TiÓu luËn kinh tÕ chÝnh trÞ
Lêi më ®Çu
N-íc ta ®ang x©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ®Þnh
h-íng x· héi chñ nghÜa, do ®ã nh÷ng kiÕn thøc,kh¸i niÖm ,ph¹m trï ,quy
luËt ..cña kinh tÕ chÝnh rÞ ®-a ra lµ cùc kú cÇn thiÕt cho viÖc qu¶n lý s¶n
xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp vµ c¸c tÇng líp d©n c-.
Lµ mét sinh viªn ®-îc häc tËp vµ rÌn luyÖn d-íi m¸i tr-êng Kinh
tÕ ®-îc c¸c thÇy c« d¹y b¶o vµ truyÒn ®¹t nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ bé
m«n kinh tÕ chÝnh trÞ. Nh-ng ®Ó cã c¬ së lý luËn vµ ph-¬ng ph¸p luËn
nh»m häc tËp tèt c¸c m«n kinh tÕ khoa häc kh¸c v× c¸c m«n nµy ®Òu
ph¶i dùa vµo c¸c kiÕn thøc, c¸c ph¹m trï kinh tÕ vµ c¸c quy luËt mµ
kinh tÕ chÝnh trÞ Mac-Lªnin ®-a ra th× nhÊt thiÕt ph¶i lµm tiÓu luËn m«n
kinh tÕ chÝnh trÞ,mÆt kh¸c nã cßn gióp em nhËn thøc s©u s¾c h¬n vÒ
nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ ,®êi sèng x· héi….
Quy luËt gi¸ trÞ lµ mét quy luËt c¨n b¶n cña s¶n xuÊt vµ trao ®æi
hµng ho¸. ë ®©u cã s¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng ho¸ th× ë ®ã cã sù tån t¹i
vµ ph¸t ph¸t huy t¸c dông cña quy luËt gi¸ trÞ .v× vËy qua t×m hiÓu chung
vÒ t×nh h×nh thùc tÕ cña nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng vµ em quyÕt ®Þnh lùa chän
chuyªn ®Ò:
“Quy luËt gi¸ trÞ vµ vai trß cña nã trong ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ
tr-êng ë n-íc ta” V× nã l¯ mét quy luËt gióp ®iÒu tiÕt v¯ lu th«ng h¯ng
ho¸ ,kÝch thÝch c¶i tiÕn kÜ thuËt hîp lý ho¸ s¶n xuÊt ,th hiÖn sù lùa chän
tù nhiªn vµ ph©n ho¸ kÎ giµu ng-êi nghÌo .
Cuèi cïng em xin ch©n thµnh c¶m ¬n sù gióp ®ì ,h-íng dÉn tËn
t×nh cña thÇy gi¸o bé m«n kinh tÕ chÝnh trÞ ®· gióp em hoµn thiÖn bµi
tiÓu luËn nµy
Lª thÞ quyªn
-1-
TiÓu luËn kinh tÕ chÝnh trÞ
Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n.
Lª thÞ quyªn
-2-
TiÓu luËn kinh tÕ chÝnh trÞ
CH¦¥NG 1
nh÷ng vÊn lý luËn vÒ quy luËt gi¸ trÞ vµ vai trß
cña nã trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng
1.1
Néi dung cña quy luËt gi¸ trÞ
1.1.1 C¸c quan ®iÓm vÒ gi¸ trÞ :
-Theo Adam Smith lý luËn gi¸ trÞ :¤ng ph©n biÖt ®-îc gi¸ trÞ sö
dông ,gi¸ trÞ trao ®æi cho gi¸ trÞ hµng ho¸ lµ do hao phÝ lao ®éng ®Ó s¶n
xuÊt ra nã quyÕt ®Þnh, xong «ng l¹i kh«ng nhÊt qu¸n .Cã lóc l¹i ®-a ra
®Þnh nghÜa sai lÇm vÒ gi¸ trÞ bá mÊt bé phËn t- b¶n bÊt biÕn (C) chØ cßn
(v+m )nªn bÞ bÕ t¾c khi ph©n tÝch t¸i s¶n xuÊt.
-Theo Thomas Robert Malthus:¤ng ®· sö dông nghÜa thø hai cña
A.Smith vÒ gi¸ trÞ vµ bæ sung ®Þnh nghÜa nµy .§iÒu ®ã lµm cho quan
®iÓm vÒ gi¸ trÞ cña Thomas Robert Malthus xa rêi quan ®iÓm gi¸ trÞ –
lao ®éng.Thomas Rober Malthus ñng hé ®Þnh nghÜa cho r»ng :
“Gi¸ trÞ h¯ng ho¸ do lao ®éng mµ ng-êi ta cã thÓ mua ®-îc b»ng
hµng ho¸ nµy quyÕt ®Þnh“
¤ng bæ sung thªm:
“Lao ®éng mµ b»ng hµng ho¸ nµy cã thÓ mua ®-îc b»ng nh÷ng chi
phÝ ®Ó s¶n xuÊt ra nã .C¸c chi phÝ nµy bao gåm :Chi phÝ vÒ lao ®éng
sèng ,lao ®éng vËt ho¸ céng víi lîi nhuËn t b°n øng tríc“
Nh- vËy nguån gèc cña gi¸ trÞ theo Thomas Rober Malthus lµ c¸c
chi phÝ vÒ lao ®éng sèng ,lao ®éng vËt ho¸ vµ lîi nhuËn t- b¶n øng tr-íc
Lª thÞ quyªn
-3-
TiÓu luËn kinh tÕ chÝnh trÞ
.ë ®©y «ng coi lîi nhuËn lµ kho¶n d«i ra tõ lao ®éng sèng .§iÒu ®ã thÓ
hiÖn «ng xa rêi lý thuyÕt gi¸ trÞ lao ®éng.
-Theo J.b.Say:§Æc ®iÓm næi bËt trong lý thuyÕt gi¸ trÞ lµ «ng xa rêi
lý thuyÕt gi¸ trÞ lao ®éng ,ñng hé lý thuyÕt gi¸ trÞ lîi Ých hay gi¸ trÞ lîi
Ých- chñ quan.T- t-ëng vÒ lîi Ých cã tõ l©u kÓ tõ thêi cæ ®¹i .TiÕp tôc tt-ëng nµy Say viÕt :
“S¶n xuÊt t¹o ra Ých lîi (tøc gi¸ trÞ sö dông ),cßn Ých lîi lµm cho vËt
cã gi¸ trÞ““
¤ng chØ ra lµ :
“Gi¸ c¶ lµ th-íc ®o cña gi¸ trÞ ,cßn gi¸ trÞ lµ th-íc ®o cña lîi Ých
.Ých lîi cña s¶n phÈm cµng nhiÒu th× gi¸ trÞ s°n phÈm c¯ng cao“.
Theo tr-êng ph¸i thµnh Viene :Lý thuyÕt gi¸ trÞ cña ph¸i thµnh Viªn
cã nÐt kh¸c biÖt.B»ng c¸ch kÕt hîp ph¹m trï kinh tÕ vµ ph¹m trï to¸n
häc hä ®a ra ph³m trï “Ých lîi giíi h¹n’’v¯ “gi¸ trÞ Ých lîi giíi h¹n““:
+Ých lîi giíi h¹n :Karl Menger chØ ra r»ng cïng víi ®µ t¨ng lªn
cña vËt phÈm t¨ng lªn ,tho¶ m·n nhu cÇu vÒ sau cã Ých lîi Ýt h¬n vËt
tríc .Víi mét lîng vËt phÈm cuèi cïng l¯ “vËt phÈm giíi h¹n’’Ých lîi
cña nã lµ Ých lîi giíi h¹n.Nã quyÕt ®Þnh Ých lîi chung cña tÊt c¶ c¸c vËt
phÈm kh¸c nhau.
