§Ò tµi
Ph¸t triÓn KT TN ë ViÖt Nam
Lêi nãi ®Çu
Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, thùc hiÖn ®-êng lèi ®æi míi, kinh tÕ t- nh©n
gåm kinh tÕ c¸ thÓ, tiÓu chñ vµ kinh tÕ t- b¶n t- nh©n ®· ph¸t triÓn réng kh¾p
c¶ n-íc gãp phÇn quan träng vµo ph¸t triÓn kinh tÕ, huy ®éng c¸c nguån lùc
vµo s¶n xuÊt kinh doanh, t¹o thªm nhiÒu viÖc lµm, c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n
t¨ng tÝch luü, gãp phÇn gi÷ v÷ng æn ®Þnh chÝnh trÞ - x· héi.
Tuy vËy, kinh tÕ t- nh©n hiÖn nay ë n-íc ta cßn nhiÒu h¹n chÕ, yÕu kÐm:
quy m«, vèn Ýt, c«ng nghÖ l¹c hËu, tr×nh ®é qu¶n lý thÊp, søc c¹nh tranh yÕu…
NghÞ quyÕt §¹i héi IX cña §¶ng ®· x¸c ®Þnh: "Thùc hiÖn nhÊt qu¸n
chÝnh s¸ch ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn. C¸c thµnh phÇn kinh tÕ
kinh doanh theo ph¸p luËt ®Òu lµ bé phËn cÊu thµnh quan träng cña nÒn kinh
tÕ thÞ tr-êng ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa, cïng ph¸t triÓn l©u dµi, hîp t¸c vµ
c¹nh tranh lµnh m¹nh, trong ®ã kinh tÕ nhµ n-íc gi÷ vai trß chñ ®¹o, kinh tÕ
nhµ n-íc cïng víi kinh tÕ tËp thÓ ngµy cµng trë thµnh nÒn t¶ng v÷ng ch¾c cña
nÒn kinh tÕ quèc d©n".
Chän ®Ò tµi: "TiÕp tôc ®æi míi c¬ chÕ, chÝnh s¸ch ®Ó thóc ®Èy sù ph¸t
triÓn cña kinh tÕ t- nh©n" em muèn gãp thªm tiÕng nãi nhá cña m×nh vµo
viÖc nhËn thøc ®óng vai trß vµ sù cÇn thiÕt cña viÖc thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ
t- nh©n ë ViÖt Nam hiÖn nay.
Cuèi cïng em xin ch©n thµnh c¸m ¬n thÇy gi¸o ®· gióp ®ì em trong viÖc
hoµn thµnh ®Ò tµi nµy.
Hµ Néi, ngµy 20 th¸ng 12 n¨m 2003
1
§Ò tµi
Ph¸t triÓn KT TN ë ViÖt Nam
PhÇn I
Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ t- nh©n ë ViÖt Nam ®Õn
nh÷ng n¨m ®Çu cña thêi kú ®æi míi
I. Kh¸i qu¸t qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ t- nh©n ViÖt Nam
Kinh tÕ t- nh©n trªn thùc tÕ cã søc sèng m·nh liÖt vµ ®· cã nhiÒu ®ãng
gãp cho ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña ®Êt n-íc, nh-ng cã thêi kú do nhËn
thøc sai lÇm, nãng véi ®· coi kinh tÕ t- nh©n lµ ®èi t-îng ph¶i c¶i t¹o kh«ng
®-îc khuyÕn khÝch ph¸t triÓn, kh«ng ®-îc ph¸p luËt b¶o vÖ. Nh÷ng ng-êi ho¹t
®éng trong thµnh phÇn kinh tÕ nµy cã ®Þa vÞ chÝnh trÞ thÊp kÐm. S¶n xuÊt kinh
doanh cña hä bÞ trãi buéc, k×m h·m, chÌn Ðp. Ngay trong nh÷ng ®iÒu kiÖn ®ã,
kinh tÕ t- nh©n c¸ thÓ vÉn tån t¹i vµ ngµy cµng kh¼ng ®Þnh thÕ ®øng cña m×nh.
N«ng nghiÖp lµ n¬i cã phong trµo hîp t¸c ho¸ m¹nh nhÊt, triÖt ®Ó nhÊt, nh-ng
lu«n lu«n tån t¹i kinh tÕ c¸ thÓ. Trong c«ng nghiÖp, lao ®éng trong thµnh phÇn
kinh tÕ t- nh©n ë miÒn B¾c tr-íc ngµy gi¶i phãng miÒn Nam vÉn th-êng
xuyªn chiÕm mét tû träng lao ®éng trªn 15% víi kho¶ng 50-80 ngh×n ng-êi.
Khi gi¶i phãng miÒn Nam sè ng-êi ho¹t ®éng trong thµnh phÇn kinh tÕ nµy rÊt
lín.
1. Kinh tÕ t- nh©n thêi kú phôc håi kinh tÕ 1955-1957
Sau 9 n¨m kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p, th¸ng 7-1954 hoµ b×nh lËp
l¹i trªn miÒn B¾c, nÒn kinh tÕ ®øng tr-íc nh÷ng hËu qu¶ nÆng nÒ do chiÕn
tranh ®Ó l¹i, Bé ChÝnh trÞ Ban ChÊp hµnh Trung -¬ng ®· häp vµo th¸ng 9-1954
®Ò ra kÕ ho¹ch 3 n¨m (1955-1957) tËp trung kh«i phôc kinh tÕ, hµn g¾n vÕt
th-¬ng chiÕn tranh, tiÕp tôc hoµn thµnh c¶i c¸ch ruéng ®Êt, t¹o c¬ së v÷ng
ch¾c ®-a miÒn B¾c tiÕn lªn chñ nghÜa x· héi.
Th¾ng lîi cña cuéc c¶i c¸ch ruéng ®Êt lµ ®· chia 81 v¹n ha ruéng vµ 74
ngh×n con tr©u bß cho 2,1 triÖu hé n«ng d©n. Thñ tiªu chÕ ®é së h÷u phong
kiÕn vÒ ruéng ®Êt, xo¸ bá ph-¬ng thøc bãc lét ®Þa t« vµ quan hÖ chñ ®Êt vµ t¸
®iÒn. N«ng d©n thùc hiÖn ®-îc m¬ -íc vÒ lµm chñ ruéng ®Êt, ®· tÝch cùc s¶n
2
§Ò tµi
Ph¸t triÓn KT TN ë ViÖt Nam
xuÊt n«ng nghiÖp trªn m¶nh ruéng cña m×nh ®em l¹i hiÖu qu¶ sö dông ®Êt ®ai
tèt.
Song song víi viÖc chia ruéng ®Êt cho n«ng d©n , th¸ng 5-1955 ChÝnh
phñ ®· ban hµnh 8 chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch s¶n xuÊt bao gåm:
(1) B¶o ®¶m quyÒn së h÷u ruéng ®Êt
(2) B¶o hé tµi s¶n n«ng d©n vµ c¸c tÇng líp kh¸c.
(3) KhuyÕn khÝch khai hoang, phôc ho¸ b»ng miÔn gi¶m thuÕ 3 n¨m cho
ruéng ®Êt khai hoang. Kh«ng ph¶i ®ãng thuÕ phÇn t¨ng vô, t¨ng n¨ng suÊt.
