PhÇn më ®Çu
Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, loµi ng-êi kh«ng ngõng t×m
kiÕm nh÷ng m« h×nh thÓ chÕ kinh tÕ thÝch hîp ®Ò ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ - x· héi
cao. Mét trong nh÷ng m« h×nh thÓ chÕ kinh tÕ nh- thÕ lµ m« h×nh kinh tÕ thÞ
tr-êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n-íc. Kinh tÕ thÞ tr-êng lµ nÊc thang ph¸t triÓn
cao h¬n kinh tÕ h¯ng ho², khi m¯ c²c yÕu tè “®Çu v¯o” v¯ “®Çu ra” cña s°n
xuÊt ®Òu ®-îc thùc hiÖn th«ng qua thÞ tr-êng.
Sù ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt hµng ho¸ lµm cho ph©n c«ng lao ®éng x· héi
ngµy cµng s©u s¾c, chuyªn m«n ho¸, hiÖp t¸c ho¸ ngµy cµng t¨ng, mèi liªn hÖ
gi÷a c¸c ngµnh, c¸c vïng ngµy cµng chÆt chÏ.
H¬n n÷a, nh÷ng nhµ s¶n xuÊt kinh doanh muèn chiÕm ®-îc -u thÕ trªn
thÞ tr-êng ph¶i n¨ng ®éng, nh¹y bÐn, kh«ng ngõng c¶i tiÕn kü thuËt vµ hoÞp lý
ho¸ s¶n xuÊt. Tõ ®ã lµm t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng x· héi, thóc ®Èy lùc l-îng
s¶n xuÊt ph¸t triÓn.
Ph¸t triÓn s¶n xuÊt hµng ho¸ víi quy m« lín sÏ thóc ®Èy qu¸ tr×nh tÝch tô
vµ tËp trung s¶n xuÊt, më réng giao l-u kinh tÕ ë trong n-íc vµ n-íc ngoµi,
héi nhËp nÒn kinh tÕ thÕ giíi.
ViÖt Nam ®ang trong thêi kú qu¸ ®é lªn CNXH bá qua giai ®o¹n ph¸t
triÓn t- b¶n chñ nghÜa nªn c¬ së vËt chÊt kü thuËt cßn yÕu kÐm, l¹c hËu, kh¶
n¨ng c¹nh tranh h¹n chÕ. Trong khi ®ã, thÞ tr-êng thÕ giíi vµ khu vùc ®· ®-îc
ph©n chia bëi hÇu hÕt c¸c nhµ s¶n xuÊt vµ ph©n phèi lín. Ngay c¶ thÞ tr-êng
néi ®Þa cïng chÞu sù ph©n chia nµy.
XuÊt ph¸t tõ nhu cÇu thùc tÕ cña ®êi sèng kinh tÕ x· héi, ®Ó æn ®Þnh kinh
tÕ trong n-íc vµ héi nhËp quèc tÕ ta ph¶i x©y dùng mét nÒn kinh tÕ míi, mét
nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc së h÷u.
Ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr-êng cã vai trß rÊt quan träng, ®èi víi n-íc ta
muèn chuyÓn tõ s¶n xuÊt nhá lªn s¶n xuÊt lín x· héi chñ nghÜa th× ph¶i ph¸t
triÓn kinh tÕ thÞ tr-êng lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan. Qua ®©y em xin chän ®Ò tµi:
“NÒn kinh tÕ h¯ng ho¸ nhiÒu th¯nh phÇn theo ®Þnh híng XHCN ë
n-íc ta - Thùc tr¹ng v¯ mét sè gi°i ph¸p c¬ b°n“
1
Do tr×nh ®é vµ hiÓu biÕt cßn nhiÒu chÕ nªn trong qu¸ tr×nh lµm ®Ò ¸n
kh«ng thÓ tr¸nh khái thiÕt sãt. Em rÊt mong ®-îc sù chØ b¶o cña c¸c thÇy. Em
xin ch©n thµnh c¸m ¬n thÇy gi¸o ®· h-íng dÉn em hoµn thµnh tiÓu luËn nµy.
I/ C¬ së lý luËn cña viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu
thµnh phÇn trong thêi kú qu¸ ®é lªn CNXH nãi chung.
1. Lý luËn cña chñ nghÜa Mac- Lªnin vÒ sù ph¸t sinh ph¸t triÓn cña
s¶n xuÊt hµng ho¸.
1.1. Sù ra ®êi cña s¶n xuÊt hµng ho¸.
* Qu¸ tr×nh chuyÓn tõ s¶n xuÊt tù cung tù cÊp lªn s¶n xuÊt hµng ho¸ s¶n
xuÊt tù cung tù cÊp lµ kiÓu tæ chøc kinh tÕ ®Çu tiªn mµ loµi ng-êi sö dông ®Ó
gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ®Ó s¶n xuÊt c¸i g×, s¶n xuÊt nh- thÕ nµo, s¶n xuÊt cho ai.
S¶n xuÊt t- cung tù cÊp lµ kiÓu tæ chøc s¶n xuÊt mµ trong ®ã s¶n phÈm
cña ng-êi lao ®éng lµm ra ®-îc dïng ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu tiªu dïng cña néi
bé tõng hé gia ®×nh, tõng c«ng x· hay tõng c¸ nh©n riªng lÎ. S¶n xuÊt tù cung
tù cÊp cßn ®-îc gäi lµ s¶n xuÊt tù cÊp tù tóc hoÆc kinh tÕ tù nhiªn.
§©y lµ kiÓu tæ chøc s¶n xuÊt khÐp kÝn nªn nã th-êng g¾n víi sù b¶o thñ,
tr× trÖ, nhu cÇu thÊp, kü thuËt th« s¬ l¹c hËu. NÒn kinh tÕ tù nhiªn tån t¹i ë c¸c
giai ®o¹n ph¸t triÓn thÊp cña x· héi (c«ng x· nguyªn thñy, n« lÖ, phong kiÕn).
ë ViÖt Nam hiÖn nay, kinh tÕ tù nhiªn vÉn cßn tån t¹i ë vïng s©u, vïng
xa, vïng nói phÝa B¾c, T©y Nguyªn, ®ång bµo d©n téc thiÓu sè.
Tuy nhiªn, khi lùc l-îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn cao, ph©n c«ng lao ®éng
®-îc më réng th× dÇn dÇn xuÊt hiÖn trao ®æi hµng ho¸. Khi trao ®æi hµng ho¸
trë thµnh môc ®Ých th-êng xuyªn cña s¶n xuÊt th× s¶n xuÊt hµng ho¸ ra ®êi.
* S¶n xuÊt hµng ho¸.
S¶n xuÊt hµng ho¸ lµ mét kiÓu tæ chøc kinh tÕ mµ ë ®ã s¶n phÈm ®-îc
s¶n xuÊt ra ®Ó b¸n trªn thÞ tr-êng.
Trong kiÓu tæ chøc kinh tÕ nµy, toµn bé qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ph©n phèi trao ®æi - tiªu dïng; s¶n xuÊt ra c¸i g×, nh- thÕ nµo vµ cho ai ®Òu th«ng qua
viÖc mua b¸n, th«ng qua hÖ thèng thÞ tr-êng vµ do thÞ tr-êng quyÕt ®Þnh.
C¬ së kinh tÕ - x· héi cña sù ra ®êi vµ tån t¹i cña s¶n xuÊt hµng ho¸ lµ
ph©n c«ng lao ®éng x· héi vµ sù t¸ch biÖt vÒ kinh tÕ gi÷a ng-êi s¶n xuÊt nµy
2
vµ ng-êi s¶n xuÊt kh¸c do c¸c quan hÖ së h÷u kh¸c nhau vÒ t- liÖu s¶n xuÊt
quy ®Þnh.
Ph©n c«ng lao ®éng x· héi lµ viÖc ph©n chia ng-êi s¶n xuÊt vµo c¸c
ngµnh nghÒ kh¸c nhau cña x· héi. HoÆc nãi c¸ch kh¸c ®ã lµ chuyªn m«n ho¸
s¶n xuÊt.
Do ph©n c«ng lao ®éng, x· héi nªn mçi ng-êi chØ s¶n xuÊt mét hay mét
vµi s¶n phÈm nhÊt ®Þnh. Song, nhu cÇu s¶n xuÊt vµ tiªu dïng cña mäi ng-êi
®Òu cÇn cã nhiÒu lo¹i s¶n phÈm. V× vËy hä ®ßi hái ph¶i cã mèi liªn hÖ trao ®æi
s¶n phÈm cho nhau, phô thuéc vµo nhau.
Trong lÞch sö ®· diÔn ra 3 cuéc ph©n c«ng lín:
+ Ngµnh ch¨n nu«i t¸ch khái ngµnh trång trät.
+ Ngµnh thñ c«ng t¸ch ra khái ngµnh n«ng nghiÖp.
+ DÉn tíi xuÊt hiÖn ngµnh th-¬ng nghiÖp.
Ph©n c«ng lao ®éng x· héi lµ ®iÒu kiÖn cña s¶n xuÊt hµng ho¸. §iÒu kiÖn
thø hai cña s¶n xuÊt hµng ho¸ lµ sù t¸ch biÖt vÒ kinh tÕ gi÷a nh÷ng ng-êi s¶n
xuÊt do c¸c quan hÖ së h÷u kh¸c nhau vÒ t- liÖu s¶n xuÊt quy ®Þnh.