Nh- vËy Ých lîi giíi h¹n lµ Ých lîi cña vËt cuèi cïng ®ua ra tho¶ m·n
nhu cÇu, Ých lîi ®ã lµ nhá nhÊt ,nã quyÕt dÞnh tÊt c¶ c¸c vËt phÈm kh¸c.
+Gi¸ trÞ trao ®æi :NÕu A.Smith cho r»ng gi¸ trÞ trao ®æi lµ kh¸ch
quan th× M.Menger cho r»ng gi¸ trÞ trao ®æi lµ chñ quan .Theo
M.Menger ,së dÜ hai ng-êi trao ®æi s¶n phÈm cho nhau chØ v× c¶ hai tin
r»ng s¶n phÈm mµ m×nh bá ra ®èi víi m×nh ×t h¬n mµ s¶n phÈm m×nh thu
Lª thÞ quyªn
-4-
TiÓu luËn kinh tÕ chÝnh trÞ
vÒ .Nh- vËy khi trao ®æi c¸c c¸ nh©n tÝnh to¸n c¨n cø vµo nhu cÇu ,tøc lµ
so s¸nh gi÷a s¶n phÈm sÏ cã sau khi trao ®æi víi nhu cÇu cña b¶n th©n
.NÕu cã lîi anh ta míi trao ®æi .
Quan ®iÓm gi¸ trÞ cña K.Menger ®uîc Bohm Bwerk tiÕp tôc ph©n
tÝch ,«ng ®· ph©n lo¹i c¸c h×nh thøc gi¸ trÞ thµnh gi¸ trÞ kh¸ch quan vµ
gi¸ trÞ chñ quan vµ tõ ®ã Bohm Bwerk ph©n chia gi¸ trÞ sö dông vµ gi¸ trÞ
trao ®æi thµnh bèn lo¹i gi¸ trÞ :
+Gi¸ trÞ sö dông chñ quan
+Gi¸ trÞ trao ®æi chñ quan
+Gi¸ trÞ sö dông kh¸ch quan
+Gi¸ trÞ trao ®æi chñ quan
C¨n cø sù ph©n chia nµy lµ n¬i nhËn s¶n phÈm cña c¶i ®ã ®Õn tay ai
?
Theo nhµ kinh tÕ häc Von Wieser (1851-1926)gi÷a gi¸ trÞ vµ Ých lîi
cã sù t¸ch biÖt .Khi sè l-îng s¶n phÈm cµng t¨ng lªn ®Ó tho¶ m·n nhu
cÇu th× Ých lîi giíi h¹n cña nã cµng gi¶m xuèng .Do vËy ,gi¸ trÞ cña hµng
ho¸ cµng gi¶m ®i .Tõ ®ã ,«ng ®i ®Õn kÕt luËn :
“Muèn cã nhiÒu gi¸ trÞ ph¶i t¹o ra sù khan hiÕm .Khi s¶n phÈm
t¨ng lªn m·i th× Ých lîi giíi h¹n cã thÓ tiÕn tíi kh«ng .¤ng nãi r»ng ,lóc
®ã vËt chØ cã Ých lîi trõu t-îng chø kh«ng
cßn Ých lîi cô thÓ n÷a .Khi vËt cã Ých lîi trõu t-îng th× Ých lîi ®ã kh«ng t¹o ra gi¸ trÞ “
Theo Leon Walras :Quan ®iÓm gi¸ trÞ cña Leon Walras dùa trªn lý
thuyÕt gi¸ trÞ cña tr-êng ph¸i thµnh Viªn vµ lý thuyÕtkhan hiÕm cña
Auguste Walras .Theo A.Walras,khan hiÕm lµ
Lª thÞ quyªn
-5-
TiÓu luËn kinh tÕ chÝnh trÞ
mét quan niÖm kh¸ch quan theo ®ã, gi¸ trÞ ph¸t sinh tõ t×nh tr¹ng bÊt
c©n xøng gi÷a cung vµ cÇu. Mét vËt cã gi¸ trÞ khi cung nhá h¬n cÇu .NÕu
cung lín h¬n cÇu ,th× vËt ®ã trë lªn d- thõa ,mÊt gi¸ trÞ .KÕt hîp c¸c quan
®iÓm nµy Leon Walras cho r»ng :
“Gi² trÞ l¯ tÊt c° nh÷ng vËt h÷u h×nh hay v« h×nh ®ang ë trong t×nh
tr³ng khan hiÕm .C²c vËt ®ã cã Ých víi ta v¯ sè lîng cða vËt cã h³n’’.
1.1.2 Quan ®iÓm cña Mac vÒ gi¸ trÞ :
LÇn ®Çu tiªn gi¸ trÞ ®-îc xem xÐt nh- lµ quan hÖ s¶n xuÊt x· héi cña
nh÷ng ng-êi s¶n xuÊt hµng ho¸ cßn hµng ho¸ lµ nh©n tè tÕ bµo cña x·
héi t- s¶n .
M¸c ph©n tÝch tÝnh chÊt hai mÆt cña lao ®éng s¶n xuÊt hµng ho¸ lµ
lao ®éng cô thÓ vµ lao ®éng trõu t-îng , lao ®éng t- nh©n vµ lao ®éng x·
héi . ChØ râ lao ®éng trõu t-îng t¹o ra gi¸ trÞ hµng ho¸ .M¸c ®Þnh nghÜa
l-îng gi¸ trÞ hµng ho¸ ®-îc ®o b»ng thêi gian lao ®éng x· héi cÇn thiÕt ,
phª ph¸n c¸c quan ®iÓm ®i tr-íc. M¸c lµ ng-êi ®Çu tiªn ph¸t hiÖn ra tÝnh
hai mÆt cña lao ®éng s¶n xuÊt hµng ho¸ . Trªn c¬ së ph¸t hiÖn nµy , M¸c
®· thùc hiÖn mét cuéc c¸ch m¹ng trong khoa häc kinh tÕ chÝnh trÞ . ¤ng
viÕt “ T«i lµ ng-êi ®Çu tiªn ph¸t hiÖn ra tÝnh hai mÆt cña lao ®éng s¶n
xuÊt hµng ho¸ vµ khoa häc kinh tÕ chÝnh trÞ xoay quanh ®iÓm n¯y“ . Tõ
®ã , «ng v¹ch ra trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt , lao ®éng cô thÓ b¶o tån vµ di
chuyÓn gi¸ trÞ cò (c) vµo trong s¶n phÈm míi, lao ®éng trõu t-îng t¹o ra
gi¸ trÞ míi (v+m). Vµ toµn bé gi¸ trÞ hµng ho¸ bao gåm c+v+m. §iÒu
nµy D.Ricardo kh«ng v-ît ®-îc . Trªn c¬ së lý thuyÕt gi¸ trÞ- lao ®éng ,
M¸c gi¶i quyÕt hÖ thèng c¸c ph¹m trï vµ quy luËt kinh tÕ kh¸c.
1.1.3 Yªu cÇu cña quy luËt gi¸ trÞ :
Lª thÞ quyªn
-6-
TiÓu luËn kinh tÕ chÝnh trÞ
Yªu cÇu chung :s¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng ho¸ ph¶i dùa trªn c¬ së
thêi gian lao ®éng x· héi cÇn thiÕt .
