình sản xuất. - Thông tin, số liệu thứ cấp: Thu thập số liệu thực tế từ phân xưởng và tài liệu phòng kế toán. Tham khảo những tài liệu có liên quan đến đề tài nghiên cứu. * Phương pháp xử lý thông tin, số liệu: Việc xử lý thông tin phụ thuộc vào thông tin thu thập được. Thông tin thu thập được tồn tại dưới 2 dạng: thông tin định tính và thông tin định lượng. - Xử lý thông tin định tính: khi nhận dạng chuẩn xác mối liên hệ giữa các sự kiện sẽ giúp người nghiên cứu mô tả được các sơ đồ, lưu đồ. - Xử lý thông tin định lượng: dùng xử lý toán học để xử lý thông tin định lượng. Phương pháp sử dụng: mô tả, liệt kê, so sánh, đối chiếu, tổng hợp số liệu. 3 5/ KẾT QUẢ ĐẠT ĐƯỢC CỦA ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU: Qua quá trình nghiên cứu tình hình thực tế tại DNTN Anh Long, em đã hiểu thêm về quy trình công nghệ sản xuất hàng cá xuất khẩu, các tiêu chuẩn về vệ sinh an toàn thực phẩm phải đáp ứng để được xuất khẩu, hiểu rõ hơn về công tác kế toán chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm thực tế, cũng như biết được những điểm khác biệt giữa thực tế so với lý thuyết đã được học. Từ đó em đã hoàn thành bài luận văn tốt nghiệp với đề tài “Kế toán chi phí và tính giá thành sản phẩm tại DNTN ANH LONG”. Qua bài luận văn, em đã đưa ra được một số ý kiến nhận xét về tình hình sản xuất kinh doanh tại doanh nghiệp, và cũng đưa ra được một số giải pháp nhằm đóng góp một phần nào đó để hoàn thiện công tác kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm tại doanh nghiệp. 6/KẾT CẤU ĐỀ TÀI: Chương 1: Cơ sở lý thuyết về kế toán chi phí và tính giá thành sản phẩm. Chương 2: Thực trạng công tác kế toán chi phí và tính giá thành tại Doanh Nghiệp Tư Nhân ANH LONG. Chương 3: Nhận xét và kiến nghị. Với kiến thức, trình độ cũng như kinh nghiệm thực tế còn ít nên những kiến nghị giải pháp đóng góp cho công ty có giới hạn và trong quá trình nghiên cứu hoàn thành đề tài này em không tránh khỏi những sai sót. Em rất mong sự thông cảm của thầy cô và em mong nhân được những ý kiến đóng góp của quý thầy cô để em có kinh nghiệm hơn trong lĩnh vực kế toán mà em đã theo học. Em xin chân thành cảm ơn! 4 CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ KẾ TOÁN CHI PHÍ SẢN XUẤT VÀ TÍNH GIÁ THÀNH SẢN PHẨM 1.1 Một số vấn đề chung về chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm: 1.1.1 Chi phí sản xuất, phân loại chi phí sản xuất: 1.1.1.1 Khái niệm: Chi phí là một phạm trù kinh tế quan trọng gắn liền với sản xuất và lưu thông hàng hóa. Chi phí của doanh nghiệp là những khoản chi phí phát sinh gắn liền tới doanh nghiệp trong quá trình hình thành, tồn tại và phát triển doanh nghiệp, bắt đầu từ khâu mua nguyên vật liệu, tạo ra sản phẩm đến khi tiêu thụ nó. Đó là những hao phí lao động xã hội được biểu hiện bằng tiền trong hoạt động SX-KD của một doanh nghiệp trong một thời điểm nhất định. [4, tr.17] Chi phí sản xuất (CPSX) là toàn bộ hao phí lao động sống và lao động vật hóa được biểu hiện dưới hình thức tiền tệ phát sinh trong hoạt động sản xuất của doanh nghiệp tại một thời điểm nhất định. [1, tr.5] 1.1.1.2 Phân loại chi phí sản xuất: Phân loại chi phí sản xuất là nội dung quan trọng đầu tiên cần phải thực hiện để phục vụ cho việc