Dùa vµo ®iÒu kiÖn nµy mµ ng-êi chñ t- liÖu s¶n xuÊt cã quyÒn quyÕt ®Þnh
viÖc sö dông t- liÖu s¶n xuÊt vµnh÷ng s¶n phÈm do hä s¶n xuÊt ra. Nh- vËy
quan hÖ së h÷u kh¸c nhau vÒ t- liÖu s¶n xuÊt ®· chia rÏ ng-êi s¶n xuÊt, lµm hä
t¸ch biÖt nhau vÒ mÆt kinh tÕ.
Trong ®iÒu kiÖn ®ã ng-êi s¶n xuÊt nµy muèn sö dông s¶n phÈm cña
ng-êi s¶n xuÊt kh¸c th× ph¶i trao ®æi s¶n phÈm lao ®éng cho nhau. S¶n phÈm
lao ®éng trë thµnh hµng ho¸.
Khi s¶n phÈm lao ®éng trë thµnh hµng ho¸ th× ng-êi s¶n xuÊt trë thµnh
ng-êi s¶n hµng ho¸, lao ®éng cña ng-êi s¶n xuÊt hµng ho¸ võa cã tÝnh chÊt x·
héi, võa cã tÝnh chÊt t- nh©n, c¸ biÖt. TÝnh chÊt x· héi cña lao ®éng s¶n xuÊt
hµng ho¸ thÓ hiÖn ë chç do ph©n c«ng lao ®éng x· héi nªn s¶n phÈm lao ®éng
cña ng-êi nµy trë nªn cÇn thiÕt cho ng-êi kh¸c cÇn cho x· héi.
Cßn tÝnh chÊt t- nh©n c¸ biÖt thÓ hiÖn ë chç s¶n xuÊt ra c¸i g×, b»ng c«ng
cô nµo, ph©n phèi cho ai lµ c«ng viÖc c¸ nh©n cña chñ së h÷u vÒ t- liÖu s¶n
xuÊt, do hä ®Þnh ®o¹t. TÝnh chÊt x· héi cña lao ®éng s¶n xuÊt hµng ho¸ chØ
®-îc thõa nhËn khi hä t×m ®-îc ng-êi mua trªn thÞ tr-êng vµ b¸n ®-îc hµng
ho¸ do hä s¶n xuÊt ra.
3
V× vËy, lao ®éng cña ng-êi s¶n xuÊt hµng ho¸ bao hµm sù thèng nhÊt
gi÷a hai mÆt ®èi lËp lµ tÝnh chÊt x· héi vµ tÝnh chÊt c¸ nh©n, c¸ biÖt cña lao
®éng.
M©u thuÉn gi÷a tÝnh chÊt x· héi vµ tÝnh chÊt t- nh©n, c¸ biÖt cña lao ®éng
s¶n xuÊt hµng ho¸ lµ m©u thuÉn c¬ b¶n cña s¶n xuÊt hµng ho¸. §èi víi mçi
hµng ho¸ m©u thuÉn ®ã ®-îc gi¶i quyÕt trªn thÞ tr-êng. §ång thêi nã ®-îc t¸i
t¹o th-êng xuyªn víi t- c¸ch lµ m©u thuÉn cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nãi
chung. ChÝnh m©u thuÉn nµy lµ c¬ së cña khñng ho¶ng kinh tÕ s¶n xuÊt thõa.
S¶n xuÊt hµng ho¸ ra ®êi vµ ph¸t triÓn lµ mét qu¸ tr×nh lÞch sö l©u dµi.
§Çu tiªn lµ s¶n xuÊt hµng ho¸ gi¶n ®¬n dùa trªn kü thuËt thñ c«ng vµ l¹c hËu.
Nh-ng khi lùc l-îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn cao h¬n, s¶n xuÊt hµng ho¸ gi¶n ®¬n
chuyÓn thµnh s¶n xuÊt hµng ho¸ quy m« lín. Qu¸ tr×nh chuyÓn biÕn nµy diÔn
ra trong thêi kú qu¸ ®é tõ x· héi phong kiÕn sang x· héi t- b¶n.
* ThÞ tr-êng vµ c¬ chÕ thÞ tr-êng.
Ngµy nay s¶n xuÊt hµng ho¸ lµ kiÓu tæ chøc kinh tÕ - x· héi phæ biÕn ®Ó
ph¸t triÓn kinh tÕ cña mét quèc gia. S¶n xuÊt hµng ho¸ lu«n g¾n chÆt víi thÞ
tr-êng. VËy thÞ tr-êng lµ g×?
ThÞ tr-êng lµ mét lÜnh vùc trao ®æi hµng ho¸ mµ trong ®ã c¸c chñ thÓ
kinh tÕ th-êng c¹nh tranh víi nhau ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ c¶ vµ sè l-îng hµng ho¸
lµm ra.
ThÞ tr-êng th-êng ®-îc g¾n víi mét ®Þa ®iÓm nhÊt ®Þnh nh- chî, cöa
hµng, v¨n phßng giao dÞch... thÞ tr-êng ho¹t ®éng dùa trªn nguyªn t¾c hoµn
toµn tù do: thuËn mua võa b¸n. Hµng ho¸ b¸n trªn thÞ tr-êng chia lµm hai lo¹i
t-¬ng øng víi hai lo¹i thÞ tr-êng:
ThÞ tr-êng ®Çu vµo cña s¶n xuÊt bao gåm m¸y mãc, thiÕt bÞ, nguyªn liÖu,
søc lao ®éng... ThÞ tr-êng ®Çu ra bao gåm: l-¬ng thùc, thùc phÈm vµ nh÷ng
mÆt hµng tiªu dïng thiÕt yÕu.
C¬ chÕ thÞ tr-êng lµ mét h×nh thøc tæ chøc kinh tÕ trong ®ã c¸c vÊn ®Ò
kinh tÕ ®-îc gi¶i quyÕt th«ng qua thÞ tr-êng (mua b¸n vµ trao ®æi hµng ho¸),
c¬ chÕ thÞ tr-êng hoµn toµn ®èi lËp víi nÒn kinh tÕ tù nhiªn. Trong c¬ chÕ thÞ
tr-êng ng-êi s¶n xuÊt vµ ng-êi tiªu dïng th-êng t¸c ®éng lÉn nhau ®Ó gi¶i
4
quyÕt 3 vÊn ®Ò trung t©m cña mét tæ chøc kinh tÕ: s¶n xuÊt ra c¸i g×, s¶n xuÊt
nh- thÕ nµo vµ s¶n xuÊt cho ai.
Trong thÞ tr-êng cã 3 yÕu tè chÝnh: hµng ho¸, tiÒn tÖ, ng-êi mua b¸n.
§éng lùc ho¹t ®éng cña con ng-êi trong c¬ chÕ thÞ tr-êng lµ lîi nhuËn, nã bÞ
chi phèi bëi mét sè quy luËt nh-: quy luËt gi¸ trÞ, quy luËt cung cÇu, quy luËt
l-u th«ng tiÒn tÖ.
* ¦u thÕ cña s¶n xuÊt hµng ho¸.
Thø nhÊt, sù ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt hµng ho¸ lµm cho ph©n c«ng lao
®éng x· héi ngµy cµng s©u s¾c, chuyªn m«n ho¸, hiÖp t¸c ho¸ ngµy cµng
t¨ng,mèi liªn hÖ gi÷a c¸c ngµnh, c¸c vïng ngµy cµng chÆt chÏ. Tõ ®ã, nã xo¸
bá tÝnh tù cÊp tù tóc, b¶o thñ tr× trÖ cña nÒn kinh tÕ, ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh x·
héi ho¸ s¶n xuÊt vµ lao ®éng.
Thø hai, tÝnh c¸ch biÖt kinh tÕ ®ßi hái ng-êi s¶n xuÊt hµng ho¸ ph¶i n¨ng
®éng trong s¶n xuÊt, kinh doanh ®Ó s¶n xuÊt vµ tiªu thô hµng ho¸. Muèn vËy,
hä ph¶i ra søc c¶i tiÕn kü thuËt, hîp lý ho¸ s¶n xuÊt, n©ng cao chÊt l-îng, c¶i
tiÕn quy c¸ch, mÉu m· hµng ho¸, tæ chøc tèt qu¸ tr×nh tiªu thô... Tõ ®ã lµm
t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng x· héi, thóc ®Èy lùc l-îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn.
Thø ba, s¶n xuÊt hµng ho¸ ngµy cµng ph¸t triÓn, víi quy m« ngµy cµng
lín lµm cho hiÖu qu¶ kinh tÕ ®èi víi x· héi ngµy cµng cao vµ -u thÕ cña nã so
víi s¶n xuÊt nhá ngµy cµng t¨ng lªn vÒ quy m«, tr×nh ®é kü thuËt vµ kh¶ n¨ng
tho¶ m·n nhu cÇu s¶n xuÊt hµng ho¸ quy m« lín gãp phÇn thóc ®Èy qu¸ tr×nh
tÝch tô vµ tËp trung s¶n xuÊt, më réng giao l-u kinh tÕ ë trong n-íc vµ n-íc
ngoµi, héi nhËp víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi.