(4) Tù do thuª m-ín nh©n c«ng, thuª m-ín tr©u bß, vay vµ cho vay;
(5) KhuyÕn khÝch ph¸t triÓn tæ ®æi c«ng;
(6) KhuyÕn khÝch ph¸t triÓn nghÒ phô vµ nghÒ thñ c«ng trong n«ng d©n
vµ n«ng th«n;
(7) B¶o hé vµ khuyÕn khÝch, khen th-ëng nh÷ng hé n«ng d©n lµm ¨n
giái;
(8) Nghiªm cÊm ph¸ ho¹i s¶n xuÊt;
Thêi kú nµy lùc l-îng kinh tÕ ngoµi quèc doanh cßn nhá, kinh tÕ hîp t¸c
ch-a ph¸t triÓn, tham gia lùc l-îng s¶n xuÊt, ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi chñ
yÕu lµ kinh tÕ t- nh©n, kinh tÕ c¸ thÓ.
Nhê cã nh÷ng chÝnh s¸ch ®óng ®¾n, sau ba n¨m kh«i phôc vµ ph¸t triÓn
n«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp nhÑ, ®ång thêi cñng cè vµ kh«i phôc c¸c c¬ së c«ng
nghiÖp nÆng cÇn thiÕt…, c¸c ngµnh vµ c¸c lÜnh vùc kinh tÕ - x· héi miÒn B¾c
®Òu ®¹t ®-îc nh÷ng kÕt qu¶ quan träng.
N«ng nghiÖp: 85% diÖn tÝch hoang ho¸ ®-îc ®-a vµo sö dông; gi¸ trÞ
tæng s¶n l-îng n«ng nghiÖp n¨m 1957 t¨ng 16,7% so víi n¨m 1955; trong ®ã
trång trät t¨ng 14,7%, ch¨n nu«i t¨ng 27,7%. S¶n l-îng l-¬ng thùc quy thãc
tõ 3.759 ngh×n tÊn n¨m 1955 lªn 4.293 ngh×n tÊn, n¨m 1957. S¶n l-îng hÇu
hÕt c¸c lo¹i c©y c«ng nghiÖp ®Òu t¨ng kh¸ so víi n¨m 1955. B«ng ®¹t 5,6
ngh×n tÊn, t¨ng 0,6%; chÌ bóp kh« 2,9 ngh×n tÊn, t¨ng 11,5%; §Ëu t-¬ng 7,6
3
§Ò tµi
Ph¸t triÓn KT TN ë ViÖt Nam
ngh×n tÊn, t¨ng 40,7%; l¹c 21,1 ngh×n Ên, t¨ng 75,8%; mÝa 422 ngh×n tÊn, t¨ng
gÊp 2,4 lÇn; thuèc lµ 1,4 ngh×n tÊn, t¨ng gÊp 2,3 lÇn; ®ay 4,9 ngh×n tÊn t¨ng
gÊp 5,4 lÇn. §µn tr©u tõ 1.052 ngh×n con t¨ng lªn 1.237 ngh×n con.
C«ng nghiÖp ®¹t tèc ®é t¨ng b×nh qu©n n¨m lµ 64,1%. Trong ®ã c«ng
nghiÖp trung -¬ng t¨ng 171,2%; c«ng nghiÖp ®Þa ph-¬ng t¨ng 50,4%; c«ng
nghiÖp s¶n xuÊt t- liÖu s¶n xuÊt t¨ng 53,4%, c«ng nghiÖp s¶n xuÊt t- liÖu tiªu
dïng t¨ng 67,7%.
Thµnh c«ng cña thêi kú kh«i phôc kinh tÕ (1955 - 1957) kh«ng nh÷ng
®em l¹i nhiÒu biÕn ®æi s©u s¾c trong ®êi sèng kinh tÕ x· héi miÒn B¾c mµ cßn
®Ó l¹i nhiÒu bµi häc quý gi¸ ®ã lµ:
- §Æt n«ng nghiÖp, n«ng th«n vµo ®óng vÞ trÝ, g¾n ®-îc søc lao ®éng víi
t- liÖu s¶n xuÊt c¬ b¶n cña n«ng d©n lµ ruéng ®Êt.
- Ph¸t huy ®-îc søc m¹nh tæng hîp cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. Lóc nµy
kinh tÕ quèc doanh chiÕm tû träng nhá bÐ, nh-ng nh¬ ph¸t triÓn ®-îc vai trß
cña kinh tÕ t- nh©n trªn c¬ së chÝnh s¸ch cña Nhµ n-íc nªn nÒn kinh tÕ ph¸t
triÓn ®óng h-íng v¬Ý tèc ®é cao.
2. Kinh tÕ t- nh©n thêi kú c¶i t¹o x· héi nÒn kinh tÕ (1958 - 1960) vµ tíi
n¨m 1976.
Trªn cã së th¾ng lîi cña kú kh«i phôc vµ ph¸t triÓn kinh tÕ (1955 - 1957),
miÒn B¾c b-íc vµo thùc hiÖn kÕ ho¹ch 3 n¨m c¶i t¹o x· héi chñ nghÜa víi c¸c
thµnh phÇn kinh tÕ ngoai quèc doanh. Th¸ng 4 - 1958 Quèc héi th«ng qua kÕ
ho¹ch 3 n¨m ph¸t triÓn vµ c¶i t¹o kinh tÕ, ph¸t triÓn v¨n ho¸ (1958 - 1960).
Néi dung chñ yÕu cña c«ng cuéc c¶i t¹o x· héi chñ nghÜa ®Æt ra trong
thêi kú nµy lµ biÕn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn thµnh nÒn kinh tÕ x· héi chñ
nghÜa.
Nªn kinh tÕ x· héi chñ nghÜa gåm hai h×nh thøc së h÷u chñ yÕu lµ quèc
doanh vµ tËp thÓ. Kinh tÕ c¸ thÓ vµ kinh tÕ t- b¶n t- doanh lµ ®èi t-îng trùc
tiÕp cña c«ng cuéc c¶i t¹o nµy.
4
§Ò tµi
Ph¸t triÓn KT TN ë ViÖt Nam
Néi dung ®-a n«ng d©n vµo hîp t¸c x· coi lµ kh©u chÝnh. C¶i t¹o ®èi víi
c¸c hé c¸ thÓ trong c¸c ngµnh c«ng nghiÖp, th-¬ng nghiÖp, giao th«ng vËn t¶i,
x©y dùng vµ c¸c ngµnh kh¸c còng rÊt khÈn tr-¬ng. §èi víi c«ng th-¬ng
nghiÖp t- b¶n t- doanh víi môc tiªu nhanh chãng xo¸ bá thµnh phÇn kinh tÕ
nµy ®-îc tiÕn hµnh b»ng chÝnh s¸ch chuéc l¹i (tr¶ dÇn) vµ ¸p dông h×nh thøc
c«ng t- hîp doanh.
KÕt qu¶ ®Õn n¨m 1960 ®· cã: 40,4 ngh×n hîp t¸c x· n«ng nghiÖp, chiÕm
85,5% tæng sè hé n«ng d©n vµ 68,1% tæng dienÑ tÝch canh t¸c; 2.760 hîp t¸c
x· tiÓu thñ c«ng nghiÖp, 267 tæ s¶n xuÊt vµ 285 hîp t¸c x· nghÒ muèi. TÝnh
chung ®Õn n¨m 1960 sè x· viªn hîp t¸c x· chuyªn s¶n xuÊt c«ng nghiÖp lªn
72 ngh×n ng-êi.
VÒ th-¬ng nghiÖp ®· cã 65% trong sè 185 ngh×n tiÓu th-¬ng tham gia
hîp t¸c x·. Hîp t¸c x· mua b¸n ®· ®-îc thµnh lËp ë hÇu hÕt c¸c x· ph-êng
miÒn B¾c.
§Õn cuèi n¨m 1960 ®· c¶i t¹o xong toµn bé 729 hé t- b¶n c«ng nghiÖp,
trong ®ã 661 hé theo h×nh thøc c«ng t- hîp doanh vµ 68 hé theo h×nh thøc xÝ
nghiÖp hîp t¸c x·.