tổ chức theo dõi, tập hợp chi phí sản xuất để tính được giá thành sản phẩm và kiểm soát chặt chẽ các loại chi phí sản xuất phát sinh. 1.1.1.2.1 Phân loại theo nội dung kinh tế ban đầu: Theo cách phân loại này thì chi phí sản xuất phát sinh nếu có cùng nội dung kinh tế được sắp xếp chung vào cùng một yếu tố bất kể nó phát sinh ở bộ phận nào, dùng để sản xuất ra sản phẩm gì. Chi phí trong kỳ kế toán của doanh nghiệp tồn tại dưới các yếu tố sau: 5 - Yếu tố nguyên vật liệu: Bao gồm chi phí vật liệu chính, vật liệu phụ,chi phí nhiên liệu, phụ tùng thay thế, công cụ và chi phí vật liệu khác sử dụng vào sản xuất kinh doanh. - Yếu tố tiền lương và các khoản phụ cấp lương: Gồm có các khoản chi phí cho công nhân trực tiếp sản xuất như tiền lương ,phụ cấp lương và các khoản trích theo lương. - Yếu tố khấu hao TSCĐ: Phản ánh tổng số khấu hao TSCĐ phải trích trong kỳ của tất cả TSCĐ sử dụng cho hoạt động sản xuất kinh doanh. - Yếu tố chi phí dịch vụ mua ngoài: Gồm chi phí trả cho dịch vụ mua ngoài phục vụ cho hoạt động SXKD của doanh nghiệp như: tiền điện, nước, điện thoại, chi phí quảng cáo, chi phí sửa chữa…. - Yếu tố chi phí khác bằng tiền: Gồm các khoản chi phí SXKD khác bằng tiền chưa phản ánh ở các yếu tố trên dùng vào hoạt động sản xuất kinh doanh trong kỳ. Phân tích chi phí theo tiêu thức này cho biết kết cấu, tỷ trọng của từng loại chi phí sản xuất mà doanh nghiệp đã chi ra để lập bản thuyết minh báo cáo tài chính, phân tích tình hình thực hiện dự toán chi phí cho kỳ sau. 1.1.1.2.2 Phân loại theo chức năng hoạt động Căn cứ vào mục đích hoạt động và công dụng mà chia ra các khoản mục chi phí khác nhau. Toàn bộ chi phí được chia thành 2 loại là chi phí sản xuất và chi phí ngoài sản xuất: Chi phí sản xuất: Là toàn bộ chi phí phát sinh tại các phân xưởng, tổ, đội, bộ phận sản xuất gắn liền với hoạt động sản xuất sản phẩm hoặc dịch vụ trong một thời kỳ nhất định. Đối với doanh nghiệp sản xuất chi phí sản xuất được chia ra: - Chi phí nguyên vật liệu trực tiếp: Bao gồm toàn bộ giá trị nguyên vật liệu chính, nguyên vật liệu phụ liên quan trực tiếp đến sản xuất tạo nên sản phẩm. - Chi phí nhân công trực tiếp: Bao gồm toàn bộ tiền lương và các khoản phụ cấp tiền lương phải trả cho công nhân trực tiếp sản xuất, chế tạo sản phẩm cùng với các khoản trích lương theo tỷ lệ quy định cho KPCĐ, BHXH, BHYT (phần trích vào chi phí). 6 - Chi phí sản xuất chung: Gồm toàn bộ các chi phí còn lại phát sinh trong phạm vi phân xưởng, bộ phận sản xuất sau khi đã loại trừ CP nguyên liệu và CP nhân công trực tiếp. Chi phí sản xuất chung thường bao gồm chi phí nguyên vật liệu gián tiếp, chi phí nhân công gián tiếp, chi phí khấu hao tài sản cố định sử dụng trong sản xuất và quản lý sản xuất, chi phí sữa chữa bảo trì, chi phí quản lý phân xưởng. Chi phí ngoài sản xuất: Là những chi phí phát sinh trong quá trình tiêu thụ sản phẩm và quản lý chung của toàn doanh nghiệp, bao gồm: Chi phí bán hàng: Là biểu hiện bằng tiền toàn bộ các khoản hao phí về lao động sống, lao động vật hoá và các chi phí khác phục vụ cho quá trình bảo quản và tiêu thụ hàng hoá. Chi phí quản lý doanh nghiệp: Là biểu hiện bằng tiền toàn bộ các khoản hao phí về lao động sống, lao động vật hoá và các chi phí phục vụ cho quá trình quản lý và điều hành hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Phân loại chi phí sản xuất theo chức năng hoạt động giúp quản lý định mức chi phí, cung cấp số liệu cho công tác tính giá thành sản phẩm của doanh nghiệp. 