Tài liệu Kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm

lêi nãi ®Çu ***** Trong nh÷ng n¨m qua, cïng víi sù ®æi míi s©u s¾c, toµn diÖn cña ®Êt n-íc, cña c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ, hÖ thèng kÕ to¸n ViÖt Nam ®· cã nh÷ng b-íc ®æi míi, tiÕn bé vµ gãp phÇn tÝch cùc vµo sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt n-íc. §Æc biÖt trong giai ®o¹n hiÖn nay, kÕ to¸n ®· kh¼ng ®Þnh ®-îc vai trß quan träng vµ kh«ng thÓ thiÕu trong hÖ thèng kinh tÕ tµi chÝnh cña ®¬n vÞ còng nh- trªn ph¹m vi toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n, lµ c«ng cô thiÕt yÕu ®Ó qu¶n lý nÒn kinh tÕ. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ®ang ngµy ®ªm diÔn ra sù c¹nh tranh gay g¾t nh- hiÖn nay, ®ßi hái c¸c Doanh NghiÖp kh«ng nh÷ng s¶n xuÊt ra nh÷ng s¶n phÈm cã chÊt l-îng tèt, mÉu m· ®Ñp phï hîp víi thÞ hiÕu ng-êi tiªu dïng mµ cßn ph¶i cã gi¸ c¶ hîp lý. C«ng t¸c qu¶n lý doanh nghiÖp chi phÝ s¶n xuÊt lµ mét chØ tiªu quan träng,lu«n lu«n ®-îc c¸c nhµ qu¶n lý trong doanh nghiÖp quan t©m chó träng, v× chi phÝ s¶n xuÊt lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh chÊt l-îng cña mäi ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doamh nghiÖp. Th«ng qua nh÷ng th«ng tin vÒ chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm, nh÷ng ng-êi qu¶n lý doanh nghiÖp n¾m ®-îc nh÷ng chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm thùc tÕ cña tõng lo¹i ho¹t ®éng, cña tõng lo¹i s¶n phÈm lao vô còng nh- kÕt qu¶ cña toµn bé ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp, nh»m ph©n tÝch ®¸nh gi¸ t×nh h×nh thùc hiÖn cña ®Þnh møc chi phÝ vµ dù to¸n chi phÝ, t×nh h×nh sö dông tµi s¶n, vËt t-, lao ®éng, tiÒn vèn, t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch gi¸ thµnh s¶n phÈm ®Ó cã nh÷ng quyÕt ®Þnh ®¸nh gi¸ trong qu¶n lý. VÊn ®Ò chi phÝ kh«ng chØ lµ sù quan t©m cña c¸c doanh nghiÖp mµ cßn lµ mèi quan t©m cña ng-êi tiªu dïng, cña x· héi nãi chung. ChÝnh v× nhËn thøc ®-îc tÇm quan träng cña vÊn ®Ò nµy vµ qua thêi gian t×m hiÓu thùc tÕ t¹i doanh nghiÖp C¶ng Hµ Néi em ®· quyÕt ®Þnh chän ®Ò tµi "KÕ To¸n Chi PhÝ S¶n XuÊt Vµ TÝnh Gi¸ Thµnh S¶n PhÈm". Trang1 C¸c vÊn ®Ò chung vÒ chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm. 1.2 - Kh¸i niÖm chi phÝ s¶n xuÊt vµ c¸c c¸ch ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt chñ yÕu. 1.2.1 - Kh¸i niÖm chi phi phÝ s¶n xuÊt. Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, doanh nghiÖp ph¶i khai th¸c vµ sö dông c¸c nguån lao ®éng,vËt t-, tµi s¶n, tiÒn vèn ®Ó thùc hiÖn viÖc s¶n xuÊt, chÕ t¹o s¶n phÈm, cung cÊp lao vô, dÞch vô. Trong qu¸ tr×nh ®ã doanh nghiÖp ph¶i bá ra c¸c hao phÝ vÒ lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸ cho ho¹t ®éng kinh doanh cña m×nh, chi phÝ bá ra cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh ®-îc gäi lµ chi phÝ s¶n xuÊt. Chi phÝ s¶n xuÊt lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña toµn bé hao phÝ vÒ lao ®éng sèng, lao ®éng vËt ho¸ vµ c¸c chi phÝ cÇn thiÕt kh¸c mµ doanh nghiÖp chØ ra ®Ó tiÕn hµnh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh trong mét thêi kú. 1.2.2 - C¸c c¸ch ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt chñ yÕu. Chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh trong c¸c doanh nghiÖp bao gåm rÊt nhiÒu lo¹i, nhiÒu kho¶n kh¸c nhau c¶ vÒ néi dung, tÝnh chÊt, c«ng dông, vai trß, vÞ trÝ ..... trong qu¸ tr×nh kinh doanh. Do ®ã ®Ó thuËn lîi cho c«ng t¸c qu¶n lý vµ h¹ch to¸n cÇn ph¶i tiÕn hµnh ph©n lo¹i c¸c chi phÝ s¶n xuÊt tõ c¸c môc ®Ých vµ yªu cÇu kh¸c nhau cña qu¶n lý, chi phÝ s¶n xuÊt còng ®-îc tu©n theo nh÷ng tiªu thøc kh¸c nhau. 1.2.2.1 - Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt theo tÝnh chÊt kinh tÕ (YÕu tè chi phÝ) §Ó phôc vô cho viÖc tËp hîp, qu¶n lý chi phÝ theo néi dung kinh tÕ ban ®Çu ®ång nhÊt cña nã mµ kh«ng xÐt ®Õn c«ng dông cô thÓ, ®Þa ®iÓm ph¸t sinh chi phÝ, chi phÝ ®-îc ph©n theo yÕu tè chi phÝ sau: * YÕu tè nguyªn liÖu, vËt liÖu: bao gåm gi¸ trÞ nguyªn vËt liÖu chÝnh vµ vËt liÖu phô, phô tïng thay thÕ, c«ng cô dông cô...... sö dông cho s¶n xuÊt kinh doanh(lo¹i trõ gi¸ trÞ vËt liÖu dïng kh«ng hÕt nhËp l¹i kho vµ phÕ liªô thu håi). Trang2 * YÕu tè tiÒn l-¬ng vµ c¸c kho¶n phô cÊp l-¬ng: yÕu tè nµy ph¶n ¸nh tæng sè tiÒn l-¬ng vµ phô cÊp mang tÝnh chÊt l-¬ng ph¶i tr¶ cho toµn bé c«ng nh©n viªn chøc. * YÕu tè nhiªn liÖu, ®éng lùc: sö dông vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh trong kú (trõ mét sè kh«ng dïng hÕt nhËp l¹i kho vµ phÕ liÖu thu håi). * YÕu tè b¶o hiÓm x· héi, b¶o hiÓm y tÕ, kinh phÝ c«ng ®oµn: tÝnh theo tû lÖ quy ®Þnh trªn tæng sè tiÒn l-¬ng vµ phô cÊp l-¬ng ph¶i tr¶ c«ng nh©n viªn chøc. * YÕu tè khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh: ph¶n ¸nh tæng sè khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh ph¶i trÝch trong kú cña tÊt c¶ tµi s¶n cè ®Þnh sö dông cho s¶n xuÊt kinh doanh trong kú. * YÕu tè chi phÝ dÞch vô mua ngoµi: ph¶n ¸nh toµn bé chi phÝ dÞch vô mua ngoµi dïng cho s¶n xuÊt kinh doanh. * YÕu tè chi phÝ b»ng tiÒn: ph¶n ¸nh toµn bé chi phÝ kh¸c b»ng tiÒn, c¸c yÕu tè trªn dïng vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh trong kú. Ph©n l¹i theo néi dung, tÝnh chÊt kinh tÕ cã t¸c dông: + Trong ph¹m vi doanh nghiÖp: phôc vô qu¶n lý chi phÝ s¶n xuÊt, ph©n tÝch ®¸nh gi¸ t×nh h×nh thùc hiÖn dù to¸n chi phÝ s¶n xuÊt, lµm c¨n cø ®Ó lËp b¸o c¸o chi phÝ s¶n xuÊt theo yÕu tè, lËp kÕ ho¹ch cung øng vËt t-, tiÒn vèn, sö dông lao ®éng cho kú sau. + Trong ph¹m vi toµn bé nÒn kinh tÕ: cung cÊp tµi liÖu ®Ó tÝnh to¸n thu nhËp quèc d©n do cã sù t¸ch biÖt gi÷a hao phÝ lao ®éng vËt ho¸ vµ hao phÝ lao ®éng sèng. 1.2.2.2 - Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt theo c«ng dông kinh tÕ chi phÝ: (kho¶n môc chi phÝ) Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy, nh÷ng chi phÝ s¶n xuÊt cã cïng môc ®Ých, c«ng dông ®-îc s¾p xÕp vµo mét kho¶n môc chi phÝ, kh«ng ph©n biÖt néi dung kinh tÕ cña chi phÝ. * Kho¶n môc chi phÝ nguyªn liÖu, vËt liÖu trùc tiÕp: bao gåm chi phÝ vÒ nguyªn vËt liÖu chÝnh, vËt liÖu phô sö dông trùc tiÕp cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt s¶n phÈm. Trang3 * Kho¶n môc chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp: bao gåm c¸c kho¶n ph¶i tr¶ cho ng-êi lao ®éng trùc tiÕp s¶n xuÊt s¶n phÈm, dÞch vô nh-: lu¬ng, c¸c kho¶n phô cÊp l-¬ng, tiÒn ¨n gi÷a ca vµ c¸c kho¶n trÝch theo l-¬ng (b¶o hiÓm x· héi, b¶o hiÓm y tÕ, kinh phÝ c«ng ®oµn). * Kho¶n môc chi phÝ s¶n xuÊt chung: gåm nh÷ng chi phÝ ph¸t sinh t¹i bé phËn s¶n xuÊt (ph©n x-ëng, ®éi, tr¹i s¶n xuÊt....) ngoµi hai kho¶n môc trªn. - Kho¶n môc chi phÝ s¶n xuÊt chung bao gåm c¸c néi dung kinh tÕ sau: + Chi phÝ nh©n viªn ph©n x-ëng : bao gåm c¸c kho¶n tiÒn l-¬ng, c¸c kho¶n phô cÊp, c¸c kho¶n trÝch theo l-¬ng, tiÒn ¨n gi÷a ca cña nh©n viªn qu¶n lý ph©n x-ëng, ®éi, bé phËn s¶n xuÊt. + Chi phÝ vËt liÖu: gåm nh÷ng chi phÝ vËt liÖu dïng chung cho ph©n x-ëng nh-: vËt liÖu dïng ®Ó söa ch÷a, b¶o d-ìng tµi s¶n cè ®Þnh, vËt liÖu v¨n phßng ph©n x-ëng vµ nh÷ng vËt liÖu dïng cho nhu cÇu qu¶n lý chung ë ph©n x-ëng. + Chi phÝ dông cô s¶n xuÊt: gåm nh÷ng chi phÝ vÒ c«ng cô dông cô xuÊt dïng cho ho¹t ®éng qu¶n lý cña ph©n x-ëng nh-: khu«n mÉu, dông cô g¸ l¾p, dông cô cÇm tay, dông cô b¶o hé lao ®éng.... + Chi phÝ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh: gåm toµn bé sè tiÒn trÝch khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh sö dông trong ph©n x-ëng nh-: m¸y mãc thiÕt bÞ s¶n xuÊt, phu¬ng tiÖn vËn t¶i, truyÒn dÉn, nhµ x-ëng..... + Chi phÝ dÞch vô mua ngoµi: bao gåm c¸c chi phÝ dÞch vô mua ngoµi phôc vô cho ho¹t ®éng ph©n x-ëng, bé phËn s¶n xuÊt nh-: chi phÝ söa ch÷a tµi s¶n cè ®Þnh thuª ngoµi, chi phÝ ®iÖn n-íc, ®iÖn tho¹i, c¸c kho¶n chi mua vµ sö dông c¸c tµi liÖu kü thuËt, b»ng s¸ng chÕ, giÊy phÐp chuyÓn giao c«ng nghÖ, nh·n hiÖu th-¬ng m¹i..... kh«ng thuéc tµi s¶n cè ®Þnh. + Chi phÝ b»ng tiÒn kh¸c: bao gåm c¸c chi phÝ b»ng tiÒn ngoµi c¸c chi phÝ ®· kÓ trªn phôc vô cho ho¹t ®éng cña ph©n x-ëng. T¸c dông: phôc vô cho viÖc qu¶n lý chi phÝ s¶n xuÊt theo ®Þnh møc, cung cÊp sè liÖu cho c«ng t¸c tÝnh gi¸ thµnh s¶n xuÊt s¶n phÈm, ph©n tÝch t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch gi¸ thµnh lµm tµi liÖu tham kh¶o ®Ó lËp ®Þnh møc chi phÝ s¶n xuÊt vµ lËp kÕ ho¹ch gi¸ thµnh s¶n phÈm cho kú sau. Trang4 1.2.2.3 - Ph©n lo¹i chi phÝ theo mèi quan hÖ víi s¶n l-îng s¶n phÈm s¶n xuÊt. Theo c¸ch nµy chi phÝ s¶n xuÊt chia lµm 2 lo¹i: * Chi phÝ biÕn ®æi (biÕn phÝ): Lµ nh÷ng chi phÝ cã sù thay ®æi vÒ sè l-îng t-¬ng quan tû lÖ thuËn víi sù thay ®æi cña khèi l-îng s¶n phÈm s¶m xuÊt trong kú nh-: chi phÝ nguyªn liÖu, vËt liÖu trùc tiÕp, chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp..... * Chi phÝ cè ®Þnh (®Þnh phÝ): lµ nh÷ng chi phÝ kh«ng thay ®æi vÒ tæng sè khi cã sù thay ®æi khèi l-îng s¶n phÈm s¶n xuÊt trong møc ®é nhÊt ®Þnh nhchi phÝ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh theo ph-¬ng ph¸p b×nh qu©n, chi phÝ ®iÖn th¾p s¸ng.... T¸c dông: c¸ch ph©n lo¹i nµy cã t¸c dông rÊt lín ®Õn c«ng t¸c qu¶n trÞ kinh doanh, ph©n tÝch ®iÓm hoµ vèn vµ phôc vô cho viÖc ra quyÕt ®Þnh qu¶n lý cÇn thiÕt ®Ó h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm, t¨ng hiÖu qu¶ kinh doanh. Tãm l¹i: môc ®Ých bá chi phÝ n¨ng