Toµn bé lùc l-îng vËn t¶i c¬ giíi t- nh©n gåm 1.602 «t« vµ 132 ph-¬ng
tiÖn vËn t¶i thuû ®· chuyÓn thµnh 31 xÝ nghiÖp c«ng t- hîp doanh víi tæng são
2.610 c«ng nh©n.
Nh- vËy miÒn B¾c ®Õn cuèi n¨m 1960 ®· hoµn thµnh c¶i t¹o kinh tÕ
ngoµi quèc doanh d-íi h×nh thøc hîp t¸c x· vµ c«ng t- hîp doanh, hoÆc c¸c
®¹i lý, kinh tiªu cña kinh tÕ nhµ n-íc.
Tuy nhiªn kinh tÕ t- nh©n vÉn tån t¹i d-íi h×nh thøc kinh tÕ c¸ thÓ. Tû
träng lao ®éng trong khu vùc kinh tÕ t- nh©n tuy ®· gi¶m nhiÒu nh-ng vÉn cßn
chiÕm gi÷ mét tû lÖ ®¸ng kÓ. N¨m 1960: 28,7%; n¨m 1970: 16,4%; n¨m 1975:
14,8%. Th-êng xuyªn cã kho¶ng 50 -80 ngh×n ng-êi lao ®éng trong khu vùc
nµy. N¨m 1971: 71,5 ngh×n ng-êi; n¨m 1974: 66,4 ngh×n ng-êi; n¨m 1975:
64,3 ngh×n ng-êi. Còng trong thêi gian nµy sè ng-êi bu«n b¸n nhá vµ kinh
5
§Ò tµi
Ph¸t triÓn KT TN ë ViÖt Nam
doanh dÞch vô còng th-êng xuyªn ë møc trªn d-íi 20 v¹n ng-êi. N¨m 1960 :
20 v¹n ng-êi; n¨m 1965: 16,2 v¹n ng-êi; n¨m 1973: 19,4 v¹n ng-êi; n¨m
1974: 20 v¹n ng-êi; n¨m 1975: 19 v¹n ng-êi.
ë miÒn Nam, n¨m 1976 riªng ngµnh c«ng nghiÖp cã tíi 94.857 hé tnh©n, c¸ thÓ. Trong ®ã ngµnh chÕ biÕn l-¬ng thùc vµ thùc phÈm 29.530 hé;
dÖt 17.035 hé; vËt liÖu x©y dùng 5.964 hé; ho¸ chÊt 2.413 hé; c¬ khÝ 23.312
hé… Mét sè ®Þa ph-¬ng cã sè hé t- nh- c¸ thÓ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp lín nhthµnh phè Hå ChÝ Minh 31.922 hé; Qu¶ng Nam - §µ N½ng 10.466 hé; Phó
yªn vµ Kh¸nh Hoµ 7.147 hé; Ninh ThuËn vµ B×nh ThuËn 7.904 hé; §ång Nai
6.142 hé; Qu¶ng Ng·i vµ B×nh §Þnh 5.925 hé.
3. Kinh tÕ t- nh©n thêi kú 1976 - 1985
§Êt n-íc thèng nhÊt, c«ng cuéc ph¸t triÓn kinh tÕ vµ c¶i t¹o quan hÖ s¶n
xuÊt ®-îc thùc hiÖn trªn ph¹m vi c¶ n-íc. KÕ ho¹ch 5 n¨m 1976 - 1980 ngoµi
nhiÖm vô kh¾c phôc hËu qu¶ chiÕn tranh, tiÕn hµnh c¶i t¹o kinh tÕ miÒn Nam
theo m« h×nh kinh tÕ miÒn B¾c. TiÕp tôc c¶i t¹o x· héi chñ nghÜa ®èi víi
nh÷ng ng-êi s¶n xuÊt ná ë miÒm B¾c, ®ång thêi triÓn khai m¹nh mÏ ë miÒn
Nam.
Nh-ng kinh tÕ t- nh©n vÉn tån t¹i, trong c«ng nhgiÖp vÉn cã trªn d-íi 60
v¹n ng-êi s¶n xuÊt c¸ thÓ n¨m 1980: 50,3 v¹n; n¨m 1981: 55,1 v¹n; n¨m
1982: 60,8 v¹n; n¨m 1983: 66,6 v¹n; n¨m 1984: 64 v¹n; n¨m 1985: 59,3 v¹n.
Sè lao ®éng ho¹t ®éng táng kinh tÕ t- nh©n hµng n¨m vÉn chiÕm trªn
20% tæng sè lao ®éng ngµnh c«ng nghiÖp; n¨m 1980: 22,3%; n¨m 1984: 26%;
n¨m 1985: 23%; n¨m 1986: 23,2%.
Gi¸ trÞ s¶n l-îng c«ng nghiÖp do khu vùc kinh tÕ t- nh©n t¹o ra hµng
n¨m chiÕm trªn d-íi 15% gi¸ trÞ s¶n l-îng toµn ngµnh c«ng nghiÖp.
Sè l-îng kinh doanh th-¬ng nghiÖp nh÷ng n¨m 1980 còng ë møc 60 v¹n.
N¨m 1980: 63,7 v¹n; n¨m 1985: 63,7 v¹n; n¨m 1986: 56,8 v¹n.
6
§Ò tµi
Ph¸t triÓn KT TN ë ViÖt Nam
Sè ng-êi kinh doanh th-¬ng nghiÖp nh÷ng n¨m 1980 còng ë møc 60 v¹n.
N¨m 1980: 63,7 v¹n; n¨m 1985: 63,7 v¹n; n¨m 1986: 56,8 v¹n.
Nh÷ng sè liÖu trªn cho thÊy søc sèng cña kinh tÕ c¸ thÓ rÊt bÒn bØ, sù
hiÖn diÖn cña thµnh phÇn kinh tÕ nµy trong suèt thêi gian dµi nh- mét tÊt yÕu
kh¸ch quan, cÇn ph¶i biÕt sö dông mÆt tÝch cùc cña nã lµm cho dana giµu,
n-íc m¹nh.
II. B-íc khëi ®éng ph¸t triÓn kinh tÕ t- nh©n.
1. B-íc chuyÓn biÕn vÒ nhËn thøc thùc tiÔn.
C«ng cuéc c¶i t¹o quan hÖ s¶n xuÊt vÒ x©y dùng c¬ së vËt chÊt kü thuËt
®¹t kÕt qu¶ kh«ng cao. Thªm vµo ®ã nh÷ng nam- 1977 - 1978 n«ng nghiÖp bÞ
thiªn tai nÆng, n¨m 1979 x¶y ra chiÕn tranh biªn giíi T©y Nam vµ phÝa B¾c,
lµm cho bøc tranh kinh tÕ ®Êt n-íc ngµy cµng xÊu ®i.
Tr-íc t×nh h×nh trªn, Héi nghÞ Ban ChÊp hµnh Trung -¬ng lÇn thø 6 kho¸
IV häp th¸ng 9 - 1979 ®-a ra NghÞ quyÕt vÒ t×nh h×nh vµ nhiÖm vô cÊp b¸ch.
NghÞ quyÕt lµ b-íc chuyÓn biÕn ®Çu tiªn cã ý nghÜa lín ®èi víi viÖc ®-a
nÒn kinh tÕ tõng b-íc tho¸t ra khái c¬ chÕ qu¶n lý kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung cao
®é, më ®-êng cho nh÷ng c¶i c¸ch kinh tÕ trong nh÷ng n¨m sau nµy.
2. KÕt qu¶ ph¸t triÓn cña khu vùc kinh tÕ t- nh©n nh÷ng n¨m ®Çu thêi kú
®æi míi.
Nhê cã chÝnh s¸ch ®æi míi kinh tÕ t- nh©n ®-îc thõa nhËn vµ t¹o ®iÒu
kiÖn ph¸t triÓn, ®ãng gãp tÝch cùc vµo ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt n-íc.
Trong c«ng nghiÖp, t- nh©n ®· ®Çu t- thªm tiÒn vèn ®Ó më réng c¸c c¬
së hiÖn cã, hoÆc x©y dùng thªm c¬ së míi. N¨m 1988 khu vùc nµy ®Çu tthªm 80 tû ®ång, thµnh lËp thªm 17.000 c¬ së, trong ®ã cã 46 xÝ nghiÖp tnh©n; 1.100 c¬ së tiÓu thñ c«ng nghiÖp vµ h¬n 15.000 hé c¸ thÓ. N¨m 1989 sè
vèn ®Çu t- t¨ng thªm 102 tû ®ång, sè xÝ nghiÖp t- nh©n t¨ng gÊp 4 lÇn so víi
n¨m 1988 (tõ 318 xÝ nghiÖp t¨ng lªn 1.284 xÝ nghiÖp); hé tiÓu thñ c«ng nghiÖp
7
§Ò tµi
Ph¸t triÓn KT TN ë ViÖt Nam
vµ c¸ thÓ tõ 31,85 v¹n lªn 33,33 v¹n, t¨ng 4,6%. Trong hai n¨m 1990 - 1991
sè vèn t¨ng thªm mçi n¨m kho¶ng 100 tû ®ång.
N¨m 1989 thµnh phÇn kinh tÕ t- nh©n thu hót thªm 39,5 ngh×n lao ®éng.
N¨m 1991 so víi n¨m 1990 t¨ng thªm 4.000 c¬ së vµ lao ®éng t¨ng thªm 10
ngh×n ng-êi.
Gi¸ trÞ tæng s¶n l-îng thµnh phÇn kinh tÕ nµy n¨m 1989 t¨ng thªm 34,5%
so víi n¨m 1998, trong ®ã xÝ nghiÖp t- doanh t¨ng 51,9%; hé tiÓu thñ c«ng
nghiÖp vµ c¸c thÓ t¨ng 34, 0%.
Tû träng gi¸ trÞ s¶n l-îng c«ng nghiÖp khu vùc t- nh©n, c¸ thÓ chiÕm
trong gi¸ trÞ tæng s¶n l-îng toµn ngµnh c«ng nghiÖp t¨ng kh¸ ®Òu ®Æn: n¨m
1986: 15,6%; n¨m 1987: 25,69%; n¨m 1998: 19,6%; n¨m 1989: 27,2%; n¨m
1990: 26,5%.
Trong th-¬ng nghiÖp, lao ®éng cña thµnh phÇn kinh tÕ t- nh©n ph¸t triÓn
nhanh chãng: N¨m 1968: 56,79 v¹n ng-êi; n¨m 1987: 64 v¹n ng-êi; n¨m
1988: 71,89 v¹n ng-êi; n¨m 1989: 79,3 v¹n ng-êi; n¨m 1990: 81,1 v¹n ng-êi.
Ngoµi ra cßn cã lùc l-îng th-¬ng nghiÖp kh«ng chuyªn tham gia ho¹t ®éng,
n¨m 1990 cã kho¶ng 16 v¹n n-gêi.
III. Ph¹m vi kinh tÕ t- nh©n
1. C¸c lÜnh vùc kinh tÕ t- nh©n
ViÖt Nam hiÖn cã c¸c thµnh phÇn kinh tÕ:
- Kinh tÕ nhµ n-íc
- Kinh tÕ tËp thÓ
- Kinh tÕ c¸ thÓ, tiÓu chñ
- Kinh tÕ t- b¶n t- nh©n
- Kinh tÕ t- b¶n nhµ n-íc
- Kinh tÕ cã vèn ®Çu t- n-íc ngoµi
8
§Ò tµi
Ph¸t triÓn KT TN ë ViÖt Nam
- NghÞ quyÕt Héi nghÞ lÇn thø nam Ban chÊp hµnh Trung -¬ng (kho¸ IX)
vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ t- nh©n, ®Ò cËp ®Õn kinh tÕ t- nh©n bao gåm hai thµnh
phÇn kinh tÕ lµ kinh tÕ c¸ thÓ, tiÓu chñ vµ kinh tÕ t- b¶n t- nh©n.
Kinh tÕ t- nh©n ho¹t ®éng d-íi h×nh thøc hé kinh doanh c¸ thÓ vµ c¸c
lo¹i h×nh doanh nghiÖp t- nh©n. Kinh tÕ t- nh©n tham gia vµo tÊt c¶ c¸c lÜnh
vùc n«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp, giao th«ng vËn t¶i, th-¬ng nghiÖp vµ c¸c lo¹i
h×nh dÞch vô kh¸c.
2. C¸c lo¹i h×nh tæ chøc kinh doanh cña kinh tÕ t- nh©n
Lo¹i h×nh tæ chøc kinh doanh cña kinh tÕ t- nh©n rÊt ®a d¹ng, phæ biÕn
nhÊt lµ hé c¸ thÓ, tiÓu chñ; lo¹i h×nh c«ng ty hiÖn nay chñ yÕu lµ doanh nghiÖp
nhá vµ vµ d-íi h×nh thøc: c«ng ty t- nh©n, c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n, c«ng
ty cæ phÇn, c«ng ty hîp danh.
Trong khu vùc kinh tÕ t- nh©n, hé kinh doanh c¸ thÓ cã sè l-îng ®«ng
®¶o, sö dông nhiÒu lao ®éng x· héi, huy ®éng nhiÒu vèn ®Çu t-, ®ãng gãp tû
träng lín vµo GDP. Hé kinh doanh c¸ thÓ cã tiÒn ®Ò, lµ b-íc tËp d-ît vµ tÝch
luü cho b-íc ph¸t triÓn cao h¬n vÒ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh lµ h×nh thøc
doanh nghiÖp t- nh©n.
C¸c doanh nghiÖp t- nh©n ®· gãp phÇn s¶n xuÊt hµng ho¸ cã chÊt l-îng
cao, tham gia tÝch cùc vµo xuÊt khÈu hµng ho¸, nhÊt lµ n«ng s¶n hµng ho¸,
gióp n«ng d©n tiªu thô mét khèi l-îng hµng ho¸ n«ng s¶n. Sù ho¹t ®éng s«i
®éng cña doanh nghiÖp t- nh©n ®· thóc ®Èy n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña
nÒn kinh tÕ.
C¸c chñ t- nh©n hÇu hÕt lµ c¸c doanh nghiÖp tr-ëng thµnh trong chÕ ®é
míi, nhiÒu ng-êi trong sè hä lµ c¸n bé ®¶ng viªn, ®· tõng tham gia trong c¸c
c¬ quan, doanh nghiÖp nhµ n-íc vµ cã mét sè ®· tr¶i qua thêi kú tham gia lùc
l-îng vò trang, cã nguyÖn väng muèn ®em tµi n¨ng, trÝ tuÖ cña m×nh vµo ph¸t
triÓn kinh tÕ ®Êt n-íc, lµm giµu cho tæ quèc.
9
§Ò tµi
Ph¸t triÓn KT TN ë ViÖt Nam
PhÇn II
Nh÷ng vÊn ®Ò cña khu vùc kinh tÕ t- nh©n hiÖn nay
I. Thùc tr¹ng kinh tÕ t- nh©n
Trong nh÷ng n¨m qua kinh tÕ t- nh©n t¨ng nhanh vÒ sè l-îng, vèn kinh
doanh, thu hót lao ®éng, nhÊt lµ lo¹i h×nh doanh nghiÖp, c«ng ty.
