Tài liệu Kc136 lý luận chung về thị trường

Môc Lôc Trang Lêi nãi ®Çu 2Ch¬ng I. Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn cña thÞ trêng 3 I.C¸c kh¸i niÖm vµ chøc n¨ng cña thÞ trêng 3 II. Ph¸t triÓn ®ång bé c¸c lo¹i thÞ trêng ë ViÖt Nam lµ sù cÇn thiÕt kh¸ch quan 3 Ch¬ng II. Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p ph¸t triÓn c¸c lo¹i thÞ trêng I.Thùc tr¹ng 1. ThÞ trêng hµng hãa – dÞch vô 2. ThÞ trêng lao ®éng 3. ThÞ trêng vèn 4. ThÞ trêng bÊt ®éng s¶n 10 5. ThÞ trêng khoa häc c«ng nghÖ II.Ph¬ng híng vµ gi¶i ph¸p ph¸t triÓn ®ång bé c¸c lo¹i thÞ trêng ë níc ta 1. ThÞ trêng hµng hãa – dÞch vô 12 2. ThÞ trêng lao ®éng 3. ThÞ trêng vèn 4. ThÞ trêng bÊt ®éng s¶n 13 5. ThÞ trêng khoa häc c«ng nghÖ KÕt luËn Danh môc tµi liÖu tham kh¶o 6 6 6 8 9 10 11 12 13 14 15 16 Lêi nãi ®Çu ViÖt Nam lµ mét quèc gia nhá bÐ vµ cßn non trÎ thuéc vïng §«ng Nam Ch©u ¸, mét d©n téc anh hïng víi bao phen vµo sinh ra tö ®Ó b¶o vÖ nÒn ®éc lËp cña d©n téc, vµ nay còng ®ang chøng minh víi toµn thÕ giíi hä còn lµ mét d©n téc anh hïng trong c«ng cuéc x©y dùng vµ ph¸t triÓn ®Êt níc. Tõ ®¹i héi VI, VII, VIII ®Õn ®¹i héi IX cña §¶ng nhiÒu t duy nhËn thøc míi ®· ®îc rót ra vµ trë thµnh c¸c quan ®iÓm míi . §¶ng ta ®· kh¼ng ®Þnh “®æi míi nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch hãa tËp trung quan liªu bao cÊp sang nÒn kinh 1 tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa “ ë ViÖt Nam lµ hoµn toµn ®óng ®¾n vµ cÊp thiÕt. §Ó ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ trêng theo ®óng nghÜa cña nã ta cÇn x©y dùng vµ ph¸t triÓn ®ång bé tÊt c¶ c¸c lo¹i thÞ trêng, nh÷ng lo¹i thÞ trêng cßn ®ang hÕt søc míi mÎ ë ViÖt Nam. ViÖc h×nh thµnh ®ång bé c¸c lo¹i thÞ trêng lµ mét yªu cÇu kh¸ch quan cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa “cã thÓ vÝ c¬ thÓ sèng ph¶i cã ®Çy ®ñ c¸c bé phËn cña c¬ thÓ “. Tuy nhiªn trong c¬ thÓ sèng mäi bé phËn kh«ng thÓ cïng mét lóc ®îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh c¬ thÓ ®· trëng thµnh. NÒn kinh tÕ còng vËy, ®Ó cã thÓ vËn hµnh ®îc th× ph¶i nhen nhãm Êp ñ h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn dÇn tõng bíc. NghÞ quyÕt ®¹i héi §¶ng IX ®· kh¼ng ®Þnh : “ thóc ®Èy sù h×nh thµnh ph¸t triÓn vµ tõng bíc hoµn thiÖn c¸c lo¹i thÞ trêng theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa, ®Æc biÖt lµ nh÷ng thÞ trêng cßn s¬ khai nh : thÞ trêng lao ®éng, thÞ trêng chøng kho¸n, thÞ trêng vèn, thÞ trêng khoa häc c«ng nghÖ ”. Theo môc tiªu ®Õn n¨m 2020 níc ta c¬ b¶n trë thµnh mét níc c«ng nghiÖp, ®¶m b¶o d©n giµu, níc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, d©n chñ, v¨n minh. ViÖc nghiªn cøu vµ ®Þnh h×nh ph¸t triÓn c¸c lo¹i thÞ trêng ë níc ta ®· ®îc rÊt nhiÒu viÖn nghiªn cøu kinh tÕ quèc gia nghiªn cøu. ViÖc ph©n tÝch nh÷ng vÊn ®Ò lÝ luËn vµ thùc tr¹ng viÖc ph¸t triÓn c¸c lo¹i thÞ trêng ë ViÖt Nam ®îc ph©n tÝch sau ®©y tuy kh«ng ®¹t ®îc tÝnh kh¸i qu¸t cao, nhng mong r»ng nã sÏ gãp mét tiÕng nãi cho c«ng cuéc ph¸t triÓn kinh tÕ níc ta h«m nay. Ch¬ng I. Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn cña thÞ trêng I. C¸c kh¸i niÖm vµ chøc n¨ng cña thÞ trêng Níc ta ®ang chuyÓn dÞch dÇn nÒn kinh tÕ tõ kÕ ho¹ch hãa tËp trung sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa díi sù qu¶n lý cña Nhµ níc ®ang cã nh÷ng bíc ®i cã hiÖu qu¶. §Ó hiÓu ®îc c¸ch vËn hµnh vµ vai trß cña nã ®èi víi nÒn kinh tÕ ra cÇn hiÓu râ b¶n chÊt cña nã. ThÞ trêng lµ ph¹m trï kinh tÕ g¾n liÒn víi ph©n c«ng lao ®éng x· héi vµ s¶n xuÊt hµng hãa VI.Lªnin nãi “ë ®©u vµ khi nµo cã ph©n c«ng lao ®éng x· héi vµ s¶n xuÊt hµng hãa th× ë ®ã vµ khi Êy cã thÞ trêng ”. ViÖc h×nh thµnh nÒn kinh tÕ thÞ trêng ë níc ta lµ hoµn toµn hîp lý bëi lÏ kinh tÕ thÞ trêng lµ h×nh thøc x· héi cña tæ chøc ho¹t ®éng kinh doanh trong ®ã cã c¸c quan hÖ kinh tÕ gi÷a c¸c c¸ nh©n, gi÷a c¸c doanh nghiÖp ®Òu ®îc thùc hiÖn th«ng qua trao ®æi, mua b¸n hµng hãa vµ dÞch vô trªn thÞ trêng. Kinh tÕ thÞ trêng xuÊt hiÖn nh mét yªu cÇu kh¸ch quan cña nÒn kinh tÕ hµng hãa- viÖc ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®ång hµnh víi nã lµ ph¸t triÓn ®ång bé-tøc lµ ph¸t triÓn ®ång thêi, tõng 2 bíc c¸c lo¹i thÞ trêng kÌm theo nh thÞ trêng vèn, hµng hãa dÞch vô … NÒn kinh tÕ thÞ trêng ®em l¹i cho nÒn kinh tÕ mét luång sinh khÝ míi, mét con ®êng ph¸t triÓn