Víi nh÷ng t¸c dông kÓ trªn, hiÖn nay trªn thÕ giíi cã rÊt nhiÒu n-íc
(trong ®ã cã ViÖt Nam) ®· vµ ®ang tËp trung cho viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ hµng
ho¸.
1.2. Hµng ho¸.
Hµng ho¸ lµ mét vËt phÈm cã thÓ tho¶ m·n nhu cÇu nµo ®ã cña con ng-êi
vµ ®-îc vµ ®-îc s¶n xuÊt ra ®Ó b¸n.
Hµng ho¸ cã hai thuéc tÝnh lµ gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ sö dông. Trong ®ã gi¸ trÞ
sö dông lµ thuéc tÝnh tù nhiªn, cßn gi¸ trÞ lµ thuéc tÝnh x· héi cña hµng ho¸.
Hai thuéc tÝnh nµy lµ hai mÆt ®èi lÆp cïng tån t¹i trong hµng ho¸. Còng tõ hai
5
thuéc tÝnh Êy mµ lao ®éng s¶n xuÊt hµng ho¸ mang tÝnh hai mÆt: lao ®éng cô
thÓ vµ lao ®éng trõu t-îng.
* Gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ sö dông.
Gi¸ trÞ sö dông lµ nh÷ng c«ng dông kh¸c nhau cña vËt phÈm do thuéc
tÝnh tù nhiªn cña nã mang l¹i.
Gi¸ trÞ tù sö dông cña vËt phÈm ®-îc thÓ hiÖn ra khi ta mang tiªu dïng
chóng. Khoa häc kü thuËt vµ c«ng nghÖ ngµy cµng ph¸t triÓn dÇn dÇn ng-êi ta
t×m thÊy thªm ®-îc nhiÒu thuéc tÝnh cã Ých. Gi¸ trÞ sö dông cña hµng ho¸ rÊt
phong phó, võa tho¶ m·n nhu cÇu vÒ vËt chÊt, cña tho¶ m·n nhu cÇu vÒ mÆt
tinh thÇn. Nã lµ mét ph¹m trï vÜnh viÔn nh-ng trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸ gi¸
trÞ sö dông ®ång thêi lµ vËt mang tÝnh gi¸ trÞ trao ®æi.
Gi¸ trÞ hµng ho¸ lµ mét ph¹m trï rÊt trõu t-îng v× nã lµ thuéc tÝnh x· héi
cña hµng ho¸ vµ muèn hiÓu ®-îc gi¸ trÞ hµng ho¸ ta ph¶i xuÊt ph¸t tõ viÖc
nghiªn gi¸ trÞ trao ®æi.
Gi¸ trÞ trao ®æi lµ quan hÖ tû lÖ vÒ l-îng mµ mét gi¸ trÞ tù sö dông nµy
trao ®æi víi mét gi¸ trÞ tù sö dông kh¸c.
VÝ dô nh-
1 R×u= 20 kg thãc
Hai hµng ho¸ cã cßng dông kh¸c nhau mµ ®-îc ®em ra trao ®æi víi nhau
lµ do chóng cã mét thuéc tÝnh chung duy nhÊt, chóng ®Òu lµ s¶n phÈm cña lao
®éng cña con ng-êi.
ViÖc trao ®æi hµng ho¸ chÝnh lµ viÖc trao ®æi lao ®éng cña ng-êi s¶n xuÊt
hµng ho¸ ®-îc kÕt tinh trong hµng ho¸.
Th«ng qua trao ®æi chóng ta ph¸t hiÖn ra thuéc tÝnh thø hai cña hµng ho¸,
®ã lµ gi¸ trÞ.
VËy thùc thÓ cña gi¸ trÞ hµng ho¸ lµ lao ®éng cña ng-êi s¶n xuÊt kÕt tinh
trong hµng ho¸.
* TÝnh hai mÆt cña lao ®éng s¶n xuÊt hµng ho¸.
Lao ®éng cô thÓ: lµ lao ®éng ®-îc tiÕn hµnh d-íi mét h×nh thøc nhÊt
®Þnh, cã môc ®Ých, ph-¬ng ph¸p ho¹t ®éng, ®èi t-îng vµ kÕt qu¶ riªng biÖt.
6
Mçi lo¹i lao ®éng cô thÓ t¹o ra mét gi¸ trÞ sö dông nhÊt ®Þnh cã bao
nhiªu lo¹i s¶n phÈm hµng ho¸ th× cã bÊy nhiªu lo¹i lao ®éng cô thÓ kh¸c nhau.
C¸c lo¹i lao ®éng ®ã hîp thµnh hÖ thèng ph©n c«ng lao ®éng ë tõng quèc gia.
X· héi cµng ph¸t triÓn th× ph©n c«ng lao ®éng cµng cao, lao ®éng cô thÓ lµ
ph¹m trï vÜnh viÔn nã t¹o ra gi¸ trÞ sö dông cho hµng ho¸.
Lao ®éng trõu t-îng: §ã lµ sù hao phÝ lao ®éng nãi chung cña ng-êi s¶n
xuÊt hµng ho¸ (hao phÝ søc thÇn kinh vµ søc c¬ b¾p).
Khi cã nh÷ng lao ®éng nµo s¶n xuÊt ra hµng ho¸ th× míi quy thµnh lao
®éng trõu t-îng. Kh«ng ph¶i cã hai thø lao ®éng cïng kÕt tinh trong hµng ho¸
mµ lµ lao ®éng s¶n xuÊt hµng ho¸ mang tÝnh hai mÆt.
* Thêi gian lao ®éng x· héi cÇn thiÕt.
Thêi gian lao ®éng x· cÇn thiÕt lµ thêi gian cÇn thiÕt ®Ó s¶n xuÊt ra hµng
ho¸ trong nh÷ng ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt trung b×nh x· héi víi mét tr×nh ®é thµnh
th¹o trung b×nh, c-êng ®é lao ®éng trung b×nh cña ng-êi s¶n xuÊt.
Th«ng th-êng thêi gian lao ®éng x· héi cÇn thiÕt ®Ó s¶n xuÊt ra mét hµng
ho¸ cã xu h-íng nghiªng vÒ thêi gian lao ®éng c¸ biÖt cña nh÷ng ng-êi s¶n
xuÊt mµ hä cung cÊp ph©n bãn mét lo¹i hµng ho¸ nµo ®ã trªn thÞ tr-êng.
Hai nh©n tè ¶nh h-ëng ®Õn thêi gian lao ®éng cÇn thiÕt lµ n¨ng suÊt lao
®éng vµ c-¬ng ®é lao ®éng.
N¨ng suÊt lao ®éng lµ n¨ng lùc s¶n xuÊt cña ng-êi lao ®éng hay søc s¶n
xuÊt cña lao ®éng. Luång gi¸ trÞ cña hµng ho¸ thay ®æi tû lÖ nghÞch víi n¨ng
suÊt lao ®éng x· héi.
C-êng ®é lao ®éng: Lµ møc ®é tiªu hao vÒ lao ®éng trong mét ®¬n vÞ
thêi gian. Nã cho biÕt møc ®é khÈn tr-¬ng cña lao ®éng.
* Lao ®éng gi¶n ®¬n vµ lao ®éng phøc t¹p.
Lao ®éng gi¶n ®¬n lµ sù tiªu hao søclùc gi¶n ®¬n mµ bÊt kú mét ng-êi
b×nh th-êng nµo, kh«ng cÇn biÕt ®Õn tµi nghÖ ®Æc biÖt ®Òu cã thÓ tiÕn hµnh
®-îc ®Ó lµm ra hµng ho¸.
Lao ®éng phøc t¹p lµ lo¹i lao ®éng ph¶i ®ßi hái ®µo t¹o tû mØ, c«ng phu
vµ cã sù khÐo lÐo, tµi nghÖ, ph¶i cã sù tÝch luü lao ®éng. Trong cïng mét ®¬n
7
vÞ thêi gian, lao ®éng phøc t¹p s¸ng t¹o ra nhiÒu gi¸ trÞ h¬n lao ®éng gi¶n ®¬n.
V× vËy ta cÇn lao ®éng phøc t¹p lµ béi sè cña lao ®éng gi¶n ®¬n.
L-îng gi¸ trÞ cña hµng ho¸ ®-îc ®o b»ng thêi gian lao ®éng x· héi cÇn
thiÕt.
1.3. Kinh tÕ hµng ho¸.
Kinh tÕ hµng ho¸ lµ kiÓu tæ chøc kinh tÕ x· héi mµ trong ®ã h×nh th¸i phæ
biÕn cña s¶n xuÊt hµng ho¸ lµ s¶n xuÊt ra s¶n phÈm ®Ó b¸n ®Ó trao ®æi trªn thÞ
tr-êng.
Kinh tÕ hµng ho¸ ®èi lËp víi kinh tÕ tù nhiªn vµ kinh tÕ chØ huy. Khi s¶n
xuÊt hµng ho¸, l-îng s¶n phÈm hµng ho¸ l-u th«ng trªn thÞ tr-êng ngµy cµng
dåi dµo, phong phó, thÞ tr-êng ®-îc më réng, kh¸i niÖm thÞ tr-êng ®-îc hiÓu
ngµy ®Çy ®ñ h¬n. §ã lµ lÜnh vùc trao ®æi hµng ho¸ th«ng qua tiÒn tÖ lµm m«i
giíi. ë ®©y ng-êi mua vµ ng-êi b¸n t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau ®Ó x¸c ®Þnh gi¸
c¶ vµ sè l-îng hµng ho¸ l-u th«ng trªn thÞ tr-êng.