Kinh tÕ t- nh©n ph¸t triÓn réng kh¾p trong c¸c ngµnh nghÒ mµ ph¸p luËt
kh«ng cÊm. Sè c¬ së nhiÒu nhÊt mµ ph¸p luËt kh«ng cÊm. Sè c¬ së nhiÒu nhÊt
lµ trong lÜnh vùc th-¬ng m¹i, dÞch vô, x© dùng, tiÕp ®Õn lµ c«ng nghiªp, tiÓu
thñ c«ng nghiÖp.
Kinh tÕ t- nh©n ph¸t triÓn réng r·i trong c¶ n-íc, nh-ng tËp trung cao ë
c¸c ®« thÞ, nh÷ng ®Þa ph-¬ng cã nhiÒu ®iÒu kiÖn thuËn lîi, ®-îc chÝnh quyÒn
quan t©m khuyÕn khÝch, hç trî.
1. T×nh h×nh t¨ng tr-ëng doanh nghiÖp
Trong giai ®o¹n 1996-2000, sè l-îng ®¬n vÞ s¶n xuÊt, kinh doanh ho¹t
®éng trong khu vùc kinh tÕ t- nh©n t¨ng lªn ®¸ng kÓ, sè hé kinh doanh c¸ thÓ
t¨ng 6,02%, sè doanh nghiÖp t¨ng 45,61%, nh-ng kh«ng ®Òu qua c¸c n¨m (sè
hé kinh doanh c¸ thÓ n¨m 1997 gi¶m, sè doanh nghiÖp n¨m 1998 gi¶m vµ
t¨ng m¹nh tõ n¨m 2000 khi cã LuËt doanh nghiÖp).
Trong c¬ cÊu c¸c h×nh thøc tæ chøc kinh doanh cña khu vùc kinh tÕ tnh©n, c¸c hé c¸ thÓ chiÕm sè l-îng rÊt lín, ®Õn cuèi n¨m 2000 cã 2.137.731
hé vµ 29.548 doanh nghiÖp.
Trong c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp, doanh nghiÖp t- nh©n chiÕm sè l-îng
lín nhÊt, tiÕp ®Õn lµ c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n, sau ®ã lµ c«ng ty cæ phÇn,
c«ng ty hîp danh chiÕm sè l-îng kh«ng ®¸ng kÓ.
1.1. §èi víi hé kinh doanh c¸ thÓ
Hé kinh doanh c¸ thÓ cã sè l-îng lín, ph¸t triÓn réng r·i nhiÒu n¨m nay.
Sè hé kinh doanh c¸ thÓ phi n«ng nghiÖp tõ 1.498.611 hé n¨m 1992 t¨ng lªn
10
§Ò tµi
Ph¸t triÓn KT TN ë ViÖt Nam
2.016.259 hé n¨m 1996. Tèc ®é t¨ng b×nh qu©n 7,68%/n¨m, mçi n¨m t¨ng
b×nh qu©n 129.412 hé.
Tõ n¨m 1996 ®Õn n¨m 2000 sè l-îng hé kinh doanh c¸ thÓ t¨ng chËm,
®Õn n¨m 2000 míi cã 2.137.731 hé, b×nh qu©n t¨ng 1,47%/n¨m, mçi n¨m
t¨ng 30.300 hé c¸ thÓ phi n«ng nghiÖp. Hé n«ng nghiÖp ngoµi hîp t¸c x· n¨m
2000 cã 7.656.165 hé. Tæng céng n¨m 2000 cã 9.793.787 hé kinh doanh c¸
thÓ.
Quy m« cña hé kinh doanh c¸ thÓ nãi chung rÊt nhá, sö dông lao ®éng
trong gia ®×nh lµ chÝnh, trung b×nh mçi hé cã 1-2 lao ®éng. Vèn kinh doanh Ýt.
Ngo¹i lÖ, qua kh¶o s¸t thùc tÕ ë c¸c thµnh phè lín, cã nhiÒu hé kinh doanh c¸
thÓ thuª ®Õn hµng chôc thËm chÝ hµng tr¨m lao ®éng nh- c¬ së §øc Ph¸t (c¬
së lµm b¸nh ngät ë thµnh phè Hå ChÝ Minh) thuª tíi 900 lao ®éng.
1.2. §èi víi doanh nghiÖp t- nh©n
* §¨ng ký doanh nghiÖp
Doanh nghiÖp t- nh©n thùc hiÖn ®¨ng ký kinh doanh tõ khi cã LuËt c«ng
ty vµ LuËt doanh nghiÖp t- nh©n t¨ng rÊt nhanh. TÝnh chung thêi kú 19912000, sè doanh nghiÖp ®¨ng ký kinh doanh t¨ng b×nh qu©n lµ 96,24%/n¨m. Tõ
132 doanh nghiÖp n¨m 1991 ®Õn hÕt n¨m 1996 cã 30.897 doanh nghiÖp ®¨ng
ký doanh nghiÖp. C¸c n¨m 1997-1999 sè l-îng doanh nghiÖp ®¨ng ký kinh
doanh gi¶m. Tõ n¨m 2000 ®Õn nay khi LuËt doanh nghiÖp ®-îc thùc hiÖn, sè
l-îng doanh nghiÖp ®¨ng ký kinh doanh t¨ng rÊt nhanh. Sau 2 n¨m thùc hiÖn
LuËt doanh nghiÖp ®Õn ngµy 31-12-2001 c¶ n-íc ®· cã 35-440 doanh nghiÖp
míi ®¨ng ký ho¹t ®éng. N¨m 2000 cã 14.400 doanh nghiÖp míi ®¨ng ký b»ng
250% so víi n¨m 1999. N¨m 2001 cã 21.040 doanh nghiÖp míi ®¨ng ký b»ng
140% so víi n¨m 2000. NÕu tÝnh tõ khi LuËt doanh nghiÖp cã hiÖu lùc thi
hµnh ®Õn th¸ng 4.2002 c¶ n-íc ®· cã trªn 41.000 doanh nghiÖp míi thµnh lËp.
Nh- vËy c¶ n-íc cã kho¶ng 97.900 doanh nghiÖp.
11
§Ò tµi
Ph¸t triÓn KT TN ë ViÖt Nam
B¶ng 1: Doanh nghiÖp ®¨ng ký kinh doanh tõ 1991 ®Õn hÕt 9 th¸ng
®Çu n¨m 2001
§¬n vÞ: doanh nghiÖp
N¨m
Tæng sè
T¨ng sè
Doanh
C«ng ty
C«ng ty
C«ng ty
n¨m tr-íc
nghiÖp t-
TNHH
cæ phÇn
hîp danh
(%)
nh©n
76
49
7
1991
132
1992
7.241
3112,87
3.034
1.144
63
1993
7.183
84,22
5.516
2.256
41
1994
7.460
-5,52
5.493
1.943
24
1995
5.729
-23,21
3.731
1.864
34
1996
5.522
-3,91
3.679
1.801
42
1997
3.760
-17
2.617
1.117
26
1998
3.121
47,86
1.998
1.044
79
1999
4.615
212,84
2.038
2.361
216
2000
14.438
-
6.468
7.244
726
3
9 th¸ng
9.946
-
4.589
4.912
445
-
39.239
25.835
1.703
3
2001
Tæng sè
Nguån: B¸o c¸o tæng hîp t×nh h×nh vµ ph-¬ng h-íng gi¶i ph¸p ph¸t triÓn
kinh tÕ t- nh©n, Ban Kinh tÕ Trung -¬ng, ngµy 26-11-2001.
