§Ò tµi
Ph¸t triÓn KT TN ë ViÖt Nam
Lêi nãi ®Çu
Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, thùc hiÖn ®êng lèi ®æi míi, kinh tÕ t nh©n
gåm kinh tÕ c¸ thÓ, tiÓu chñ vµ kinh tÕ t b¶n t nh©n ®· ph¸t triÓn réng kh¾p c¶
níc gãp phÇn quan träng vµo ph¸t triÓn kinh tÕ, huy ®éng c¸c nguån lùc vµo
s¶n xuÊt kinh doanh, t¹o thªm nhiÒu viÖc lµm, c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n
t¨ng tÝch luü, gãp phÇn gi÷ v÷ng æn ®Þnh chÝnh trÞ - x· héi.
Tuy vËy, kinh tÕ t nh©n hiÖn nay ë níc ta cßn nhiÒu h¹n chÕ, yÕu kÐm:
quy m«, vèn Ýt, c«ng nghÖ l¹c hËu, tr×nh ®é qu¶n lý thÊp, søc c¹nh tranh yÕu…
NghÞ quyÕt §¹i héi IX cña §¶ng ®· x¸c ®Þnh: "Thùc hiÖn nhÊt qu¸n
chÝnh s¸ch ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn. C¸c thµnh phÇn kinh tÕ
kinh doanh theo ph¸p luËt ®Òu lµ bé phËn cÊu thµnh quan träng cña nÒn kinh
tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa, cïng ph¸t triÓn l©u dµi, hîp t¸c vµ
c¹nh tranh lµnh m¹nh, trong ®ã kinh tÕ nhµ níc gi÷ vai trß chñ ®¹o, kinh tÕ
nhµ níc cïng víi kinh tÕ tËp thÓ ngµy cµng trë thµnh nÒn t¶ng v÷ng ch¾c cña
nÒn kinh tÕ quèc d©n".
Chän ®Ò tµi: "TiÕp tôc ®æi míi c¬ chÕ, chÝnh s¸ch ®Ó thóc ®Èy sù ph¸t
triÓn cña kinh tÕ t nh©n" em muèn gãp thªm tiÕng nãi nhá cña m×nh vµo
viÖc nhËn thøc ®óng vai trß vµ sù cÇn thiÕt cña viÖc thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ
t nh©n ë ViÖt Nam hiÖn nay.
Cuèi cïng em xin ch©n thµnh c¸m ¬n thÇy gi¸o ®· gióp ®ì em trong viÖc
hoµn thµnh ®Ò tµi nµy.
Hµ Néi, ngµy 20 th¸ng 12 n¨m 2003
1
§Ò tµi
Ph¸t triÓn KT TN ë ViÖt Nam
PhÇn I
Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ t nh©n ë ViÖt Nam ®Õn
nh÷ng n¨m ®Çu cña thêi kú ®æi míi
I. Kh¸i qu¸t qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ t nh©n ViÖt Nam
Kinh tÕ t nh©n trªn thùc tÕ cã søc sèng m·nh liÖt vµ ®· cã nhiÒu ®ãng gãp
cho ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña ®Êt níc, nhng cã thêi kú do nhËn thøc sai
lÇm, nãng véi ®· coi kinh tÕ t nh©n lµ ®èi tîng ph¶i c¶i t¹o kh«ng ®îc khuyÕn
khÝch ph¸t triÓn, kh«ng ®îc ph¸p luËt b¶o vÖ. Nh÷ng ngêi ho¹t ®éng trong
thµnh phÇn kinh tÕ nµy cã ®Þa vÞ chÝnh trÞ thÊp kÐm. S¶n xuÊt kinh doanh cña
hä bÞ trãi buéc, k×m h·m, chÌn Ðp. Ngay trong nh÷ng ®iÒu kiÖn ®ã, kinh tÕ t
nh©n c¸ thÓ vÉn tån t¹i vµ ngµy cµng kh¼ng ®Þnh thÕ ®øng cña m×nh. N«ng
nghiÖp lµ n¬i cã phong trµo hîp t¸c ho¸ m¹nh nhÊt, triÖt ®Ó nhÊt, nhng lu«n
lu«n tån t¹i kinh tÕ c¸ thÓ. Trong c«ng nghiÖp, lao ®éng trong thµnh phÇn kinh
tÕ t nh©n ë miÒn B¾c tríc ngµy gi¶i phãng miÒn Nam vÉn thêng xuyªn chiÕm
mét tû träng lao ®éng trªn 15% víi kho¶ng 50-80 ngh×n ngêi. Khi gi¶i phãng
miÒn Nam sè ngêi ho¹t ®éng trong thµnh phÇn kinh tÕ nµy rÊt lín.
1. Kinh tÕ t nh©n thêi kú phôc håi kinh tÕ 1955-1957
Sau 9 n¨m kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p, th¸ng 7-1954 hoµ b×nh lËp
l¹i trªn miÒn B¾c, nÒn kinh tÕ ®øng tríc nh÷ng hËu qu¶ nÆng nÒ do chiÕn tranh
®Ó l¹i, Bé ChÝnh trÞ Ban ChÊp hµnh Trung ¬ng ®· häp vµo th¸ng 9-1954 ®Ò ra
kÕ ho¹ch 3 n¨m (1955-1957) tËp trung kh«i phôc kinh tÕ, hµn g¾n vÕt th¬ng
chiÕn tranh, tiÕp tôc hoµn thµnh c¶i c¸ch ruéng ®Êt, t¹o c¬ së v÷ng ch¾c ®a
miÒn B¾c tiÕn lªn chñ nghÜa x· héi.
Th¾ng lîi cña cuéc c¶i c¸ch ruéng ®Êt lµ ®· chia 81 v¹n ha ruéng vµ 74
ngh×n con tr©u bß cho 2,1 triÖu hé n«ng d©n. Thñ tiªu chÕ ®é së h÷u phong
kiÕn vÒ ruéng ®Êt, xo¸ bá ph¬ng thøc bãc lét ®Þa t« vµ quan hÖ chñ ®Êt vµ t¸
®iÒn. N«ng d©n thùc hiÖn ®îc m¬ íc vÒ lµm chñ ruéng ®Êt, ®· tÝch cùc s¶n
xuÊt n«ng nghiÖp trªn m¶nh ruéng cña m×nh ®em l¹i hiÖu qu¶ sö dông ®Êt ®ai
tèt.
Song song víi viÖc chia ruéng ®Êt cho n«ng d©n , th¸ng 5-1955 ChÝnh
phñ ®· ban hµnh 8 chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch s¶n xuÊt bao gåm:
(1) B¶o ®¶m quyÒn së h÷u ruéng ®Êt
(2) B¶o hé tµi s¶n n«ng d©n vµ c¸c tÇng líp kh¸c.
2
§Ò tµi
Ph¸t triÓn KT TN ë ViÖt Nam
(3) KhuyÕn khÝch khai hoang, phôc ho¸ b»ng miÔn gi¶m thuÕ 3 n¨m cho
ruéng ®Êt khai hoang. Kh«ng ph¶i ®ãng thuÕ phÇn t¨ng vô, t¨ng n¨ng suÊt.
(4) Tù do thuª mín nh©n c«ng, thuª mín tr©u bß, vay vµ cho vay;
(5) KhuyÕn khÝch ph¸t triÓn tæ ®æi c«ng;
(6) KhuyÕn khÝch ph¸t triÓn nghÒ phô vµ nghÒ thñ c«ng trong n«ng d©n
vµ n«ng th«n;
(7) B¶o hé vµ khuyÕn khÝch, khen thëng nh÷ng hé n«ng d©n lµm ¨n giái;
(8) Nghiªm cÊm ph¸ ho¹i s¶n xuÊt;
Thêi kú nµy lùc lîng kinh tÕ ngoµi quèc doanh cßn nhá, kinh tÕ hîp t¸c
cha ph¸t triÓn, tham gia lùc lîng s¶n xuÊt, ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi chñ yÕu
lµ kinh tÕ t nh©n, kinh tÕ c¸ thÓ.
Nhê cã nh÷ng chÝnh s¸ch ®óng ®¾n, sau ba n¨m kh«i phôc vµ ph¸t triÓn
n«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp nhÑ, ®ång thêi cñng cè vµ kh«i phôc c¸c c¬ së c«ng
nghiÖp nÆng cÇn thiÕt…, c¸c ngµnh vµ c¸c lÜnh vùc kinh tÕ - x· héi miÒn B¾c
®Òu ®¹t ®îc nh÷ng kÕt qu¶ quan träng.