nhanh h¬n, thuËn lîi h¬n. NÒn kinh tÕ thÞ trêng gióp cho nÒn kinh tÕ vËn hµnh vµ ph¸t triÓn theo sù ®iÒu tiÕt cña thÞ trêng , theo c¸c quy luËt cña thÞ trêng nh quy luËt gi¸ trÞ, quy luËt cung cÇu … B¶n th©n nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®· lµm gi¶m g¸nh nÆng cho chÝnh phñ, chÝnh phñ kh«ng cÇn qu¶n lý mäi viÖc nh trong nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch hãa tËp trung n÷a, Nhµ níc chØ cÇn ®Þnh híng vµ qu¶n lý cho ®óng ®¾n vµ hîp lý. Nãi ®Õn thÞ trêng lµ n¬i mµ ë ®ã mäi ngêi trao ®æi, giao lu nh»m tho¶ m·n nhu cÇu cña m×nh vµ ngêi kh¸c, kh«ng ph¶i bã hÑp , kh«ng ph¶i phô thuéc víi nhiÒu mèi quan hÖ mua b¸n, b¸n mua phøc t¹p, phong phó. II. Ph¸t triÓn ®ång bé c¸c lo¹i thÞ trêng ë ViÖt Nam lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan Thùc tiÔn viÖc chuyÓn ®æi tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng ë níc ta trong thêi gian qua cho thÊy dï muèn hay kh«ng ,mét khi ®· chÊp nhËn nÒn kinh tÕ thÞ trêng, hay nÒn kinh tÕ vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ trêng , hay nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa th× ®iÒu cèt lâi nhÊt vÉn lµ ph¶i cã thÞ trêng. Mét khi ®· chÊp nhËn sù hiÖn h÷u cña thÞ trêng th× cÇn ph¶i cã ®Çy ®ñ c¸c lo¹i thÞ trêng. Cuéc chuyÓn ®æi sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng cña c¸c nÒn kinh tÕ x· héi chñ nghÜa ë §«ng ¢u vµ Liªn X« tríc ®©y, dï lµ ¸p dông liÖu ph¸p sèc nh Balan, Nga hay tiÖm tiÕn nh Hungari, Bungari th× còng vÉn lµ viÖc x©y dùng mét nÒn kinh tÕ thÞ trêng cã ®Çy ®ñ c¸c lo¹i thÞ trêng víi ®Çy ®ñ c¸c bé phËn cÊu thµnh cña nã. C«ng cuéc chuyÓn sang kinh tÕ thÞ trêng cña Trung Quèc lµ tiÖm tiÕn h¬n, ®ß ®¸ qua s«ng, nhng kh«ng nÐ tr¸nh viÖc x©y dùng c¸c lo¹i thÞ trêng. ë níc ta còng vËy, chóng ta cÇn x©y dùng ®Çy ®ñ c¸c lo¹i thÞ trêng ®Ó nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam vËn hµnh cã hiÖu qu¶. N¨m 1986, §¹i héi §¶ng VI ®· ®¸nh dÊu mèc lÞch sö khëi xíng c«ng cuéc ®æi míi ë níc ta. Tõ c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung, bao cÊp chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc lµ mét bíc ngoÆt quan träng trong nÒn kinh tÕ ViÖt Nam. Víi c¬ chÕ cò, nÒn kinh tÕ níc ta thiÕu ®éng lùc vµ khi nguån viÖn trî tõ Liªn X« vµ c¸c níc x· héi chñ nghÜa kh«ng cßn, nÒn kinh tÕ níc ta r¬i vµo khñng ho¶ng. Tõ ®æi míi t duy ®Õn ®æi míi c¬ chÕ vµ x©y dùng hµng lo¹t chÝnh s¸ch, luËt ph¸p theo thÞ trêng, níc ta ®· tr¶i qua mét thêi kú tù t×m kiÕm ®Çu ra cho c¸c s¶n phÈm. Tõ c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang c¬ chÕ thÞ trêng lµ mét 3 chÆng ®êng lÞch sö mµ nhiÒu níc trªn thÕ giíi trong hÖ thèng x· héi chñ nghÜa ®· tr¶i qua, tr¶ gi¸ vµ ph¶i chuyÓn ®æi. Tríc ®æi míi kinh tÕ, níc ta gÆp nhiÒu khã kh¨n , s¶n xuÊt ®×nh trÖ, t¨ng trëng thÊp, l¬ng thùc thiÕu, hµng tiªu dïng khan hiÕm nghiªm träng, gi¸ c¶ t¨ng nhanh, ®êi sèng d©n c khã kh¨n thiÕu thèn. NhiÒu c«ng tr×nh x©y dùng bÞ ®×nh l¹i v× kh«ng cã vèn. Ng©n s¸ch thiÕu hôt, c¸n c©n th¬ng m¹i mÊt c©n ®èi nghiªm träng, nhËp khÈu gÊp 4-5 lÇn xuÊt khÈu. KÕ ho¹ch 5 n¨m lÇn thø nhÊt (1976-1980) còng lµ kÕ ho¹ch 5 n¨m lÇn ®Çu khi ®Êt níc ®îc gi¶i phãng, chóng ta kh«ng ®¹t ®îc c¸c môc tiªu c¬ b¶n. M« h×nh kÕ ho¹ch hãa tËp trung x©m nhËp vµo miÒn Nam yÕu ít. ViÖc c¶i t¹o t b¶n vµ hîp t¸c ho¸ ë miÒn Nam kh«ng mang l¹i kÕt qu¶. NhiÒu m« h×nh, chÝnh s¸ch ®îc ®a ra ®Ó th¸o gì nhng cha cã biÖn ph¸p h÷u hiÖu. TiÕp ®Õn lµ kÕ ho¹ch 5 n¨m lÇn thø hai (1981-1985) nÒn kinh tÕ ®øng tríc bê vùc th¼m cña mét cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ trÇm träng. - S¶n xuÊt ®×nh trÖ trong tÊt c¶ c¸c ngµnh : c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp, dÞch vô … NhiÒu c«ng tr×nh ®ang x©y dùng bÞ ®×nh l¹i v× kh«ng cã vèn. - MÊt c©n ®èi nghiªm träng trong c¸n c©n th¬ng m¹i, nhËp khÈu nhiÒu (c¶ hµng tiªu dïng) trong khi xuÊt khÈu kh«ng ®¸ng kÓ. - ThÊt nghiÖp lín, bé m¸y hµnh chÝnh ph×nh to, thõa biªn chÕ 30% - L¹m ph¸t t¨ng nhanh, ®Çu n¨m 1990 t¨ng kho¶ng 30-50% hµng n¨m, cuèi n¨m 1985 t¨ng lªn 587,2% - Kû c¬ng x· héi bÞ xãi mßn Khã kh¨n chång chÊt, ®êi sèng nh©n d©n ®Æc biÖt lµ ë n«ng th«n tóng thiÕu. Gi÷a thËp kû XX níc ta ®øng tríc cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ kÐo dµi vµ gay g¾t cha tõng cã. Do