suÊt cña c¸c doanh nghiÖp lµ t¹o nªn nh÷ng gi¸ trÞ sö dông nhÊt ®Þnh, ®¸p øng yªu cÇu tiªu dïng cña x· héi. Môc ®Ých cña doanh nghiÖp lµ chi phÝ bá ra Ýt nhÊt mµ gi¸ trÞ sö dông lín nhÊt trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, doanh nghiÖp lu«n t×m mäi biÖn ph¸p ®Ó h¹ thÊp chi phÝ s¶n xuÊt nh»m môc ®Ých thu ®-îc lîi nhuËn cao. 1.3 - ý nghÜa cña c«ng t¸c qu¶n lý chi phÝ s¶n xuÊt trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt lµ qu¸ tr×nh tiªu hao lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸, ®Ó qu¸ tr×nh s¶n xuÊt mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao th× c¸c nhµ qu¶n lý, chñ doanh nghiÖp ph¶i sö dông hµng lo¹t c¸c biÖn ph¸p c«ng cô qu¶n lý kh¸c nhau ®Ó qu¶n lý chÆt chÏ chi phÝ s¶n xuÊt nh- h¹ch to¸n kÕ to¸n, chi phÝ ho¹t ®éng thèng kª, ph©n tÝch c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ trong ®ã h×nh thøc kÕ to¸n lµ quan träng nhÊt, lµ ph-¬ng tiÖn ®Ó ghi chÐp tÝnh to¸n liªn l¹c vµ s¸t xao sù biÕn ®éng cña vËt t-, tµi s¶n, tiÒn vèn. KÕ to¸n sö dông ®ång thêi hai th-íc ®o gi¸ trÞ vµ th-íc ®o hiÖn vËt, do ®ã ®· cñng cè kÞp thêi c¸c chøng tõ tµi liÖu th«ng tin cÇn thiÕt vÒ chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm. Ngoµi ra, kÕ to¸n cßn cung cÊp ®Çy ®ñ nh÷ng sè liÖu cÇn thiÕt vµ kÞp thêi chi phÝ s¶n xuÊt Trang5 trong kú vµ x¸c ®Þnh ®-îc gi¸ thµnh s¶n phÈm s¶n xuÊt ra. Tõ ®ã biÕt ®-îc qu¸ tr×nh sö dông chi phÝ s¶n xuÊt trong kú lµ tiÕt kiÖm hay l·ng phÝ, ®ång thêi biÕt ®-îc gi¸ thµnh s¶n phÈm chÝnh x¸c cßn vËn dông ph-¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh phï hîp víi tõng ®Æc ®iÓm, ho¹ch ®Þnh tæ chøc s¶n xuÊt, ®Æc ®iÓm quy tr×nh c«ng nghÖ, ®Æc ®iÓm do s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp ®Ò ra. Muèn tÝnh to¸n chÝnh x¸c chi phÝ ®Çu vµo th× c«ng t¸c kÕ to¸n kh«ng nh÷ng ph¶i tæ chøc ghi chÐp tÝnh to¸n ph¶n ¸nh vµ gi¸m ®èc th-êng xuyªn liªn tôc chi phÝ chi ra trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt mµ trªn c¬ së cung cÊp nh÷ng th«ng tin kinh tÕ quan träng vÒ t×nh h×nh mua, sö dông nguyªn vËt liÖu, m¸y mãc thiÕt bÞ cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh trong hÖ thèng ®iÒu hµnh tæ chøc doanh nghiÖp, tõ ®ã doanh nghiÖp ®Ò ra c¸c ph-¬ng ph¸p qu¶n lý kÞp thêi vµ cã khoa häc ®èi víi vÊn ®Ò chi phÝ s¶n xuÊt nh»m tiÕt kiÖm chi phÝ lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸ gi¸ thµnh s¶n phÈm. 1.4 - Gi¸ thµnh s¶n phÈm, ph©n lo¹i gi¸ thµnh s¶n phÈm. 1.4.1 - Kh¸i niÖm gi¸ thµnh s¶n phÈm. Trong s¶n xuÊt, chi phÝ s¶n xuÊt chØ lµ mét mÆt thÓ hiÖn sù hao phÝ. §Ó ®¸nh gi¸ chÊt l-îng kinh doanh cña c¸c tæ chøc kinh tÕ, chi phÝ s¶n xuÊt chi ra ph¶i ®-îc xem xÐt trong mèi quan hÖ víi mÆt thø hai còng lµ mÆt c¬ b¶n cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh, lµ kÕt qu¶ s¶n xuÊt thu ®-îc. Quan hÖ so s¸nh ®ã ®· h×nh thµnh nªn chØ tiªu gi¸ thµnh s¶n phÈm. Gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña toµn bé c¸c kho¶n hao phÝ vÒ lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸ cã liªn quan ®Õn khèi l-îng c«ng t¸c hay khèi l-îng s¶n phÈm lao vô dÞch vô ®· hoµn thµnh kh«ng kÓ chi phÝ ®ã ph¸t sinh ë thêi ®iÓm nµo.Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt lµ qu¸ tr×nh diÔn ra hai mÆt ®èi lËp lµ hao phÝ s¶n xuÊt vµ kÕt qu¶ s¶n xuÊt. Nh- vËy, gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn toµn bé c¸c lo¹i chi phÝ doanh nghiÖp bá ra bÊt kú ë thêi ®iÓm nµo nh-ng cã liªn quan ®Õn khèi l-îng s¶n phÈm ®· hoµn thµnh. 1.4.2 - Ph©n lo¹i gi¸ thµnh s¶n phÈm. Trang6 * Ph©n lo¹i gi¸ thµnh s¶n phÈm theo thêi gian vµ c¬ së sè liÖu tÝnh gi¸ thµnh. Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy,gi¸ thµnh s¶n phÈm chia lµm ba lo¹i: - Gi¸ thµnh kÕ ho¹ch: lµ gi¸ thµnh s¶n phÈm ®-îc tÝnh trªn c¬ së chi phÝ s¶n xuÊt kÕ ho¹ch vµ s¶n l-îng kÕ ho¹ch.Gi¸ thµnh kÕ ho¹ch do bé ph©n kÕ ho¹ch x¸c ®Þnh tr-íc khi tiÕn hµnh s¶n xuÊt. + Gi¸ thµnh kÕ ho¹ch lµ môc tiªu phÊn ®Êu cña doanh nghiÖp, lµ c¨n cø ®Ó ph©n tÝch t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch gi¸ thµnh. - Gi¸ thµnh ®Þnh møc: lµ gi¸ th¸nh¶n phÈm tÝnh trªn c¬ së®Þnh møc chi phÝ s¶n xuÊt hiÖn hµnh vµ chØ tÝnh cho mét ®¬n vÞ s¶n phÈm. Gi¸ thµnh ®Þnh møc lµ c«ng cô qu¶n lý ®Þnh møc cña doanh nghiÖp, lµ th-íc ®o chÝnh x¸c ®Ó ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ sö dông tµi s¶n vËt t-, lao ®éng vµ gióp cho viÖc ®¸nh gi¸ ®óng ®¾n c¸c gi¶i ph¸p kinh tÕ, kü thuËt mµ doanh nghiÖp ®· thùc hiÖn trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh. - Gi¸ thµnh thùc tÕ: lµ gÝa thµnh s¶n phÈm ®-îc tÝnh trªn c¬ së sè liÖu chi phÝ s¶n xuÊt thùc tÕ ph¸t sinh tËp hîp ®-îc