N«ng nghiÖp: 85% diÖn tÝch hoang ho¸ ®îc ®a vµo sö dông; gi¸ trÞ tæng
s¶n lîng n«ng nghiÖp n¨m 1957 t¨ng 16,7% so víi n¨m 1955; trong ®ã trång
trät t¨ng 14,7%, ch¨n nu«i t¨ng 27,7%. S¶n lîng l¬ng thùc quy thãc tõ 3.759
ngh×n tÊn n¨m 1955 lªn 4.293 ngh×n tÊn, n¨m 1957. S¶n lîng hÇu hÕt c¸c lo¹i
c©y c«ng nghiÖp ®Òu t¨ng kh¸ so víi n¨m 1955. B«ng ®¹t 5,6 ngh×n tÊn, t¨ng
0,6%; chÌ bóp kh« 2,9 ngh×n tÊn, t¨ng 11,5%; §Ëu t¬ng 7,6 ngh×n tÊn, t¨ng
40,7%; l¹c 21,1 ngh×n Ên, t¨ng 75,8%; mÝa 422 ngh×n tÊn, t¨ng gÊp 2,4 lÇn;
thuèc lµ 1,4 ngh×n tÊn, t¨ng gÊp 2,3 lÇn; ®ay 4,9 ngh×n tÊn t¨ng gÊp 5,4 lÇn.
§µn tr©u tõ 1.052 ngh×n con t¨ng lªn 1.237 ngh×n con.
C«ng nghiÖp ®¹t tèc ®é t¨ng b×nh qu©n n¨m lµ 64,1%. Trong ®ã c«ng
nghiÖp trung ¬ng t¨ng 171,2%; c«ng nghiÖp ®Þa ph¬ng t¨ng 50,4%; c«ng
nghiÖp s¶n xuÊt t liÖu s¶n xuÊt t¨ng 53,4%, c«ng nghiÖp s¶n xuÊt t liÖu tiªu
dïng t¨ng 67,7%.
Thµnh c«ng cña thêi kú kh«i phôc kinh tÕ (1955 - 1957) kh«ng nh÷ng
®em l¹i nhiÒu biÕn ®æi s©u s¾c trong ®êi sèng kinh tÕ x· héi miÒn B¾c mµ cßn
®Ó l¹i nhiÒu bµi häc quý gi¸ ®ã lµ:
- §Æt n«ng nghiÖp, n«ng th«n vµo ®óng vÞ trÝ, g¾n ®îc søc lao ®éng víi t
liÖu s¶n xuÊt c¬ b¶n cña n«ng d©n lµ ruéng ®Êt.
3
§Ò tµi
Ph¸t triÓn KT TN ë ViÖt Nam
- Ph¸t huy ®îc søc m¹nh tæng hîp cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. Lóc nµy
kinh tÕ quèc doanh chiÕm tû träng nhá bÐ, nhng nh¬ ph¸t triÓn ®îc vai trß cña
kinh tÕ t nh©n trªn c¬ së chÝnh s¸ch cña Nhµ níc nªn nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn
®óng híng v¬Ý tèc ®é cao.
2. Kinh tÕ t nh©n thêi kú c¶i t¹o x· héi nÒn kinh tÕ (1958 - 1960) vµ tíi
n¨m 1976.
Trªn cã së th¾ng lîi cña kú kh«i phôc vµ ph¸t triÓn kinh tÕ (1955 - 1957),
miÒn B¾c bíc vµo thùc hiÖn kÕ ho¹ch 3 n¨m c¶i t¹o x· héi chñ nghÜa víi c¸c
thµnh phÇn kinh tÕ ngoai quèc doanh. Th¸ng 4 - 1958 Quèc héi th«ng qua kÕ
ho¹ch 3 n¨m ph¸t triÓn vµ c¶i t¹o kinh tÕ, ph¸t triÓn v¨n ho¸ (1958 - 1960).
Néi dung chñ yÕu cña c«ng cuéc c¶i t¹o x· héi chñ nghÜa ®Æt ra trong
thêi kú nµy lµ biÕn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn thµnh nÒn kinh tÕ x· héi chñ
nghÜa.
Nªn kinh tÕ x· héi chñ nghÜa gåm hai h×nh thøc së h÷u chñ yÕu lµ quèc
doanh vµ tËp thÓ. Kinh tÕ c¸ thÓ vµ kinh tÕ t b¶n t doanh lµ ®èi tîng trùc tiÕp
cña c«ng cuéc c¶i t¹o nµy.
Néi dung ®a n«ng d©n vµo hîp t¸c x· coi lµ kh©u chÝnh. C¶i t¹o ®èi víi
c¸c hé c¸ thÓ trong c¸c ngµnh c«ng nghiÖp, th¬ng nghiÖp, giao th«ng vËn t¶i,
x©y dùng vµ c¸c ngµnh kh¸c còng rÊt khÈn tr¬ng. §èi víi c«ng th¬ng nghiÖp t
b¶n t doanh víi môc tiªu nhanh chãng xo¸ bá thµnh phÇn kinh tÕ nµy ®îc tiÕn
hµnh b»ng chÝnh s¸ch chuéc l¹i (tr¶ dÇn) vµ ¸p dông h×nh thøc c«ng t hîp
doanh.
KÕt qu¶ ®Õn n¨m 1960 ®· cã: 40,4 ngh×n hîp t¸c x· n«ng nghiÖp, chiÕm
85,5% tæng sè hé n«ng d©n vµ 68,1% tæng dienÑ tÝch canh t¸c; 2.760 hîp t¸c
x· tiÓu thñ c«ng nghiÖp, 267 tæ s¶n xuÊt vµ 285 hîp t¸c x· nghÒ muèi. TÝnh
chung ®Õn n¨m 1960 sè x· viªn hîp t¸c x· chuyªn s¶n xuÊt c«ng nghiÖp lªn
72 ngh×n ngêi.
VÒ th¬ng nghiÖp ®· cã 65% trong sè 185 ngh×n tiÓu th¬ng tham gia hîp
t¸c x·. Hîp t¸c x· mua b¸n ®· ®îc thµnh lËp ë hÇu hÕt c¸c x· phêng miÒn B¾c.
§Õn cuèi n¨m 1960 ®· c¶i t¹o xong toµn bé 729 hé t b¶n c«ng nghiÖp,
trong ®ã 661 hé theo h×nh thøc c«ng t hîp doanh vµ 68 hé theo h×nh thøc xÝ
nghiÖp hîp t¸c x·.
Toµn bé lùc lîng vËn t¶i c¬ giíi t nh©n gåm 1.602 «t« vµ 132 ph¬ng tiÖn
vËn t¶i thuû ®· chuyÓn thµnh 31 xÝ nghiÖp c«ng t hîp doanh víi tæng são
2.610 c«ng nh©n.
4
§Ò tµi
Ph¸t triÓn KT TN ë ViÖt Nam
Nh vËy miÒn B¾c ®Õn cuèi n¨m 1960 ®· hoµn thµnh c¶i t¹o kinh tÕ ngoµi
quèc doanh díi h×nh thøc hîp t¸c x· vµ c«ng t hîp doanh, hoÆc c¸c ®¹i lý,
kinh tiªu cña kinh tÕ nhµ níc.
Tuy nhiªn kinh tÕ t nh©n vÉn tån t¹i díi h×nh thøc kinh tÕ c¸ thÓ. Tû träng
lao ®éng trong khu vùc kinh tÕ t nh©n tuy ®· gi¶m nhiÒu nhng vÉn cßn chiÕm
gi÷ mét tû lÖ ®¸ng kÓ. N¨m 1960: 28,7%; n¨m 1970: 16,4%; n¨m 1975:
14,8%. Thêng xuyªn cã kho¶ng 50 -80 ngh×n ngêi lao ®éng trong khu vùc
nµy. N¨m 1971: 71,5 ngh×n ngêi; n¨m 1974: 66,4 ngh×n ngêi; n¨m 1975: 64,3
ngh×n ngêi. Còng trong thêi gian nµy sè ngêi bu«n b¸n nhá vµ kinh doanh
dÞch vô còng thêng xuyªn ë møc trªn díi 20 v¹n ngêi. N¨m 1960 : 20 v¹n ngêi; n¨m 1965: 16,2 v¹n ngêi; n¨m 1973: 19,4 v¹n ngêi; n¨m 1974: 20 v¹n ngêi; n¨m 1975: 19 v¹n ngêi.
ë miÒn Nam, n¨m 1976 riªng ngµnh c«ng nghiÖp cã tíi 94.857 hé t
nh©n, c¸ thÓ. Trong ®ã ngµnh chÕ biÕn l¬ng thùc vµ thùc phÈm 29.530 hé; dÖt
17.035 hé; vËt liÖu x©y dùng 5.964 hé; ho¸ chÊt 2.413 hé; c¬ khÝ 23.312 hé…
Mét sè ®Þa ph¬ng cã sè hé t nh c¸ thÓ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp lín nh thµnh phè
Hå ChÝ Minh 31.922 hé; Qu¶ng Nam - §µ N½ng 10.466 hé; Phó yªn vµ
Kh¸nh Hoµ 7.147 hé; Ninh ThuËn vµ B×nh ThuËn 7.904 hé; §ång Nai 6.142
hé; Qu¶ng Ng·i vµ B×nh §Þnh 5.925 hé.
3. Kinh tÕ t nh©n thêi kú 1976 - 1985
§Êt níc thèng nhÊt, c«ng cuéc ph¸t triÓn kinh tÕ vµ c¶i t¹o quan hÖ s¶n
xuÊt ®îc thùc hiÖn trªn ph¹m vi c¶ níc. KÕ ho¹ch 5 n¨m 1976 - 1980 ngoµi
nhiÖm vô kh¾c phôc hËu qu¶ chiÕn tranh, tiÕn hµnh c¶i t¹o kinh tÕ miÒn Nam
theo m« h×nh kinh tÕ miÒn B¾c. TiÕp tôc c¶i t¹o x· héi chñ nghÜa ®èi víi
nh÷ng ngêi s¶n xuÊt ná ë miÒm B¾c, ®ång thêi triÓn khai m¹nh mÏ ë miÒn
Nam.
Nhng kinh tÕ t nh©n vÉn tån t¹i, trong c«ng nhgiÖp vÉn cã trªn díi 60 v¹n
ngêi s¶n xuÊt c¸ thÓ n¨m 1980: 50,3 v¹n; n¨m 1981: 55,1 v¹n; n¨m 1982:
60,8 v¹n; n¨m 1983: 66,6 v¹n; n¨m 1984: 64 v¹n; n¨m 1985: 59,3 v¹n.
Sè lao ®éng ho¹t ®éng táng kinh tÕ t nh©n hµng n¨m vÉn chiÕm trªn 20%
tæng sè lao ®éng ngµnh c«ng nghiÖp; n¨m 1980: 22,3%; n¨m 1984: 26%; n¨m
1985: 23%; n¨m 1986: 23,2%.
Gi¸ trÞ s¶n lîng c«ng nghiÖp do khu vùc kinh tÕ t nh©n t¹o ra hµng n¨m
chiÕm trªn díi 15% gi¸ trÞ s¶n lîng toµn ngµnh c«ng nghiÖp.
5
§Ò tµi
Ph¸t triÓn KT TN ë ViÖt Nam
Sè lîng kinh doanh th¬ng nghiÖp nh÷ng n¨m 1980 còng ë møc 60 v¹n.
N¨m 1980: 63,7 v¹n; n¨m 1985: 63,7 v¹n; n¨m 1986: 56,8 v¹n.
Sè ngêi kinh doanh th¬ng nghiÖp nh÷ng n¨m 1980 còng ë møc 60 v¹n.
N¨m 1980: 63,7 v¹n; n¨m 1985: 63,7 v¹n; n¨m 1986: 56,8 v¹n.
Nh÷ng sè liÖu trªn cho thÊy søc sèng cña kinh tÕ c¸ thÓ rÊt bÒn bØ, sù
hiÖn diÖn cña thµnh phÇn kinh tÕ nµy trong suèt thêi gian dµi nh mét tÊt yÕu
kh¸ch quan, cÇn ph¶i biÕt sö dông mÆt tÝch cùc cña nã lµm cho dana giµu, níc
m¹nh.
II. Bíc khëi ®éng ph¸t triÓn kinh tÕ t nh©n.
1. Bíc chuyÓn biÕn vÒ nhËn thøc thùc tiÔn.
C«ng cuéc c¶i t¹o quan hÖ s¶n xuÊt vÒ x©y dùng c¬ së vËt chÊt kü thuËt
®¹t kÕt qu¶ kh«ng cao. Thªm vµo ®ã nh÷ng nam 1977 - 1978 n«ng nghiÖp bÞ
thiªn tai nÆng, n¨m 1979 x¶y ra chiÕn tranh biªn giíi T©y Nam vµ phÝa B¾c,
lµm cho bøc tranh kinh tÕ ®Êt níc ngµy cµng xÊu ®i.
Tríc t×nh h×nh trªn, Héi nghÞ Ban ChÊp hµnh Trung ¬ng lÇn thø 6 kho¸
IV häp th¸ng 9 - 1979 ®a ra NghÞ quyÕt vÒ t×nh h×nh vµ nhiÖm vô cÊp b¸ch.
NghÞ quyÕt lµ bíc chuyÓn biÕn ®Çu tiªn cã ý nghÜa lín ®èi víi viÖc ®a
nÒn kinh tÕ tõng bíc tho¸t ra khái c¬ chÕ qu¶n lý kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung cao
®é, më ®êng cho nh÷ng c¶i c¸ch kinh tÕ trong nh÷ng n¨m sau nµy.
2. KÕt qu¶ ph¸t triÓn cña khu vùc kinh tÕ t nh©n nh÷ng n¨m ®Çu thêi kú
®æi míi.
Nhê cã chÝnh s¸ch ®æi míi kinh tÕ t nh©n ®îc thõa nhËn vµ t¹o ®iÒu kiÖn
ph¸t triÓn, ®ãng gãp tÝch cùc vµo ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt níc.
Trong c«ng nghiÖp, t nh©n ®· ®Çu t thªm tiÒn vèn ®Ó më réng c¸c c¬ së
hiÖn cã, hoÆc x©y dùng thªm c¬ së míi. N¨m 1988 khu vùc nµy ®Çu t thªm 80
tû ®ång, thµnh lËp thªm 17.000 c¬ së, trong ®ã cã 46 xÝ nghiÖp t nh©n; 1.100
c¬ së tiÓu thñ c«ng nghiÖp vµ h¬n 15.000 hé c¸ thÓ. N¨m 1989 sè vèn ®Çu t
t¨ng thªm 102 tû ®ång, sè xÝ nghiÖp t nh©n t¨ng gÊp 4 lÇn so víi n¨m 1988 (tõ
318 xÝ nghiÖp t¨ng lªn 1.284 xÝ nghiÖp); hé tiÓu thñ c«ng nghiÖp vµ c¸ thÓ tõ
31,85 v¹n lªn 33,33 v¹n, t¨ng 4,6%. Trong hai n¨m 1990 - 1991 sè vèn t¨ng
thªm mçi n¨m kho¶ng 100 tû ®ång.
N¨m 1989 thµnh phÇn kinh tÕ t nh©n thu hót thªm 39,5 ngh×n lao ®éng.
N¨m 1991 so víi n¨m 1990 t¨ng thªm 4.000 c¬ së vµ lao ®éng t¨ng thªm 10
ngh×n ngêi.
6
§Ò tµi
Ph¸t triÓn KT TN ë ViÖt Nam
Gi¸ trÞ tæng s¶n lîng thµnh phÇn kinh tÕ nµy n¨m 1989 t¨ng thªm 34,5%
so víi n¨m 1998, trong ®ã xÝ nghiÖp t doanh t¨ng 51,9%; hé tiÓu thñ c«ng
nghiÖp vµ c¸c thÓ t¨ng 34, 0%.
Tû träng gi¸ trÞ s¶n lîng c«ng nghiÖp khu vùc t nh©n, c¸ thÓ chiÕm trong
gi¸ trÞ tæng s¶n lîng toµn ngµnh c«ng nghiÖp t¨ng kh¸ ®Òu ®Æn: n¨m 1986:
15,6%; n¨m 1987: 25,69%; n¨m 1998: 19,6%; n¨m 1989: 27,2%; n¨m 1990:
26,5%.
Trong th¬ng nghiÖp, lao ®éng cña thµnh phÇn kinh tÕ t nh©n ph¸t triÓn
nhanh chãng: N¨m 1968: 56,79 v¹n ngêi; n¨m 1987: 64 v¹n ngêi; n¨m 1988:
71,89 v¹n ngêi; n¨m 1989: 79,3 v¹n ngêi; n¨m 1990: 81,1 v¹n ngêi. Ngoµi ra
cßn cã lùc lîng th¬ng nghiÖp kh«ng chuyªn tham gia ho¹t ®éng, n¨m 1990 cã
kho¶ng 16 v¹n ngêi.
III. Ph¹m vi kinh tÕ t nh©n
1. C¸c lÜnh vùc kinh tÕ t nh©n
ViÖt Nam hiÖn cã c¸c thµnh phÇn kinh tÕ:
- Kinh tÕ nhµ níc
- Kinh tÕ tËp thÓ
- Kinh tÕ c¸ thÓ, tiÓu chñ
- Kinh tÕ t b¶n t nh©n
- Kinh tÕ t b¶n nhµ níc
- Kinh tÕ cã vèn ®Çu t níc ngoµi
- NghÞ quyÕt Héi nghÞ lÇn thø nam Ban chÊp hµnh Trung ¬ng (kho¸ IX)
vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ t nh©n, ®Ò cËp ®Õn kinh tÕ t nh©n bao gåm hai thµnh phÇn
kinh tÕ lµ kinh tÕ c¸ thÓ, tiÓu chñ vµ kinh tÕ t b¶n t nh©n.