§Ó ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ ë n-íc ta, cÇn ®Èy m¹nh vµ chó träng ph¸t
triÓn c¸c lo¹i thÞ tr-êng. Qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi ë n-íc ta cÇn ph¶i tõng b-íc
h×nh thµnh thÞ tr-êng thèng nhÊt vµ th«ng suèt c¶ n-íc. Tõng b-íc h×nh thµnh
vµ më réng ®ång bé thÞ tr-êng hµng tiªu dïng, t- liÖu san¶ xuÊt, dÞch vô, thÞ
tr-êng vèn lµ tiÒn tÖ... CÇn ph¶i më réng giao l-u hµng ho¸, ph¸t triÓn thÞ
tr-êng trong n-íc, chó träng n«ng th«n, miÒn nói, xo¸ bá triÖt ®Ó mäi h×nh
thøc chia c¾t thÞ tr-êng theo ®Þa giíi hµnh chÝnh. §ång thêi g¾n thÞ tr-êng
trong n-íc víi thÞ tr-êng quèc tÕ, gi¶i quyÕt mèi quan hÖ gi÷a tiªu dïng trong
n-íc vµ xuÊt khÈu; cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch san¶ xuÊt néi ®Þa ®Ó ph¸t triÓn
m¹nh mÏ thÞ tr-êng n-íc ta, héi nhËp víi thÞ tr-êng khu vùc vµ thÕ giíi.
ë n-íc ta, kinh tÕ hµng ho¸ mµ §¶ng chñ tr-¬ng x©y dùng vµ ph¸t triÓn
trong thêi kú qu² ®é lªn chñ nghÜa x± héi l¯ “nÒn kinh tÕ h¯ng ho² nhiÒu
thµnh phÇn theo ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa, vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr-êng
cã sù qu°n lý cña Nh¯ níc”.
2. Nh÷ng -u ®iÓm cña kinh tÕ hµng ho¸.
So víi kinh tÕ tù nhiªn, mét lo¹i h×nh kinh tÕ cßn in ®Ëm dÊu vÕt ë n-íc
ta, kinh tÕ hµng ho¸ cã nh÷ng -u thÕ s au.
Mét lµ, thóc ®Èy qu¸ tr×nh x· héi ho¸ s¶n xuÊt nhanh chãng, lµm cho sù
ph©n c«ng lao ®éng, chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt cµng s©u s¾c, h×nh thµnh c¸c
8
mèi liªn hÖ kinh tÕ vµ sù phô thuéc lÉn nhau gi÷a c¸c doanh nghiÖp vµ ng-êi
s¶n xuÊt, t¹o tiÒn ®Ò cho sù hîp t¸c lao ®éng ngµy cµng chÆt chÏ.
Hai lµ, thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt, buéc ng-êi s¶n xuÊt
ph¶i n¨ng ®éng, lu«n c¶i tiÕn kü thuËt, tiÕt kiÖm, n©ng cao n©ng suÊt lao ®éng,
c¶i tiÕn chÊt l-îng vµ h×nh thøc mÉu m· cho phï hîp víi nhu cÇu x· héi... KÕt
qu¶ lµ thóc ®Èy lùc l-îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn, g¾n s¶n xuÊt víi thÞ tr-êng.
Ba lµ, thóc ®Èy qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp chung s¶n xuÊt. Më réng giao l-u
kinh tÕ trong n-íc vµ héi nhËp thÕ giíi. Cã t¸c dông lín trong viÖc tuyÓn chän
c¸c doanh nghiÖp vµ cac c¸ nh©n qu¶n lý kinh doanh giái.
Bèn lµ, gi¶i phãng c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ ra khái sù trãi buéc cña nÒn
s¶n xuÊt khÐp kÝn ®· tõng k×m h·m sù ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt, t¹o
nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt cho viÖc tæ chøc vµ qu¶n lý mét nÒn kinh tÕ ph¸t
triÓn ë tr×nh ®é cao thùc hiÖn d-íi h×nh thøc quan hÖ hµng ho¸ tiÒn tÖ.
C¬ chÕ thÞ tr-êng tù ®iÒu tiÕt kinh tÕ rÊt linh ho¹t, mÒm dÎo, uyÓn
chuyÓn. T¹o m«i tr-êng kinh doanh vµ gia t¨ng ®éng lùc ph¸t triÓn kinh tÕ x·
héi mµ thµnh tùu ®¹t ®-îc lµ ®-a n-íc ta ra khái thêi kú khñng kho¶ng vµ suy
tho¸i kÐo dµi.
Tuy nhiªn, kinh tÕ hµng ho¸, kinh tÕ thÞ tr-êng còng cã nh÷ng khuyÕt tËt
cña nã. trªn thÞ tr-êng ch-a ®ùng tÝnh tù ph¸t, chøa ®ùng nhiÒu yÕu tè bÊt æn,
mÊt c©n ®èi. V× ch¹y theo lîi nhuËn, c¸c nhµ s¶n xuÊt kinh doanh cã thÓ g©y
nhiÒu hËu qu¶ sÊu, m«i tr-êng bÞ huû ho¹i, t×nh tr¹ng c¹nh tranh kh«ng lµnh
m¹nh, ph¸ s¶n, thÊt nghiÖp, ph©n ho¸ x· cao, lîi Ých c«ng céng bÞ coi nhÑ, c¸c
vÊn ®Ò c«ng b»ng x· héi kh«ng ®-îc b¶o ®¶m, tÖ n¹n x· héi t¨ng v.v... V× vËy,
®Ó ph¸t huy -u thÕ, kh¾c phôc nh÷ng khuyÕt tËt cña nã, cÇn ph¶i t¨ng c-êng
sù qu¶n lý cña Nhµ n-íc.
3. Sù tån t¹i kh¸ch quan cña kinh tÕ hµng ho¸ trong thêi kú qu¸ ®é
Kinh tÕ hµng ho¸ ra ®êi vµ tån t¹i trong nhiÒu h×nh th¸i kinh tÕ x· héi,
g¾n víi hai ®iÒu kiÖn tiÒn ®Ò:
Sù ph©n c«ng lao ®éng x· héi vµ c¸c h×nh thøc së h÷u kh¸c nhau vÒ tliÖu s¶n xuÊt vµ s¶n phÈm lao ®éng. ë n-íc ta hiÖn nay, nh÷ng ®iÒu kiÖn chug
cña kinh tÕ hµng ho¸ vÉn cßn nªn sù tån t¹i cña kinh tÕ hµng ho¸ lµ mét tÊt
yÕu kh¸ch quan.
9
Mét lµ, ph©n c«ng lao ®éng x· héi víi t- c¸ch lµ c¬ së kinh tÕ cña s¶n
xuÊt hµng ho¸ ch¼ng nh÷ng kh«ng mÊt ®i, tr¸i l¹i ngµy cµng ph¸t triÓn c¶ vÒ
chiÒu réng lÉn chiÒu s©u, xo¸ bá tÝnh tù cÊp tù tóc, ®Èy nhanh c«ng nghiÖp ho¸
hiÖn ®¹i ho¸.
ë n-íc ta hiÖn nay ngµy cµng cã nhiÒu ngµnh nghÒ míi ra ®êi sèng ph¸t
triÓn. Bªn c¹nh ®ã c¸c nghÒ cæ truyÒn cã tiÕng kh«ng chØ trong n-íc mµ c¶
trªn thÕ giíi tr-íc ®©y bÞ c¬ chÕ thÞ tr-êng cò lµm mai mét nay ®ang dÇn ®-îc
kh«i phôc vµ ph¸t triÓn. Trong néi bé tõng khu vùc, tõng ngµnh, ®Þa ph-¬ng,
ph©n c«ng lao ®éng ngµy cµng chi tiÕt h¬n. §iÒu ®ã chøng tá tÝnh phong phó
®a d¹ng vµ chÊt l-îng cao h¬n cña s¶n phÈm lao ®éng ®-a ra trªn thÞ tr-êng.
Sù chuyªn m«n ho¸, hîp t¸c ®· v-ît qua ph¹m vi quèc gia trë thµnh ph©n
c«ng lao ®éng trªn ph¹m vi quèc tÕ.
Hai lµ, ë n-íc ta ®ang tån t¹i nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ, tr×nh ®é x· héi
ho¸ gi÷a c¸c ngµnh, c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh trong cïng mét thµnh
phÇn kinh tÕ vÉn ch-a ®Òu nhau. Do vËy viÖc h¹ch to¸n kinh doanh, ph©n phèi
vµ trao ®æi s¶n phÈm lao ®éng tÊt yÕu ph¶i th«ng qua h×nh th¸i hµng ho¸ - tiÒn
tÖ ®Ó thùc hiÖn mèi quan hÖ kinh tÕ, ®¶m b¶o lîi Ých kinh tÕ gi÷a c¸c tæ chøc
kinh tÕ thuéc c¸c thµnh phÇn víi nhau.