Yªu cÇu cô thÓ :
Trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸ ,mçi ng-êi s¶n x-Êt tù quyÕt ®Þnh
hao phÝ lao ®éng c¸ biÖt cña m×nh nh-ng gi¸ trÞ cña hµng ho¸ kh«ng
ph¶i d-îc quyÕt ®Þnh bëi hao phÝ lao ®éng cña tõng ng-êi s¶n xuÊt hµng
ho¸ ,mµ bëi hao phÝ lao ®éng x· héi cÇn thiÕt .V× vËy,muèn b¸n ®-îc
hµng ho¸ ,bï ®¾p ®-îc chi phÝ vµ cã l·i ,ng-ßi s¶n xuÊt ph¶i ®iÒu chØnh
lµm cho hao phÝ lao ddoongj c¸ biÖt cña m×nh phï hîp vêi møc chi phÝ
x· héi chÊp nhËn ®-îc .
Trao ®æi hµng ho¸ còng ph¶i dùa trªn c¬ së hao phÝ lao ®éng x·
héi cÇn thiÕt cã nghÜa lµ trao ®æi theo nguyªn t¾c ngang gi¸ .
Sù vËn ®éng cña quy luËt gi¸ trÞ th«ng qua sù vËn ®éng cña gi¸
c¶ hµng ho¸ .V× gi¸ trÞ lµ c¬ së cña gi¸ c¶ nªn tr-íc hÕt gi¸ c¶ phô thuéc
vµo gi¸ trÞ. Hµng ho¸ nµo nhiÒu gi¸ trÞ th× gi¸ c¶ cña nã sÏ cao vµ ng-îc
l¹i .Trªn thÞ tr-êng ,ngoµi gi¸ trÞ ,gi¸ c¶ cßn phô thuéc vµo c¸c nh©n tè
:C¹nh tranh ,cung cÇu ,søc mua cña ®ång tiÒn .Sù t¸c ®éng cña c¸c nh©n
tè nµy lµm cho gi¸ c¶ cña hµng ho¸ trªn thÞ
tr-êng t¸ch rêi víi gi¸ trÞ vµ lªn xuèng xoay quanh trôc gi¸ trÞ cña nã .Sù
vËn ®éng
gi¸ c¶ thÞ tr-êng xoay quanh trôc gi¸ trÞ cña nã chÝnh lµ c¬ chÕ ho¹t ®éng
cña quy luËt gi¸ trÞ .Th«ng qua sù vËn ®éng cña gi¸ c¶ thÞ tr-êng mµ quy
luËt gi¸ trÞ ph¸t huy t¸c dông.
1.2 BiÓu hiÖn ho¹t ®éng cña quy luËt gi¸ trÞ trong ®iÒu kiÖn tù do
c¹nh tranh vµ trong ®iÒu kiÖn ®éc quyÒn
Lª thÞ quyªn
-7-
TiÓu luËn kinh tÕ chÝnh trÞ
1.2.1. BiÓu hiÖn ho¹t ®éng cña quy luËt gi¸ trÞ trong ®iÒu kiÖn tù do
c¹nh tranh
Tù do c¹nh tranh lµ tù do di chuyÓn t- b¶n tõ ngµnh nµy sang
nghµnh kh¸c, tøc lµ tù ph¸t ph©n phèi t- b¶n (C vµ v)vµo c¸c nghµnh s¶n
xuÊt kh¸c nhau nªn h×nh thµnh tû suÊt lîi nhuËn kh¸c nhau .Trong c¹nh
tranh cã sù ganh ®ua ®Êu tranh vÒ kinh tÕ gi÷a nh÷ng ng-êi s¶n xuÊt víi
nhau ,gi÷a nh÷ng ng-êi s¶n xuÊt víi nh÷ng ng-êi tiªu dïng hµng ho¸
dÞch vô nh»m dµnh ®-îc nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi trong s¶n xuÊt vµ tiªu
thô hµng ho¸ cã sù kh¸c nhau vÒ ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt nªn chi phÝ lao ®éng
c¸ biÖt cña s¶n xuÊt hµng ho¸ cã sù kh¸c nhau ®Ó dµnh ®-îc c¸c ®iÒu
kiÖn thuËn lîi trong s¶n xuÊt vµ tiªu thô s¶n phÈm ph¶i c¹nh tranh nhau
nh-ng c¸c ®iÒu kiÖn thuËn lîi trong s¶n xuÊt vµ tiªu thô s¶n phÈm lu«n
biÕn ®éng nªn c¹nh tranh diÔn ra liªn tôc .Do ®ã trong tù do c¹nh tranh
quy luËt gi¸ trÞ ®-îc biÓu hiÖn thµnh quy luËt gi¸ c¶ s¶n xuÊt.
1.2.2BiÓu hiÖn ho¹t ®éng cña quy luËt gi¸ trÞ trong ®iÒu kiÖn ®éc
quyÒn :
§éc quyÒn lµ biÓu hiÖn míi, mang nh÷ng quan hÖ míi nh-ng nã
kh«ng v-ît ra khái quy luËt gi¸ trÞ cña chñ nghÜa t- b¶n, mµ chØ lµ sù tiÕp
tôc më réng, ph¸t triÓn nh÷ng xu h-íng s©u s¾c nhÊt cña chñ nghÜa tb¶n vµ cña nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ nãi chung,lµm cho c¸c quy luËt cña
nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ vµ cña chñ nghÜa t- b¶n cã nh÷ng biÓu hiÖn míi .
-Do chiÕm ®-îc vÞ trÝ ®éc quyÒn nªn c¸c tæ chøc ®éc quyÒn ®· ¸p
®Æt gi¸ c¶ ®éc quyÒn; gi¸ c¶ ®éc quyÒn thÊp khi mua,gi¸ c¶ ®éc quyÒn
cao khi b¸n .Tuy nhiªn, ®iÒu ®ã kh«ng cã nghÜa lµ trong giai ®o¹n ®Õ
quèc chñ nghÜa quy luËt gi¸ trÞ kh«ng cßn ho¹t ®éng .VÒ thùc chÊt, gi¸
Lª thÞ quyªn
-8-
TiÓu luËn kinh tÕ chÝnh trÞ
c¶ ®éc quyÒn vÉn kh«ng tho¸t ly vµ phñ ®Þnh c¬ së cña nã lµ gi¸ trÞ .C¸c
tæ chøc ®éc quyÒn thi hµnh chÝnh s¸ch gi¸ c¶ ®éc quyÒn ch¼ng qua lµ
chiÕm ®o¹t mét phÇn gi¸ trÞ cña nh÷ng ng-êi kh¸c .NÕu xem xÐt trong
toµn bé hÖ thèng kinh tÕ t- b¶n chñ nghÜa th× tæng sè gi¸ c¶ vÉn b»ng
tæng sè gi¸ trÞ .Nh- vËy trong giai ®o¹n ®Õ quèc chñ nghÜa quy luËt gi¸
trÞ biÓu hiÖn thµnh quy luËt gi¸ c¶ ®éc quyÒn.
Gi¸ c¶ ®éc quyÒn b»ng chi phÝ s¶n xuÊt céng víi lîi nhuËn ®éc quyÒn
. Gi¸ c¶ ®éc quyÒn th-êng cao h¬n gi¸ trÞ cña hµng ho¸ . Do n¾m ®-îc
vai trß ®éc quyÒn trong mét ngµnh s¶n xuÊt nhÊt ®Þnh nªn tËp ®oµn cã
thÓ tù ý quyÕt ®Þnh gi¸ b¸n trªn thÞ tr-êng , nhê ®ã mµ thu ®-îc lîi
nhuËn ®éc quyÒn . Lîi nhuËn ®éc quyÒn b»ng lîi nhuËn b×nh qu©n céng
víi mét sè lîi nhuËn kh¸c do ®Þa vÞ thèng trÞ cña c¸c tËp ®oµn ®éc quyÒn.