trong kú vµ s¶n l-îng s¶n phÈm thùc tÕ ®· s¶n xuÊt trong kú. Gi¸ thµnh thùc tÕ ®-îc tÝnh to¸n sau khi kÕt thóc qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm. Gi¸ thµnh thùc tÕ lµ chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp ®Ó x¸c ®Þnh kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. * Ph©n lo¹i gi¸ thµnh theo ph¹m vi tÝnh to¸n: Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy,gi¸ thµnh s¶n phÈm chia lµm hai lo¹i: - Gi¸ thµnh s¶n xuÊt (cßn gäi lµ gi¸ thµnh c«ng x-ëng): bao gåm chi phÝ nguyªn liÖu, vËt liÖu trùc tiÕp, chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp, chi phÝ s¶n xuÊt chung tÝnh cho s¶n phÈm, c«ng viÖc, lao vô hoµn thµnh. Gi¸ thµnh s¶n xuÊt ®-îc sö dông ®Ó ghi sæ kÕ to¸n thµnh phÈm nhËp kho hoÆc giao cho kh¸ch hµng vµ lµ c¨n cø ®Ó doanh nghiÖp tÝnh gi¸ vèn hµng b¸n, l·i gép. - Gi¸ thµnh toµn bé: bao gåm gi¸ thµnh s¶n xuÊt vµ chi phÝ b¸n hµng, chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp tÝnh cho s¶n phÈm ®ã. Gi¸ thµnh toµn bé cña s¶n phÈm lµ c¨n cø ®Ó x¸c ®Þnh kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. Gi¸ thµnh toµn bé = Gi¸ thµnh s¶n xuÊt + Chi phÝ b¸n hµng + Chi phÝ QLDN Trang7 1.5 - §èi t-îng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt, ®èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. 1.5.1 - §èi t-îng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt: - §èi t-îng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt lµ ph¹m vi giíi h¹n s¶n xuÊt mµ chi phÝ s¶n xuÊt cÇn ph¶i tËp hîp theo ®ã. - Ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp cã thÓ tiÕn hµnh ë nhiÒu ®Þa ®iÓm ph©n x-ëng, tæ, ®éi s¶n xuÊt kh¸c nhau theo quy tr×nh c«ng nghÖ còng kh¸c nhau. Do ®ã chi phÝ s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp còng cã thÓ ph¸t sinh ë nhiÒu ®Þa ®iÓm, nhiÒu bé phËn liªn quan ®Õn nhiÒu s¶n phÈm c«ng viÖc. - X¸c ®Þnh ®èi t-îng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt thùc chÊt lµ nh÷ng ph¹m vi giíi h¹n mµ chi phÝ s¶n xuÊt cÇn ®-îc tËp hîp nh»m ®¸p øng nhu cÇu kiÓm tra chi phÝ vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. ViÖc x©y dùng ®èi t-îng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt trong doanh nghiÖp cÇn ph¶i c¨n cø vµo nh÷ng ®Æc ®iÓm tæ chøc s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp, ®Æc ®iÓm quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt, ®Þa ®iÓm ph¸t sinh chi phÝ còng nh- yªu cÇu vµ tr×nh ®é qu¶n lý tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh. Dùa vµo nh÷ng c¨n cø trªn, ®èi t-îng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt trong c¸c doanh nghiÖp cã thÓ lµ: + Tõng ph©n x-ëng, bé phËn s¶n xuÊt, tæ, ®éi s¶n xuÊt hoÆc toµn doanh nghiÖp. + Tõng giai ®o¹n c«ng nghÖ hoÆc toµn bé quy tr×nh c«ng nghÖ. + Tõng s¶n phÈm, tõng ®¬n ®Æt hµng, tõng c«ng tr×nh..... + Tõng bé phËn chi tiÕt s¶n phÈm. 1.5.2 - §èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. §èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh chÝnh lµ viÖc x¸c ®Þnh s¶n phÈm, b¸n thµnh phÈm, c«ng viÖc, lao vô, dÞch vô ®· hoµn thµnh mµ kÕ to¸n ph¶i x¸c ®Þnh tæng gi¸ thµnh vµ gi¸ thµnh ®¬n vÞ. §èi t-îng ®ã cã thÓ lµ s¶n phÈm cuèi cïng cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt hay ®ang trªn d©y chuyÒn s¶n xuÊt tuú theo yªu cÇu cña h¹ch to¸n kÕ to¸n néi bé vµ tiªu hao s¶n phÈm. Trang8 Còng nh- ®èi t-îng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt, c¬ së ®Ó lùa chän ®èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ xuÊt ph¸t tõ nh÷ng ®Æc ®iÓm cña s¶n phÈm s¶n xuÊt vµ yªu cÇu cña c«ng t¸c qu¶n lý cña doanh nghiÖp ®Ó x¸c ®Þnh ®èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh phï hîp. 1.6 - NhiÖm vô kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm: - C¨n cø vµo ®Æc ®iÓm c«ng nghÖ, ®Æc ®iÓm tæ chøc s¶n xuÊt s¶n phÈm cña doanh nghiÖp ®Ó x¸c ®Þnh ®èi t-îng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ ®èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh. - Tæ chøc tËp hîp vµ ph©n bæ tõng lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt theo ®óng ®èi t-îng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ b»ng ph-¬ng ph¸p thÝch hîp. Cung cÊp kÞp thêi nh÷ng sè liÖu, th«ng tin tæng hîp vÒ c¸c kho¶n môc chi phÝ, yÕu tè chi phÝ ®· quy ®Þnh, x¸c ®Þnh ®óng ®¾n trÞ gi¸ cña s¶n phÈm dë dang cuèi kú. - VËn dông ph-¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh thÝch hîp ®Ó tÝnh to¸n gi¸ thµnh vµ gi¸ thµnh ®¬n vÞ cña c¸c ®èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh theo ®óng kho¶n môc quy ®Þnh vµ ®óng kú tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm ®· x¸c ®Þnh. - §Þnh kú cung cÊp c¸c b¸o c¸o vÒ chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh cho c¸c cÊp qu¶n lý doanh nghiÖp, tiÕn hµnh ph©n tÝch t×nh h×nh thùc hiÖn c¸c ®Þnh møc vµ dù to¸n chi phÝ, ph©n tÝch t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch gi¸ thµnh vµ kÕ ho¹ch h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm. Ph¸t hiÖn kh¶ n¨ng tiÒm tµng, ®Ò xuÊt c¸c biÖn ph¸p ®Ó gi¶m chi phÝ, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm. 1.7 - KÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt. 1.7.1 - Tµi kho¶n kÕ to¸n chñ yÕu sö dông: Sö dông TK 621; TK 622; TK 627; TK 154 (TK 631). 