c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung quan liªu bao cÊp thiÕu ®éng lùc vµ bÞ x¬ cøng kÐo dµi, ë mét sè ®Þa ph¬ng ®· cã sù t×m tßi, thÝ ®iÓm, ph¸ rµo, lµm chui ®Ó t×m lèi ra. T duy ®æi míi cña §¶ng ®· b¾t gÆp ®æi míi hµnh ®éng cña nh©n d©n. B¾t ®Çu lµ tù ph¸t, dÇn dÇn trë thµnh quan ®iÓm vµ chÝnh s¸ch ®æi míi. ThÝ ®iÓm kho¸n hé ë VÜnh Phóc – c¬ së thùc tiÔn cña chØ thÞ 100 cña Ban bÝ th vµo th¸ng 10-1981 vµ trë thµnh mét h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt míi trong n«ng nghiÖp n«ng th«n, ®îc n«ng d©n ®ång t×nh, hëng øng. Kinh tÕ hé ph¸t huy t¸c dông, gi¶i phãng søc s¶n xuÊt t¹o ra nhiÒu s¶n phÈm. Cïng víi sù 4 thay ®æi c¬ chÕ kinh tÕ, trong n«ng nghiÖp mét khèi lîng s¶n phÈm hµng hãa, l¬ng thùc lín s¶n xuÊt ra, ngoµi viÖc ®îc tiªu dïng trong níc, cßn xuÊt khÈu. Tríc ®ã, l¬ng thùc lµ sù thiÕu hôt trÇm träng, hµng n¨m ph¶i kªu gäi viÖn trî tõ bªn ngoµi. Kinh tÕ hé ph¸t triÓn vµ hiÖn nay kinh tÕ trang tr¹i ra ®êi, søc s¶n xuÊt trong n«ng nghiÖp, n«ng th«n ®ang ®îc gi¶i phãng gãp phÇn vµo sù nghiÖp c«ng nghiÖp hãa hiÖn ®¹i hãa n«ng th«n. Qu¸ tr×nh ®æi míi níc ta tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan- ®ã lµ sù ®ßi hái thóc b¸ch cña cuéc sèng : ®êi sèng nh©n d©n khã kh¨n, s¶n xuÊt ®×nh trÖ, l¹m ph¸t, thiÕu viÖc lµm, th©m hôt c¸n c©n thanh to¸n, th©m hôt ng©n s¸ch Nhµ níc kÐo theo c¸c chØ tiªu kinh tÕ c¬ b¶n quèc gia ®Òu thÊp díi chØ sè an toµn vÒ qu¶n lý kinh tÕ vÜ m«- sù ®æi míi ë níc ta còng phï hîp víi diÔn biÕn cña t×nh h×nh thÕ giíi. Trong khi Liªn X« vµ mét sè níc x· héi chñ nghÜa ë §«ng ¢u sôp ®æ, bªn c¹nh sù t¨ng trëng cña c¸c níc c«ng nghiÖp míi, ®Æc biÖt lµ c¸c níc vµ c¸c vïng l·nh thæ §«ng ¸ cã nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®· ®Æt ra cho níc ta ph¶i tù t×m kiÕm mét m« h×nh kinh tÕ míi. M« h×nh kinh tÕ thÞ trêng g¾n víi sù qu¶n lý cña Nhµ níc phï hîp víi ®Æc ®iÓm ViÖt Nam. Theo thêi gian vµ diÔn biÕn thùc tÕ qu¸ tr×nh ®æi míi, nhiÒu vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn ngµy cµng s¸ng râ. ViÖc chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ thÞ trêng ë níc ta lµ sù phï hîp gi÷a yªu cÇu chñ quan vµ kh¸ch quan, quy luËt vËn ®éng cña s¶n xuÊt vµ cuéc sèng, phï hîp víi diÔn biÕn cña t×nh h×nh trong vµ ngoµi níc. Ch¬ng II. Thùc tr¹ng vµ gi¶I ph¸p ph¸t triÓn c¸c lo¹i thÞ trêng I. Thùc tr¹ng ph¸t triÓn c¸c lo¹i thÞ trêng ë níc ta hiÖn nay Tõ c¬ chÕ kÕ ho¹ch hãa tËp trung, bao cÊp chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ trêng, nÒn kinh tÕ níc ta ®ang tõng bíc h×nh thµnh c¸c lo¹i thÞ trêng míi. Cïng víi 5 c¸c thÞ trêng th«ng thêng nh thÞ trêng hµng hãa dÞch vô, c¸c thÞ trêng tµi chÝnh, thÞ trêng lao ®éng, thÞ trêng bÊt ®éng s¶n, thÞ trêng khoa häc va c«ng nghÖ ®ang ®îc h×nh thµnh. Nh×n chung c¸c lo¹i thÞ trêng nµy ë níc ta cßn s¬ khai, cha h×nh thµnh ®ång bé xÐt vÒ tr×nh ®é, ph¹m vi vµ sù phèi hîp c¸c yÕu tè thÞ trêng trong tæng thÓ toµn bé hÖ thèng. C¸c lo¹i thÞ trêng nh thÞ trêng hµng ho¸-dÞch vô th«ng thêng ®¸p øng nhu cÇu thêng xuyªn cña ngêi tiªu dïng nh ¨n uèng, kh¸ch s¹n, du lÞch, h¸ng ho¸ tiªu dïng … ®· ph¸t triÓn nhanh. Trong khi ®ã mét sè lo¹i thÞ trêng cßn ®ang rÊt s¬ khai, th«ng tin kh«ng ®Çy ®ñ. Cã nh÷ng thÞ trêng bÞ biÕn d¹ng, kh«ng theo quy luËt cña thÞ trêng , sù kiÓm so¸t cña Nhµ níc kÐm hiÖu qu¶ nh thÞ trêng bÊt ®éng s¶n ®ang ho¹t ®éng “ngÇm”. Mét sè thÞ trêng ®ang bÞ chi phèi bëi c¬ chÕ thÞ trêng vµ tÝnh bao cÊp cña c¬ chÕ cò nh thÞ trêng søc lao ®éng. TiÒn l¬ng, tiÒn c«ng cña c«ng chøc mét phÇn ®îc tr¶ tõ ng©n s¸ch theo c¬ chÕ bao cÊp, mét phÇn ®îc bï ®¾p b»ng chÕ ®é tr¶ thªm, ngoµi giê hoÆc c¸c kho¶n kh¸c tõ c¸c nguån kh¸c nhau. Thu nhËp cña c«ng chøc hÇu hÕt cao h¬n tiÒn l¬ng v× chÕ ®é tiÒn l¬ng ®· qu¸ l¹c hËu. Nguyªn nh©n thÞ trêng níc ta ph¸t triÓn cßn thÊp, cha ®ång bé lµ : - B¶n th©n nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn tõ mét níc n«ng nghiÖp l¹c hËu, lùc lîng s¶n xuÊt yÕu, kÕt cÊu h¹ tÇng bÊt cËp, c¬ cÊu kinh tÕ cha h×nh thµnh mét nÒn kinh tÕ hµng hãa hiÖn ®¹i cña mét nÒn kinh tÕ c«ng nghiÖp. - NÒn kinh tÕ níc ta ®ang trong giai ®o¹n chuyÓn ®æi tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch hãa tËp trung sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa , nhiÒu vÊn ®Ò cßn bÊt cËp song trïng. - HÖ thèng ph¸p luËt, chÝnh s¸ch kinh tÕ thÞ trêng míi h×nh thµnh cha theo kÞp cuéc sèng thùc tÕ vµ luËt ph¸p quèc tÕ. Nh÷ng thÞ trêng c¬ b¶n vµ hÖ thèng chÝnh s¸ch, ph¸p luËt cña Nhµ níc trong viÖc ph¸t triÓn ®ång bé thÞ trêng ë níc ta lµ : 1. ThÞ trêng hµng hãa - dÞch vô ThÞ trêng hµng hãa – dÞch vô ®· ®îc h×nh thµnh s¬ khai ngay trong thêi kú kÕ ho¹ch hãa tËp trung, nhÊt lµ thÞ trêng n«ng s¶n, mÆc dï trong thêi kú nµy chóng ta kh«ng cã kh¸i niÖm vÒ thÞ trêng theo ®óng nghÜa cña nã vµ kh«ng khuyÕn khÝch ph¸t triÓn thÞ trêng . ThÞ trêng nµy h×nh thµnh lµ do nhu cÇu cuéc sèng x· héi, nhu cÇu cña nÒn kinh tÕ . Sù ph¸t triÓn cña thÞ trêng hµng hãa – dÞch vô cã bíc ®ét ph¸ t¬ng ®èi m¹nh kÓ tõ khi ViÖt Nam ¸p dông chÕ ®é kho¸n trong n«ng nghiÖp vµ kÕ ho¹ch 3 phÇn trong xÝ nghiÖp 6 quèc doanh (®Çu nh÷ng n¨m 80 cña thÕ kû XX). ThÞ trêng nµy cã sù thay ®æi c¬ b¶n kÓ tõ khi chóng ta xo¸ bá chÕ ®é tem phiÕu, thùc hiÖn c¬ chÕ gi¸ thÞ trêng ®èi víi hÇu hÕt hµng hãa vµ dÞch vô, tõng bíc tiÒn tÖ hãa tiÒn l¬ng, tõng bíc xo¸ bá bao cÊp, xo¸ bá viÖc “ng¨n sµng, cÊm chî”, trao quyÒn tù chñ kinh doanh cho doanh nghiÖp … (nh÷ng n¨m gi÷a vµ cuèi thËp niªn 80 cña thÕ kû XX). ThÞ trêng nµy ®Æc biÖt ph¸t triÓn m¹nh tõ khi ViÖt Nam tuyªn bè ¸p dông c¬ chÕ thÞ trêng, ®a ph¬ng hãa, ®a d¹ng hãa quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i vµ chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ (tõ nh÷ng n¨m 90 thÕ kû XX). HiÖn nay, hµng hãa lµ s¶n phÈm s¶n xuÊt ra ®Ó b¸n theo quan hÖ cung – cÇu. Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ tiªu dïng ngµy cµng ph¸t triÓn ,s¶n phÈm hµng hãa ngµy cµng ®a d¹ng, phong phó. Ngêi tiªu dïng ngoµi nhu cÇu vÒ s¶n phÈm vËt chÊt cßn cã nhu cÇu vÒ s¶n phÈm kh«ng vËt chÊt, ®ã lµ c¸c dÞch vô nh»m tho¶ m·n nhu cÇu cña con ngêi nh dÞch vô tµi chÝnh, ng©n hµng, b¶o hiÓm, th«ng tin liªn l¹c , v¨n ho¸ , du lÞch … ph¸t triÓn mang tÝnh toµn cÇu. Tõ khi tiÕn hµnh ®æi míi nÒn kinh tÕ , thÞ trêng hµng hãa – dÞch vô ë níc ta ph¸t triÓn nhanh chãng, t¹o ra m«i trêng c¹nh tranh trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng. ThÞ trêng hµng hãa – dÞch vô ®· ho¹t ®éng sinh ®éng trong hÖ thèng c¸c doanh nghiÖp t nh©n, doanh nghiÖp cæ phÇn hoÆc liªn doanh víi níc ngoµi …ThÞ trêng hµng hãa – dÞch vô ®· më réng víi thÞ trêng khu vùc vµ thÕ giíi. Níc ta ®· ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu rÊt ®¸ng coi träng tõ khi tiÕn hµnh c«ng cuéc ®æi míi ®Õn nay. S¶n phÈm t¹o ra do c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ,c¸c cÊp, c¸c doanh nghiÖp, hé gia ®×nh víi sè lîng lín. L¬ng thùc (quy thãc) n¨m 1980 c¶ níc chØ ®¹t 14,4 triÖu tÊn. N¨m 1986 s¶n xuÊt ®îc 18,38 triÖu tÊn l¬ng thùc. N¨m 1990 s¶n xuÊt l¬ng thùc lµ 21,49 triÖu tÊn vµ b¾t ®Çu xuÊt khÈu g¹o víi 1,2 triÖu tÊn. Ngoµi g¹o thÞ trêng níc ta ®· s¶n xuÊt ra nhiÒu hµng ho¸, dÞch vô ®¸p øng nhu cÇu trong níc vµ xuÊt khÈu. Gi÷ ®îc tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ cao tõ khi ®æi míi lµ trªn 7%. Theo b¸o c¸o cña tæng côc thèng kª, n¨m 2002 nÒn kinh tÕ t¨ng trëng kh¸, c¸c chØ tiªu kinh tÕ x· héi n¨m 2002 ®¹t vµ vît chØ tiªu ®· ®Ò ra. Tæng s¶n phÈm trong níc t¨ng 7,04%, cao h¬n 0,15% so víi møc t¨ng trëng n¨m tríc; gi¸ trÞ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp t¨ng 14,5%. S¶n lîng mét sè s¶n phÈm n«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp quan träng phôc vô s¶n xuÊt, tiªu dïng vµ xuÊt khÈu ®Òu b»ng hoÆc vît tréi møc s¶n xuÊt cña c¸c n¨m tríc. S¶n lîng lóa ®¹t 34,1 triÖu tÊn, ®¶m b¶o ®ñ tiªu dïng trong níc vµ xuÊt khÈu 3,2 triÖu tÊn g¹o, s¶n lîng ®Iön t¨ng 16%, thÐp c¸n t¨ng 27,7%, xi m¨ng t¨ng 25,8%, thuû s¶n chÕ biÕn t¨ng 25,2%, quÇn ¸o may s½n t¨ng 26,1%, v¶i lôa 7 t¨ng 10%. Kim ng¹ch xuÊt khÈu c¶ n¨m ®¹t 16,5 tØ USD, t¨ng 10% so víi n¨m 2001, mÆc dï nhËp siªu cßn lín víi 2,8 tØ USD -b»ng 16,8% kim ng¹ch xuÊt khÈu. DÞch vô cã bíc biÕn chuyÓn míi, ph¸t triÓn trong 10 n¨m t¨ng 8,3%, ho¹t ®éng th¬ng m¹i t¨ng, tæng møc b¸n lÎ hµng ho¸ dÞch vô x· héi 5 n¨m 1996-2000 t¨ng 10,3 %/n¨m, xuÊt khÈu b×nh qu©n 10 n¨m lµ 29,1 %/n¨m . Nh vËy c¶ hµng ho¸ ,dÞch vô cña ViÖt Nam ph¸t triÓn nhanh, khèi lîng hµng ho¸, dÞch vô ngµy cµng lín ®a tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ cao trong nhiÒu n¨m. Cïng víi sù lín m¹nh cña nÒn kinh tÕ , qu¸ tr×nh më réng giao lu hµng hãa – dÞch vô