C¬ chÕ thÞ tr-êng tù do c¹nh tranh vµ c¬ chÕ ®éc quyÒn t- nh©n ®Òu cã
nh÷ng mÆt tÝch cùc vµ tiªu cùc . Khi tr×nh ®é x· héi ho¸ cña lùc l-îng
s¶n xuÊt ®· v-ît khái giíi h¹n ®iÒu tiÕt cña c¬ chÕ thÞ tr-êng vµ ®éc
quyÒn t- nh©n th× tÊt yÕu ®ßi hái ph¶i ®-îc bæ sung b»ng sù ®iÒu tiÕt cña
Nhµ n-íc. C¬ chÕ ®iÒu tiÕt kinh tÕ cña chñ nghÜa t- b¶n ®éc quyÒn Nhµ
n-íc lµ sö dông hîp c¶ ba c¬ chÕ: thÞ tr-êng, ®éc quyÒn t- nh©n vµ ®iÒu
tiÕt cña Nhµ n-íc nh»m ph¸t huy mÆt tÝch cùc vµ h¹n chÕ mÆt tiªu cùc
trong c¬ chÕ.
1.3 Vai trß cña quy luËt gi¸ trÞ trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng
*)§iÒu tiÕt l-u th«ng hµng ho¸
§iÒu tiÕt s¶n xuÊt :ng-êi s¶n xuÊt ,s¶n xuÊt ra c¸i g× ,s¶n xuÊt b»ng
c«ng nghÖ g× ,s¶n xuÊt cho ai ,môc ®Ých cña hä lµ thu nhiÒu l·i .Dùa vµo
sù biÕn ®éng cña gi¸ c¶ thÞ tr-êng do t¸c ®éng cña cung cÇu ng-êi ta biÕt
Lª thÞ quyªn
-9-
TiÓu luËn kinh tÕ chÝnh trÞ
hµng nµo ®ang thiÕu ®ang thõa tõ ®ã ng-êi s¶n xuÊt sÏ më réng s¶n xuÊt
thu nhiÒu l·i thËm chÝ ®ãng cöa nh÷ng mÆt hµng Õ thõa gi¸ thÊp
KÕt qña :C¸c yÕu tè s¶n xuÊt nh- t- liÖu s¶n xuÊt ,søc lao ®éng ,tiÒn
vèn ®-îc chuyÓn tõ nghµnh nµy sang nghµnh kh¸c lµm cho quy m«
nghµnh nµy më réng nghµnh kia thu hÑp .
Quy luËt gi¸ trÞ ®iÒu tiÕt quy lu¹t l-u th«ng ,hµng hãa bao giê còng
vËn ®éng tõ n¬i gi¸ thÊp ®Õn n¬i gi¸ cao, quy luËt gi¸ trÞ cã t¸c dông ®iÒu
tiÕt sù vËn ®éng ®ã ®Ó ph©n phèi nguån hµng ho¸ hîp lý h¬n gi÷a c¸c
vïng ,gi÷a cung vµ cÇu.
Nh- vËy sù biÕn ®éng cña gi¸ c¶ trªn thÞ tr-êng kh«ng nh÷ng chØ râ
sù biÕn ®éng vÒ kinh tÕ ,mµ cßn t¸c ®éng ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ hµng ho¸ .
*) KÝch thÝch c¶i tiÕn kü thuËt ,hîp lý ho¸ s¶n xuÊt t¨ng n¨ng xuÊt
lao ®éng, lùc l-îng s¶n xuÊt x· héi ph¸t triÓn nhanh
Trong nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ ,mçi ng-êi s¶n xuÊt hµng ho¸ lµ
mét chñ thÓ kinh tÕ ®éc lËp ,tù quyÕt ®Þnh s¶n xuÊt kinh doanh cña m×nh
.Ng-êi s¶n xuÊt nµo còng muèn m×nh thu lîi nhuËn, muèn vËy ng-êi s¶n
xuÊt ph¶i t×m mäi c¸ch kü thuËt s¶n xuÊt n©ng cao tr×nh ®é tay nghÒ ,sö
dông thµnh tùu míi khoa häc kü thuËt vµo s¶n xuÊt viÖc c¶i tiÕn c«ng t¸c
tæ chøc qu¶n lý s¶n xuÊt vµ thùc hµnh tiÕt kiÖm ®Ó lµm gi¸ trÞ c¸ biÖt thÊp
nhÊt so víi gi¸ trÞ cña hµng. Ngoµi ra hä cßn ph¶i th-êng xuyªn c¶i tiÕn
chÊt l-îng mÉu m· hµng ho¸ cho phï hîp víi nhu cÇu thÞ hiÕu cña
ng-êi tiªu dïng .Cßn ph¶i c¶i tiÕn l-u th«ng b¸n hµng ®Ó tiÕt kiÖm phÝ
l-u th«ng vµ tiªu thÞ s¶n phÈm nhanh ,sù c¹nh tranh quyÕt liÖt cµng thóc
®Èy qu¸ tr×nh nµy diÔn ra m¹nh mÏ h¬n, mang tÝnh x· héi. KÕt qu¶ lµ lùc
l-îng s¶n xuÊt x· héi ®-îc thóc ®Èy ph¸t triÓn m¹nh mÏ .
Lª thÞ quyªn
-10-
TiÓu luËn kinh tÕ chÝnh trÞ
*) Thùc hiÖn sù lùa chän tù nhiªn vµ ph©n ho¸ ng-êi s¶n xuÊt hµng
ho¸ thµnh kÎ giµu ng-êi nghÌo
Trong s¶n xuÊt hµng ho¸ nh÷ng ng-êi cã s¶n ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt
thuËn lîi cã tr×nh ®é cao cã vèn nhiÒu tøc cã l-îng lao ®éng hao phÝ c¸
biÖt kÕt tinh trong hµng ho¸ thÊp h¬n so víi l-îng lao ®éng cÇn thiÕt cña
x· héi, th× hä sÏ giµu, ng-îc l¹i nh÷ng ng-ßi kh«ng cã ®iÒu kiÖn trªn
hoÆc gÆp rñi ro dÉn ®Õn ph¸ s¶n,t¸c ®éng nµy ®µo th¶i c¸i yÕu kÐm kÝch
thÝch nh©n tè tÝch cùc ph©n ho¸ s¶n xuÊt thµnh nh÷ng ng-ßi giµu vµ
nghÌo t¹o ®iÒu kiÖn cho sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn nÒn s¶n xuÊt lín hiÖn ®¹i.