1.8 - C¸c ph-¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ s¶n phÈm ®ang chÕ t¹o dë dang cuèi kú. Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt th-êng diÔn ra liªn tôc, xen kÏ lÉn nhau, cuèi kú cã thÓ cã nh÷ng s¶n phÈm ®ang dë dang trªn d©y chuyÒn s¶n xuÊt hoÆc nh÷ng s¶n phÈm ®· hoµn thµnh mét hoÆc mét sè giai ®o¹n cña quy tr×nh c«ng nghÖ Trang9 s¶n xuÊt nh-ng ch-a hoµn thµnh ®Õn giai ®o¹n cuèi cïng th× nh÷ng s¶n phÈm ®ã gäi chung lµ s¶n phÈm dë dang. VËy s¶n phÈm dë dang theo nghÜa hÑp chØ lµ nh÷ng s¶n phÈm ®ang dë dang trªn d©y chuyÒn s¶n xuÊt, theo nghÜa réng s¶n phÈm dë dang cßn bao gåm nöa thµnh phÈm tù chÕ biÕn. §¸nh gi¸ s¶n phÈm dë dang lµ viÖc x¸c ®Þnh phÇn chi phÝ s¶n xuÊt tÝnh vµo trÞ gi¸ s¶n phÈm dë dang cuèi kú. Tr×nh tù tiÕn hµnh ®¸nh gi¸ s¶n phÈm dë dang: - KiÓm kª chÝnh x¸c s¶n l-îng s¶n phÈm dë dang trªn c¸c giai ®o¹n c«ng nghÖ s¶n xuÊt. - X¸c ®Þnh møc ®é chÕ biÕn hoµn thµnh cña s¶n phÈm dë dang (nÕu cÇn). Tuú ®Æc ®iÓm vÒ tæ chøc s¶n xuÊt, quy tr×nh c«ng nghÖ, yªu cÇu vµ tr×nh ®é qu¶n lý cña doanh nghiÖp, kÕ to¸n vËn dông ph-¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ s¶n phÈm dë dang cuèi kú thÝch hîp. C¸c ph-¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ s¶n phÈm dë dang: + §¸nh gi¸ s¶n phÈm dë dang theo chi phÝ nguyªn liÖu, vËt liÖu trùc tiÕp. + §¸nh gi¸ s¶n phÈm dë dang theo khèi l-îng s¶n phÈm ®· hoµn thµnh t-¬ng ®-¬ng. + §¸nh gi¸ s¶n phÈm dë dang theo chi phÝ s¶n xuÊt ®Þnh møc. 1.8.1 - §¸nh gi¸ s¶n phÈm dë dang theo chi phÝ nguyªn liÖu, vËt liÖu trùc tiÕp: TrÞ gi¸ s¶n phÈm dë dang cuèi kú chØ tÝnh phÇn chi phÝ nguyªn liÖu, vËt liÖu trùc tiÕp dïng cho s¶n xuÊt s¶n phÈm dë dang, c¸c chi phÝ chÕ biÕn (chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp, chi phÝ s¶n xuÊt chung) tÝnh toµn bé cho s¶n phÈm hoµn thµnh trong kú. C«ng thøc tÝnh: DCK = D§K + Cn Qsp + QD x QD Trang10 Trong ®ã: - DCK, D§K: Chi phÝ s¶n xuÊt cña s¶n phÈm dë dang cuèi kú vµ ®Çu kú. - Cn: Chi phÝ nguyªn liÖu, vËt liÖu trùc tiÕp ph¸t sinh trong kú. - Qsp, QD: S¶n l-îng s¶n phÈm hoµn thµnh vµ s¶n l-îng s¶n phÈm dë dang cuèi kú. C«ng thøc nµy ®-îc ¸p dông trong tr-êng hîp chi phÝ nguyªn, vËt liÖu trùc tiÕp ®-îc bá vµo ngay tõ ®Çu cña quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt. Trong tr-êng hîp chi phÝ vËt liÖu phô trùc tiÕp bá dÇn vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt th× trÞ gi¸ s¶n phÈm lµm dë chØ tÝnh theo chi phÝ nguyªn vËt liªu chÝnh trùc tiÕp (nÕu bá vµo tõ ®Çu qu¸ tr×nh s¶n xuÊt) §èi víi doanh nghiÖp cã quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt phøc t¹p kiÓu liªn tôc, gåm nhiÒu giai ®o¹n c«ng nghÖ kÕ tiÕp theo mét tr×nh tù nhÊt ®Þnh, s¶n phÈm hoµn thµnh cña giai ®o¹n tr-íc lµ ®èi t-îng chÕ t¹o cña giai ®o¹n sau th× trÞ gi¸ s¶n phÈm dë dang ë giai ®o¹n ®Çu tÝnh theo chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp, cßn trÞ gi¸ s¶n phÈm dë dang ë giai ®o¹n sau ®-îc tÝnh theo gi¸ thµnh nöa thµnh phÈm cña giai ®o¹n tr-íc ®ã chuyÓn sang. - ¦u ®iÓm: TÝnh to¸n ®¬n gi¶n, khèi l-îng tÝnh to¸n Ýt - Nh-îc ®iÓm: §é chÝnh x¸c kh«ng cao bëi chi phÝ s¶n xuÊt tÝnh cho trÞ gi¸ s¶n phÈm dë dang chØ cã kho¶n môc chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp. - §iÒu kiÖn ¸p dông: Ph-¬ng ph¸p nµy ¸p dông thÝch hîp víi tr-êng hîp chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp chiÕm tû träng lín trong tæng chi phÝ s¶n xuÊt, s¶n l-îng s¶n phÈm dë dang gi÷a c¸c kú kÕ to¸n Ýt biÕn ®éng. 1.8.2 - §¸nh gi¸ s¶n phÈm dë dang theo s¶n l-îng s¶n phÈm hoµn thµnh t-¬ng ®-¬ng: Néi dung cña ph-¬ng ph¸p: - C¨n cø s¶n l-îng s¶n phÈm dë dang vµ møc ®é hoµn thµnh ®Ó quy ®æi s¶n l-îng s¶n phÈm dë dang thµnh s¶n l-îng s¶n phÈm hoµn thµnh t-¬ng ®-¬ng. C«ng thøc: QT§ = QD x % HT Trang11 QT§: S¶n l-îng s¶n phÈm hoµn thµnh t-¬ng ®-¬ng. % HT: Tû lÖ chÕ biÕn hoµn thµnh. - TÝnh to¸n, x¸c ®Þnh tõng kho¶n môc chi phÝ cho s¶n phÈm dë dang theo nguyªn t¾c: 1. Chi phÝ s¶n xuÊt bá vµo ngay tõ ®Çu d©y chuyÒn c«ng nghÖ (nh- nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp hoÆc chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp) th× ph©n phèi ®ång ®Òu cho s¶n l-îng s¶n phÈm hoµn thµnh vµ s¶n l-îng s¶n phÈm dë dang. C«ng thøc: DCK = D§K + Cn Qsp + QD x QD 2. §èi víi chi phÝ bá ra dÇn trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt chÕ biÕn (nh- chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp, chi phÝ s¶n xuÊt chung) th× chi phÝ tÝnh cho s¶n l-îng s¶n phÈm dë dang vµ møc ®é hoµn thµnh cña chóng. C«ng thøc: DCK = D§K + Cn Qsp + QT§ x QT§ C«ng thøc trªn ®-îc ¸p dông ®Ó tÝnh theo tõng kho¶n môc chi phÝ t-¬ng øng ph¸t sinh bá dÇn trong kú. - ¦u ®iÓm: §¶m b¶o sè liÖu hîp lý vµ ®é tin cËy cao h¬n ph-¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ s¶n phÈm dë dang theo chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp. - Nh-îc ®iÓm: Khèi l-îng tÝnh to¸n nhiÒu, viÖc ®¸nh gi¸ møc ®é chÕ biÕn hoµn thµnh cña s¶n phÈm dë dang trªn c¸c c«ng ®o¹n cña d©y chuyÒn c«ng nghÖ s¶n xuÊt kh¸ phøc t¹p vµ mang nÆng tÝnh chñ quan. - §iÒu kiÖn ¸p dông: Ph-¬ng ph¸p nµy thÝch hîp víi nh÷ng s¶n phÈm cã chi phÝ chÕ biÕn chiÕm tû träng trong tæng chi phÝ s¶n xuÊt t-¬ng ®èi lín vµ s¶n l-îng s¶n phÈm dë dang biÕn ®éng nhiÒu gi÷a c¸c kú kÕ to¸n. §èi víi nh÷ng s¶n phÈm cã s¶n l-îng s¶n phÈm dë dang ë c¸c kh©u trªn d©y chuyÒn s¶n xuÊt t-¬ng ®èi ®Òu ®Æn, ®Ó ®¬n gi¶n cã thÓ x¸c ®Þnh møc ®é hoµn thµnh chung cho tÊt c¶ s¶n phÈm dë dang lµ 50%. Ph-¬ng ph¸p nµy Trang12 cßn gäi lµ ph-¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ s¶n l-îng s¶n phÈm dë dang theo 50% chi phÝ, thùc chÊt ®©y còng lµ ph-¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ s¶n l-îng s¶n phÈm dë dang theo s¶n l-îng s¶n phÈm hoµn thµnh t-¬ng ®-¬ng. 1.8.3 - §¸nh gi¸ s¶n phÈm dë dang theo chi phÝ ¶n xuÊt ®Þnh møc. KÕ to¸n c¨n cø vµo s¶n l-îng s¶n phÈm dë dang ®· kiÓm kª ë tõng c«ng ®o¹n s¶n xuÊt vµ ®Þnh møc tõng kho¶n kho¶n môc chi phÝ ë tõng c«ng ®o¹n s¶n xuÊt t-¬ng øng ®Ó tÝnh chi phÝ ®Þnh møc cña s¶n l-îng s¶n phÈm dë dang ë tõng c«ng ®o¹n, sau ®ã tËp hîp l¹i theo tõng lo¹i s¶n phÈm. Trong ph-¬ng ph¸p nµy c¸c kho¶n môc chi phÝ tÝnh cho s¶n l-îng s¶n phÈm dë dang cßn phô thuéc møc ®é chÕ biÕn hoµn thµnh cña chóng. - §iÒu kiÖn ¸p dông: Ph-¬ng ph¸p nµy chØ ¸p dông thÝch hîp víi nh÷ng s¶n phÈm ®· x©y dùng ®-îc ®Þnh møc chi phÝ s¶n xuÊt hîp lý vµ æn ®Þnh. 1.9- C¸c ph-¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm vµ øng dông trong c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp chñ yÕu. 1.9.1 - C¸c ph-¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm Ph-¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ ph-¬ng ph¸p sö dông sè liÖu chi phÝ s¶n xuÊt ®· tËp hîp ®-îc trong kú vµ c¸c tµi liÖu liªn quan ®Ó tÝnh to¸n tæng gi¸ thµnh s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh ®¬n vÞ s¶n xuÊt thùc tÕ cña s¶n phÈm, lao vô ®· hoµn thµnh theo ®èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh vµ c¸c kho¶n môc tÝnh gi¸ thµnh. C¸c c¨n cø ®Ó lùa chän ph-¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh thÝch hîp: + §Æc ®iÓm tæ chøc s¶n xuÊt + Quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt + §Æc ®iÓm s¶n phÈm + Yªu cÇu qu¶n lý s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh + Mèi quan hÖ gi÷a ®èi t-îng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ ®èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. 1. Ph-¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh gi¶n ®¬n. (Ph-¬ng ph¸p trùc tiÕp) Trang13 Ph-¬ng ph¸p nµy thÝch hîp víi nh÷ng s¶n phÈm, c«ng viÖc cã quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt gi¶n ®¬n khÐp kÝn tæ chøc s¶n xuÊt nhiÒu, chu kú s¶n xuÊt ng¾n vµ xen kÏ, liªn tôc (®iÖn, than, b¸nh kÑo....) §èi t-îng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt phï hîp víi ®èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh, kú tÝnh gi¸ thµnh lµ hµng th¸ng (quý) phï hîp víi kú b¸o c¸o. Trªn c¬ së sè liÖu chi phÝ s¶n xuÊt ®· tËp hîp ®-îc trong kú vµ trÞ gi¸ cña s¶n phÈm dë dang ®· x¸c ®Þnh, gi¸ thµnh s¶n phÈm hoµn thµnh ®-îc tÝnh theo tõng kho¶n môc chi phÝ. C«ng thøc: Z = D§K + C - DCK Trong ®ã : - Z (J): Tæng gi¸ thµnh s¶n xuÊt thùc tÕ hoÆc gi¸ thµnh ®¬n vÞ cña s¶n phÈm, dÞch vô ®· hoµn thµnh. - C: Tæng chi phÝ s¶n xuÊt ®· tËp hîp ®-îc trong kú theo tõng ®èi t-îng. - D§K, DCK: S¶n l-îng s¶n phÈm, lao vô hoµn thµnh. - Q: S¶n l-îng s¶n phÈm, lao vô hoµn thµnh. Tr-êng hîp cuèi kú kh«ng cã s¶n phÈm dë dang hoÆc cã Ýt vµ æn ®Þnh th× kh«ng cÇn thiÕt ph¶i tÝnh trÞ gi¸ s¶n phÈm dë dang th× tæng chi phÝ s¶n xuÊt ®· tËp hîp ®-îc trong kú ®ång thêi lµ tæng gi¸ thµnh cña s¶n phÈm ®· hoµn thµnh. Z = C 2. Ph-¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh theo hÖ sè: Ph-¬ng ph¸p nµy ®-îc ¸p dông víi c¸c doanh nghiÖp trong cïng mét quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt, cïng sö dông mét lo¹i vËt liÖu, kÕt qu¶ s¶n xuÊt thu ®-îc nhiÒu s¶n phÈm chÝnh kh¸c nhau (c«ng nghÖ s¶n xuÊt ho¸ chÊt, c«ng nghiÖp ho¸ dÇu, nu«i ong....) Trang14 §èi t-îng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt lµ toµn bé quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt cßn ®èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh lµ tõng lo¹i s¶n phÈm hoµn thµnh. Kú tÝnh gi¸ thµnh phï hîp víi kú b¸o c¸o. Tr×nh tù tÝnh gi¸ thµnh: - C¨n cø vµo tiªu chuÈn kinh tÕ, kü thuËt ®Ó x¸c ®Þnh cho mçi lo¹i s¶n phÈm mét hÖ sè kinh tÕ, kü thuËt (hÖ sè tÝnh gi¸ thµnh) trong ®ã lÊy mét lo¹i s¶n phÈm lµm s¶n phÈm tiªu chuÈn (cã hÖ sè b»ng 1) - TÝnh quy ®æi s¶n l-îng s¶n phÈm thùc tÕ ra s¶n l-îng s¶n phÈm tiªu chuÈn. Q= Trong ®ã: - Q: Tæng sè s¶n l-îng s¶n phÈm thùc tÕ hoµn thµnh quy ®æi ra s¶n l-äng s¶n phÈm tiªu chuÈn. - Qi : S¶n l-îng s¶n xuÊt thùc tÕ s¶n phÈm i - Hi : HÖ sè kinh tÕ, kÜ thuËt cña s¶n phÈm i. * TÝnh tæng gi¸ thµnh vµ gi¸ thµnh ®¬n vÞ cña tõng lo¹i s¶n phÈm. D§K + C - DCK x Qi Hi Zi = Q Zi Ji = Qi 3. Ph-¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh theo tû lÖ Ph-¬ng ph¸p nµy thÝch hîp víi lo¹i h×nh doanh nghiÖp mµ trong cïng mét quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt, kÕt qu¶ s¶n xuÊt ®-îc mét nhãm s¶n phÈm cïng lo¹i víi nhiÒu chñng lo¹i, phÈm cÊp, quy c¸ch kh¸c nhau ( DN s¶n xuÊt èng n-íc, s¶n xuÊt ¸o dÖt kim, s¶n xuÊt chÌ...) §èi t-îng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt lµ toµn bé quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt cña nhãm s¶n phÈm cßn ®èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh lµ tõng quy c¸ch s¶n phÈm trong nhãm s¶n phÈm ®ã. Kú tÝnh gi¸ thµnh phï hîp víi kú b¸o c¸o kÕ to¸n. Trang15 * Tr×nh tù tÝnh gi¸ thµnh - C¨n cø vµo tiªu chuÈn ph©n bæ hîp lý ( gi¸ thµnh kÕ ho¹ch hoÆc gi¸ thµnh ®Þnh møc ) vµ chi phÝ s¶n xuÊt ®· tËp hîp ®Ó tÝnh tû lÖ tÝnh gi¸ thµnh. Gi¸ thµnh thùc tÕ c¶ nhãm s¶n phÈm ( Theo tõng kho¶n môc ) Tû lÖ tÝnh Z = x 100% Tæng tiªu chuÈn ph©n bæ ( Theo tõng KM ) - C¨n cø tû lÖ tÝnh gi¸ thµnh theo tõng kho¶n môc tÝnh gi¸ thµnh thùc tÕ cho tõng quy c¸ch. Gi¸ thµnh thùc tÕ tiªu chuÈn ph©n bæ tõng quy c¸ch Sp = cña tõng quy c¸ch SP ( Theo tõng KM) ( Theo tõng KM ) Tû lÖ gi¸ x thµnh ( Theo KM) 4. Ph-¬ng ph¸p lo¹i trõ chi phÝ. Ph-¬ng ph¸p nµy ®-îc ¸p dông trong c¸c tr-êng hîp : + Trong cïng mét quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt, ®ång thêi víi viÖc chÕ t¹o ra s¶n phÈm chÝnh cßn t¹o ra s¶n phÈm phô. + Trong cïng quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt, kÕt qu¶ thu ®-îc s¶n phÈm ®ñ tiªu chuÈn chÊt l-îng quy ®Þnh, cßn cã s¶n phÈm háng kh«ng söa ch÷a ®-îc mµ c¸c kho¶n thiÖt h¹i nµy kh«ng ®-îc tÝnh vµo gi¸ thµnh s¶n phÈm hoµn thµnh. + §èi víi ph©n x-ëng s¶n xuÊt phô cã cung cÊp s¶n phÈm, lao vô lÉn cho nhau, cÇn lo¹i trõ trÞ gi¸ lao vô cung cÊp gi÷a c¸c bé phËn s¶n xuÊt phô ra khái gi¸ thµnh cña s¶n phÈm, lao vô s¶n xuÊt phô phôc vô cho s¶n xuÊt chÝnh hoÆc b¸n ra ngoµi. §èi t-îng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt lµ toµn bé quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt cßn ®èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh lµ s¶n phÈm chÝnh, s¶n phÈm ®· hoµn thµnh ®¶m b¶o tiªu chuÈn hoÆc s¶n phÈm, lao vô cña bé phËn s¶n xuÊt phô phôc vô cho c¸c bé phËn chÝnh vµ c¸c bé phËn kh¸c. Trang16 KÕ to¸n c¨n cø vµo tæng chi phÝ ®· tËp hîp ®-îc sau ®ã lo¹i trõ phÇn chi phÝ cña s¶n phÈm phô, chi phÝ thiÖt h¹i vÒ s¶n phÈm háng kh«ng ®-îc tÝnh trong gi¸ thµnh s¶n phÈm hoÆc chi phÝ phôc vô lÉn nhau trong néi bé c¸c ph©n x-ëng s¶n xuÊt phô. C«ng thøc : Z = D§K + C - DCK - CLT Trong ®ã : CLT : Chi phÝ cÇn lo¹i trõ. §Ó ®¬n gi¶n viÖc tÝnh to¸n, chi phÝ cÇn lo¹i trõ th-êng ®-îc tÝnh nhsau : + TrÞ gi¸ s¶n phÈm phô cã thÓ tÝnh theo gi¸ thµnh kÕ ho¹ch hoÆc gi¸ cã thÓ b¸n cña s¶n phÈm phô ( - ) lîi nhuËn ®Þnh møc. + TrÞ gi¸ s¶n phÈm háng tÝnh theo chi phÝ s¶n xuÊt thùc tÕ ®· hao phÝ, khi tÝnh ph¶i l-u ý vµo møc ®é chÕ biÕn hoµn thµnh cña chóng. + TrÞ gi¸ s¶n phÈm hoÆc lao vô s¶n xuÊt cung cÊp lÉn nhau cã thÓ tÝnh theo gi¸ thµnh ®¬n vÞ kÕ ho¹ch hoÆc chi phÝ ban ®Çu hoÆc tÝnh theo ph-¬ng ph¸p ®¹i sè. 5. Ph-¬ng ph¸p céng chi phÝ. Ph-¬ng ph¸p nµy ¸p dông víi doanh nghiÖp cã quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt phøc t¹p, qu¸ tr×nh s¶n xuÊt chÕ biÕn s¶n phÈm qua nhiÒu bé phËn s¶n xuÊt, nhiÒu giai ®o¹n c«ng nghÖ ( nh- doanh nghiÖp dÖt, khai th¸c, c¬ khÝ chÕ t¹o... ) §èi t-îng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt lµ tõng bé phËn s¶n xuÊt hoÆc tõng c«ng nghÖ s¶n xuÊt cßn ®èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh lµ s¶n phÈm hoµn thµnh ë c¸c b-íc chÕ biÕn vµ thµnh phÈm hoµn thµnh ë b-íc cuèi kú. - Tr×nh tù tÝnh gi¸ thµnh cña ph-¬ng ph¸p nµy: + TËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt theo tõng bé phËn s¶n xuÊt, giai ®o¹n c«ng nghÖ s¶n xuÊt. + Céng chi phÝ s¶n xuÊt cña c¸c bé phËn s¶n xuÊt theo c«ng thøc : Z= Trong ®ã : Trang17 Ci : Lµ chi phÝ s¶n xuÊt tËp hîp ®-îc ë tõng bé phËn, giai ®o¹n c«ng nghÖ s¶n xuÊt. 6. Ph-¬ng ph¸p liªn hîp. Ph-¬ng ph¸p nµy ®-îc ¸p dông trong nh÷ng doanh nghiÖp cã tæ chøc s¶n xuÊt, tÝnh chÊt quy tr×nh c«ng nghÖ vµ tÝnh chÊt s¶n phÈm lµm ra ®ßi hái viÖc tÝnh gi¸ thµnh ph¶i kÕt hîp nhiÒu ph-¬ng ph¸p kh¸c nhau ( nh- doanh nghiÖp ho¸ chÊt, dÖt kim, ®ãng giÇy...). Trªn thùc tÕ, c¸c doanh nghiÖp cã thÓ kÕt hîp c¸c ph-¬ng ph¸p gi¶n ®¬n víi ph-¬ng ph¸p céng chi phÝ , ph-¬ng ph¸p céng chi phÝ víi ph-¬ng ph¸p tû lÖ. 7. Ph-¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh theo ®Þnh møc. Ph-¬ng ph¸p nµy thÝch hîp víi nh÷ng doanh nghiÖp ®· x©y dùng ®-îc ®Þnh møc kinh tÕ kÜ thuËt hoµn chØnh vµ æn ®Þnh. Tr×nh tù tÝnh gi¸ thµnh : - C¨n cø vµo ®Þnh møc kinh tÕ kÜ thuËt hiÖn vµ dù to¸n chi phÝ hiÖn hµnh ®-îc duyÖt ®Ó tÝnh ra gi¸ thµnh ®Þnh møc cña s¶n phÈm. - Tæ chøc h¹ch to¸n râ rµng chi phÝ s¶n xuÊt thùc tÕ phï hîp víi ®Þnh møc vµ sè chi phÝ s¶n xuÊt chªnh lÖch tho¸t ly ®Þnh møc. - Khi cã thay ®æi ®Þnh møc kinh tÕ kÜ thuËt, cÇn kÞp thêi tÝnh to¸n ®-îc sè chªnh lÖch chi phÝ s¶n xuÊt do thay ®æi ®Þnh møc. - Trªn c¬ së gi¸ thµnh ®Þnh møc, sè chªnh lÖch do thay ®æi ®Þnh møc, sè chªnh lÖch do tho¸t ly ®Þnh møc ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ thµnh thùc tÕ cña s¶n phÈm s¶n xuÊt trong kú theo c«ng thøc sau: Gi¸ thµnh s¶n = Gi¸ thµnh + Chªnh lÖch do xuÊt thùc tÕ ®Þnh møc thay ®æi ®Þnh møc + Chªnh lÖch do tho¸t ly ®Þnh møc 1.9.2 øng dông c¸c ph-¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh trong c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp chñ yÕu. Trang18 Trªn c¬ së ph-¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh nãi trªn, kÕ to¸n cÇn lùa chän vµ ¸p dông ph-¬ng ph¸p thÝch hîp víi ®Æc ®iÓm cña doanh nghiÖp nh- : §Æc ®iÓm tæ chøc s¶n xuÊt, ®Æc ®iÓm quy tr×nh c«ng nghÖ còng nh- ®èi t-îng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt. 1. Doanh nghiÖp s¶n xuÊt theo ®¬n ®Æt hµng. §èi víi lo¹i h×nh doanh nghiÖp nµy, s¶n phÈm th-êng cã quy tr×nh s¶n xuÊt phøc t¹p kiÓu song song, tæ chøc s¶n xuÊt ®¬n chiÕc, hµng lo¹t nhá hoÆc hµng lo¹t võa theo ®¬n ®Æt hµng. §èi t-îng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt lµ tõng ®¬n ®Æt hµng, ®èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh lµ s¶n phÈm ®· s¶n xuÊt hoµn thµnh cña tõng ®¬n ®Æt hµng hoÆc lo¹t hµng. Kú tÝnh gi¸ thµnh phï hîp víi chu kú s¶n xuÊt. KÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt tæ chøc tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt theo tõng s¶n phÈm, tõng l« hµng hoÆc tõng ®¬n ®Æt hµng. + §èi víi chi phÝ trùc tiÕp ph¸t sinh liªn quan trùc tiÕp ®Õn ®¬n ®Æt hµng nµo th× h¹ch to¸n trùc tiÕp cho ®¬n ®Æt hµng ®ã theo c¸c chøng tõ gèc. + §èi víi chi phÝ s¶n xuÊt chung ®-îc tËp hîp theo tõng ph©n x-ëng, cuèi th¸ng ph©n bæ cho tõng ®¬n theo tiªu chuÈn phï hîp. Ph-¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh: Tuú theo tÝnh chÊt, sè l-îng s¶n phÈm cña tõng ®¬n vÞ sÏ ¸p dông ph-¬ng ph¸p thÝch hîp nh- : ph-¬ng ph¸p gi¶n ®¬n, ph-¬ng ph¸p céng chi phÝ , ph-¬ng ph¸p tû lÖ hay ph-¬ng ph¸p liªn hîp. 2. Doanh nghiÖp cã quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xu©t phøc t¹p kiÓu liªn tôc. §èi víi lo¹i h×nh doanh nghiÖp nµy qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm ph¶i qua nhiÒu giai ®o¹n chÕ biÕn liªn tôc, kÕ tiÕp nhau. Nöa thµnh phÈm cña giai ®o¹n tr-íc lµ ®èi t-îng chÕ biÕn cña giai ®o¹n sau vµ tiÕp tôc nh- vËy cho ®Õn khi t¹o ra thµnh phÈm. §èi t-îng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt lµ tõng giai ®o¹n c«ng nghÖ cña quy tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm. §èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh th× tuú vµo ®Æc ®iÓm,t×nh h×nh cô thÓ cña doanh nghiÖp mµ ®èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh cã thÓ lµ nöa thµnh phÈm ë tõng Trang19 giai ®o¹n vµ thµnh phÈm. Kú tÝnh gi¸ thµnh lµ hµng th¸ng phï hîp víi kú b¸o c¸o. Ph-¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh ®-îc øng dông lµ ph-¬ng ph¸p céng chi phÝ hoÆc ph-¬ng ph¸p liªn hîp ®Ó tÝnh gi¸ thµnh. Trang20