1.1.1.2.3 Phân loại theo theo mối quan hệ với thời kỳ tính kết quả: Căn cứ vào mối quan hệ giữa chi phí với kỳ tính kết quả, chi phí trong kỳ kế toán chia thành chi phí sản phẩm và chi phí thời kỳ. -Chi phí sản phẩm: là những chi phí gắn liền với sản phẩm được sản xuất ra hoặc được mua vào trong kỳ, gồm chi phí nguyên vật liệu trực tiếp, chi phí nhân công trực tiếp, chi phí sản xuất chung. -Chi phí thời kỳ: là những chi phí phát sinh và ảnh hưởng trực tiếp đến lợi nhuận trong một kỳ kế toán. Chi phí thời kỳ không phải là một phần của giá trị sản phẩm sản xuất hoặc hàng hóa mua vào mà chúng là những chi phí được khấu trừ vào kỳ tính lợi nhuận. Chúng tồn tại khá phổ biến như: chi phí hoa hồng bán hàng, quảng cáo, thuê nhà, văn phòng… 7 1.1.1.2.4 Phân loại theo phương pháp quy nạp: Theo tiêu thức này, chi phí trong kỳ kế toán gồm các loại sau: -Chi phí trực tiếp là những chi phí phát sinh liên quan đến từng đối tượng chịu chi phí; có thể quy nạp vào từng đối tượng chịu chi phí như chi phí nguyên vật liệu trực tiếp, chi phí nhân công trực tiếp…Loại chi phí này chiếm một tỷ lệ rất lớn trong tổng chi phí. -Chi phí gián tiếp là những chi phí phát sinh liên quan đến nhiều đối tượng chi phí như chi phí nguyên vật liệu phụ, chi phí nhân công phụ, chi phí quảng cáo… Đối với những chi phí này, khi phát sinh kế toán phải tập hợp chung, sau đó tính toán, phân bổ cho từng đối tượng liên quan theo tiêu thức phù hợp. Phân loại theo cách này giúp xác định phương pháp kế toán tập hợp và phân bổ chi phí cho các đối tượng đúng đắn và hợp lý. 1.1.1.2.5 Phân loại căn cứ vào thời gian tác dụng của chi phí: - Chi phí trả trước: Là những chi phí thực tế có phát sinh nhưng có liên quan đến hoạt động sản xuất kinh doanh của nhiều kỳ kế toán nên chưa thể tính hết vào chi phí sản xuất kinh doanh trong kỳ này mà phải được tính phân bổ cho nhiều kỳ kế toán tiếp theo như chi phí trả trước tiền thuê nhà, chi phí công cụ dụng cụ có giá trị lớn,… - Chi phí phải trả: Là những chi phí thực tế chưa phát sinh nhưng được tính vào chi phí hoạt động sản xuất kinh doanh kỳ này cho các đối tượng chịu chi phí, để đảm bảo chi phí phát sinh thực tế không gây đột biến cho chi phí sản xuất kinh doanh như trích trước chi phí tiền lương nghỉ phép cho công nhân sản xuất, trích trước chi phí sửa chữa lớn tài sản cố định,… 1.1.1.2.6 Phân loại theo mối quan hệ ứng xử chi phí: - Biến phí: Là những chi phí thay đổi cùng với sự thay đổi của khối lượng hoạt động theo một tỷ lệ thuận. Khi khối lượng hoạt động tăng, làm cho biến phí tăng theo và ngược lại, khi khối lượng hoạt động giảm làm giảm biến phí. VD: Chi phí về nguyên vật liệu, chi phí về nhân công trực tiếp…Các chi phí biến đổi tính trên một đơn vị sản phẩm thì lại có tính cố định. 8 - Định phí: Là những chi phí mà xét về tổng số ít thay đổi hoặc không thay đổi theo mức độ hoạt động. Xét cho 1 sản phẩm, định phí có quan hệ tỷ lệ nghịch với khối lượng hoạt động. VD: Chi phí về khấu hao tài sản cố