CH¦¥NG 2
Thùc tr¹ng sù vËn dông quy luËt gi¸ trÞ ë n-íc
ta trong thêi gian qua vµ mét sè gi¶i ph¸p nh»m
vËn dông tèt h¬n quy luËt ë n-íc ta trong thêi
gian tíi
2.1 Thùc tr¹ng sù vËn dông quy luËt gi¸ trÞ ë n-íc ta trong thêi gian
qua
2.1.1 Tõ n¨m 1986 vÒ tr-íc
NÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®· tr¶i qua nhiÒu giai ®o¹n kh¸c nhau , quy luËt
gi¸ trÞ ®-îc ¸p dông theo nhiÒu c¸ch kh¸c nhau phï hîp ®Æc ®iÓm cña
tõng thêi k×. Nhµ n-íc ®iÒu khiÓn nÒn kinh tÕ b»ng hÖ thèng ph¸p lÖnh
vÒ sè l-îng , vÒ thu nhËp ,vÒ nép ng©n s¸ch , vÒ vèn vµ l·i suÊt tÝn dông
… Gi¸ c¶ do Nhµ n-íc quyÕt ®Þnh .Thùc chÊt còng lµ mét chØ tiªu ph¸p
Lª thÞ quyªn
-11-
TiÓu luËn kinh tÕ chÝnh trÞ
lÖnh mµ gi¸ c¶ l¹i lµ biÓu hiÖn cña quy luËt gi¸ trÞ . ChÝnh v× vËy cã thÓ
nãi trong thêi kú nµy quy luËt gi¸ trÞ ®-îc ¸p dông mét c¸ch cøng nh¾c ,
¸p ®Æt vµo nÒn kinh tÕ th«ng qua viÖc ®Þnh gi¸ theo nh÷ng chØ tiªu cã s½n
mµ kh«ng ®Ó ý ®Õn thùc tr¹ng cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam . Nh÷ng n¨m
1964 , ë miÒn B¾c, hÖ thèng gi¸ ®-îc sù chØ ®¹o cña Nhµ n-íc ®· ®-îc
h×nh thµnh trªn c¬ së lÊy gi¸ thãc s¶n xuÊt trong n-íc lµm c¨n cø x¸c
®Þnh gi¸ chuÈn vµ tû lÖ trao ®æi hiÖn vËt . HÖ thèng gi¸ nµy vÒ c¬ b¶n
®-îc thùc hiÖn cho ®Õn n¨m 1980, trong khi ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt , l-u
th«ng, thÞ tr-êng trong n-íc vµ quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i ®· cã nh÷ng
thay ®æi lín. HÖ thèng gi¸ chØ ®¹o cña Nhµ n-íc ngµy cµng thÊp xa so
víi gi¸ thÞ tr-êng tù do lµm rèi lo¹n ph©n phèi l-u th«ng , g©y khã kh¨n
cho ng©n s¸ch Nhµ n-íc. ViÖc duy tr× hÖ thèng gi¸ nµy chñ yÕu lµ sù
viÖn trî cña Trung Quèc, Liªn X« vµ c¸c n-íc §«n
c ®©y. Suèt thêi k× Nhµ n-íc chØ ®¹o gi¸ cho ®Õn tr-íc c¶i c¸ch gi¸ n¨m
1991 , trªn thÞ tr-êng cã hai hÖ thèng gi¸ : gi¸ chØ ®¹o cña Nhµ n-íc ¸p
dông trªn thÞ tr-êng cã tæ chøc vµ gi¸ thÞ tr-êng tù do biÕn ®éng theo
quan hÖ cung cÇu. §Æc ®iÓm cña gi¸ chØ ®¹o lµ kh«ng chó ý ®Õn quan hÖ
cung-cÇu vµ gÇn nh- bÊt biÕn.
Nh÷ng n¨m 1975, sau ngµy MiÒn Nam ®-îc gi¶i phãng , cïng víi qu¸
tr×nh thèng nhÊt ®Êt n-íc vÒ chÝnh trÞ vµ qu©n sù , viÖc thèng nhÊt vÒ thÓ
chÕ kinh tÕ còng ®-îc xóc tiÕn. Qu¸ tr×nh thèng nhÊt vÒ thÓ chÕ kinh tÕ
trong c¶ n-íc , trªn thùc tÕ lµ sù dËp khu«n gÇn nh- toµn bé thÓ chÕ kinh
tÕ ®· tån t¹i tr-íc ®ã ë miÒn B¾c. Nh- vËy, lÞch sö ph¸t triÓn kinh tÕ n-íc
ta mét lÇn n÷a l¹i lÆp l¹i thêi kú tr× trÖ, b¶o thñ, ®¸ng lÏ ph¶i më ra mét
Lª thÞ quyªn
-12-
TiÓu luËn kinh tÕ chÝnh trÞ
thêi k× míi , ph¸t huy cao ®é c¸c ®éng lùc nÒn kinh tÕ hµng ho¸ vµ lµm
cho chóng trë thµnh ®ßn bÈy m¹nh mÏ thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ®i lªn.
§Êt n-íc thèng nhÊt ®· t¹o niÒm phÊn khëi l¹c quan c¶ vÒ chÝnh trÞ x·
héi vµ kinh tÕ. Tuy nhiªn nh÷ng khã kh¨n míi còng xuÊt hiÖn. Tr-íc hÕt
lµ sù thiÕu hôt nguån tµi trî , sù bïng næ vÒ tiªu dïng, vÒ c«ng ¨n viÖc
lµm ®· bÞ dån nÐn qua nhiÒu n¨m chiÕn tranh. C¸c tæ chøc kinh tÕ quèc
doanh ®Þa ph-¬ng mäc lªn nhanh chãng , bé m¸y hµnh chÝnh kinh tÕ tõ
trung -¬ng ®Õn tØnh, huyÖn , x· ®· qu¸ nhiÒu t¹o ra t×nh tr¹ng thõa ng-êi
thiÕu viÖc viÖc lµm nghiªm träng. Trong kinh tÕ quèc doanh vµ trong bé
m¸y Nhµ n-íc h×nh thµnh hÖ thèng quan liªu mµ cho ®Õn ngµy nay vÉn
cßn lµ g¸nh nÆng ®èi víi toµn bé nÒn kinh tÕ. ViÖc duy tr× chÝnh s¸ch tµi
chÝnh , tÝn dông , chÝnh s¸ch gi¸ c¶ vµ tiÒn l-¬ng theo kiÓu cÊp ph¸t ,
giao nép hiÖn vËt b×nh qu©n cña nÒn kinh tÕ thêi chiÕn g©y ra t¸c h¹i
nghiªm träng ®èi víi nÒn kinh tÕ.
Trong thêi kú nµy ®êi sèng cña n«ng d©n , c«ng nh©n , viªn chøc , lùc
l-îng vò trang gi¶m sót nghiªm träng. Thùc tr¹ng kinh tÕ ®ã ®· lµm lung
lay c¸c t- t-ëng cæ ®iÓn vµ lµm xuÊt hiÖn nh÷ng ý t-ëng c¶i t¹o ®Çu tiªn
mét sè lÜnh vùc kinh tÕ nãng báng nhÊt nh- chÝnh s¸ch gi¸ c¶ , c¬ chÕ kÕ
ho¹ch ho¸ chÝnh s¸ch tµi chÝnh , chÝnh s¸ch ®Çu t- vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ
quèc d©n. Héi nghÞ trung -¬ng §¶ng lÇn thø 6 ®· n©ng cao hiÖu qu¶ kinh
tÕ vµ h¹n chÕ mét b-íc c¬ chÕ qu¶n lý hµnh chÝnh tËp trung, chó ý h¬n
®Õn s¶n xuÊt c«ng nghiÖp nhá , s¶n xuÊt hµng tiªu dïng vµ thõa nhËn
kinh tÕ t- nh©n vµ thÞ tr-êng tù do nh- mét thµnh phÇn cña nÒn kinh tÕ
quèc d©n.Tuy nhiªn , nÒn kinh tÕ quèc doanh vÉn cßn khã kh¨n , tr× trÖ,
s¶n xuÊt tiÕp tôc gi¶m sót. Cuèi n¨m 1980, chÝnh phñ ®· ®-a ra quyÕt
Lª thÞ quyªn
-13-
TiÓu luËn kinh tÕ chÝnh trÞ
®Þnh 96 CP vÒ b·i bá chÕ ®é giao nghÜa vô nép n«ng s¶n theo gi¸ thÊp vµ
chuyÓn sang thu mua theo hîp ®ång kinh tÕ hai chiÒu. ChÝnh s¸ch nµy
ch-a ph¸t huy t¸c dông ngay trong n¨m 1980 mµ ph¶i sau ®ã mét n¨m
míi thùc sù cã t¸c ®éng tèt .