Kinh tÕ t nh©n ho¹t ®éng díi h×nh thøc hé kinh doanh c¸ thÓ vµ c¸c lo¹i
h×nh doanh nghiÖp t nh©n. Kinh tÕ t nh©n tham gia vµo tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc
n«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp, giao th«ng vËn t¶i, th¬ng nghiÖp vµ c¸c lo¹i h×nh
dÞch vô kh¸c.
2. C¸c lo¹i h×nh tæ chøc kinh doanh cña kinh tÕ t nh©n
Lo¹i h×nh tæ chøc kinh doanh cña kinh tÕ t nh©n rÊt ®a d¹ng, phæ biÕn
nhÊt lµ hé c¸ thÓ, tiÓu chñ; lo¹i h×nh c«ng ty hiÖn nay chñ yÕu lµ doanh nghiÖp
nhá vµ vµ díi h×nh thøc: c«ng ty t nh©n, c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n, c«ng ty
cæ phÇn, c«ng ty hîp danh.
7
§Ò tµi
Ph¸t triÓn KT TN ë ViÖt Nam
Trong khu vùc kinh tÕ t nh©n, hé kinh doanh c¸ thÓ cã sè lîng ®«ng ®¶o,
sö dông nhiÒu lao ®éng x· héi, huy ®éng nhiÒu vèn ®Çu t, ®ãng gãp tû träng
lín vµo GDP. Hé kinh doanh c¸ thÓ cã tiÒn ®Ò, lµ bíc tËp dît vµ tÝch luü cho bíc ph¸t triÓn cao h¬n vÒ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh lµ h×nh thøc doanh
nghiÖp t nh©n.
C¸c doanh nghiÖp t nh©n ®· gãp phÇn s¶n xuÊt hµng ho¸ cã chÊt lîng
cao, tham gia tÝch cùc vµo xuÊt khÈu hµng ho¸, nhÊt lµ n«ng s¶n hµng ho¸,
gióp n«ng d©n tiªu thô mét khèi lîng hµng ho¸ n«ng s¶n. Sù ho¹t ®éng s«i
®éng cña doanh nghiÖp t nh©n ®· thóc ®Èy n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña
nÒn kinh tÕ.
C¸c chñ t nh©n hÇu hÕt lµ c¸c doanh nghiÖp trëng thµnh trong chÕ ®é
míi, nhiÒu ngêi trong sè hä lµ c¸n bé ®¶ng viªn, ®· tõng tham gia trong c¸c c¬
quan, doanh nghiÖp nhµ níc vµ cã mét sè ®· tr¶i qua thêi kú tham gia lùc lîng
vò trang, cã nguyÖn väng muèn ®em tµi n¨ng, trÝ tuÖ cña m×nh vµo ph¸t triÓn
kinh tÕ ®Êt níc, lµm giµu cho tæ quèc.
8
§Ò tµi
Ph¸t triÓn KT TN ë ViÖt Nam
PhÇn II
Nh÷ng vÊn ®Ò cña khu vùc kinh tÕ t nh©n hiÖn nay
I. Thùc tr¹ng kinh tÕ t nh©n
Trong nh÷ng n¨m qua kinh tÕ t nh©n t¨ng nhanh vÒ sè lîng, vèn kinh
doanh, thu hót lao ®éng, nhÊt lµ lo¹i h×nh doanh nghiÖp, c«ng ty.
Kinh tÕ t nh©n ph¸t triÓn réng kh¾p trong c¸c ngµnh nghÒ mµ ph¸p luËt
kh«ng cÊm. Sè c¬ së nhiÒu nhÊt mµ ph¸p luËt kh«ng cÊm. Sè c¬ së nhiÒu nhÊt
lµ trong lÜnh vùc th¬ng m¹i, dÞch vô, x© dùng, tiÕp ®Õn lµ c«ng nghiªp, tiÓu thñ
c«ng nghiÖp.
Kinh tÕ t nh©n ph¸t triÓn réng r·i trong c¶ níc, nhng tËp trung cao ë c¸c
®« thÞ, nh÷ng ®Þa ph¬ng cã nhiÒu ®iÒu kiÖn thuËn lîi, ®îc chÝnh quyÒn quan
t©m khuyÕn khÝch, hç trî.
1. T×nh h×nh t¨ng trëng doanh nghiÖp
Trong giai ®o¹n 1996-2000, sè lîng ®¬n vÞ s¶n xuÊt, kinh doanh ho¹t
®éng trong khu vùc kinh tÕ t nh©n t¨ng lªn ®¸ng kÓ, sè hé kinh doanh c¸ thÓ
t¨ng 6,02%, sè doanh nghiÖp t¨ng 45,61%, nhng kh«ng ®Òu qua c¸c n¨m (sè
hé kinh doanh c¸ thÓ n¨m 1997 gi¶m, sè doanh nghiÖp n¨m 1998 gi¶m vµ
t¨ng m¹nh tõ n¨m 2000 khi cã LuËt doanh nghiÖp).
Trong c¬ cÊu c¸c h×nh thøc tæ chøc kinh doanh cña khu vùc kinh tÕ t
nh©n, c¸c hé c¸ thÓ chiÕm sè lîng rÊt lín, ®Õn cuèi n¨m 2000 cã 2.137.731 hé
vµ 29.548 doanh nghiÖp.
Trong c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp, doanh nghiÖp t nh©n chiÕm sè lîng
lín nhÊt, tiÕp ®Õn lµ c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n, sau ®ã lµ c«ng ty cæ phÇn,
c«ng ty hîp danh chiÕm sè lîng kh«ng ®¸ng kÓ.
1.1. §èi víi hé kinh doanh c¸ thÓ
Hé kinh doanh c¸ thÓ cã sè lîng lín, ph¸t triÓn réng r·i nhiÒu n¨m nay.
Sè hé kinh doanh c¸ thÓ phi n«ng nghiÖp tõ 1.498.611 hé n¨m 1992 t¨ng lªn
2.016.259 hé n¨m 1996. Tèc ®é t¨ng b×nh qu©n 7,68%/n¨m, mçi n¨m t¨ng
b×nh qu©n 129.412 hé.
Tõ n¨m 1996 ®Õn n¨m 2000 sè lîng hé kinh doanh c¸ thÓ t¨ng chËm, ®Õn
n¨m 2000 míi cã 2.137.731 hé, b×nh qu©n t¨ng 1,47%/n¨m, mçi n¨m t¨ng
30.300 hé c¸ thÓ phi n«ng nghiÖp. Hé n«ng nghiÖp ngoµi hîp t¸c x· n¨m 2000
cã 7.656.165 hé. Tæng céng n¨m 2000 cã 9.793.787 hé kinh doanh c¸ thÓ.
9
§Ò tµi
Ph¸t triÓn KT TN ë ViÖt Nam
Quy m« cña hé kinh doanh c¸ thÓ nãi chung rÊt nhá, sö dông lao ®éng
trong gia ®×nh lµ chÝnh, trung b×nh mçi hé cã 1-2 lao ®éng. Vèn kinh doanh Ýt.
Ngo¹i lÖ, qua kh¶o s¸t thùc tÕ ë c¸c thµnh phè lín, cã nhiÒu hé kinh doanh c¸
thÓ thuª ®Õn hµng chôc thËm chÝ hµng tr¨m lao ®éng nh c¬ së §øc Ph¸t (c¬ së
lµm b¸nh ngät ë thµnh phè Hå ChÝ Minh) thuª tíi 900 lao ®éng.
1.2. §èi víi doanh nghiÖp t nh©n
* §¨ng ký doanh nghiÖp
Doanh nghiÖp t nh©n thùc hiÖn ®¨ng ký kinh doanh tõ khi cã LuËt c«ng
ty vµ LuËt doanh nghiÖp t nh©n t¨ng rÊt nhanh. TÝnh chung thêi kú 1991-2000,
sè doanh nghiÖp ®¨ng ký kinh doanh t¨ng b×nh qu©n lµ 96,24%/n¨m. Tõ 132
doanh nghiÖp n¨m 1991 ®Õn hÕt n¨m 1996 cã 30.897 doanh nghiÖp ®¨ng ký
doanh nghiÖp. C¸c n¨m 1997-1999 sè lîng doanh nghiÖp ®¨ng ký kinh doanh
gi¶m. Tõ n¨m 2000 ®Õn nay khi LuËt doanh nghiÖp ®îc thùc hiÖn, sè lîng
doanh nghiÖp ®¨ng ký kinh doanh t¨ng rÊt nhanh. Sau 2 n¨m thùc hiÖn LuËt
doanh nghiÖp ®Õn ngµy 31-12-2001 c¶ níc ®· cã 35-440 doanh nghiÖp míi
®¨ng ký ho¹t ®éng. N¨m 2000 cã 14.400 doanh nghiÖp míi ®¨ng ký b»ng
250% so víi n¨m 1999. N¨m 2001 cã 21.040 doanh nghiÖp míi ®¨ng ký b»ng
140% so víi n¨m 2000. NÕu tÝnh tõ khi LuËt doanh nghiÖp cã hiÖu lùc thi
hµnh ®Õn th¸ng 4.2002 c¶ níc ®· cã trªn 41.000 doanh nghiÖp míi thµnh lËp.