* VÒ sè doanh nghiÖp thùc tÕ ho¹t ®éng
TÝnh ®Õn ngµy 31-12-2000, c¶ n-íc cã 56.834 doanh nghiÖp ®¨ng ký
kinh doanh, nh-ng sè doanh nghiÖp thùc tÕ ho¹t ®éng lµ 29-548 doanh nghiÖp
(51,99%), c¸c doanh nghiÖp ch-a ho¹t ®éng 9.581 doanh nghiÖp (16,85%), sè
doanh nghiÖp gi¶i thÓ chuyÓn sang lo¹i h×nh thøc kh¸c 18.887 doanh nghiÖp
(24,44%), doanh nghiÖp ch-a t×m thÊy lµ 3.818 doanh nghiÖp (6,72%).
12
§Ò tµi
Ph¸t triÓn KT TN ë ViÖt Nam
Sè l-îng doanh nghiÖp thùc tÕ ho¹t ®éng tËp trung cao ë ngµnh th-¬ng
m¹i, dÞch vô: 17.506 doanh nghiÖp chiÕm 59,3%; c«ng nghiÖp 6.979 doanh
nghiÖp chiÕm 23,6%; c¸c ngµnh kh¸c 5.034 doanh nghiÖp chiÕm 17,05% (sè
liÖu ®Õn ngµy 31-12-2000) (xem b¶ng 2).
B¶ng 2: Sè l-îng c¬ së s¶n xuÊt, kinh doanh khu vùc kinh tÕ t- nh©n
®ang ho¹t ®éng
C¬ së kinh doanh
§¬n vÞ N¨m
N¨m
N¨m
N¨m
N¨m
N¨m
1996
1997
1998
1999
2000
2001/1996 (%)
Hé c¸ thÓ
Hé
2.016.529 1.949.836 1981.306 1.981.306 2.054.178 145,61
Tû träng trong hé
%
100
100
100
100
100
100
- C«ng nghiÖp
hé
616.855
608.250
583.352
583.352
608.314
104,69
Tû träng trong hé
%
30,6
31,2
29,4
29,4
29,6
- Th-¬ng m¹i, dÞch vô
hé
1.102.619 1.022.385 1.058.385 1.058.542 1.088.606 100,61
Tû träng trong hé
%
54,7
52,4
52,4
53,5
53,0
- C¸c ngµnh kh¸c
hé
296.785
319.201
319.201
339.412
357.258
Tû träng trong hé
%
14,7
16,4
16,4
17,1
17,4
20.272
21.032
21.032
20.578
22.767
145,61
Doanh nghiÖp cña t- DN
128,92
nh©n
Tû träng trong DN
%
100
100
100
100
100
100
- C«ng nghiÖp
DN
5.832
6.073
6.073
5.927
6.049
119,66
Tû träng trong DN
%
30,6
31,2
31,2
29,4
29,6
- Th-¬ng m¹i DV
DN
12.695
13.010
13.010
12.494
14.234
Tû träng trong DN
%
54,7
52,5
52,5
53,5
53,1
- Ngµnh kh¸c
DN
1.745
1.949
1.949
2.157
2.484
Tû träng trong DN
%
14,7
16,3
17,1
17,3
17,9
138,67
288,48
2. Vèn ®Çu t- cña kinh tÕ t- nh©n
2.1. Vèn cña hé kinh doanh c¸ thÓ
Tæng vèn ®Çu t- ph¸t triÓn cña c¸c hé kinh doanh c¸ thÓ n¨m 2000 lµ
29.267 tû ®ång t¨ng 12,93% so víi n¨m 1999. Vèn ®Çu t- cña hé kinh doanh
13
§Ò tµi
Ph¸t triÓn KT TN ë ViÖt Nam
c¸ thÓ n¨m 2000 chiÕm 81,54% trong tæng sè vèn ®Çu t- cña khu vùc kinh tÕ
t- nh©n vµ chiÕm 19,82% vèn ®Çu t- x· héi.
B¶ng 3: Vèn ®Çu t- ph¸t triÓn toµn x· héi n¨m 1999-2000
§¬n vÞ: doanh nghiÖp
TT
ChØ tiªu
§¬n vÞ
N¨m
N¨m
1999
2000
T¨ng so
1
Tæng sè vèn ®Çu t- ph¸t triÓn x· héi
Tû ®ång
131.171
147.633
12,5
2
Khu vùc kinh tÕ t- nh©n
Tû ®ång
31.542
35.894
13,8
%
24.05
24,31
- Doanh nghiÖp cña t- nh©n
Tû ®ång
5.628
6.627
+ Tû träng trong toµn x· héi
%
4,29
4,49
+ Tû träng trong khu vùc t- nh©n
%
17,84
18,46
Tû ®ång
25.914
29.267
+ Tû träng trong toµn x· héi
%
19,76
19,82
+ Tû träng trong khu vùc kinh tÕ t- nh©n
%
82,16
81,54
Trong tæng sè toµn x· héi
- Hé kinh doanh c¸ thÓ
17,7
12,93
Nguån: B¸o c¸o tæng hîp t×nh h×nh vµ ph-¬ng h-íng, gi¶i ph¸p ph¸t
triÓn kinh tÕ t- nh©n, Ban Kinh tÕ Trung -¬ng, ngµy 26-11-2001.
Tæng vèn dïng vµo s¶n xuÊt kinh doanh cña hé kinh doanh c¸ thÓ lµ
63.668 tû ®ång, chiÕm 36,61% trong tæng sè vèn dïng vµo s¶n xuÊt kinh
doanh cña khu vùc kinh tÕ t- nh©n (tÝnh ®Õn ngµy 31-12-2000).
2.2. Vèn cña doanh nghiÖp t- nh©n.
Vèn cña doanh nghiÖp t¨ng nhanh c¶ vÒ vèn ®¨ng ký kinh doanh, tæng
vèn thùc tÕ sö dông vèn ®Çu t- ph¸t triÓn.
Trong vèn ®¨ng ký cña c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp t- nh©n, c«ng ty
tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n, c«ng ty cæ phÇn tõ n¨m 1991 ®Õn hÕt th¸ng 9 - 2001 ®¹t
50.795, 142 tû ®ång; n¨m 2000 t¨ng 87,5 lÇn so víi n¨m 1991. Trong ®ã
doanh nghiÖp t- nh©n ®¨ng ký 11.470,175 tû ®ång chiÕm 22,58%; c«ng ty
14
§Ò tµi
Ph¸t triÓn KT TN ë ViÖt Nam
tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n ®¨ng ký 29.064,160 tû ®ång chiÕm 57, 22%; c«ng ty cæ
phÇn ®¨ng ký 10.260,770 tû ®ång, chiÕm 20,20% (xem b¶ng 5).
B¶ng 4: Vèn ®¨ng ký thµnh phÇn doanh nghiÖp qua c¸c n¨m.
§¬n vÞ: TriÖu ®ång
N¨m
Tæng vèn
®¨ng ký
Doanh nghiÖp
t- nh©n
C«ng ty
TNHH
C«ng ty cæ
phÇn
C«ng ty
hîp doanh
1991
158.155
24.095
52.560
81.500
-
1992
2.786.123
97.307
1.700.887
987.829
-
1993
4.288.556
1.375.187
2.304.943
608.426
-
1994
3.29.799
1.121.712
1.770.485
406.602
-
1995
3.070.176
953.985
1.916.507
199.684
-
1996
3.050.100
910.727
1.734.220
405.153
-
1997
2.548.098
701.667
1.563.862
282.569
-
1998
2769.731
652.858
1.479.724
637.149
-
1999
5.483.098
877.744
2.898.925
1.706.429
-
2000
13.831.465
2.813.544
7.985.190
3.032.731
-
9h/2001
9.510.841
1.941.349
5.656.857
1.912.635
-
Tæng
50.795.142
11.470.175
29.064.160
10.260.770
-
Nguån: B¸o c¸o tæng hîp t×nh h×nh vµ ph-¬ng h-íng, gi¶i ph¸p ph¸t
triÓn kinh tÕ t- nh©n, ban kinh tÕ Trung -¬ng, ngµy 26 - 11 -2001.