2.1.2 Sau n¨m 1986 ®Õn nay
*) Sù vËn hµnh gi¸ c¶ thÞ tr-êng
Gi¸ c¶ thÞ tr-êng lµ sù biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña gi¸ trÞ thÞ tr-êng cña
hµng ho¸
Gi¸ c¶ thÞ tr-êng cã nh÷ng chøc n¨ng chñ yÕu sau ®©y:
+ Chøc n¨ng th«ng tin: Nh÷ng th«ng tin vÒ gi¸ c¶ thÞ tr-êng cho
ng-êi s¶n xuÊt biÕt ®-îc t×nh h×nh s¶n xuÊt trong c¸c ngµnh, biÕt ®-îc
t-¬ng quan cung vµ cÇu, biÕt ®-îc sù khan hiÕm ®«Ý víi c¸c lo¹i hµng
ho¸. Nhê ®ã mµ ®¬n vÞ kinh tÕ cã liªn quan ra ®-îc nh÷ng quyÕt ®Þnh
thÝch hîp. Nh- vËy nh÷ng th«ng tin vÒ gi¸ c¶ ®iÒu chØnh h-íng s¶n xuÊt
vµ quy m« s¶n xuÊt , tõ ®ã ®iÒu chØnh c¬ cÊu s¶n xuÊt s¶n phÈm phï hîp
víi nhu cÇu cña x· héi.
+ Chøc n¨ng ph©n bè c¸c nguån lùc kinh tÕ: Sù biÕn ®éng cña gi¸ c¶
sÏ dÉn ®Õn sù biÕn ®éng trong ph©n bè c¸c nguån lùc kinh tÕ. Nh÷ng
ng-êi s¶n xuÊt sÏ chuyÓn vèn tõ n¬i gi¸ c¶ thÊp, do ®ã lîi nhuËn thÊp
®Õn n¬i cã gi¸ c¶ hµng ho¸ cao , do ®ã lîi nhuËn cao , tøc lµ c¸c nguån
lùc sÏ ®-îc chuyÓn ®Õn n¬i mµ chóng ®-îc sö dông víi hiÖu qu¶ cao
nhÊt , c©n ®èi gi÷a tæng cung vµ tæng cÇu .
+ Chøc n¨ng thóc ®Èy tiÕn bé kü thuËt: §Ó cã thÓ c¹nh tranh ®-îc vÒ
gi¸ c¶ , buéc nh÷ng ng-êi s¶n xuÊt ph¶i gi¶m s¶n phÈm ®Õn møc tèi
thÞªñ b»n c¸ch ¸p dông kü thuËt vµ c«ng nghÖ tiªn tiÕn . Do ®ã thóc ®Èy
Lª thÞ quyªn
-14-
TiÓu luËn kinh tÕ chÝnh trÞ
sù tiÕn bé kü thuËt , c«ng nghÖ vµ sù ph¸t triÓn lùc l-îng s¶n xuÊt .
Ngoµi ra gi¸ c¶ cßn thùc hiÖn chøc n¨ng ph©n phèi l¹i .
Do ®ã viÖc chuyÓn sang c¬ chÕ mét gi¸ - gi¸ c¶ thÞ tr-êng dèi víi tÊt
c¶ c¸c lo¹i hµng ho¸ , chØ trõ mét sè rÊt Ýt hµng ho¸ do nhµ n-íc ®Þnh
gi¸ lµ b-íc chuyÓn cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh tõ c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp
trung bao cÊp sang c¬ chÕ thÞ tr-êng ë n-íc ta .
Tuy nhiªn gi¸ c¶ thÞ tr-êng cßn phô thuéc vµo c¸c nh©n tè sau :
+ Gi¸ c¶ thÞ tr-êng: gi¸ c¶ thÞ tr-êng lµ kÕt qu¶ cña sù c©n b»ng c¸c
gi¸ trÞ c¸ biÖt cña hµng ho¸ trong cïn mét ngµnh th«ng qua c¹nh tranh.
C¹nh tranh trong néi bé ngµnh dÉn ®Õn h×nh thµnh mét gi¸ trÞ x· héi
trung b×nh . Tuú thuéc vµo tr×nh ®é ph¸t triÓn cña søc s¶n xuÊt cña mçi
ngµnh mµ gi¸ trÞ thÞ tr-êng cã thÓ øng víi mét trong biÕn ¸p tr-êng hîp
sau :
. Tr-êng hîp 1: gi¸ trÞ thÞ tr-êng cña hµng ho¸ do gi¸ trÞ cña ®¹i bé
phËn hµng ho¸ ®-îc s¶n xuÊt ra trong ®iÒu kiÖn trung b×nh quyÕt ®Þnh.
§©y lµ tr-êng hîp phæ biÕn nhÊt .
. Tr-êng hîp 2: gi¸ trÞ thÞ tr-êng cña hµng ho¸ do gi¸ trÞ cña ®¹i bé
phËn hµng ho¸ ®-îc s¶n xuÊt ra trong ®iÒu kiÖn xÊu quyÕt ®Þnh .
. Tr-êng hîp 3 : gi¸ trÞ thÞ tr-êng hµng ho¸ do gi¸ trÞ cña ®¹i bé phËn
hµng ho¸ ®-îc s¶n xuÊt ra trong ®iÒu kiÖn tèt quyÕt ®Þnh .
+ Gi¸ trÞ (hay søc mua) cña tiÒn : Gi¸ trÞ thÞ tr-êng tû lÖ thuËn víi
gi¸ trÞ thÞ tr-êng cña hµng ho¸ vµ tû lÖ nghÞch víi gi¸ trÞ hay søc mua cña
tiÒn . Bëi vËy, ngay c¶ khi gi¸ trÞ thÞ tr-êng cña hµng ho¸ kh«ng ®æi th×
gi¸ c¶ hµng ho¸ vÉn cã thÓ biÕn ®æi do gi¸ trÞ cña tiÒn t¨ng lªn hay gi¶m
xuèng . Sù chªnh lÖch gi÷a gi¸ c¶ thÞ tr-êng vµ gi¸ trÞ thÞ tr-êng lµ hiÖn
Lª thÞ quyªn
-15-
TiÓu luËn kinh tÕ chÝnh trÞ
t-îng ®-¬ng nhiªn lµ vÎ ®Ñp cña c¬ chÕ thÞ tr-êng , cßn sù phï hîp gi÷a
chóng lµ sù ngÉu nhiªn.
+ Cung vµ cÇu : Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng , cung vµ cÇu lµ nh÷ng
lùc l-îng ho¹t ®éng trªn thÞ tr-êng . CÇu ®-îc biÓu hiÖn lµ nhu cÇu cña
x· héi vÒ hµng ho¸ ®-îc biÓu hiÖn trªn thÞ tr-êng ë mét møc gi¸ nhÊt
®Þnh , nã bÞ giíi h¹n bëi kh¶ n¨ng thanh to¸n cña d©n c- . Nãi cô thÓ h¬n
, cÇu lµ l-îng mét mÆt hµng mµ ng-êi mua muèn mua ë møc gi¸ nhÊt
®Þnh. Nh-ng nh©n tè ¶nh h-ëng tíi cÇu lµ thu nhËp trung b×nh cña ng-êi
tiªu dïng , quy m« thÞ tr-êng , gi¸ c¶ vµ t×nh tr¹ng cña hµng ho¸ kh¸c,
khÈu vÞ hay së thÝch , trong ®ã thu nhËp cña ng-êi tiªu dïng lµ quan
träng nhÊt .