định, chi phí thuê mặt bằng, phương tiện kinh doanh… - Chi phí hỗn hợp: Là những chi phí bao gồm hỗn hợp cả định phí và biến phí. Ở một mức độ hoạt động nào đó, chi phí hỗn hợp là định phí, thể hiện đặc điểm của định phí; ở một mức độ hoạt động khác, nó có thể bao gồm cả định phí, biến phí, đặc điểm của định phí và biến phí. Phân loại theo quan hệ ứng xử chi phí giúp phân tích tình hình tiết kiệm chi phí và xác định các biện pháp thích hợp để hạ thấp chi phí đơn vị. [1],[2],[3],[4] 1.1.2 Giá thành sản phẩm, các chỉ tiêu giá thành: 1.1.2.1 Khái niệm: Giá thành sản phẩm là chỉ tiêu kinh tế tổng hợp phản ánh chất lượng hoạt động sản xuất, phản ánh kết quả sử dụng các nguồn lực trong quá trình sản xuất cũng như các giải pháp kinh tế kỹ thuật mà doanh nghiệp đã thực hiện nhằm đạt được mục đích sản xuất với khối lượng sản phẩm nhiều nhất với chi phí sản xuất tiết kiệm và hạ được giá thành sản phẩm. [2, tr.38] 1.1.2.2 Các chỉ tiêu giá thành: 1.1.2.2.1 Phân loại theo thời gian và cơ sở số liệu tính giá thành: + Giá thành kế hoạch: Là giá thành được tính trước khia bắt đầu sản xuất kinh doanh, trên cơ sở chi phí sản xuất kế hoạch và sản lượng sản phẩm sản xuất kế hoạch. Giá thành kế hoạch được coi là mục tiêu mà doanh nghiệp phải cố gắng đạt được nhằm hoàn thành mục tiêu chung của toàn doanh nghiệp. + Giá thành định mức: Là giá thành được tính trước khi bắt đầu sản xuất kinh doanh cho một đơn vị sản phẩm, dựa trên cơ sở định mức các chi phí hiện hành tại từng thời điểm nhất định trong kỳ kế hoạch. Giá thành định mức được xem là căn cứ để 9 kiểm soát tình hình thực hiện các định mức tiêu hao, các yếu tố vật chất khác nhau phát sinh trong quá trình sản xuất. + Giá thành thực tế: Là giá thành được xác định sau khi hoàn thành việc chế tạo sản phẩm trên cơ sở các khoản chi phí thực tế phát sinh và kết quả sản xuất kinh doanh đạt được. Giá thành thực tế là căn cứ để kiểm tra, đánh giá tình hình tiết kiệm chi phí, hạ thấp giá thành sản phẩm. 1.1.2.2.2 Phân loại theo phạm vi phát sinh chi phí: + Giá thành sản xuất (giá thành công xưởng): Là giá thành tính trên cơ sở toàn bộ chi phí liên quan đến việc sản xuất ra sản phẩm, gồm chi phí nguyên vật liệu trực tiếp, chi phí nhân công trực tiếp, chi phí máy thi công và chi phí sản xuất chung. Giá thành này dùng để ghi nhận số sản phẩm hoàn thành nhập kho hoặc xuất giao trực tiếp cho khách hàng, là căn cứ để tính giá vốn hàng bán và hàng tồn kho trong kỳ. + Giá thành toàn bộ (giá thành tiêu thụ): Là toàn bộ chi phí phát sinh liên quan đến một khối lượng sản phẩm hoàn thành từ sản xuất đến khi tiêu thụ sản phẩm. Giá thành toàn bộ bao gồm giá thành sản xuất cộng với chi phí bán hàng và chi phí quản lý phân bổ cho sản phẩm bán ra trong kỳ. Giá thành toàn bộ là căn cứ để tính lãi trước thuế. [2, tr.38-39] 1.1.3 Mối quan hệ giữa chi phí sản xuất – giá thành sản phẩm: Chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm về bản chất là hai mặt của quá trình sản xuất. Nếu như chi phí sản xuất hiểu hiện mặt hao phí của quá trình sản xuất (các yếu tố chi phí đầu vào) thì giá thành sản phẩm lại biểu hiện mặt kết quả của quá trình sản xuất đó (kết quả đầu ra). Chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm có mối quan