Nh vËy c¶ níc cã kho¶ng 97.900 doanh nghiÖp.
10
§Ò tµi
Ph¸t triÓn KT TN ë ViÖt Nam
B¶ng 1: Doanh nghiÖp ®¨ng ký kinh doanh tõ 1991 ®Õn hÕt 9 th¸ng
®Çu n¨m 2001
§¬n vÞ: doanh nghiÖp
N¨m
Tæng sè
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
9 th¸ng
2001
Tæng sè
132
7.241
7.183
7.460
5.729
5.522
3.760
3.121
4.615
14.438
9.946
T¨ng sè
n¨m tríc
(%)
3112,87
84,22
-5,52
-23,21
-3,91
-17
47,86
212,84
-
Doanh
nghiÖp t
nh©n
76
3.034
5.516
5.493
3.731
3.679
2.617
1.998
2.038
6.468
4.589
C«ng ty
TNHH
C«ng ty
cæ phÇn
C«ng ty
hîp danh
49
1.144
2.256
1.943
1.864
1.801
1.117
1.044
2.361
7.244
4.912
7
63
41
24
34
42
26
79
216
726
445
3
-
39.239
25.835
1.703
3
Nguån: B¸o c¸o tæng hîp t×nh h×nh vµ ph¬ng híng gi¶i ph¸p ph¸t triÓn
kinh tÕ t nh©n, Ban Kinh tÕ Trung ¬ng, ngµy 26-11-2001.
* VÒ sè doanh nghiÖp thùc tÕ ho¹t ®éng
TÝnh ®Õn ngµy 31-12-2000, c¶ níc cã 56.834 doanh nghiÖp ®¨ng ký kinh
doanh, nhng sè doanh nghiÖp thùc tÕ ho¹t ®éng lµ 29-548 doanh nghiÖp
(51,99%), c¸c doanh nghiÖp cha ho¹t ®éng 9.581 doanh nghiÖp (16,85%), sè
doanh nghiÖp gi¶i thÓ chuyÓn sang lo¹i h×nh thøc kh¸c 18.887 doanh nghiÖp
(24,44%), doanh nghiÖp cha t×m thÊy lµ 3.818 doanh nghiÖp (6,72%).
Sè lîng doanh nghiÖp thùc tÕ ho¹t ®éng tËp trung cao ë ngµnh th¬ng m¹i,
dÞch vô: 17.506 doanh nghiÖp chiÕm 59,3%; c«ng nghiÖp 6.979 doanh nghiÖp
chiÕm 23,6%; c¸c ngµnh kh¸c 5.034 doanh nghiÖp chiÕm 17,05% (sè liÖu ®Õn
ngµy 31-12-2000) (xem b¶ng 2).
B¶ng 2: Sè lîng c¬ së s¶n xuÊt, kinh doanh khu vùc kinh tÕ t nh©n ®ang
ho¹t ®éng
C¬ së kinh doanh
Hé c¸ thÓ
Tû träng trong hé
- C«ng nghiÖp
§¬n vÞ N¨m
1996
Hé
2.016.529
%
100
hé
616.855
N¨m
1997
1.949.836
100
608.250
11
N¨m
1998
1981.306
100
583.352
N¨m
1999
1.981.306
100
583.352
N¨m
2000
2.054.178
100
608.314
N¨m
2001/1996 (%)
145,61
100
104,69
§Ò tµi
Ph¸t triÓn KT TN ë ViÖt Nam
Tû träng trong hé
- Th¬ng m¹i, dÞch vô
Tû träng trong hé
- C¸c ngµnh kh¸c
Tû träng trong hé
Doanh nghiÖp cña
nh©n
Tû träng trong DN
- C«ng nghiÖp
Tû träng trong DN
- Th¬ng m¹i DV
Tû träng trong DN
- Ngµnh kh¸c
Tû träng trong DN
%
hé
%
hé
%
t DN
%
DN
%
DN
%
DN
%
30,6
1.102.619
54,7
296.785
14,7
20.272
31,2
1.022.385
52,4
319.201
16,4
21.032
29,4
1.058.385
52,4
319.201
16,4
21.032
29,4
1.058.542
53,5
339.412
17,1
20.578
29,6
1.088.606 100,61
53,0
357.258 128,92
17,4
22.767
145,61
100
5.832
30,6
12.695
54,7
1.745
14,7
100
6.073
31,2
13.010
52,5
1.949
16,3
100
6.073
31,2
13.010
52,5
1.949
17,1
100
5.927
29,4
12.494
53,5
2.157
17,3
100
6.049
29,6
14.234
53,1
2.484
17,9
100
119,66
138,67
288,48
2. Vèn ®Çu t cña kinh tÕ t nh©n
2.1. Vèn cña hé kinh doanh c¸ thÓ
Tæng vèn ®Çu t ph¸t triÓn cña c¸c hé kinh doanh c¸ thÓ n¨m 2000 lµ
29.267 tû ®ång t¨ng 12,93% so víi n¨m 1999. Vèn ®Çu t cña hé kinh doanh c¸
thÓ n¨m 2000 chiÕm 81,54% trong tæng sè vèn ®Çu t cña khu vùc kinh tÕ t
nh©n vµ chiÕm 19,82% vèn ®Çu t x· héi.
B¶ng 3: Vèn ®Çu t ph¸t triÓn toµn x· héi n¨m 1999-2000
§¬n vÞ: doanh nghiÖp
TT
1
2
ChØ tiªu
§¬n vÞ
Tæng sè vèn ®Çu t ph¸t triÓn x· héi
Khu vùc kinh tÕ t nh©n
Trong tæng sè toµn x· héi
- Doanh nghiÖp cña t nh©n
+ Tû träng trong toµn x· héi
+ Tû träng trong khu vùc t nh©n
- Hé kinh doanh c¸ thÓ
+ Tû träng trong toµn x· héi
+ Tû träng trong khu vùc kinh tÕ t nh©n
Tû ®ång
Tû ®ång
%
Tû ®ång
%
%
Tû ®ång
%
%
N¨m
1999
131.171
31.542
24.05
5.628
4,29
17,84
25.914
19,76
82,16
N¨m
2000
147.633
35.894
24,31
6.627
4,49
18,46
29.267
19,82
81,54
T¨ng so
12,5
13,8
17,7
12,93
Nguån: B¸o c¸o tæng hîp t×nh h×nh vµ ph¬ng híng, gi¶i ph¸p ph¸t triÓn
kinh tÕ t nh©n, Ban Kinh tÕ Trung ¬ng, ngµy 26-11-2001.
Tæng vèn dïng vµo s¶n xuÊt kinh doanh cña hé kinh doanh c¸ thÓ lµ
63.668 tû ®ång, chiÕm 36,61% trong tæng sè vèn dïng vµo s¶n xuÊt kinh
doanh cña khu vùc kinh tÕ t nh©n (tÝnh ®Õn ngµy 31-12-2000).
2.2. Vèn cña doanh nghiÖp t nh©n.
12
§Ò tµi
Ph¸t triÓn KT TN ë ViÖt Nam
Vèn cña doanh nghiÖp t¨ng nhanh c¶ vÒ vèn ®¨ng ký kinh doanh, tæng
vèn thùc tÕ sö dông vèn ®Çu t ph¸t triÓn.
Trong vèn ®¨ng ký cña c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp t nh©n, c«ng ty tr¸ch
nhiÖm h÷u h¹n, c«ng ty cæ phÇn tõ n¨m 1991 ®Õn hÕt th¸ng 9 - 2001 ®¹t
50.795, 142 tû ®ång; n¨m 2000 t¨ng 87,5 lÇn so víi n¨m 1991. Trong ®ã
doanh nghiÖp t nh©n ®¨ng ký 11.470,175 tû ®ång chiÕm 22,58%; c«ng ty tr¸ch
nhiÖm h÷u h¹n ®¨ng ký 29.064,160 tû ®ång chiÕm 57, 22%; c«ng ty cæ phÇn
®¨ng ký 10.260,770 tû ®ång, chiÕm 20,20% (xem b¶ng 5).
B¶ng 4: Vèn ®¨ng ký thµnh phÇn doanh nghiÖp qua c¸c n¨m.