TÝnh tõ khi cã luËt doanh nghiÖp ®Õn hÕt th¸ng 4 -2002 c¶ n-íc cã trªn
41.000 doanh nghiÖp míi thµnh lËp víi tæng sè vèn ®¨ng ký t-¬ng ®-¬ng 3,6
tû USD.
Tæng vèn thùc tÕ sö dông cña doanh nghiÖp còng t¨ng nhanh. N¨m
2000 lµ 110.071 tû ®ång, t¨ng 38,46% so víi n¨m 1999; trong ®ã cña c«ng ty
tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n t¨ng 40%, doanh nghiÖp t- nh©n t¨ng 37,64%, c«ng ty cæ
15
§Ò tµi
Ph¸t triÓn KT TN ë ViÖt Nam
phÇn t¨ng 36,7% (xem b¶ng 6). N¨m 2000 khu vùc kinh tÕ t- nh©n ®· ®Çu tmau 20,3% cæ phÇn cña c¸c doanh nghiÖp nhµ n-íc ®· cæ phÇn ho¸.
B¶ng 5: Tæng vèn thùc tÕ sö dông cña doanh nghiÖp
§¬n vÞ: Tû ®ång
TT
Nguån vèn
N¨m 1999
N¨m 2000
T¨ng so n¨m
tr-íc %
Tæng sè
79.493,2
110.71,9
38,46
1
Doanh nghiÖp t- nh©n
11.828,2
16.281,1
37,64
2
C«ng ty TNHH
37.426,6
52.426,8
40
3
C«ng ty cæ phÇn
30.230,76
41.353,6
36,79
4
C«ng ty hîp doanh
7,3
10,3
41,09
Nguån: B¸o c¸o tæng hîp t×nh h×nh vµ ph-¬ng h-íng, gi¶i ph¸p ph¸t
triÓn kinh tÕ t- nh©n, Ban Kinh tÕ Trung -¬ng, ngµy 26 - 11 - 2001.
Tæng vèn ®Çu t- ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp t- nh©n t¨ng c¶ vÒ l-îng
vèn vµ tû träng trong tæng vèn ®Çu t- ph¸t triÓn cña khu vùc kinh tÕ t- nh©n vµ
cña toµn x· héi. Tæng vèn ®Çu t- ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp t¨ng tõ 5.628 tû
®ång n¨m 1999 lªn 6.627 tû ®ång n¨m 2000; t¨ng 17,7%; tû träng trong khu
vùc kinh tÕ t- nh©n t¨ng tõ 17,84% n¨m 1999 lªn 18,46% n¨m 2000; tû träng
trong tæng vèn ®Çu t- toµn x· héi tõ 4.29% n¨m 1999 lªn 4,49% n¨m 2000
(xem b¶ng 5).
N¨m 2000, tæng sè vèn sö dông cña c¸c doanh nghiÖp.
3. VÒ lao ®éng cña khu vùc kinh tÕ t- nh©n.
TÝnh tõ n¨m 1996 ®Õn nay sè lao ®éng lµm viÖc táng khu vùc kinh tÕ tnh©n phi n«ng nghiÖp trong c¸c n¨m ®Òu t¨ng trõ n¨m 1997. So víi tæng sè
16
§Ò tµi
Ph¸t triÓn KT TN ë ViÖt Nam
lao ®éng toµn x· héi th× khu vùc nµy chiÕm tû lÖ kho¶ng 11% qua c¸c n¨m,
riªng n¨m 2000 lµ 12% (xem b¶ng 6). N¨m 2000, lao ®éng táng khu vùc kinh
tÕ t- nh©n, kÓ c¶ khu vùc n«ng nghiÖp lµ 21.017.326 ng-êi, chiÕm 65,3% lao
®éng cã viÖc lµm th-êng xuyªn trong c¶ n-íc.
Trong c¸c ngµnh phi n«ng nghiÖp, sè lao ®éng khu vùc kinh tÕ t- nh©n
n¨m 2000 lµ 4.643.844 lao ®éng, t¨ng 20,12% so víi n¨m 1996; b×nh qu©n
mçi n¨m t¨ng 194.670 lao ®éng, t¨ng 4,75% n¨m. Trong 4 n¨m tõ 1997 ®Õn
n¨m 2000 riªng khu vùc nµy thu hót thªm 997.019 lao ®éng, gÊp 6,6 lÇn so
víi khu vùc kinh tÕ nhµ n-íc.
TÝnh tõ n¨m 1996 ®Õn nay, lao ®éng trong c«ng nghiÖp t¨ng nhiÒu h¬n
ngµnh th-¬ng m¹i, dÞch vô. N¨m 2000 so víi n¨m 1996 lao ®éng trong c«ng
nghiÖp thªm ®-îc 363.442 ng-êi, t¨ng 20,68%; trong khi lao ®éng th-¬ng
m¹i, dÞch vô thªm ®-îc 271.476 ng-êi. Lao ®éng c«ng nghiÖp ë doanh nghiÖp
t- nh©n t¨ng nhanh h¬n ë hé kinh doanh c¸ thÓ; n¨m 2000 so víi n¨m 1996,
lao ®éng c«ng nghiÖp ë doanh nghiÖp t¨ng 114,02%;l lao ®éng c«ng nghiÖp ë
hé kinh doanh c¸ thÓ chØ t¨ng ®-îc 6,4% (xem b¶ng 6).
B¶ng 6: Lao ®éng khu vùc kinh tÕ t- nh©n
TT ChØ tiªu
1
Tæng sè lao ®éng
Tû träng so víi tæng sè lao
§¬n vÞ
Ng-êi
%
N¨m
N¨m
N¨m
N¨m
1996
1997
1998
1999
N¨m 2000
3.865.163 3.66.825 3.816.942 4.097.455 4.643.844
11,2
10,3
10,3
10,9
2.121.228
®éng x· héi
1.1 C«ng nghiÖp
TT trong khu vùc t- nh©n
Ng-êi
%
1.757.786 1.655.862 1.623.971 1.786.509
45,48
45,16
42,54
43,61
1.7535.824
1.2 Th-¬ng m¹i, dÞch vô
Ng-êi
C¸c ngµnh kh¸c
%
41,2
559.212
39,77
39,00
786.792
Ng-êi
514.803
15,25
675.150
712.590
16,94
Ng-êi
354.328
396.705
17,69
17,39
841.787
1.3 TT trong khu vùc t- nh©n
2
Lao ®éng trong doanh nghiÖp
1.592.574 1.451.751 1.517.821 1.598.356
45,68
17
37,38
§Ò tµi
2.1 C«ng nghiÖp
TT träng trong doanh nghiÖp
2.2 Th-¬ng m¹i, dÞch vô
TT träng trong doanh nghiÖp
2.3 C¸c ngµnh kh¸c
TT träng trong doanh nghiÖp
3
Lao ®éng trong hé kinh doanh
Ph¸t triÓn KT TN ë ViÖt Nam
Ng-êi
233.078
252.657
435.907
539.533
498.847
%
65,78
63,85
273.819
322.496
59,26
Ng-êi
65,78
63,85
62,81
59,77
59,26
%
17,03
20,22
62,81
59,77
22,75
Ng-êi
60.314
79.998
22,86
22,3
191.507
%
17,03
20,22
99.618
120.317
22,75
Ng-êi
3.510.835 3.271.120 3.381.035 3.557.922 3.802.057
Ng-êi
1.524.708 1.403.205 1.350.152 1.464.013 1.622.381
c¸ thÓ
3.1 C«ng nghiÖp
Tû träng trong hé
3.2 Th-¬ng m¹i, dÞch vô
Tû träng trong hé
3.3 C¸c ngµnh kh¸c
Tû träng trong hé
%
Ng-êi
43,43
42.9
39.93
41,15
42,67
1.531.638 1.388.701 1.455.351 1.501.636 1.584.391
%
43,63
42,45
43,04
42,21
41,67
Ng-êi
45.489
479.214
575.532
592.273
595.285
%
12,94
14,65
17,03
16,64
15,66
Nguån: B¸o c¸o tæng hîp t×nh h×nh vµ ph-¬ng h-íng, gi¶i ph¸p ph¸t
triÓn kinh tÕ t- nh©n, Ban Kinh tÕ Trung -¬ng, ngµy 26-11-2001.