níc ta víi quèc tÕ còng ngµy cµng ph¸t triÓn , ranh giíi gi÷a c¸c quèc gia ®· kh«ng cßn. ViÖt Nam ®· xuÊt khÈu ra h¬n 100 quèc gia trªn thÕ giíi víi mÆt hµng chñ lùc g¹o, h¶i s¶n, thuû s¶n, dÖt may, giµy da … Nãi ®Õn nh÷ng thµnh c«ng th× kh«ng thÓ kh«ng nãi ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò ®ang cßn bÊt cËp trong sù ph¸t triÓn cña thÞ trêng hµng hãa – dÞch vô cña ta. §ã lµ thÞ trêng hµng hãa – dÞch vô cßn manh món, quy m« nhá, chÊt lîng hµng ho¸ kÐm, tÝnh c¹nh tranh cha cao, søc mua cßn thÊp, hµng ho¸ ø ®äng khã tiªu thô, khi hµng ho¸ níc ngoµi vµo th× khã c¹nh tranh vÒ gi¸ c¶ vµ chÊt lîng. ThÞ trêng vµ søc mua ph¸t triÓn kh«ng ®ång ®Òu, søc mua thÊp ë vïng nói, vïng s©u, vïng xa. HÖ thèng ph¸p luËt yÕu, thiÕu, cha ®ång bé. Th¬ng hiÖu hµng hãa ViÖt Nam cßn Ýt, cha t¹o ®îc ch÷ tÝn cho kh¸ch hµng. 2. ThÞ trêng lao ®éng Cã thÓ nãi thÞ trêng lao ®éng lµ kh¸ míi mÎ ®èi víi ViÖt Nam bëi lÏ viÖc h×nh thµnh c¸c chî lao ®éng, trung t©m giíi thiÖu viÖc lµm rÊt nhá lÎ. Cã thÓ nãi lao ®éng lµ mét yÕu tè ®Çu vµo quan träng trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ra s¶n phÈm : lao ®éng, ®Êt ®ai, vèn … §èi víi níc ta hiÖn nay viÖc h×nh thµnh thÞ trêng lao ®éng lµ hÕt søc cÇn thiÕt, nã gióp th¸o gì nh÷ng víng m¾c gi÷a ngêi lao ®éng vµ ngêi sö dông lao ®éng, gióp rót ng¾n con ®êng t×m viÖc lµm vµ tuyÓn dông lao ®éng, gióp cho qu¸ tr×nh “ngêi t×m viÖc, viÖc t×m ngêi” diÔn ra mét c¸ch khoa häc, dÔ dµng, ®¶m b¶o quyÒn lîi cña ngêi mua vµ ngêi b¸n th«ng qua hîp ®ång lao ®éng. ë níc ta lùc lîng lao ®éng rÊt dåi dµo. TÝnh ®Õn ngµy 1/7/2003 lùc lîng lao ®éng c¶ níc lín h¬n 15 tuæi lµ 42.128.300 ngêi , t¨ng 1,85% so víi n¨m 2002, trong ®ã ë thµnh thÞ cã 10.186.800 ngêi, ë n«ng th«n lµ 31.941.500 ngêi chiÕm 75,82%, lùc lîng lao ®éng ®ang lµm viÖc lµ 41.179.400 ngêi, lao ®éng ®îc ®µo t¹o 21%; nhng vÉn cßn thiÕu lùc lîng lao ®éng cã tay nghÒ. Trong n¨m 2002, tæng vèn ®Çu t níc ngoµi tËp trung chñ yÕu vµo lÜnh vùc x©y dùng vµ c«ng nghiÖp víi 569 dù ¸n ®îc cÊp phÐp, chiÕm 82% tæng sè dù ¸n, tæng sè 8 vèn ®¨ng ký 1,112 tØ USD, chiÕm 84% tæng sè vèn ®¨ng ký, thu hót 70% lao ®éng vµ t¹o trªn 90% gi¸ trÞ xuÊt khÈu cña khu vùc cã vèn ®Çu t níc ngoµi. Nhµ níc còng ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho sù ph¸t triÓn cña nguån lao ®éng trong níc. N¨m 2003 ®· cã 8 trêng d¹y nghÒ ®a tæng sè trêng d¹y nghÒ trªn c¶ níc lµ 213 trêng, sè trung t©m d¹y nghÒ lµ 221, chÊt lîng tiÕn ®é tèt nghiÖp 90% ®· ®µo t¹o ®îc 4000 gi¸o viªn, vµ cã 70% sè ngêi ra t×m ®îc viÖc lµm . Trong c¸c chØ tiªu chñ yÕu cña n¨m 2005 vÒ lao ®éng vµ viÖc lµm ®· ®Ò ra cña ®¹i héi §¶ng IX lµ : - ChuyÓn dÞch c¬ cÊu lao ®éng theo híng t¨ng lao ®éng cho s¶n xuÊt c«ng nghiÖp-x©y dùng tõ 16% n¨m 2000 ®Õn 20-21% n¨m 2005, lao ®éng ngµnh dÞch vô tõ 21 lªn 22-23%, gi¶m lao ®éng n«ng, l©m , ng nghiÖp tõ 63% xuèng 56-57%. - T¨ng lao ®éng kü thuËt 20% n¨m 2000 lªn 30% n¨m 2005 - T¹o viÖc lµm æn ®Þnh cho 7,5 triÖu ngêi - N¨m 2005 gi¶m tØ lÖ thÊt nghiÖp ë thµnh thÞ 5,4% Nh vËy, Nhµ níc ta ®· cã rÊt nhiÒu biÖn ph¸p ®Ó h×nh thµnh ®éi ngò lao ®éng cã chÊt lîng cao, chuÈn bÞ chÊt lîng lao ®éng tèt phôc vô yªu cÇu cña thÞ trêng. Tuy nhiªn, mÆc dï ®· cã rÊt nhiÒu cè g¾ng nhng nguån lao ®éng cña ta chØ ®«ng ®¶o nhng chÊt lîng cßn thÊp kÐm, kh«ng ®¸p øng ®îc yªu cÇu cña thÞ trêng. ViÖc ra ®êi cña mét sè chî lao ®éng vÉn cßn nhá, lÎ, cha mang quy m« toµn quèc, cha diÔn ra thêng xuyªn vµ cßn nhiÒu t×nh tr¹ng chen lÊn x« ®Èy ë chî lao ®éng. §ång thêi viÖc thu hót lao ®éng tõ n«ng th«n ra thµnh thÞ vµo c¸c khu c«ng nghiÖp n¶y sinh nhiÒu vÊn ®Ò x· héi nh nhµ ë, dÞch vô, tÖ n¹n x· héi. 3. ThÞ trêng vèn ThÞ trêng vèn lµ mét lÜnh vùc réng vµ phøc t¹p g¾n víi c¸c ho¹t ®éng tµi chÝnh, tÝn dông, ng©n hµng. ThÞ trêng tÝn dông trung h¹n vµ dµi h¹n ®· cã bíc chuyÓn biÕn tÝch cùc. Tû träng cho vay trung h¹n vµ dµi h¹n cña hÖ thèng ng©n hµng th¬ng m¹i ®· t¨ng lªn ®¸ng kÓ. Theo b¸o c¸o cña c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i quèc doanh, tÝnh ®Õn ngµy 31/12/2001 d nî trung h¹n vµ dµi h¹n cña c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i lµ 55,9 ngh×n tØ ®ång, b»ng 33,7% tæng d nî cho vay. Ta ®· biÕt h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ®ång bé thÞ trêng vèn lµ c¬ së v÷ng ch¾c cho viÖc ph¸t triÓn thÞ trêng chøng kho¸n trong t¬ng lai. Ngµy 9 28/11/1996 chÝnh phñ ban hµnh NghÞ ®Þnh 75/CP vÒ viÖc thµnh lËp uû ban chøng kho¸n Nhµ níc, ngµy 11/7/1998 NghÞ ®Þnh sè 48/1998/N§-CP vÒ chøng kho¸n vµ thÞ trêng chøng kho¸n vµ QuyÕt ®Þnh 127/1998/Q§-TTG vÒ viÖc thµnh lËp hai trung t©m giao dÞch chøng kho¸n ë Hµ Néi vµ TP.HCM.Sau h¬n 2 n¨m ®i vµo ho¹t ®éng (tÝnh ®Õn 7/2002) ®· cã 19 lo¹i cæ phiÕu niªm yÕt trªn trung t©m giao dÞch víi tæng gi¸ trÞ vèn ®iÒu lÖ lµ 1.016 tØ ®ång. Uû ban chøng kho¸n ®· phèi hîp víi Bé tµi chÝnh thùc hiÖn ®Êu thÇu 22 phiªn b¶n vµ b¶o l·nh ph¸t hµnh tr¸i phiÕu chÝnh phñ víi tæng gi¸ trÞ lµ 3088,6 tØ ®ång. HiÖn nay trªn thÞ trêng chøng kho¸n ViÖt Nam cã 11 c«ng ty chøng kho¸n ®îc thµnh lËp gåm cã 5 c«ng ty chøng kho¸n cæ phÇn vµ 6 c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n chøng kho¸n. Cã 7/11 c«ng ty ®¨ng ký thùc hiÖn ®Çy ®ñ 5 nghiÖp vô kinh doanh chøng kho¸n ®ã lµ : m«i giíi, tù doanh, qu¶n lý danh môc ®Çu t, b¶o l·nh ph¸t hµnh, t vÊn ®Çu t chøng kho¸n. §Õn th¸ng 7/2002, sè tµi kho¶n giao dÞch ®îc më t¹i c¸c c«ng ty chøng kho¸n lµ 12.000, trong ®ã bao gåm 91 nhµ ®Çu t lµ tæ chøc vµ 33 nhµ ®Çu t níc ngoµi. C¸c c«ng ty chøng kho¸n ®Òu ho¹t ®éng æn ®Þnh, cã 7/8 c«ng ty chøng kho¸n b¸o c¸o l·i, t×nh h×nh tµi chÝnh nh×n chung lµ lµnh m¹nh, kh¶ n¨ng thanh to¸n ®îc ®¶m b¶o. C¬ cÊu doanh thu cña c¸c c«ng ty chøng kho¸n ®· chuyÓn biÕn theo chiÒu híng tÝch cùc, nÕu nh tríc ®©y phÇn lín doanh thu lµ tõ l·i trªn vèn kinh doanh (do kh«ng sö dông hÕt vèn kinh doanh) th× hiÖn nay chiÕm phÇn lín trong doanh thu lµ tõ nghiÖp vô m«i giíi vµ tù doanh. Nh×n chung viÖc huy ®éng vèn nhê ph¸t triÓn thÞ trêng chøng kho¸n ViÖt Nam cßn qu¸ nhá bÐ, ho¹t ®éng cßn nhiÒu yÕu kÐm, cha ®¸p øng ®îc yªu cÇu cña nÒn kinh tÕ , nhÊt lµ trong ®iÒu kiÖn héi nhËp víi kinh tÕ thÕ giíi hiÖn nay. ViÖc niªm yÕt chøng kho¸n trªn thÞ trêng béc lé nhiÒu bÊt cËp : sè lîng chøng kho¸n niªm yÕt cßn thÊp, khèi lîng tr¸i phiÕu chÝnh phñ ban hµnh hµng n¨m cßn thÊp- thêng ë møc trªn díi 2% GDP (n¨m 1998 lµ 2,93%, n¨m 1999 lµ 3,34%, n¨m 2000 lµ 2,72%). Trong khi ë c¸c níc Malayxia, In®«nªxia,Th¸i Lan tØ lÖ d nî cña tr¸i phiÕu chÝnh phñ chiÕm tõ 20-30% GDP. C¸c tr¸i phiÕu chÝnh phñ lµ ng¾n h¹n, trung h¹n, cha chuÈn ho¸ vÒ mÖnh gi¸, thêi gian ®¸o h¹n, ngµy ph¸t hµnh, … 4. ThÞ trêng bÊt ®éng s¶n ThÞ trêng bÊt ®éng s¶n lµ mét trong nh÷ng thÞ trêng rÊt quan träng trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng. ViÖc ph¸t triÓn thÞ trêng bÊt ®éng s¶n cã t¸c ®éng ®Õn t¨ng trëng kinh tÕ th«ng qua c¸c kªnh nh t¹o ra kÝch thÝch cho ®Çu t vµo ®Êt 10 ®ai, nhµ xëng, chuyÓn bÊt ®éng s¶n thµnh tµi s¶n tµi chÝnh ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ. Nãi ®Õn bÊt ®éng s¶n ngêi ta hay nghÜ tíi mét lo¹i tµi s¶n ®ã lµ ®Êt ®ai vµ viÖc ph¸t triÓn thÞ trêng bÊt ®éng s¶n ®· ®îc ®Ò cËp trong NghÞ quyÕt §¹i héi IX §¶ng “H×nh thµnh vµ ph¸t triÓn thÞ trêng bÊt ®éng s¶n, bao gåm c¶ quyÒn sö dông ®Êt theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt, tõng bíc më thÞ trêng bÊt ®éng s¶n cho ngêi ViÖt Nam ë níc ngoµi vµ ngêi níc ngoµi tham gia ®Çu t ”. ThÞ trêng bÊt ®éng s¶n míi ®îc chÝnh thøc thõa nhËn vÒ ph¸p lý trong mét sè n¨m gÇn ®©y, khi Nhµ níc x¸c ®Þnh quyÒn sö dông ®Êt cã gi¸ vµ cho phÐp chuyÓn nhîng, chuyÓn ®æi, cho thuª, … Tuy míi h×nh thµnh nh ng nã ®· cã nh÷ng ho¹t ®éng rÊt s«i ®éng, ®Æc biÖt vµo thêi kú “sèt ®Êt, sèt nhµ”. ThÞ trêng nhµ ë ph¸t triÓn s«i ®éng, trªn 75% sè hé gia ®×nh ®· ®îc giao hoÆc nhËn quyÒn sö dông ®Êt ®Ó x©y dùng nhµ hay mua ®Ó ë, h¬n 99% tæng sè hé gia ®×nh cã nhµ ë. ThÞ trêng kinh doanh mÆt b»ng x©y dùng kinh doanh diÖn tÝch v¨n phßng, kh¸ch s¹n … ®· khëi s¾c víi nh÷ng kho¶n ®Çu t lín cña nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ vµo lÜnh vùc nµy (cuèi n¨m 2001, riªng ®Çu t níc ngoµi vµo lÜnh vùc kinh doanh kh¸ch s¹n, v¨n phßng lªn tíi 7 tØ USD ). Tuy nhiªn, thÞ trêng bÊt ®éng s¶n cã nhiÒu khiÕm khuyÕt, t¸c ®éng tiªu cùc, tØ lÖ giao dich kh«ng theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt lµ 70-80% c¸c giao dÞch vÒ ®Êt ®« thÞ vµ c¸c bÊt ®éng s¶n kh¸c, cung-cÇu vÒ bÊt ®éng s¶n mÊt c©n ®èi nghiªm träng, nhu cÇu cña d©n c vÒ nhµ ë vµ nhu cÇu cña doanh nghiÖp t nh©n vÒ mÆt b»ng kinh doanh lín nhng cha ®îc ®¸p øng ®Çy ®ñ, cßn cung mÆt b»ng trong khu c«ng