§¬n vÞ: TriÖu ®ång
N¨m
Tæng vèn
®¨ng ký
Doanh nghiÖp
t nh©n
C«ng ty
TNHH
C«ng ty cæ
phÇn
C«ng ty
hîp doanh
1991
158.155
24.095
52.560
81.500
-
1992
2.786.123
97.307
1.700.887
987.829
-
1993
4.288.556
1.375.187
2.304.943
608.426
-
1994
3.29.799
1.121.712
1.770.485
406.602
-
1995
3.070.176
953.985
1.916.507
199.684
-
1996
3.050.100
910.727
1.734.220
405.153
-
1997
2.548.098
701.667
1.563.862
282.569
-
1998
2769.731
652.858
1.479.724
637.149
-
1999
5.483.098
877.744
2.898.925
1.706.429
-
2000
13.831.465
2.813.544
7.985.190
3.032.731
-
9h/2001
9.510.841
1.941.349
5.656.857
1.912.635
-
Tæng
50.795.142
11.470.175
29.064.160
10.260.770
-
Nguån: B¸o c¸o tæng hîp t×nh h×nh vµ ph¬ng híng, gi¶i ph¸p ph¸t triÓn
kinh tÕ t nh©n, ban kinh tÕ Trung ¬ng, ngµy 26 - 11 -2001.
TÝnh tõ khi cã luËt doanh nghiÖp ®Õn hÕt th¸ng 4 -2002 c¶ níc cã trªn
41.000 doanh nghiÖp míi thµnh lËp víi tæng sè vèn ®¨ng ký t¬ng ®¬ng 3,6 tû
USD.
Tæng vèn thùc tÕ sö dông cña doanh nghiÖp còng t¨ng nhanh. N¨m
2000 lµ 110.071 tû ®ång, t¨ng 38,46% so víi n¨m 1999; trong ®ã cña c«ng ty
13
§Ò tµi
Ph¸t triÓn KT TN ë ViÖt Nam
tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n t¨ng 40%, doanh nghiÖp t nh©n t¨ng 37,64%, c«ng ty cæ
phÇn t¨ng 36,7% (xem b¶ng 6). N¨m 2000 khu vùc kinh tÕ t nh©n ®· ®Çu t
mau 20,3% cæ phÇn cña c¸c doanh nghiÖp nhµ níc ®· cæ phÇn ho¸.
B¶ng 5: Tæng vèn thùc tÕ sö dông cña doanh nghiÖp
§¬n vÞ: Tû ®ång
TT
Nguån vèn
N¨m 1999
N¨m 2000
T¨ng so n¨m tríc %
Tæng sè
79.493,2
110.71,9
38,46
1
Doanh nghiÖp t nh©n
11.828,2
16.281,1
37,64
2
C«ng ty TNHH
37.426,6
52.426,8
40
3
C«ng ty cæ phÇn
30.230,76
41.353,6
36,79
4
C«ng ty hîp doanh
7,3
10,3
41,09
Nguån: B¸o c¸o tæng hîp t×nh h×nh vµ ph¬ng híng, gi¶i ph¸p ph¸t triÓn
kinh tÕ t nh©n, Ban Kinh tÕ Trung ¬ng, ngµy 26 - 11 - 2001.
Tæng vèn ®Çu t ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp t nh©n t¨ng c¶ vÒ lîng vèn
vµ tû träng trong tæng vèn ®Çu t ph¸t triÓn cña khu vùc kinh tÕ t nh©n vµ cña
toµn x· héi. Tæng vèn ®Çu t ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp t¨ng tõ 5.628 tû ®ång
n¨m 1999 lªn 6.627 tû ®ång n¨m 2000; t¨ng 17,7%; tû träng trong khu vùc
kinh tÕ t nh©n t¨ng tõ 17,84% n¨m 1999 lªn 18,46% n¨m 2000; tû träng trong
tæng vèn ®Çu t toµn x· héi tõ 4.29% n¨m 1999 lªn 4,49% n¨m 2000 (xem
b¶ng 5).
N¨m 2000, tæng sè vèn sö dông cña c¸c doanh nghiÖp.
3. VÒ lao ®éng cña khu vùc kinh tÕ t nh©n.
TÝnh tõ n¨m 1996 ®Õn nay sè lao ®éng lµm viÖc táng khu vùc kinh tÕ t
nh©n phi n«ng nghiÖp trong c¸c n¨m ®Òu t¨ng trõ n¨m 1997. So víi tæng sè
lao ®éng toµn x· héi th× khu vùc nµy chiÕm tû lÖ kho¶ng 11% qua c¸c n¨m,
riªng n¨m 2000 lµ 12% (xem b¶ng 6). N¨m 2000, lao ®éng táng khu vùc kinh
tÕ t nh©n, kÓ c¶ khu vùc n«ng nghiÖp lµ 21.017.326 ngêi, chiÕm 65,3% lao
®éng cã viÖc lµm thêng xuyªn trong c¶ níc.
Trong c¸c ngµnh phi n«ng nghiÖp, sè lao ®éng khu vùc kinh tÕ t nh©n
n¨m 2000 lµ 4.643.844 lao ®éng, t¨ng 20,12% so víi n¨m 1996; b×nh qu©n
14
§Ò tµi
Ph¸t triÓn KT TN ë ViÖt Nam
mçi n¨m t¨ng 194.670 lao ®éng, t¨ng 4,75% n¨m. Trong 4 n¨m tõ 1997 ®Õn
n¨m 2000 riªng khu vùc nµy thu hót thªm 997.019 lao ®éng, gÊp 6,6 lÇn so
víi khu vùc kinh tÕ nhµ níc.
TÝnh tõ n¨m 1996 ®Õn nay, lao ®éng trong c«ng nghiÖp t¨ng nhiÒu h¬n
ngµnh th¬ng m¹i, dÞch vô. N¨m 2000 so víi n¨m 1996 lao ®éng trong c«ng
nghiÖp thªm ®îc 363.442 ngêi, t¨ng 20,68%; trong khi lao ®éng th¬ng m¹i,
dÞch vô thªm ®îc 271.476 ngêi. Lao ®éng c«ng nghiÖp ë doanh nghiÖp t nh©n
t¨ng nhanh h¬n ë hé kinh doanh c¸ thÓ; n¨m 2000 so víi n¨m 1996, lao ®éng
c«ng nghiÖp ë doanh nghiÖp t¨ng 114,02%;l lao ®éng c«ng nghiÖp ë hé kinh
doanh c¸ thÓ chØ t¨ng ®îc 6,4% (xem b¶ng 6).
B¶ng 6: Lao ®éng khu vùc kinh tÕ t nh©n
TT ChØ tiªu
1
1.1
1.2
1.3
2
2.1
2.2
2.3
3
3.1
3.2
3.3
Tæng sè lao ®éng
Tû träng so víi tæng sè lao
®éng x· héi
C«ng nghiÖp
TT trong khu vùc t nh©n
Th¬ng m¹i, dÞch vô
C¸c ngµnh kh¸c
TT trong khu vùc t nh©n
Lao ®éng trong doanh nghiÖp
C«ng nghiÖp
TT träng trong doanh nghiÖp
Th¬ng m¹i, dÞch vô
TT träng trong doanh nghiÖp
C¸c ngµnh kh¸c
TT träng trong doanh nghiÖp
Lao ®éng trong hé kinh doanh
c¸ thÓ
C«ng nghiÖp
Tû träng trong hé
Th¬ng m¹i, dÞch vô
Tû träng trong hé
C¸c ngµnh kh¸c
Tû träng trong hé
§¬n vÞ
Ngêi
%
N¨m
N¨m
N¨m
N¨m
N¨m 2000
1996
1997
1998
1999
3.865.163 3.66.825 3.816.942 4.097.455 4.643.844
11,2
10,3
10,3
10,9
2.121.228
Ngêi
%
Ngêi
%
Ngêi
Ngêi
Ngêi
%
Ngêi
%
Ngêi
%
Ngêi
1.757.786
45,48
1.592.574
41,2
514.803
354.328
233.078
65,78
65,78
17,03
60.314
17,03
3.510.835
Ngêi
%
Ngêi
%
Ngêi
%
1.524.708 1.403.205 1.350.152 1.464.013 1.622.381
43,43
42.9
39.93
41,15
42,67
1.531.638 1.388.701 1.455.351 1.501.636 1.584.391
43,63
42,45
43,04
42,21
41,67
45.489 479.214 575.532 592.273 595.285
12,94
14,65
17,03
16,64
15,66
1.655.862
45,16
1.451.751
559.212
15,25
396.705
252.657
63,85
63,85
20,22
79.998
20,22
3.271.120
1.623.971
42,54
1.517.821
39,77
675.150
17,69
435.907
273.819
62,81
62,81
22,86
99.618
3.381.035
1.786.509
45,68
43,61 1.7535.824
1.598.356
37,38
39,00
786.792
712.590
16,94
17,39
841.787
539.533 498.847
322.496
59,26
59,77
59,26
59,77
22,75
22,3
191.507
120.317
22,75
3.557.922 3.802.057
Nguån: B¸o c¸o tæng hîp t×nh h×nh vµ ph¬ng híng, gi¶i ph¸p ph¸t triÓn
kinh tÕ t nh©n, Ban Kinh tÕ Trung ¬ng, ngµy 26-11-2001.