Cung ®-îc biÓu hiÖn lµ toµn bé hµng ho¸ cã trªn thÞ tr-êng vµ cã thÓ
®-a ®Õn ngay thÞ tr-êng ë mét møc gi¸ nhÊt ®Þnh . Nãi cô thÓ h¬n cung
lµ l-îng mét mÆt hµng mµ ng-êi b¸n muèn ë møc gi¸ nhÊt ®Þnh . Nh-ng
nh©n tè ¶nh h-ëng tíi cung lµ s¶n phÈm s¶n xuÊt , ®©y lµ nh©n tè lín
nhÊt ¶nh h-ëng tíi cung , gi¸ c¶ vµ t×nh tr¹ng cña hµng ho¸ kh¸c.
Gi÷a cung vµ cÇu tån t¹i mét mèi quan hÖ biÖn chøng ; sù t¸c ®éng
gi÷a chóng h×nh thµnh nªn gi¸ c¶ c©n b»ng hay gi¸ c¶ thÞ tr-êng , gi¸ c¶
®ã kh«ng thÓ ®¹t ®-îc ngay , mµ ph¶i tr¶i qua mét thêi gian dao ®éng
quanh vÞ trÝ c©n b»ng . §ã lµ thùc chÊt cña lý thuyÕt cung cÇu.
Cung cÇu cã quan hÖ t-¬ng quan mËt thiÕt víi nhau cã nh÷ng chøc
n¨ng sau ®©y:
- T-¬ng quan cung vµ cÇu chØ râ s¶n xuÊt x· héi ®-îc ph¸t triÓn c©n
®èi ®Õn møc nµo . BÊt kú mét sù mÊt c©n ®èi nµo trong s¶n xuÊt ®Òu
®-îc ph¶n ¸nh vµo trong t-¬ng quan gi÷a cung vµ cÇu .
Lª thÞ quyªn
-16-
TiÓu luËn kinh tÕ chÝnh trÞ
- T-¬ng quan cung vµ cÇu ®iÒu chØnh gi¸ c¶ thÞ tr-êng , chÝnh x¸c
h¬n lµ ®iÒu chØnh sù chªnh lÖch gi÷a gi¸ c¶ thÞ tr-êng víi gi¸ trÞ thÞ
tr-êng . Sù biÕn ®æi cña t-¬ng quan cung vµ cÇu sÏ dÉn ®Õn sù lªn xuèng
cña gi¸ c¶ thÞ tr-êng , ng-îc l¹i gi¸ c¶ còng ¶nh h-ëng trë ®èi víi cung
vµ cÇu. CÇu biÕn ®æi ng-îc chiÒu vãi gi¸ c¶ thÞ tr-êng vµ cïng chiÒu víi
møc thu nhËp cßn cung biÕn ®æi ng-îc chiÒu víi gi¸ c¶ ®Çu ra , nh-ng
còng biÕn ®æi ng-îc chiÒu víi gi¸ c¶ ®Çu vµo .
Khi h-íng tíi tr¹ng th¸i c©n b»ng , cung vµ cÇu t¹o kh¶ n¨ng kh«i
phôc nh-ng c©n ®èi ®· bÞ ph¸ ho¹i trong nÒn kinh tÕ.
Tuy nhiªn sù c©n b»ng cung cÇu lµ t¹m thêi , sù kh«ng c©n b»ng
gi÷a cung vµ cÇu lµ th-êng xuyªn. v× cung vµ cÇu vèn chÞu ¶nh h-ëng
cña nhiÒu nh©n tè , mµ c¸c nh©n tè nµy lu«n lu«n biÕn ®æi , nªn cung vµ
cÇu th-êng xuyªn lµ kh«ng c©n b»ng . ChÝnh ®iÒu nµy ®· h×nh thµnh qu¸
tr×nh t¸c ®éng lÉn nhau gi÷a cung cÇu gi¸ c¶ ; qu¸ tr×nh nµy ®-a ®Õn sù
c©n b»ng t¹m thêi gi÷a cung vµ cÇu.
Nh- vËy tr¹ng th¸i c©n b»ng cung cÇu lµ do qu¸ tr×nh mÊt c©n b»ng
h×nh thµnh.
- Cung vµ cÇu ®¶m b¶o mèi liªn hÖ gi÷a kh©u ®Çu vµ kh©u cuèi cña
qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt , tøc lµ mèi quan hÖ gi÷a s¶n xuÊt vµ tiªu dïng ,
®ång thêi quan hÖ cung vµ cÇu cßn biÓu hiÖn quan hÖ vÒ lîi Ých gt÷a
ng-êi s¶n xuÊt vµ ng-êi tiªu dïng , gi÷a ng-êi b¸n vµ ng-êi mua.
+ C¹nh tranh trªn thÞ tr-êng : C¹nh tranh lµ mét kh¸i niÖm réng,
kh«ng nh÷ng tån t¹i trong lÜnh vùc kinh tÕ mµ cßn tån t¹i trong lÜnh vùc
x· héi . Trong kinh tÕ thÞ tr-êng c¸c chñ thÓ hµnh vi kinh tÕ v× lîi Ých
riªng cña b¶n th©n m×nh mµ tiÕn hµnh c¹nh tranh víi nhau . C¹nh tranh
Lª thÞ quyªn
-17-
TiÓu luËn kinh tÕ chÝnh trÞ
®-îc hiÓu lµ sù ®Êu tranh gi÷a c¸c chñ thÓ hµnh vi kinh tÕ nh»m dµnh lîi
Ých tèi ®a cho m×nh . C¹nh tranh lµ yÕu tè c¬ b¶n cña c¬ chÕ thÞ tr-êng .
Nã lµ hiÖn t-îng tù nhiªn , tÊt yÕu cña kinh tÕ thÞ tr-êng , ë ®©u cã s¶n
xuÊt vµ trao ®æi hµng ho¸ th× ë ®ã cã c¹nh tranh.
Vai trß cña c¹nh tranh ®-îc hiÓu qua c¸c chøc n¨ng cña nã :
_ C¹nh tranh lµ c¬ chÕ ®iÒu chØnh linh ho¹t s¶n xuÊt x· héi vµ do ®ã
lµm cho sù ph©n bè c¸c nguån lùc kinh tÕ cña x· héi mét c¸ch tèi -u .
Môc ®Ých hoËt ®éng cña c¸c doanh nghiÖp lµ lîi nhuËn tèi ®a , do ®ã hä
sÏ ®Çu t- vµo n¬i cã lîi nhuËn cao, tøc lµ c¸c nguån lùc kinh tÕ cña x·
héi sÏ ®-îc chuyÓn ®Õn n¬i mµ chóng ®-îc sö dông víi hiÖu qu¶ cao
nhÊt.
- C¹nh tranh kÝch thÝch tiÕn bé kü thuËt, ¸p dông c«ng nghÖ míi vµo
s¶n xuÊt . Ng-êi s¶n xuÊt nµo vµ kü thuËt vµ c«ng nghÖ s¶n xuÊt tiªn tiÕn
sÏ th ®-îc lîi nhuËn siªu ng¹ch . Do ®ã c¹nh tranh lµ ¸p lùc ®èi víi
ng-êi s¶n xuÊt buéc hä ph¶i c¶i tiÕn kü thuËt nhê ®ã kü thuËt vµ c«ng
nghÖ cña toµn x· héi ®-îc ph¸t triÓn.
- C¹nh tranh gãp phÇn t¹o nªn c¬ së cho sù ph©n phèi thu nhËp lÇn
®Çu. Ng-êi s¶n xuÊt nµo cã n¨ng suÊt , chÊt l-îng hiÖu qu¶ cao sÏ cã thu
nhËp cao ; ®ång thêi th«ng qua c¹nh tranh nhu cÇu cña ng-êi tiªu dïng
®-îc ®¸p øng .