NÕu xuÊt ph¸t tõ ý muèn chñ quan mµ thu hÑp hay c¶n trë qu¸ tr×nh tiÒn
tÖ ho¸ c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ trong giai ®o¹n lÞch sö hiÖn nay b»ng c¸c h×nh
thøc kh¸c nhau sÏ k×m h·m sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ n-íc ta. Do vËy c¸c
thµnh phÇn kinh tÕ trong c¬ chÕ thÞ tr-êng ®Òu ph¶i tiÕn hµnh s¶n xuÊt hµng
ho¸, gãp phÇn lµm d©n chñ ho¸ nÒn kinh tÕ, khai th¸c thÕ m¹nh cña thÞ tr-êng.
Ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ cßn lµ ®iÒu kiÖn ®Ó thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña c¸c
ngµnh kh¸c, c¬ së h¹ tÇng vµ c¸c dÞch vô kÌm theo nh-: qu¶ng c¸o, t- vÊn,
ng©n hµng...
Ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ sÏ khuyÕn khÝch ®-îc viÖc øng dông khoa
häc kü thuËt vµ c«ng nghÖ míi nh»m t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, t¨ng sè l-îng,
chñng lo¹i vµ chÊt l-îng hµng ho¸ dÞch vô, thóc ®Èy tËp trung s¶n xuÊt, më
réng giao l-u kinh tÕ gi÷a c¸c vïng trong n-íc vµ víi quèc tÕ.
§èi víi n-íc ta hiÖn nay, muèn chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ cßn kÐm ph¸t triÓn
nªn s¶n xuÊt lín XHCN th× kh«ng cßn con ®-êng nµo kh¸c lµ ph¶i ph¸t triÓn
kinh tÕ thÞ tr-êng. Bëi v× ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr-êng ®-îc coi lµ chiÕc ®ßn
xeo ®Ó x©y dùng CNXH, lµ ph-¬ng tiÖn ®Ó x· héi ho¸ nÒn s¶n xuÊt.
10
II/ TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan ph¶i ph¸t triÓn kinh tÕ hµng
ho¸ nhiÒu thµnh phÇn ë ViÖt Nam.
1. Ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ do yªu cÇu cña sù ph¸t triÓn lùc l-îng
s¶n xuÊt. Thùc chÊt lµ viÖc chuyÓn tõ s¶n xuÊt nhá lªn s¶n xuÊt lín.
XuÊt ph¸t tõ quy luËt chung phæ biÕn - mèi quan hÖ biÖn chøng gi÷a lùc
l-îng s¶n xuÊt (LLSX) vµ quan hÖ s¶n xuÊt (QHSX). ThËt vËy mçi thµnh phÇn
kinh tÕ bao giê còng thÝch øng víi mét tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é nhÊt ®Þnh cña
LLSX, theo ®ã lùc l-îng s¶n xuÊt lµ néi dung vµ lu«n cã vai trß quyÕt ®Þnh víi
QHSX vµ ®ång thêi víi thµnh phÇn kinh tÕ.
ë n-íc ta hiÖn nay, do tÝnh ®a d¹ng vÒ tr×nh ®é cña LLSX nªn vÒ h×nh
thøc QHSX vµ thµnh phÇn kinh tÕ ®-îc ®a d¹ng ho¸ lµ tÊt yÕu.
V× vËy, khi x¸c ®Þnh c¸c thµnh phÇn kinh tÕ cÇn ph¶i xem xÐt ®Õn tÝnh
chÊt vµ tr×nh ®é LLSX vµ tÊt nhiªn ph¶i xem xÐt trong tr¹ng th¸i ®éng
Mét trong nh÷ng t- t-ëng xuyªn suèt do héi nghÞ lÇn thø t- ban chÊp
hµnh trung -¬ng (kho¸ VIII) nh»m cô thÓ ho¸ vµ thùc hiÖn thµnh c«ng nh÷ng
môc tiªu kinh tÕ x± héi m¯ ®³i héi VIII cña §°ng ®Ò ra ra l¯ “¦u tiªn ph²t
triÓn lùc l-îng s¶n xuÊt ®i ®«i víi x©y dùng quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp theo
®Þnh híng XHCN” §©y l¯ bíc ph²t triÓn míi trong t duy lý luËn cña §°ng
ta. Nã b¾t nguån tõ viÖctÊt yÕu ph¶i gi¶i phãng mäi n¨ng lùc s¶n xuÊt, thóc
®Èy t¨ng tr-ëng kinh tÕ b»ng ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn vËn hµnh
theo c¬ chÕ thÞ tr-êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n-íc. Theo ®Þnh h-íng XHCN.
XÐt tõ quan hÖ biÖn chøng gi÷a lùc l-îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt, th× lùc
l-îng s¶n xuÊt lu«n lµ yÕu tè ®éng nhÊt, quyÕt ®Þnh ®èi víi sù ph¸t triÓn cña
s¶n xuÊt x· héi.
ChÝnh v× vËy, ®Ó ®¹t ®-îc môc tiªu c¬ b¶n trë thµnh n-íc c«ng nghiÖp
vµo n¨m 2020 §¶ng ®· x¸c ®Þnh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n-íc b»ng
c¸ch -u tiªn ph¸t triÓn lùc l-îng s¶n xuÊt, thùc chÊt lµ viÖc chuyÓn tõ s¶n xuÊt
nhá lªn s¶n xuÊt lín.
2. Ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ do ë ViÖt Nam tån t¹i nÒn kinh tÕ
nhiÒu thµnh phÇn.
C¬ së kh¸ch quan cña sù tån t¹i nhiÒu thµnh phÇn ®ã lµ do cßn nhiÒu
h×nh thøc së h÷u kh¸c nhau vÒ t- liÖu s¶n xuÊt. §¹i héi §¶ng VIII kh¼ng ®Þnh,
c¸c thµnh phÇn kinh tÕ tån t¹i kh¸ch quan t-¬ng øng víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é
11
ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt, trong giai ®o¹n lÞch sö hiÖn nay, ®ã lµ kinh
tÕ Nhµ n-íc, kinh tÕ hîp t¸c, kinh tÕ c¸ thÓ, kinh tÕ t- b¶n chñ nghÜa vµ kinh
tÕ t- b¶n Nhµ n-íc.
NÕu kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn trong sù vËn ®éng cña c¬ chÕ thÞ tr-êng
n-íc ta lµ nguån lùc tæng hîp to lín ®Ó ®-a nÒn kinh tÕ v-ît khái t×nh tr¹ng
thÊp kÐm, ®-a nÒn kinh tÕ hµng ho¸ ph¸t triÓn c¶ trong ®iÒu kiÖn ng©n s¸ch
h¹n hÑp.
§Ó cã nh÷ng chÝnh s¸ch vµ chiÕn l-îc ph¸t triÓn thÝch hîp cho tõng thêi
kú ta ph¶i t×m hiÓu râ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®ang tån at¹i hiÖn nay.
Thø nhÊt, thµnh phÇn kinh tÕ Nhµ n-íc (TPKTNN) lµ nh÷ng ®¬n vÞ tæ
chøc trùc tiÕp s¶n xuÊt kinh doanh hoÆc phôc vô s¶n xuÊt, kinh doanh mµ toµn
bé nguån lùc thuéc së h÷u Nhµ n-íc, hoÆc phÇn cña toµn Nhµ n-íc chiÓm tû
lÖ khèng chÕ.
Kinh tÕ Nhµ n-íc (KTNN) bao gåm c¸c doanh nghiÖp Nhµ n-íc
(DNNN) c¸c tµi s¶n thuéc së h÷u Nhµ n-íc, c¸c ngµnh kinh tÕ thuéc së h÷u
Nhµ n-íc.
C¸c doanh nghiÖp Nhµ n-íc lµ bé phËn quan träng c¬ b¶n nhÊt cña kinh
tÕ Nhµ n-íc. C¸c doanh nghiÖp nµy trùc tiÕp s¶n xuÊt ra cña c¶i vËt chÊt cho
x· héi. Ch¼ng h¹n nh- nhµ m¸y thuû ®iÖn Hoµ B×nh c«ng ty gang thÐp Th¸i
Nguyªn v.v...
C¸c ngµnh kinh tÕ thuéc së h÷u Nhµ n-íc cung cÊp hµng ho¸ hay dÞch vô
cho x· héi. Bao gåm hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng giao th«ng, b-u ®iÖn, hÖ thèng
ng©n hµng tµi chÝnh, b¶o hiÓm (ng©n hµng c«ng th-¬ng ViÖt Nam, ng©n hµng
®Çu t- vµ ph¸t triÓn, kho b¹c....). C¸c xÝ nghiÖp liªn doanh trong ®ã vèn Nhµ
n-íc chiÕm tû lÖ khèng chÕ (51%).
Nh-ng lùc l-îng vËt chÊt thuéc së h÷u Nhµ n-íc bao gåm: ®Êt ®ai, tµi
nguyªn, ng©n hµng, tµi chÝnh, dù tr÷ quèc gia...
C¸c doanh nghiÖp ë n-ícta ®-îc h×nh thµnh qua ba con ®-êng:
- Nhµ n-íc ®Çu t- vèn ®Ó x©y dùng míi hoµn thµnh ngay tõ ®©u
- Nhµ n-íc cÊp vèn ®Ó liªn doanh víi c¸c ngµnh kh¸c.
- Nhµ n-íc tiÕn hµnh viÖc ®ßi nî, quèc h÷u ho¸ c¸c xÝ nghiÖp t- b¶n tnh©n.