4. T¨ng trëng s¶n xuÊt kinh doanh (GDP) khu vùc kinh tÕ t nh©n
15
§Ò tµi
Ph¸t triÓn KT TN ë ViÖt Nam
Tæng s¶n phÈm trong níc cña khu vùc kinh tÕ t nh©n t¨ng trëng liªn tôc
trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. N¨m 1996 GDP khu vùc kinh tÕ t nh©n ®¹t 68.518
tû ®ång, ®Õn n¨m 2000 lªn 86.929 tû ®ång, t¨ng b×nh qu©n 7%/n¨m. T¬ng øng
GDP cña hé kinh doanh c¸ thÓ tõ 52.169 tû ®ång n¨m 1996 lªn 66.142 tû
®ång n¨m 2000, t¨ng b×nh qu©n 7%/n¨m; cña doanh nghiÖp tõ 14.780 tû ®ång
lªn 20.787 tû ®ång, t¨ng b×nh qu©n 7,1%/n¨m. Tèc ®é t¨ng trëng GDP cña
khu vùc kinh tÕ t nh©n xÊp xØ tèc ®é t¨ng GDP toµn bé nÒn kinh tÕ (xem
b¶ng).
16
§Ò tµi
Ph¸t triÓn KT TN ë ViÖt Nam
B¶ng 7: Tèc ®é t¨ng GDP cña khu vùc kinh tÕ t nh©n giai ®o¹n 19962000
ChØ tiªu
GDP toµn quèc
T¨ng so n¨m tríc
Khu vùc t nh©n
T¨ng so n¨m tríc
- Hé kinh doanh c¸ thÓ
T¨ng so n¨m tríc
- Doanh nghiÖp
T¨ng so n¨m tríc
§¬n vÞ
Tû
®ång
%
Tû
®ång
%
Tû
®ång
%
DN
%
N¨m
N¨m
N¨m
N¨m
N¨m BQ 5
1996
1997
1998
1999
2000
n¨m
213.833 231.264 244.596 256.272 273.582
9,3
8,2
5,8
4,8
6,8
65.518 74.167 78.775 81.455 86.826
6,9
10,6
8,2
6,2
3,4
6,7
52.169 58.812 60.423 62.205 66.142
7,0
10,6
8,9
6,4
2,9
6,3
16.349 17.355 18.352 19.250 20.787
10,6
6,1
5,7
4,9
8,0
7,0
7,1
Nguån: B¸o c¸o tæng hîp t×nh h×nh vµ ph¬ng híng, gi¶i ph¸p ph¸t triÓn
kinh tÕ t nh©n, Ban Kinh tÕ Trung ¬ng, ngµy 26-11-2001.
N¨m 2000 khuvùc kinh tÕ t nh©n chiÕm 42,3% GDP c¶ níc. Trong ®ã
GDP khu vùc kinh tÕ t nh©n phi n«ng nghiÖp b»ng 63,6% GDP cña khu vùc
kinh tÕ t nh©n vµ b»ng 26,87% GDP c¶ níc.
Trong ngµnh n«ng nghiÖp, n¨m 2000 GDP cña khu vùc kinh tÕ t nh©n
chiÕm 15,4% GDP toµn quèc vµ chiÕm 63,2% cña n«ng nghiÖp nãi chung.
Trong ®ã kinh tÕ hé gia ®×nh chiÕm 98% GDP kinh tÕ t nh©n trong n«ng
nghiÖp.
II. Vai trß cña khu vùc kinh tÕ t nh©n
Sù ph¸t triÓn cña khu vùc kinh tÕ t nh©n thêi gian qua kh¬i dËy mét bé
phËn tiÒm n¨ng cña ®Êt níc cho ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi. Nguån tiÒm n¨ng
nµy lµ trÝ tuÖ, kinh nghiÖm, kh¶ n¨ng kinh doanh, quan hÖ x· héi, tiÒn vèn, søc
lao ®éng cña con ngêi; tµi nguyªn, th«ng tin vµ c¸c nguån lùc kh¸c. Nh÷ng
nguån lùc nµy chñ yÕu lµ trong níc, nhng còng cã mét sè kh«ng Ýt c¸ nh©n sö
dông vèn cña gia ®×nh ë níc ngoµi göi vÒ.
Khu vùc kinh tÕ t nh©n ®· ®ãng gãp quan träng vµo t¨ng trëng GDP, huy
®äng vèn trong x· héi, t¹o ®îc nhiÒu viÖc lµm, c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n,
t¨ng thu ng©n s¸ch cho nhµ níc, s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu, t¸c ®éng tÝch cùc tíi
chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ vµ ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ, x· héi.
1. §ãng gãp vµo t¨ng trëng cña tæng s¶n phÈm trong níc (GDP)
17
§Ò tµi
Ph¸t triÓn KT TN ë ViÖt Nam
Tæng s¶n phÈm cña khu vùc kinh tÕ t nh©n nh×n chung lµ t¨ng æn ®Þnh
trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. NhÞp ®é t¨ng trëng n¨m 1997 lµ 12,89%, n¨m 1998
lµ 12,74%, n¨m 1999: 7,5%, n¨m 2000: 12,55% vµ chiÕm tû träng t¬ng ®èi æn
®Þnh trong GDP, tuy n¨m 2000 cã gi¶m chót Ýt so víi n¨m 1996 (tõ 28,48 %
n¨m 1996 cßn 26,7% n¨m 2000). Tû träng GDP cña khu vùc kinh tÕ t nh©n
trong tæng GDP gi¶m ®i chót Ýt do sù tham gia vµ ®ãng gãp cu¶ khu vùc cã
vèn ®Çu t níc ngoµi (FDI).
B¶ng 8: §ãng gãp GDP cña khu vùc kinh tÕ t nh©n
ChØ tiªu
§¬n vÞ
Tæng GDP toµn quèc
1. Khu vùc t nh©n
% trong GDP toµn quèc
2. Hé kinh doanh c¸ thÓ
Tû träng hé trong GDP
Tû träng hé trong khu vùc
kinh tÕ t nh©n
2.1. C«ng nghiÖp
Tû träng trong hé
2.2. Th¬ng m¹i dÞch vô
Tû träng trong hé
2.3. C¸c ngµnh kh¸c
Tû träng trong hé
3. Doanh nghiÖp cña t nh©n
Tû träng trong GDP
Tû träng trong khu vùc t nh©n
3.1. C«ng nghiÖp
Tû träng trong doanh nghiÖp
3.2. Th¬ng m¹i dÞch vô
Tû träng trong doanh nghiÖp
3.3. C¸c ngµnh kh¸c
Tû träng trong doanh nghiÖp
Tû ®
%
Tû ®
%
%
N¨m
N¨m
N¨m
N¨m
N¨m
1996
1997
1998
1999
2000
272.036 313.623 361.017 399.943 444.140
77.481 87.475 98.625 106.029 119.337
28,48
27,89
27,32
26,51
26,87
57.879 65.555 73.321 78.054 87.604
21,28
20,9
20,31
19,52
19,72
74,7
74,94
74,34
73,62
73,41
Tû ®
%
Tû ®
%
tû®
%
%
Tû ®
%
Tû ®
%
Tû ®
%
9.261
16,00
17.381
30,03
31.237
53,97
19.602
7,21
25,3
4.609
23,51
7.565
38,59
7.428
37,9
10.658
16,25
19.728
30,09
35.169
53,66
21.920
6,99
25,06
5.278
24,08
8.564
39,07
8.078
36,85
11.804
26,1
22.878
31,2
38.639
52,7
25.304
7,01
25,66
6.367
25,16
10.238
40,46
8.699
34,38
12.662
16,22
24.865
31,86
40.527
51,92
27.975
6,99
26,38
7.179
25,66
11.203
40,05
9.593
34,29
15.491
17,68
27.393
31,27
44.720
51,05
31.733
7,14
26,59
8.626
27,18
12.397
39,07
10.710
33,75
Nguån: B¸o c¸o tæng hîp t×nh h×nh vµ ph¬ng híng, gi¶i ph¸p ph¸t triÓn
kinh tÕ t nh©n, Ban Kinh tÕ Trung ¬ng, ngµy 26-11-2001.