4. T¨ng tr-ëng s¶n xuÊt kinh doanh (GDP) khu vùc kinh tÕ t- nh©n
Tæng s¶n phÈm trong n-íc cña khu vùc kinh tÕ t- nh©n t¨ng tr-ëng liªn
tôc trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. N¨m 1996 GDP khu vùc kinh tÕ t- nh©n ®¹t
68.518 tû ®ång, ®Õn n¨m 2000 lªn 86.929 tû ®ång, t¨ng b×nh qu©n 7%/n¨m.
T-¬ng øng GDP cña hé kinh doanh c¸ thÓ tõ 52.169 tû ®ång n¨m 1996 lªn
66.142 tû ®ång n¨m 2000, t¨ng b×nh qu©n 7%/n¨m; cña doanh nghiÖp tõ
14.780 tû ®ång lªn 20.787 tû ®ång, t¨ng b×nh qu©n 7,1%/n¨m. Tèc ®é t¨ng
tr-ëng GDP cña khu vùc kinh tÕ t- nh©n xÊp xØ tèc ®é t¨ng GDP toµn bé nÒn
kinh tÕ (xem b¶ng).
18
§Ò tµi
Ph¸t triÓn KT TN ë ViÖt Nam
B¶ng 7: Tèc ®é t¨ng GDP cña khu vùc kinh tÕ t- nh©n giai ®o¹n
1996-2000
ChØ tiªu
GDP toµn quèc
§¬n vÞ
Tû
N¨m
N¨m
N¨m
N¨m
N¨m
BQ 5
1996
1997
1998
1999
2000
n¨m
213.833 231.264 244.596 256.272 273.582
®ång
T¨ng so n¨m tr-íc
%
Khu vùc t- nh©n
Tû
9,3
8,2
5,8
4,8
6,8
6,9
65.518 74.167 78.775 81.455 86.826
®ång
T¨ng so n¨m tr-íc
%
- Hé kinh doanh c¸ thÓ
Tû
10,6
8,2
6,2
3,4
6,7
7,0
52.169 58.812 60.423 62.205 66.142
®ång
T¨ng so n¨m tr-íc
%
- Doanh nghiÖp
DN
T¨ng so n¨m tr-íc
%
10,6
8,9
6,4
2,9
6,3
7,0
16.349 17.355 18.352 19.250 20.787
10,6
6,1
5,7
4,9
8,0
7,1
Nguån: B¸o c¸o tæng hîp t×nh h×nh vµ ph-¬ng h-íng, gi¶i ph¸p ph¸t
triÓn kinh tÕ t- nh©n, Ban Kinh tÕ Trung -¬ng, ngµy 26-11-2001.
N¨m 2000 khuvùc kinh tÕ t- nh©n chiÕm 42,3% GDP c¶ n-íc. Trong ®ã
GDP khu vùc kinh tÕ t- nh©n phi n«ng nghiÖp b»ng 63,6% GDP cña khu vùc
kinh tÕ t- nh©n vµ b»ng 26,87% GDP c¶ n-íc.
Trong ngµnh n«ng nghiÖp, n¨m 2000 GDP cña khu vùc kinh tÕ t- nh©n
chiÕm 15,4% GDP toµn quèc vµ chiÕm 63,2% cña n«ng nghiÖp nãi chung.
Trong ®ã kinh tÕ hé gia ®×nh chiÕm 98% GDP kinh tÕ t- nh©n trong n«ng
nghiÖp.
II. Vai trß cña khu vùc kinh tÕ t- nh©n
Sù ph¸t triÓn cña khu vùc kinh tÕ t- nh©n thêi gian qua kh¬i dËy mét bé
phËn tiÒm n¨ng cña ®Êt n-íc cho ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi. Nguån tiÒm n¨ng
nµy lµ trÝ tuÖ, kinh nghiÖm, kh¶ n¨ng kinh doanh, quan hÖ x· héi, tiÒn vèn, søc
19
§Ò tµi
Ph¸t triÓn KT TN ë ViÖt Nam
lao ®éng cña con ng-êi; tµi nguyªn, th«ng tin vµ c¸c nguån lùc kh¸c. Nh÷ng
nguån lùc nµy chñ yÕu lµ trong n-íc, nh-ng còng cã mét sè kh«ng Ýt c¸ nh©n
sö dông vèn cña gia ®×nh ë n-íc ngoµi göi vÒ.
Khu vùc kinh tÕ t- nh©n ®· ®ãng gãp quan träng vµo t¨ng tr-ëng GDP,
huy ®äng vèn trong x· héi, t¹o ®-îc nhiÒu viÖc lµm, c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n
d©n, t¨ng thu ng©n s¸ch cho nhµ n-íc, s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu, t¸c ®éng tÝch
cùc tíi chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ vµ ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ, x· héi.
1. §ãng gãp vµo t¨ng tr-ëng cña tæng s¶n phÈm trong n-íc (GDP)
Tæng s¶n phÈm cña khu vùc kinh tÕ t- nh©n nh×n chung lµ t¨ng æn ®Þnh
trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. NhÞp ®é t¨ng tr-ëng n¨m 1997 lµ 12,89%, n¨m
1998 lµ 12,74%, n¨m 1999: 7,5%, n¨m 2000: 12,55% vµ chiÕm tû träng t-¬ng
®èi æn ®Þnh trong GDP, tuy n¨m 2000 cã gi¶m chót Ýt so víi n¨m 1996 (tõ
28,48 % n¨m 1996 cßn 26,7% n¨m 2000). Tû träng GDP cña khu vùc kinh tÕ
t- nh©n trong tæng GDP gi¶m ®i chót Ýt do sù tham gia vµ ®ãng gãp cu¶ khu
vùc cã vèn ®Çu t- n-íc ngoµi (FDI).
B¶ng 8: §ãng gãp GDP cña khu vùc kinh tÕ t- nh©n
ChØ tiªu
Tæng GDP toµn quèc
§¬n vÞ
Tû ®
N¨m
N¨m
N¨m
N¨m
N¨m
1996
1997
1998
1999
2000
272.036 313.623 361.017 399.943 444.140
1. Khu vùc t- nh©n
-
77.481
87.475
98.625
106.029 119.337
% trong GDP toµn quèc
%
28,48
27,89
27,32
26,51
26,87
2. Hé kinh doanh c¸ thÓ
Tû ®
57.879
65.555
73.321
78.054
87.604
Tû träng hé trong GDP
%
21,28
20,9
20,31
19,52
19,72
Tû träng hé trong khu vùc
%
74,7
74,94
74,34
73,62
73,41
2.1. C«ng nghiÖp
Tû ®
9.261
10.658
11.804
12.662
15.491
Tû träng trong hé
-
16,00
16,25
26,1
16,22
17,68
2.2. Th-¬ng m¹i dÞch vô
-
17.381
19.728
22.878
24.865
27.393
kinh tÕ t- nh©n
20
- Xem thêm -
.PDF 
37 
51542 
177 