12
Ngoµi ra víi b¶n chÊt Nhµ n-íc XHCN, Nhµ n-íc x¸c ®Þnh ®Êt ®ai tµi
nguyªn thiªn nhiªn, tµi chÝnh, ng©n hµng... do Nhµ n-íc n¾m gi÷, chi phèi ®Ó
®iÒu tiÕt, ®Þnh h-íng sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. KTNN thuéc së h÷u Nhµ
n-íc, s¶n xu©t kinh doanh theo nguyªn t¾c h¹ch to¸n kinh tÕ, thùc hiÖn ph©n
phèi theo lao ®éng vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh. Theo chñ tr-¬ng cña
§¶ng ta, KTNN cÇn tËp trung vµo nh÷ng ngµnh, lÜnh vùc träng yÕu nh- kÕt
cÊu h¹ tÇng kinh tÕ x· héi, hÖ thèng tµi chÝnh, Ng©n hµng, nh÷ng c¬ së nhgi¶i quyÕt kinh doanh, th-¬ng m¹i, dÞch vô quan träng, nh÷ng c¬ së kinh tÕ
phôc vô an ninh quèc phßng vµ vÊn ®Ò x· héi, ®Ó ®¶m b¶o c©n ®èi lín, chñ
yÕu cña nÒn kinh tÕ vµ thùc hiÖn vai trß chñ ®¹o cña nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng.
TiÕp tôc ®æi míi vµ ph¸t triÓn KTNN ®Ó ®¶m b¶o nh÷ng môc tiªu kinh tÕ
x· héi. Tr-íc hÕt cÇn hoµn thiÖn chÕ ®é chÝnh s¸ch, luËt ph¸p ®¶m b¶o doanh
nghiÖp Nhµ n-íc thËt sù lµ mét ®¬n vÞ s¶n xuÊt hµng ho¸ cã t- c¸ch ph¸p
nh©n. Ph©n ®Þnh døt kho¸t quyÒn së h÷u Nhµ n-íc víi quyÒn ®¹i diÖn chñ së
h÷u Nhµ n-íc; quyÒn së h÷u Nhµ n-íc víi quyÒn së dông, qu¶n lý v.v...
Thø hai, thµnh phÇn kinh tÕ hîp t¸c lµ sù liªn kÕt kinh tÕ tù nguyÖn cña
chñ thÓ kinh tÕ víi c¸c h×nh thøc ®a d¹ng, linh ho¹t, phï hîp víi nhu cÇu, kh¶
n¨ng vµ lîi Ých cña c¸c bªn tham gia, cã thÓ dÉn tíi hoÆc kh«ng dÉn tíi ph¸p
nh©n.
H×nh thøc tån t¹i cña kinh tÕ hîp t¸c lµ: Hîp t¸c x· n«ng nghiÖp, hîp t¸c
x· tiÓu thñ c«ng nghiÖp hîp t¸c x· mua b¸n, hîp t¸c x· tÝn dông.
C¸c hîp t¸c x· ®-îc h×nh thµnh víi c¸c quy m« vµ gãc ®é kh¸c nhau, tuú
vµo sù ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt. ë ®©y ng-êi lao ®éng ®-îc tù do
trong viÖc tham gia vµ rót lui khái hîp t¸c x·.
Trong nh÷ng n¨m ®æi míi, kinh tÕ hîp t¸c x· cã nh÷ng biÕn ®æi c¬ b¶n:
hé n«ng d©n ®-îc coi lµ ®¬n vÞ kinh tÕ tù chñ, ruéng ®Êt ®-îc giao sö dông l©u
dµi. Thùc tÕ xuÊt hiÖn nh÷ng h×nh thøc hîp t¸c x· gi¶n ®¬n, tõng kh©u nhhîp t¸c x· cæ phÇn, hîp t¸c x· dÞch vô ®Çu vµo, ®Çu ra phôc vô cho kinh tÕ hé
gia ®×nh, vµ kinh tÕ trang tr¹i ph¸t triÓn.
Thø ba, thµnh phÇn kinh tÕ t- b¶n Nhµ n-íc (TPKTTBNN) lµ s¶n phÈm
cña sù can thiÖp cña Nhµ n-íc vµo ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc, ®¬n vÞ kinh tÕ
t- b¶n trong vµ ngoµi n-íc.
Thµnh phÇn kinh tÕ t- b¶n nhµ n-íc bao gåm tÊt c¶ c¸c h×nh thøc hîp
t¸c, liªn doanh s¶n xuÊt kinh doanh gi÷a kinh tÕ Nhµ n-íc vµ kinh tÕ t- b¶n
13
trong vµ ngoµi n-íc, nh»m sö dông, khai th¸c ph¸t huy thÕ m¹nh cña mçi bªn
tham gia, ®Æt d-íi sù kiÓm so¸t gióp ®ì cña Nhµ n-íc.
Thµnh phÇn kinh tÕ t- b¶n nhµ n-íc cã vai trß quan träng trong viÖc huy
®éng vèn, kü thuËt c«ng nghÖ, kinh nghiÖm tæ chøc qu¶n lý cña c¸c Nhµ n-íc
t b°n. Lenin chØ râ “trong mét níc tiÓu n«ng... ph°i ®i xuyªn qua chñ nghÜa
t b°n Nh¯ níc, tiÕn lªn CNXH”.
Nhµ n-íc cÇn ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc liªn doanh liªn kÕt víi c¸c tæ
chøc vµ c«ng ty t- b¶n n-íc ngoµi, n©ng dÇn tû lÖ ®Çu t- cña phÝa ViÖt Nam.
§ång thêi ¸p dông nhiÒu ph-¬ng thøc gãp vèn kinh doanh gi÷a nhµ n-íc víi
c¸c nhµ kinh doanh t- nh©n trong n-íc d-íi nhiÒu h×nh thøc c«ng ty cæ phÇn,
c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n, nh»m t¹o thÕ vµ lùc míi cho c¸c doanh nghiÖp
trong n-íc ph¸t triÓn, t¨ng søc c¹nh tranh vµ hîp t¸c bªn ngoµi.
Thø t-, thµnh phÇn kinh tÕ c¸ thÓ (TPKTCT): lµ thµnh phÇn kinh tÕ ho¹t
®éng s¶n xuÊt kinh doanh dùa vµo kinh nghiÖm cña b¶n th©n lµ chÝnh.
Kinh tÕ c¸ thÓ, tiÓu chñ cña n«ng d©n, thî thñ c«ng, nh÷ng ng-êi bu«n
b¸n, dÞch vô c¸ thÓ. Së h÷u cña thµnh phÇn kinh tÕ nµy lµ së h÷u t- nh©n, s¶n
xuÊt kinh doanh ph©n t¸n, manh món, tr×nh ®é kü thuËt c«ng nghÖ thñ c«ng,
môc ®Ých kinh doanh chñ yÕu nu«i sèng m×nh, cßn tiÓu chñ, b¶n th©n võa lao
®éng trùc tiÕp võa thuª mét sè c«ng nh©n. ThÕ m¹nh cña TPKTCT lµ ph¸t huy
nhanh, cã hiÖu qu¶, tiÒn vèn, søc lao ®éng, tay nghÒ, s¶n phÈm truyÒn thèng.
V× thÕ nã cã vai trß quan träng trong nÒn kinh tÕ, cã kh¶ n¨ng ®ãng gãp ph¸t
triÓn kinh tÕ x· héi.
Do c¸c -u thÕ cña nã, nhµ n-íc vµ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c kh«ng thÓ
kh«ng t¹o ®iÒu kiÖn gióp ®ì, h-íng dÉn thµnh phÇn kinh tÕ c¸ thÓ, tiÓu chñ vÒ
vèn, kü thuËt... ®Ó nã tõng b-íc tham gia kinh tÕ hîp t¸c mét c¸ch tù nguyÖn
hoÆc l¯m “vÖ sinh” cho c²c doanh nghiÖp cña nÒn kinh tÕ.
Thµnh phÇn kinh tÕ thø n¨m vµ còng lµ thµnh phÇn kinh tÕ cuèi cïng.
Thµnh phÇn kinh tÕ t- b¶n t- nh©n (TPKTTBTN): lµ c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ mµ vèn
do mét hoÆc mét sè nhµ t- b¶n trong vµ ngoµi n-íc ®Çu t- ®Ó s¶n xuÊt kinh
doanh dÞch vô.
Kinh tÕ t- b¶n t- nh©n tæ chøc d-íi h×nh thøc doanh nghiÖp, t- nh©n,
doanh nghiÖp cæ phÇn, c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n...
14
Tõ n¨m 1991, sau khi cã luËt doanh nghiÖp t- nh©n ë n-íc ta, kinh tÕ tb¶n t- nh©n ph¸t triÓn m¹nh vµ ®ãng gãp nhÊt ®Þnh vµo ph¸t triÓn kinh tÕ - x·
héi.
CÇn kh¼ng ®Þnh nhÊt qu¸n chñ tr-¬ng ph¸t triÓn kinh tÕ t- b¶n t- nh©n,
b×nh ®¼ng víi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c khuyÕn khÝch t- b¶n t- nh©n ®Çu tvµo s¶n xuÊt, b¶o vÖ quyÒn së h÷u vµ lîi Ých hîp lý, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi vµ
cñng cè lßng tin cho c¸c nhµ ®Çu t- ph¸t triÓn.