2. §ãng gãp vµ huy ®éng c¸c nguån vèn trong x· héi, nép ng©n s¸ch cho
nhµ níc
Trong 10 n¨m gÇn ®©y, vèn ®Çu t cña khu vùc t nh©n t¨ng nhanh, chiÕm
tû lÖ cao trong tæng vèn ®Çu t toµn x· héi. N¨m 1999 tæng vèn ®Çu t khu vùc
18
§Ò tµi
Ph¸t triÓn KT TN ë ViÖt Nam
kinh tÕ t nh©n ®¹t 31.542 tû ®ång chiÕm 24,05%; n¨m 2000 ®¹t 35.894 tû
®ång, t¨ng 13,8% so víi n¨m 1999, chiÕm 24,31% tæng vèn ®Çu t toµn x· héi.
N¨m 2000 vèn ®Çu t cña hé kinh doanh c¸ thÓ ®¹t 29.267 tû ®ßng, chiÕm
19,82% tæng vèn ®Çu t toµn x· héi; vèn ®Çu t ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp
t nh©n ®¹t 6.627 tû ®ång, chiÕm 4,49% tæng vèn ®Çu t toµn x· héi.
Tæng vèn sö dông thùc tÕ cña khu vùc kinh tÕ t nh©n t¨ng nhanh. §èi víi
c¸c doanh nghiÖp t nh©n n¨m 1999 lµ 79.493 tû ®ång, n¨m 2000 lµ 110.071 tû
®ång, t¨ng 38,5% (cha cã sè liÖu x¸c ®Þnh nguån vèn cña hé kinh doanh c¸
thÓ). C¸c ®Þa ph¬ng t¨ng m¹nh vèn sö dông thùc tÕ cña doanh nghiÖp lµ Hµ
Néi tõ 10.164 tû ®ång (n¨m 1999) t¨ng lªn 16.573 tû ®ång (n¨m 2000), t¨ng
63,05%; t¬ng øng ë thµnh phè Hå ChÝ Minh tõ 36.954 tû ®ång t¨ng lªn
52.353 tû ®ång, t¨ng 41,67%.
§ãng gãp vµo ng©n s¸ch nhµ níc cña khu vùc kinh tÕ t nh©n ngµy cµng
t¨ng. N¨m 2000 nép ®îc 5.900 tû ®ång, íc tÝnh chiÕm 7,3% tæng thu ng©n
s¸ch, t¨ng 12,5% so víi n¨m 1999; n¨m 2001 dù kiÕn nép 6.370 tû ®ång, t¨ng
7,96%.
3. Khu vùc kinh tÕ t nh©n t¹o viÖc lµm vµ gãp phÇn xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo
Thêi ®iÓm 31-12-2000 sè lîng lao ®éng trong khu vùc kinh tÕ t nh©n lµ
4.643.844 ngêi chiÕm 12% tæng sè lao ®éng x· héi, b»ng 1,36 lÇn tæng sè viÖc
lµm trong khu vùc kinh tÕ nhµ níc. Lao ®éng cña hé kinh doanh c¸ thÓ lµ
3.802.057 ngêi, cña c¸c doanh nghiÖp t nh©n lµ 841.787 ngêi.
Trong 5 n¨m 1996 -2000 lao ®éng trong khu vùc kinh tÕ t nh©n t¨ng thªm
778.681 ngêi (t¨ng 20,4%). Trong ®ã sè lao ®éng táng c¸c doanh nghiÖp t
nh©n t¨ng thªm 487.4259 ngêi ( t¨ng 137,57%); sè lao ®éng ë hé kinh doanh
c¸ thÓ t¨mg thªm 292.222 ngêi (t¨ng 8,92%). Sè lao ®éng qua thùc tÕ kh¶o s¸t
ë hé kinh doanh c¸c thÓ lín h¬n nhiÒu so víi sè ®¨ng ký v× nhiÒu hé gia ®×nh
chñ yÕu sö dông lao ®éng trong dßng hä, lao ®éng mang tÝnh thêi vô vµ lao
®éng n«ng nhµn kh«ng thÓ hiÖn trong b¸o c¸o thèng kª.
ViÖc t¹o ra nhiÒu chç lµm viÖc míi ®· gãp phÇn thu hót nhiÒu lao ®éng
táng x· héi, nhÊt lµ sè ngêi trÎ tuæi hµng n¨m ®Õn tuæi lao ®éng cha cã viÖc
lµm, gi¶i quyÕt sè d«i d tõ c¸c c¬ quan, doanh nghiÖp nhµ níc do tinh gi¶n
biªn chÕ vµ gi¶i thÓ.
19
§Ò tµi
Ph¸t triÓn KT TN ë ViÖt Nam
4. Khu vùc kinh tÕ t nh©n gãp phÇn thóc ®Èy qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi
c¬ chÕ ®æi c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ - x· héi, thóc ®Èy chuyÓn dÞch c¬ cÊu
kinh tÕ.
Sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ t nh©n ®· ®Æt ra nh÷ng yªu cÇu míi thóc ®Èy
hoµn thiÖn thÓ chÕ kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. §· xuÊt hiÖn
nhiÒu doanh nh©n kinh doanh thµnh ®¹t, ®a doanh nghiÖp cña m×nh ph¸t triÓn,
c¶i thiÖn ®îc ®êi sèng ngêi lao ®éng, ®ãng gãp ngµy cµng nhiÒu cho x· héi, ®îc x· héi t«n vinh.
Sù ph¸t triÓn cña khu vùc kinh tÕ t nh©n gãp phÇn thu hót ®îc ngµy cµng
nhiÒu lao ®éng ë n«ng th«n vµo c¸c ngµnh phi n«ng nghiÖp, nhÊt lµ c«ng
nghiÖp ®· gióp chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ tõng ®Þa ph¬ng, gãp phÇn chuyÓn
dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ®Êt níc.
Tr×nh ®é s¶n xuÊt kinh doanh cña khu vùc kinh tÕ t nh©n ngµy cµng tiÕn
bé h¬n, sè lîng hµng ho¸ tham gia xuÊt khÈu ngµy cµng t¨ng. NhiÒu s¶n phÈm
cña khu vùc kinh tÕ t nh©n ®îc xuÊt khÈu uû th¸c qua doanh nghiÖp nhµ níc
vµ doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi. Khu vùc kinh tÕ t nh©n cßn tham gia
nhiÒu c«ng ®o¹n trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu. XuÊt khÈu trùc tiÕp
cña khu vùac kinh tÕ t nh©n ®Õn nay ®· t¨ng kh¸, 9 th¸ng ®Çu n¨m 2001 ®¹t
2.189.330.000 USD, trong ®ã c¸c c«ng ty cæ phÇn ®¹t 361.759.990 USD, c«ng
ty t nh©n ®¹t 211.900.000 USD (sè liÖu cña tæng côc H¶i quan).
III. Nh÷ng khã kh¨n, h¹n chÕ trong s¶n xuÊt kinh doanh khu
vùc kinh tÕ t nh©n
1. Khã kh¨n vÒ vèn, h¹n chÕ vÒ tÝn dông
C¸c hé kinh doanh c¸ thÓ vµ doanh nghiÖp t nh©n nãi chung ®Òu rÊt thiÕu
vèn s¶n xuÊt. §Õn cuèi n¨m 2000 vèn ®¨ng ký kinh doanh khi míi thµnh lËp
cña c¸c doanh nghiÖp t nh©n b×nh qu©n chØ trªn díi 1 tû ®ång. Sè vèn ho¹t
®éng kinh doanh b×nh qu©n lµ 3,8 tû ®ång mét doanh nghiÖp.
Theo b¸o c¸o cña c¸c ®Þa ph¬ng ®Òu cho r»ng khu vùc kinh tÕ t nh©n
thiÕu vèn ph¶i ®i vay ë thÞ trêng kh«ng chÝnh thøc víi l·i suÊt cao vµ thêi h¹n
ng¾n, rÊt khã tiÕp cËn víi c¸c nguån vèn tÝn dông cña c¸c ng©n hµng th¬ng
m¹i, nhÊt lµ nguån vèn u ®·i cña Nhµ níc. Nguyªn nh©n chñ yÕu lµ do c¸c
doanh nghiÖp t nh©n cßn non trÎ, nªn tµi s¶n s½n cã cßn Ýt, kh«ng ®ñ thÕ chÊp
cho c¸c kho¶n vay mµ kh«ng cÇn thÕ chÊp; nhiÒu doanh nghiÖp t nh©n cha biÕt
lËp dù ¸n ®Çu t, h¬n n÷a thêng bÞ c¸c tæ chøc tÝn dông cho lµ c¸c kh¸ch hµng
nhá, víi kiÓu ho¹t ®éng t¹m thêi, cã thÓ kh«ng b¸o c¸o ®óng t×nh h×nh kinh
20
- Xem thêm -
.DOC 
34 
47394 
81 