hệ mật thiết với nhau, giống nhau ở chỗ đều là biểu hiện bằng tiền của những chi phí mà doanh nghiệp bỏ ra trong quá trình sản xuất. Chi phí sản xuất trong kỳ là căn cứ để tính giá thành sản phẩm hoàn thành. Sự tiết kiệm hay lãng phí về chi phí sản xuất ảnh hưởng trực tiếp đến giá thành 10 sản phẩm cao hay thấp. Do đó, quản lý giá thành sản phẩm gắn liền với việc quản lý chi phí sản xuất. Chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm có sự khác nhau ở mức độ biểu hiện và phạm vi của chi phí. Chi phí sản xuất gắn liền với từng thời kỳ phát sinh của nó, còn giá thành sản phẩm gắn liền với khối lượng đã hoàn thành. Chi phí sản xuất trong kỳ liên quan đến sản phẩm hoàn thành, sản phẩm dở dang cuối kỳ, sản phẩm hỏng trong kỳ, còn giá thành không liên quan đến sản phẩm dở dang cuối kỳ, sản phẩm hỏng trong kỳ mà lại liên quan tới chi phí sản xuất của sản phẩm dở dang cuối kỳ trước chuyển sang. Chi phí sản xuất phát sinh trong kỳ là chi phí phát sinh cho tất cả các loại sản phẩm sản xuất ra trong một thời điểm nhất định, không phân biệt công việc đã hoàn thành hay chưa hoàn thành. Giá thành sản phẩm là khoản chi phí sản xuất gắn liền với một số lượng sản phẩm hay một công việc, dịch vụ cụ thể. Giá thành bao gồm chi phí sản xuất chi ra ở kỳ này, nhưng không nằm trong giá thành sản phẩm ở kỳ này, như chi phí chờ phân bổ, chi phí tính cho sản phẩm dở dang cuối kỳ, hoặc có những khoản chi phí đã chi ở kỳ trước nhưng tình vào giá thành sản phẩm ở kỳ này, như chi phí trích trước. Mỗi một loại hình doanh nghiệp với một lĩnh vực kinh doanh khác nhau sẽ lựa chọn phương pháp xác định sản phẩm dở dang cũng như phương pháp tập hợp chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm khác nhau, nhưng đều hướng tới mục tiêu chung: cung cấp thông tin chi phí, giá thành để phục vụ cho việc xác định giá thành sản phẩm tồn kho, giá vốn, giá bán, lợi nhuận từ đó đưa ra quyết định quản trị sản xuất, quyết định kinh doanh hợp lý; để phục vụ tốt hơn cho quá trình kiểm soát chi phí đạt hiệu quả; để phục vụ tốt hơn cho việc xây dựng, hoàn thiện hệ thống định mức chi phí;… 1.2 Yêu cầu quản lý và nhiệm vụ của kế toán chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm: 1.2.1 Yêu cầu quản lý: Quản lý chi phí sản xuất và giá thành là nội dung quan trọng hàng đầu trong các doanh nghiệp sản xuất, để đạt được mục tiêu tiết kiệm và tăng cường được lợi nhuận. 11 Nếu như kế toán chi phí sản xuất cung cấp đầy đủ những thông tin về các yếu tố trong quá trình sản xuất nhằm nêu rõ chi phí chi cho việc gì, hết bao nhiêu từ đó giúp doanh nghiệp biết tỷ trọng từng loại chi phí, giám đốc dự toán chi phí làm cơ sở lập dự toán cho kỳ sau và giúp nhà nước quản lý doanh nghiệp cũng như ban hành các chính sách, chế độ tạo điều kiện cho doanh nghiệp hoạt động…thì kế toán giá thành sản phẩm lại phản ánh chính xác hiệu quả chi phí đã bỏ vào sản xuất. Chỉ tiêu giá thành là thước đo mức hao phí sản xuất và tiêu thụ sản phẩm, là căn cứ để xác định hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh, từ đó lựa chọn và quyết định khối lượng sản xuất ra nhằm đạt lợi nhuận tối đa. Giá thành cũng là một công cụ quan trọng của doanh nghiệp để kiểm soát tình hình hoạt động sản xuất