Tuy nhiªn cÇn l-u ý r»ng, mçi thµnh phÇn kinh tÕ ®ång thêi võa tån t¹i
®éc lËp t-¬ng ®èi võa t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau, võa hîp t¸c c¹nh tranh víi
nhau, võa thèng nhÊt, võa m©u thuÉn trong mét chØnh thÓ kinh tÕ x· héi.
Kh«ng nªn hiÓu mçi thµnh phÇn kinh tÕ nh- nh÷ng bé phËn t¸ch rêi, nh÷ng
lùc l-îng tù trÞ vµ theo ®ã c¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn lµ sù hîp nhÊt c¬
häc cña c¸c bé phËn ®ã.
Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn vËn hµnh
theo c¬ chÕ thÞ tr-êng, mét vÊn ®Ò cã tÝnh nguyªn t¾c cÇn ph¶i n¾m v÷ng, ®ã
lµ kinh tÕ Nhµ n-íc ph¶i gi÷ vai trß chñ ®¹o vµ cïng víi kinh tÕ hîp t¸c dÇn
dÇn trë thµnh nÒn t¶ng cña nÒn kinh tÕ. NÕu thµnh phÇn kinh tÕ nhµ n-íc ®ñ
m¹nh vµ ®ãng ®-îc vai trß chñ ®¹o th× sÏ l«i kÐo ®-îc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ
kh¸c theo ®Þnh h-íng XHCN. NÕu ng-îc l¹i, sÏ kh«ng lo¹i trõ kh¶ n¨ng thµnh
phÇn kinh tÕ t- b¶n chñ nghÜa sÏ lín m¹nh h¬n vµ kÐo nÒn kinh tÕ quèc d©n
theo ®Þnh h-íng TBCN. CÇn ph¶i lu«n nhí r»ng thµnh phÇn TBCN ®·, ®ang,
vµ sÏ cßn cã sù hËu thuÉn quèc tÕ rÊt m¹nh. NhÊt lµ trong t×nh h×nh hiÖn nay,
c¸c thÕ lùc chèng ®èi XHCN ®ang t×m c¸ch lµm cho kinh tÕ t- nh©n TBCN ë
n-íc ta th¾ng thÕ.
Ta ph¶i ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn ®Ó s¶n xuÊt
ph¸t triÓn liªn tôc, kh«ng bÞ gi¸n ®o¹n, t¹o sù c¹nh tranhh gi÷a c¸c thµnh phÇn
kinh tÕ trong c¬ chÕ thÞ tr-êng.
3. Ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn do ®ßi hái n©ng
cao ®êi sèng nh©n d©n.
ViÖt Nam ®i lªn tõ mét n-íc phong kiÕn thuéc ®Þa l¹c hËu, tiÕp theo ®ã lµ
chiÕn tranh kÐo dµi. Khi kÕt thóc chiÕn tranh, thèng nhÊt ®Êt n-íc ViÖt Nam
cã thêi gian nh×n l¹i m×nh th× ®· tôt hËu vÒ kinh tÕ qu¸ xa so víi thÕ giíi. Sù
hç trî to lín cña c¸c n-íc XHCN lµ hËu thuÉn m¹nh mÏ cho cuéc kh¸ng chiÕn
nh-ng ë t hêi kú hoµ b×nh x©y dùng, hç trî ®ã hÇu nh- kh«ng cã hiÖu qu¶, thÓ
hiÖn ë t×nh tr¹ng l¹c hËu vÒ kü thuËt so víi c¸c n-íc t- b¶n ph¸t triÓn, ë c¬ cÊu
15
kinh tÕ bÊt hîp lý, ë tr×nh ®é vµ kinh nghiÖm qu¶n lý theo kiÓu nÒn kinh tÕ kÕ
ho¹ch tËp trung... Cïng víi sù sôp ®æ cña hÖ thèng XHCN ë §«ng ¢u, ViÖt
Nam ®øng bªn bê cña khñng ho¶ng kinh tÕ x· héi. Thu nhËp b×nh qu©n ®Çu
ng-êi ®-îc ®¸nh gi¸ vµo nhãm c¸c n-íc nghÐo nhÊt thÕ giíi.
16
So s¸nh mét sè chØ tiªu kinh tÕ x· héi gi÷a ViÖt Nam vµ c¸c n-íc
ASEAN n¨m 1993.
ChØ tiªu
ViÖt Nam
Indonªxia
Malaixia
Philipin
Xingapo
Th¸i Lan
GDP b×nh qu©n ®Çu ng-êi
USD - Ph-¬ng ph¸p Atlas
170
730
3.160
830
19.310
2.040
GDP b×nh qu©n ®Çu ng-êi
USD - Ph-¬ng ph¸p PPP
1.040
3.140
8.630
2.660
20.470
6.390
ChØ sè HDI
0,514
0,568
0.794
0.621
0.836
0.798
116
105
57
99
43
54
VÞ trÝ HDI trong 176 n-íc
HDI - chØ sè ph¸t triÓn con ng-êi.
Tr-íc ®©y, viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch vµ c¬ chÕ qu¶n lý kÕ ho¹ch ho¸ tËp
trung quan liªu bao cÊp khiÕn cho sù ph©n ho¸ giµu nghÌo gi÷a c¸c vïng, gi÷a
thµnh thÞ vµ n«ng th«n, gi÷a c¸c tÇng líp d©n c- t¨ng nhanh, ®êi sèng mét bé
phËn nh©n d©n, nhÊt lµ ë mét sè vïng c¨n cø c¸ch m¹ng vµ kh¸ng chiÕn cò,
®ång bµo d©n téc, cßn qu¸ khã kh¨n vÊt v¶. ChÊt l-îng gi¸o dôc ®µo t¹o, y tÕ
ë nhiÒu n¬i rÊt thÊp. Ng-êi nghÌo kh«ng ®ñ tiÒn ®Ó ch÷a bÖnh vµ cho con em
®i häc. Trong khi ®ã nguån tµi chÝnh tõ ng©n s¸ch vµ c¸c nguån lùc kh¸c cã
thÓ huy ®éng ®-îc cho yªu cÇu phóc lîi x· héi võa h¹n chÕ võa ch-a ®-îc sö
dông cã hiÖu qu¶. T×nh tr¹ng ïn t¾c giao th«ng, « nhiÔm m«i tr-êng sinh th¸i,
huû ho¹i tµi nguyªn ngµy cµng t¨ng. V¨n ho¸ phÈm ®éc h¹i lan trµn, tÖ n¹n x·
héi ph¸t triÓn, trËt tù an toµn x· héi cßn nhiÒu phøc t¹p.
XuÊt ph¸t tõ nhu cÇu thùc tÕ cña ®êi sèng x· héi, ®Ó æn ®Þnh kinh tÕ
trong n-íc vµ héi nhËp quèc tÕ ta ph¶i x©y dùng mét nÒn kinh tÕ më, mét nÒn
kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc së h÷u.
Sù thµnh c«ng cña nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng theo ®Þnh h-íng XHCN kh«ng
chØ biÓu hiÖn ë tèc ®é t¨ng tr-ëng cao, mµ cßn ë chç møc sèng thùc tÕ cña
mäi tÇng líp d©n c- ®Òu ®-îc n©ng lªn, y tÕ, gi¸o dôc ®Òu ph¸t triÓn, kho¶ng
c¸ch gi÷a giµu nghÌo ®-îc thu hÑp, ®¹o ®øc, truyÒn thèng b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n
téc ®-îc gi÷ v÷ng, m«i tr-êng ®-îc b¶o vÖ.
III. Thùc tr¹ng vµ Nh÷ng gi¶i ph¸p ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ
hµng ho¸ ë ViÖt Nam.
1. Néi dung cña ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn theo
®Þnh h-íng XHCN ë ViÖt Nam.
17
Kinh tÕ hµng ho¸ lµ mét kiÓu tæ chøc kinh tÕ x· héi mµ trong ®ã h×nh th¸i
phæ biÕn cña s¶n xuÊt lµ s¶n xuÊt ra s¶n phÈm lµ ®Ó b¸n, ®Ó trao ®æi trªn thÞ
tr-êng.
Néi dung cña ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn theo ®Þnh
h-íng XHCN ë ViÖt Nam lµ:
Ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ dùa trªn c¬ së nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh
phÇn.
NÒn kinh tÕ n-íc ta ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn biÕn tõ kinh tÕ kÐm ph¸t
triÓn, mang nÆng tÝnh tù cÊp tù tóc vµ qu¶n lý theo c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp
trung sang nÒn kinh tÕ hµng ho¸ vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr-êng.
§¹i héi §¶ng VII ®· kh¼ng ®Þnh, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®ang tån t¹i
kh¸ch quan t-¬ng øng víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é s¶n xuÊt. Trong giai ®o¹n lÞch
sö hiÖn nay, ®ã lµ: Kinh tÕ Nhµ n-íc; Kinh tÕ hîp t¸c; Kinh tÕ c¸ thÓ; Kinh tÕ
t- b¶n t- nh©n; Kinh tÕ t- b¶n nhµ n-íc.
NÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn võa ph¶n ¸nh tÝnh ®a d¹ng phong phó trong
viÖc ®¸p øng nhu cÇu x· h«Þ võa ph¶n ¸nh tÝnh chÊt phøc t¹p trong viÖc qu¶n
lý theo ®Þnh híng XHCN. Do ®ã, viÖc “Ph²t triÓn kinh tÕ h¯ng ho² nhiÒu
thµnh phÇn ph¶i ®i ®«i víi viÖc t¨ng c-êng qu¶n lý cña nhµ n-íc vÒ kinh tÕ x·
héi. §Ó h¹n chÕ vµ kh¾c phôc nh÷ng hËu qu¶ cña mÆt tr¸i cña kinh tÕ hµng
ho¸ nhiÒu thµnh phÇn vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr-êng mang l¹i, gi÷ cho c«ng
cuéc ®æi míi ®óng h-íng vµ ph¸t huy b¶n chÊt tèt ®Ñp cña CNXH Nhµ n-íc
ph¶i thùc hiÑen tèt vai trß qu¶n lý kinh tÕ - x· héi b»ng luËt ph¸p, kÕ ho¹ch,
chÝnh s¸ch, th«ng tin, tuyªn truyÒn, gi¸o dôc vµ c¸c c«ng cô kh¸c.
NhËn thøc tÝnh chÊt nhiÒu thµnh phÇn cña kinh tÕ lµ mét tÊt yÕu kh¸ch
quan, tõ ®ã cã th¸i ®é ®óng ®¾n trong viÖc khuyÕn khÝch sù ph¸t triÓn cña
chóng theo nguyªn t¾c tù nhiªn cña kinh tÕ, phôc vô cho sù nghiÖp ®i lªn
CNXH ë n-íc ta.
Sù tån t¹i cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, còng cã nghÜa lµ
cßn cã c¸c quy luËt kinh tÕ kh¸c nhau ho¹t ®éng. Sù vËn ®éng vµ ph¸t triÓn
cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ trong giai ®o¹n nµy chÞu sù chi phèi trùc tiÕp cña
c¸c quy luËt thÞ tr-êng. Th«ng qua ho¹t ®éng cña c¸c quy luËt thÞ tr-êng mµ
nã ®µo th¶i nh÷ng mÆt, yÕu tè bÊt hîp lý, thóc ®Èy nhanh qu¸ tr×nh x· héi ho¸
s¶n xuÊt.
18
2. Ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ theo h-íng më réng quan hÖ kinh tÕ
víi n-íc ngoµi.
Sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña kinh tÕ hµng ho¸ ®· lµm ph¸ vì c¸c mèi quan
hÖ kinh tÕ truyÒn thèng cña nÒn kinh tÕ khÐp kÝn, kÐm ph¸t triÓn, b¶o thñ, tr×
trÖ. §Æc biÖt ®Õn giai ®o¹n t- b¶n chñ nghÜa sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ hµng ho¸
®· lµm cho thÞ tr-êng d©n téc ho¹t ®éng g¾n bã víi thÞ tr-êng thÕ giíi.
ViÖc më réng quan hÖ hîp t¸c víi n-íc ngoµi lµ tÊt yÕu v× s¶n xu¸t vµ
trao ®æi hµng ho¸ tÊt yÕu v-ît qua ph¹m vi quèc gia, mang tÝnh chÊt quèc tÕ,
®ång thêi ®ã còng lµ tÊt yÕu sù ph¸t triÓn nhu cÇu. BiÖt lËp trong sù ph¸t triÓn
kinh tÕ dÉn ®Õn ®ãi nghÌo. Do ®ã më réng quan hÖ kinh tÕ víi n-íc ngoµi
d-íi nhiÒu d¹ng kh¸c nhau ®èi víi n-íc ta nh- lµ mét tÊt yÕu trong sù ph¸t
triÓn, khi tr×nh ®é khoa häc kü thuËt cña thÕ giíi cho phÐp ®¸p øng nhu cÇu c¶
vÒ s¶n xuÊt lÇn tiªu dïng. Th«ng qua më réng quan hÖ kinh tÕ víi n-íc ngoµi
®Ó biÕn nguån lùc bªn ngoµi thµnh nguån lùc bªn trong. §iÒu ®ã t¹o ®iÒu kiÖn
cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn rót g¾n ë n-íc ta.
Më réng quan hÖ kinh tÕ víi n-íc b»ng nhiÒu h×nh thøc nh- t¨ng c-êng
ho¹t ®éng ngo¹i th-¬ng, hîp t¸c, liªn doanh, liªn kÕt ®Ò thu hót vèn ®Çu tcho n-íc ta. Gia nhËp vµo c¸c tæ chøc kinh tÕ thÕ giíi vµ khu vùc. Tranh thñ
n¾m b¾t nh÷ng, nh÷ng mÆt hµng mòi nhän cã t-¬ng lai, g¾n víi c«ng nghÖ
míi, tiÕn tíi cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ tr-êng thÕ giíi., nhanh chãng ®-a
nÒn kinh tÕ n-íc ta héi nhËp vµo nhÞp ®iÖu cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi.
ViÖc “më cöa” vÒ kinh tÕ ph°i ®°m b°o nguyªn t¾c b×nh ®¼ng, t«n träng
lÉn nhau, ®¶m b¶o chñ quyÒn vµ còng cã lîi.
19
3. Ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ theo ®Þnh h-íng XHCN th«ng qua
b¶n chÊt vµ vai trß qu¶n lý cña Nhµ n-íc.
MÆc dï cã rÊt nhiÒu -u ®iÓm nh-ng nÒn KTTT kh«ng thÓ nµo gi¶i quyÕt
®-îc nh÷ng vÊn ®Ò do chÝnh c¬ chÕ vµ ®êi sèng kinh tÕ x· héi ®Æt ra. V× vËy,
sù t¸c ®éng cña Nhµ n-íc - mét chñ thÓ cã kh¶ n¨ng nhËn thøc vµ vËn dông
c¸c quy luËt kh¸ch quan - vµo nÒn kinh tÕ lµ mét tÊt yÕu cho sù ph¸t triÓn kinh
tÕ - x± héi. Thiªn sö “can thiÖp” cña Nh¯ níc v¯o kinh tÕ, ®Ó cho thÞ trêng
tù do ho¹t ®éng, th× viÖc ®iÒu kinh tÕ n-íc ta sÏ kh«ng cã hiÖu qu¶.
Nhµ n-íc sö dông luËt ph¸p vµ c¸c c«ng cô kinh tÕ vÜ m« kh¸c ®Ó qu¶n
lý kinh tÕ h¯ng ho², l¯m cho nÒn kinh tÕ “l¯nh m³nh” h¬n, gi°m bít c²c th¨ng
trÇm, ®ét biÕn xÊu trªn con ®-êng cña nã, kh¾c phôc ®-îc t×nh tr¹ng ph©n ho¸
bÊt b×nh ®¼ng, b¶o vÖ ®-îc tµi nguyªn m«i tr-êng cña ®Êt n-íc.
Sù vËn dung cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸ theo c¬ chÕ thÞ tr-êng cã sù qu¶n
lý cña Nhµ n-íc ë n-íc ta lµ sù vËn ®éng ®-îc ®iÒu tiÕt bëi sù thèng nhÊt gi÷a
c¬ chÕ thÞ tr-êng - “b¯n tay v« h×nh”, v¯ sù qu°n lý cña nh¯ níc - “b¯n tay
h÷u h×nh”.
4. Thùc tr¹ng kinh tÕ hµng ho¸ ë n-íc ta hiÖn nay.
N-íc ta ®ang tõng b-íc qu¸ ®é lªn CNXH kh«ng qua giai ®o¹n ph¸t
triÓn t- b¶n chñ nghÜa, xu h-íng vËn ®éng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ g¾n
liÒn víi c¸c ®Æc ®iÓm sau:
Mét lµ, kinh tÕ thÞ tr-êng bao gåm nhiÒu lo¹i h×nh ®an xen nhau: nhiÒu
thµnh phÇn kinh tÕ víi nhiÒu h×nh thøc së h÷u kh¸c nhau tham gia vµo nÒn
kinh tÕ thÞ tr-êng. Mçi kiÓu hµng ho¸, tham gia vµo nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng cã
nh÷ng nÐt ®Æc thï vÒ b¶n chÊt kinh tÕ - x· héi vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn, nh-ng nã
®Òu lµ c¸c bé phËn kh¸c nhau cña nÒn kinh tÕ quèc d©n thèng nhÊt. Bëi vËy
chóng ta võa hîp t¸c, võa c¹nh tranh nhau, b×nh ®¼ng tr-íc ph¸p luËt, ®-îc
ph¸p luËt b¶o vÖ. Nh©n tè kinh tÕ vµ quan hÖ kinh tÕ trong mçi kiÓu s¶n xuÊt
hµng ho¸ cña mçi thµnh phÇn kinh tÕ ®Òu xuÊt hiÖn c¸i míi. Trong ®ã, s¶n
xuÊt hµng ho¸ XHCN gi÷ vai trß chñ ®¹o, ®Þnh h-íng víi c¸c kiÓu s¶n xuÊt
hµng ho¸ kh¸c. NhËn thøc ®-îc tÝnh chÊt nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ lµ mét tÊt
yÕu kh¸ch quan tõ ®ã cã th¸i ®é ®óng ®¾n trong khuyÕn khÝch sù ph¸t triÓn
cña chóng theo nguyªn t¾c tù nhiªn cña kinh tÕ, phôc vô cho viÖc ®i lªn
XHCN ë n-íc ta.
20
- Xem thêm -