- C¹nh tranh th-êng x¶y ra m¹nh ®-îc yÕu thua, c¸c chñ thÓ hµnh vi
kinh tÕ thÝch øng víi thÞ tr-êng sÏ tån t¹i vµ ph¸t triÓn , ng-îc l¹i , c¸c
chñ thÓ hµnh vi kinh tÕ kh«ng thÝch øng víi thÞ tr-êng sÏ bÞ ®µo th¶i.
- C¹nh tranh cã nhiÒu lo¹i , tuú theo gãc ®é nghiªn cøu mµ ph©n chia
c¹nh tranh néi bé ngµnh vµ c¹nh tranh gt÷a c¸c ngµnh, c¹nh tranh gi÷a
Lª thÞ quyªn
-18-
TiÓu luËn kinh tÕ chÝnh trÞ
bªn mua vµ bªn b¸n ; c¹nh tranh gi¸ c¶ vµ c¹nh tranh phi gi¸ c¶ …§Ó
nghiªn cøu hiÖu lùc cña c¬ chÕ thÞ tr-êng ng-êi ta chó ý ®Õn c¹nh tranh
hoµn h¶o vµ c¹nh tranh kh«ng hoµn h¶o.
Do ®ã ®Ó ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ®Þnh h-íng x· héi chñ
nghÜa , chóng ta còng ph¶i t¹o ra m«i tr-êng c¹nh tranh b×nh ®¼ng gi÷a
c¸c doanh nghiÖp thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ .
Trong nh÷ng n¨m 1986,n-íc ta ®· cã hµng lo¹t nh÷ng cuéc c¶i c¸ch
nh»m ®-a nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn theo mét h-íng míi . §¶ng ta ®· th¼ng
th¾n nhËn biÕt vµ phª ph¸n nh÷ng sai lÇm trong nh÷ng chÝnh s¸ch kinh tÕ
thêi k× tr-íc ®©y. ViÖc ®æi míi nµy ®· b¾t ®Çu t¹o lËp nÒn mãng cho sù
chuyÓn biÕn tõ t- duy gi¸ c¶ phi thÞ tr-êng ®Õn t- duy gi¸ c¶ thÞ tr-êng.
Nã ®· tiÕn hµnh ®iÒu chØnh gi¸ ®Ó kÝch thÝch s¶n xuÊt , tiÕn tíi c¶i c¸ch
toµn bé hÖ thèng gi¸ cña Nhµ n-íc theo h-íng lµm cho gi¸ c¶ ph¶n ¸nh
®Çy ®ñ chi phÝ hîp lý vÒ s¶n xuÊt vµ l-u th«ng, ®¶m b¶o cho ng-êi s¶n
xuÊt thu ®-îc lîi nhuËn tho¶ ®¸ng. TiÕp tôc x©y dùng nÒn kinh tÕ nhiÒu
thµnh phÇn vµ ®æi míi qu¶n lý kinh tÕ, nç lùc ph¸t huy thÕ m¹nh cña c¸c
thµnh phÇn kinh tÕ , võa c¹nh tranh vïa hîp t¸c bæ sung cho nhau trong
nÒn kinh tÕ quèc d©n. §Ó thùc hiÖn ®-îc ®iÒu ®ã §¶ng ta quyÕt ®Þnh
khÈn tr-¬ng s¾p xÕp l¹i vµ ®æi míi qu¶n lý kinh tÕ quèc doanh , ph¸t
triÓn cã hiÖu qu¶ vµ n¾m nh÷ng lÜnh vùc , ngµnh then chèt ®Ó ph¸t huy
hiÖu qu¶ trong nÒn kinh tÕ. TiÕp tôc ®æi míi vµ kiÖn toµn kinh tÕ tËp thÓ
theo nguyªn t¾c tù nguyÖn, d©n chñ , b×nh ®¼ng ph¸t huy vµ kÕt hîp hµi
hoµ søc m¹nh cña tËp thÓ vµ x· viªn.
Bªn c¹nh ®ã kinh tÕ t- nh©n vÉn tiÕp tôc ph¸t triÓn trong c¸c lÜnh vùc
s¶n xuÊt theo sù qu¶n lý cña Nhµ n-íc. H-íng kinh tÕ t- b¶n t- nh©n
Lª thÞ quyªn
-19-
TiÓu luËn kinh tÕ chÝnh trÞ
ph¸t triÓn theo con ®-êng t- b¶n Nhµ n-íc d-íi nhiÒu h×nh thøc. Tõng
b-íc h×nh thµnh, më réng ®ång bé c¸c thÞ tr-êng hµng tiªu dïng, t- liÖu
s¶n xuÊt, dÞch vô…tiÕp tôc ®æi míi vµ hoµn thiÖn c«ng cô qu¶n lý vÜ m«
träng yÕu cña Nhµ n-íc. X©y dùng c¸c chÝnh s¸ch tµi chÝnh quèc gia vµ
thùc hiÖn c¶i c¸ch c¬ b¶n tµi chÝnh Nhµ n-íc theo h-íng thóc ®Èy khai
th¸c tiÒm n¨ng tù nhiªn cña c¸c tÇng líp nh©n d©n, võa tÝch tô vèn ë ®¬n
vÞ kinh tÕ võa ®¶m b¶o nguån vèn tËp trung cña Nhµ n-íc.
*) Sù h×nh thµnh gi¸ c¶ trong ®iÒu kiÖn ®éc quyÒn
- sù h×nh thµnh thÞ tr-êng nhµ n-íc víi viÖc nhµ n-íc chñ ®éng më
réng thÞ tr-êng trong n-íc b»ng viÖc bao mua s¶n phÈm cña c¸c xÝ
nghiÖp ®éc quyÒn th«ng qua nh÷ng hîp ®ång ®-îc kÝ kÕt ®· gióp t- b¶n
t- nh©n kh¾c phôc ®-îc mét phÇn khã kh¨n trong thêi k× khñng ho¶ng
thõa, gãp phÇn b¶o ®¶m cho qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt ®-îc diÔn ra b×nh
th-êng. C¸c hîp ®ång kÝ kÕt víi nhµ n-íc gióp cho c¸c tæ chøc ®éc
quyÒn t- nh©n võa tiªu thô ®-îc hµng ho¸ võa ®¶m b¶o lîi nhuËn æn
®Þnh võa kh¾c phôc ®-îc t×nh tr¹ng thiÕu nhiªn liÖu, nguyªn liÖu chiÕn
l-îc.
- sù tiªu thô cña nhµ n-íc ®-îc thùc hiÖn qua nh÷ng ®¬n ®Æt hµng
cña nhµ n-íc, quan träng h¬n c¶ lµ c¸c ®¬n ®Æt hµng qu©n sù do ng©n
s¸ch nhµ n-íc chi mçi ngµy mét t¨ng. C¸c hîp ®ång nµy ®¶m b¶o cho
c¸c ®éc quyÒn t- nh©n kiÕm ®-îc khèi l-îng lîi nhuËn lín vµ æn ®Þnh, v×
tû suÊt lîi nhuËn cña viÖc s¶n xuÊt nh÷ng hµng ho¸ ®ã cao h¬n h¼n lîi
nhuËn th«ng th-êng.
Trong c¬ chÕ thÞ tr-êng gi¸ c¶ n«ng phÈm kh«ng chØ ¶nh h-ëng ®Õn
møc thu nhËp, møc sèng cña ng-êi n«ng d©n mµ cßn ¶nh h-ëng ®Õn s¶n
Lª thÞ quyªn
-20-
- Xem thêm -