nghiÖp, chÕ xuÊt, diÖn tÝch kh¸ch s¹n, v¨n phßng vît qu¸ cÇu. Gi¸ c¶ bÊt ®éng s¶n “nãng, l¹nh” thÊt thêng, trong 10 n¨m qua thÞ trêng bÊt ®éng s¶n ®· tr¶i qua c¬n sèt n¨m 1993, “®ãng b¨ng” trong nh÷ng n¨m 19971999, råi l¹i “sèt” vµo cuèi n¨m 2000, n¨m 2003 cã hiÖn tîng nµy ë mét sè n¬i. Ng©n s¸ch Nhµ níc thÊt thu lín v× phÇn lín c¸c giao dÞch bÊt ®éng s¶n diÔn ra “ngÇm”, chØ riªng kho¶n thu do cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt thêi 1996-2000 b×nh qu©n kho¶ng 973 tØ ®ång/n¨m víi tØ lÖ cÊp ®¹t 16%, nÕu cÊp ®îc 100% th× thu hµng n¨m vÒ cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt lªn tíi 5-6 ngh×n tØ ®ång. §iÒu ®ã chøng tá bé m¸y qu¶n lý cña ta cßn yÕu. 5. ThÞ trêng khoa häc – c«ng nghÖ Tõ kinh nghiÖm thµnh c«ng cña c¸c nÒn kinh tÕ vµi ba thËp kû gÇn ®©y, c¸c chuyªn gia hang ®Çu thÕ giíi ®· ®i ®Õn kÕt luËn lµ t¨ng trëng kinh tÕ cña mét níc ®îc quyÕt ®Þnh bëi 3 yÕu tè : vèn, c«ng nghÖ hiÖn ®¹i vµ nguån lùc con ngêi. 11 C«ng nghÖ trong thêi ®¹i toµn cÇu ho¸ nh hiÖn nay cã vai trß hÕt søc to lín nã gióp ®Èy nhanh qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa hiÖn ®¹i hãa ®Êt níc, t¹o nªn qui tr×nh s¶n xuÊt tiªn tiÕn gióp ta cã thÓ ®i t¾t, ®ãn ®Çu b¾t kÞp víi kinh tÕ c¸c níc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. ViÖc h×nh thµnh thÞ trêng khoa häc c«ng nghÖ ë ViÖt Nam cßn rÊt ®¬n s¬, cha cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn , viÖc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn c¸c chî c«ng nghÖ ®ang rÊt nhá, lÎ vµ cßn manh món. Nhµ níc míi chØ cã mét sè v¨n b¶n ph¸p luËt liªn quan ®Õn quyÒn së h÷u c«ng nghiÖp, khuyÕn khÝch s¸ng chÕ, c¶i tiÕn kü thuËt … ch a cã m«i trêng ph¸p lý ®¸p øng ®ñ yªu cÇu cña s¶n xuÊt, kinh doanh. Tuy nhiªn, chóng ta còng ®· rÊt cè g¾ng trong viÖc tiÕp cËn vµ ph¸t triÓn thÞ trêng nµy. B»ng chøng lµ th¸ng 8/2003 Bé khoa häc vµ c«ng nghÖ ®· phèi hîp víi uû ban khoa häc c«ng nghÖ vµ m«i trêng tæ chøc héi th¶o vÒ ®æi míi cë chÕ qu¶n lý khoa häc c«ng nghÖ. Ngµy 22/10/2003 quü ph¸t triÓn khoa häc c«ng nghÖ quèc gia ra ®êi, ®Þa ®iÓm triÓn khai cho viÖc t¹o lËp thÞ trêng khoa häc c«ng nghÖ. §îc phÐp cña thñ tíng chÝnh phñ, Bé khoa häc c«ng nghÖ ®· phèi hîp cïng víi uû ban nh©n d©n thµnh phè Hå ChÝ Minh vµ Hµ Néi tæ chøc thµnh c«ng chî c«ng nghÖ thiÕt bÞ ViÖt Nam 2003-Tech mart 2003 (tõ ngµy 13-15/10/2003 t¹i Hµ Néi), lÇn ®Çu tiªn chî c«ng nghÖ vµ thiÕt bÞ ®îc tæ chøc quy m« toµn quèc víi sù tham gia cña nhiÒu ngµnh, nhiÒu lÜnh vùc, cã 34 tæ chøc níc ngoµi, trªn 2000 c«ng nghÖ, thiÕt bÞ chµo b¸n víi 400 gian hµng (vît 150 gian so víi chØ tiªu), h¬n 180.000 lît kh¸ch tham quan, cã 676 hîp ®ång vµ b¶n ghi nhí ®îc ký trÞ gi¸ 1000 tØ ®ång. Cã 1260 c«ng nghÖ ®îc tÆng thëng huy ch¬ng. §ã qu¶ lµ nh÷ng con sè ®¸ng khÝch lÖ vµ cÇn ®îc tæ chøc nhiÒu chî c«ng nghÖ h¬n n÷a, tæ chøc thêng xuyªn h¬n n÷a ®Ó cho c¸c doanh nghiÖp trong vµ ngoµi níc cã dÞp trao ®æi c«ng nghÖ, tiÕp cËn víi c«ng nghÖ míi. Thªm n÷a, lùc lîng khoa häc níc ta dåi dµo : cã 233 ®¬n vÞ khoa häc c«ng nghÖ trung ¬ng, tæng sè cã 22.313 ngêi, trong khoa häc tù nhiªn cã 2538 ngêi, khoa häc n«ng l©m thuû s¶n cã 5384 ngêi, khoa häc y dîc 4026 ngêi, khoa häc kü thuËt 7426 ngêi, khoa häc x· héi nh©n v¨n cã 2939 ngêi. Nh vËy, ViÖt Nam cã c¬ së ®Ó ph¸t triÓn m¹nh c¸c ngµnh khoa häc c«ng nghÖ, ®¶m b¶o tiÒn ®Ò ph¸t triÓn cho thÞ trêng khoa häc c«ng nghÖ.s II. Ph¬ng híng vµ gi¶i ph¸p ph¸t triÓn c¸c lo¹i thÞ trêng ë ViÖt Nam 12 Râ rµng viÖc ph¸t triÓn c¸c lo¹i thÞ trêng ë níc ta lµ mét bíc ®i hoµn toµn ®óng ®¾n, nhng viÖc ph¸t triÓn thÞ trêng nµo tríc, thÞ trêng nµo sau, thêi ®iÓm nµo cÇn t¨ng tèc, thêi ®iÓm nµo cÇn h¹n chÕ sù ph¸t triÓn ph¶i dùa trªn quyÕt ®Þnh s¸ng suèt cña Nhµ níc. §Ó tr¸nh nh÷ng sai sãt, nh÷ng nhÉm lÉn ®¸ng tiÕc, ®Ó tr¸nh nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc do viÖc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn c¸c lo¹i thÞ trêng ®em l¹i th× §¶ng vµ Nhµ níc ta ph¶i cã bíc ®i ®óng ®¾n vµ kÞp thêi, ph¶i hiÓu kü vÒ c¸c lo¹i thÞ trêng, t×m u vµ khuyÕt ®iÓm cña nã ®Ó tõ ®ã cã bíc ®i ®óng ®¾n vµ kÞp thêi, gióp ®Èy nhanh qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa hiÖn ®¹i hãa ®Êt níc . 