kinh doanh và hiệu quả của các biện pháp tổ chức kỹ thuật. Thông qua tình hình thực hiện giá thành, các nhà lãnh đạo quản lý có được những thông tin về tình hình sử dụng vật tư, lao động, tiền vốn, tình hình sản xuất và chi phí bỏ vào sản xuất, tác động và hiệu quả thực hiện các biện pháp kỹ thuật đến sản xuất, phát hiện và tìm các nguyên nhân dẫn đến phát sinh chi phí không hợp lý để có biện pháp loại trừ. Giá thành còn là một căn cứ quan trọng để doanh nghiệp xây dựng chính sách giá cả đối với từng sản phẩm. Có thể nói rằng, muốn hạ giá thành phải quản lý tốt giá thành và phải gắn quản lý giá thành với quản lý chi phí sản xuất cấu thành giá thành vì chi phí sản xuất và giá thành có mối quan hệ mật thiết với nhau, nếu chi phí sản xuất tăng thì giá thành tăng và ngược lại. Để tìm ra nguyên nhân, nhân tố ảnh hưởng làm tăng, giảm giá thành, đòi hỏi giá thành sản phẩm phải được phản ánh chính xác, trung thực, khách quan, rõ ràng thông qua các khoản mục chi phí cấu thành nên giá thành sản phẩm để từ đó các nhà quản lý dễ dàng phát hiện ra và loại trừ các chí phí bất hợp lý, lãng phí (đặc biệt là các chi phí chủ yếu)…khai thác khả năng tiềm tàng trong quản lý. Mặt khác cần quản lý chặt chẽ định mức tiêu hao và đơn giá của các chi phí đó. 12 Bên cạnh đó, cần phải xác định đúng nội dung, phạm vi chi phí cấu thành, thu thập thông tin theo địa điểm phát sinh cũng như nơi gánh chịu chi phí. Bởi lẽ thông tin chi phí theo khoản mục chi xác định được chi phí lãng phí song nó không giúp chúng ta biết cần tiết kiệm ở bộ phận nào, địa điểm cụ thể nào… hơn nữa, thông tin về chi phí theo địa điểm phát sinh còn là cơ sở khuyến khích vật chất thúc đẩy sản xuất phát triển. Định kỳ doanh nghiệp cần tiến hành phân tích chỉ tiêu giá thành cũng như các bộ phận chi phí cấu thành để tìm ra nguyên nhân, nhân tố ảnh hưởng để từ đó đề ra các biện pháp tác động thích hợp. Tóm lại, tổ chức tốt công tác kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm, đảm bảo xác định đúng nội dung, phạm vi chi phí cấu thành trong giá thành sản phẩm, lượng giá trị các yếu tố chi phí đã được chuyển dịch vào trong sản phẩm (công việc, lao vụ) đã hoàn thành có ý nghĩa vô cùng quan trọng và là yêu cầu cấp bách của nền kinh tế thị trường. 1.2.2 Nhiệm vụ của kế toán chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm: Để phục vụ tốt các công tác kế toán chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm, kế toán cần thực hiện tốt các nhiệm vụ: Tính toán và phản ánh một cách chính xác, đầy đủ, kịp thời tình hình phát sinh chi phí sản xuất ở các bộ phận sản xuất, cũng như trong phạm vi toàn doanh nghiệp gắn liền với các loại chi phí sản xuất khác nhau cũng như theo từng loại sản phẩm được sản xuất. Tính toán chính xác, kịp thời giá thành của từng loại sản phẩm được sản xuất. Kiểm tra chặt chẽ tình hình thực hiện các định mức tiêu hao và các dự toán chi phí nhằm phát hiện kịp thời các hiện tượng lãng phí, sử dụng chi phí không đúng kế hoạch, sai mục đích. Lập các báo cáo về chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm; tham gia phân tích tình hình thực hiện kế hoạch giá thành, đề xuất biện pháp để tiết kiệm chi phí sản xuất và hạ thấp giá thành sản phẩm. [6, tr.10-11] 13