1. ThÞ trêng hµng ho¸-dÞch vô §Ó thÞ trêng hµng hãa – dÞch vô ph¸t triÓn nhanh vµ lµnh m¹nh, viÖc quan träng nhÊt lµ cÇn lµm vµ cã thÓ lµm ®îc trong thêi gian kh«ng qu¸ dµi lµ hoµn thiÖn khung ph¸p lý ®iÒu chØnh thÞ trêng nµy. Tríc hÕt cÇn thèng nhÊt khung ph¸p lý cho mäi lo¹i h×nh doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. Qu¸ tr×nh ®æi míi ®i liÒn víi viÖc ban hµnh c¸c luËt vÒ c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp (luËt doanh nghiÖp, luËt ®Çu t níc ngoµi t¹i ViÖt Nam … song song víi viÖc trªn cÇn khÈn tr¬ng ban hµnh luËt míi t¹o m«i trêng kinh doanh th«ng tho¸ng vµ cã tÝnh c¹nh tranh cao, xo¸ bá sù ph©n biÖt ®èi xö gi÷a c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp. Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, t¨ng cÇu trong nÒn kinh tÕ lµ híng ®Æc biÖt quan träng ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi nãi chung vµ thÞ trêng hµng hãa – dÞch vô nãi riªng. HiÖn nay, møc thu nhËp cña ngêi ViÖt Nam rÊt thÊp, v¨n ho¸ tiÕt kiÖm vÉn cßn ®ang thÞnh hµnh trong x· héi nªn viÖc t¨ng cÇu nhanh lµ chuyÖn kh«ng dÔ dµng, cÇn ph¶i tiÕn hµnh tõng bíc. Nhµ níc cÇn cã biÖn ph¸p ®Ó kÝch cÇu th«ng qua viÖc t¨ng chi ng©n s¸ch. Chóng ta cÇn quan t©m ®Õn viÖc th©m nhËp thÞ trêng thÕ giíi, m¹nh d¹n më cöa thÞ trêng trong níc , n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña hµng hãa cña c¸c doanh nghiÖp. ViÖc x©y dùng th«ng tin dù b¸o thÞ trêng , ®µo t¹o n¨ng lùc cho c¸n bé th¬ng mai vµ ngo¹i giao ë níc ngoµi, tæ chøc nghiªn cøu thÞ trêng níc ngoµi ®Ó cã c¨n cø s¶n xuÊt trong níc vµ ®Èy m¹nh xuÊt khÈu. ViÖc kiÓm tra chÊt lîng s¶n phÈm còng lµ mét yªu cÇu quan träng cña Nhµ níc trong viÖc qu¶n lý thÞ trêng nhng viÖc thùc hiÖn qu¸ yÕu cÇn ®¶m b¶o chÊt lîng s¶n phÈm hµng hãa ®Ó ®¶m b¶o lîi Ých cña ngêi tiªu dïng vµ uy tÝn cña nhµ s¶n xuÊt, Nhµ níc cÇn kiÓm so¸t gi¸ c¶ cña mét sè mÆt hµng : ®iÖn, viÔn th«ng, x¨ng dÇu ®Ó b¶o vÖ lîi Ých cña ngêi tiªu dïng, ®¶m b¶o lîi Ých quèc gia, vµ c¶ nÒn kinh tÕ. 13 2. ThÞ trêng lao ®éng §èi víi thÞ trêng nµy Nhµ níc cÇn ph¶i ban hµnh c¸c hÖ thèng luËt, chÝnh s¸ch cña Nhµ níc liªn quan ®Õn thÞ trêng lao ®éng nh tiÒn l¬ng, tiÒn c«ng, viÖc lµm, thÊt nghiÖp … ph¶i nhÊt qu¸n vµ ®ång bé theo c¬ chÕ thÞ trêng, xo¸ bá bao cÊp. §Ó cã thÓ ph¸t triÓn thÞ trêng lao ®éng mét c¸ch cã hiÖu qu¶ ta cÇn quan t©m ®Õn : - Ph¸t triÓn thÞ trêng lao ®éng t«n träng quy luËt gi¸ trÞ, cung cÇu vµ c¹nh tranh cña thÞ trêng . - Coi thÞ trêng lao ®éng lµ mét bé phËn quan träng cña kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ë níc ta. - CÇn ph¸t triÓn ®ång bé c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ - x· héi, ph©n phèi c«ng b»ng, hµi hoµ lîi Ých gi÷a ngêi lao ®éng vµ ngêi sö dông lao ®éng, h¹n chÕ sù ph©n biÖt ®èi xö víi ngêi lao ®éng , tr¸nh ngîc ®·i, hä ph¶i cã c¬ héi lµm viÖc vµ ®iÒu kiÖn lµm viÖc an toµn. - N©ng cao hiÓu biÕt cho ngêi lao ®éng vÒ quyÒn vµ nghÜa vô cña m×nh - §µo t¹o ngêi lao ®éng cho ®i xuÊt khÈu lao ®éng ë níc ngoµi 3. ThÞ trêng vèn Trong thêi gian qua, chÝnh s¸ch tµi chÝnh, tiÒn tÖ cña níc ta ®· cã nhiÒu tiÕn bé vµ ®· kiÒm chÕ ®îc l¹m ph¸t. N¨m 2002, møc l¹m ph¸t lµ 4%, trong khi møc t¨ng trëng lµ 7,04% thÓ hiÖn nÒn kinh tÕ ®· ph¸t triÓn æn ®Þnh. §Ó thÞ trêng vèn ph¸t triÓn ®ång bé víi c¸c thÞ trêng kh¸c, trong thêi gian tíi cÇn ph¶i thùc hiÖn ®îc mét sè biÖn ph¸p sau : - L·i suÊt th¶ næi, tØ gi¸ níi láng, biªn ®é dao ®éng lµ nh÷ng tiÕn bé trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn thÞ trêng vèn. Tuy nhiªn ®Ó cã mét m«i trêng vèn thùc sù vµ hoµn chØnh th× cÇn ph¶i më réng thÞ trêng vèn g¾n víi viÖc ®æi míi chÝnh s¸ch, luËt cã liªn quan ®Õn c¸c thÞ trêng tµi chÝnh, tÝn dông, tiÒn tÖ. L·i suÊt ph¶i ®Ó thÞ trêng quyÕt ®Þnh, gi¶m dÇn sù ®éc quyÒn chi phèi cña ng©n hµng th¬ng m¹i quèc doanh. Tû gi¸ còng ph¶i ®Ó thÞ trêng quyÕt ®Þnh; tû gi¸ tuy ®· níi láng biªn ®é nhng vÉn cha do thÞ trêng quyÕt ®Þnh. - Cã chÝnh s¸ch thu hót c¸c nguån vèn nhµn rçi trªn d©n c ®a vµo ®Çu t ph¸t triÓn . 14 - Më réng vµ gia t¨ng nguån vèn tÝnh dông cho c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i nhµ níc, ph¸t triÓn c¸c ng©n hµng cæ phÇn ®Ó t nh©n tham gia, më réng ho¹t ®éng víi ng©n hµng níc ngoµi nh»m t¨ng søc c¹nh tranh. - Sím cã lé tr×nh cho thÞ trêng chøng kho¸n ph¸t triÓn , thÞ trêng chøng kho¸n ra ®êi nhng ho¹t ®éng cßn mê nh¹t, ngêi d©n cha quen víi thÞ trêng chøng kho¸n, c¬ chÕ, chÝnh s¸ch ®èi víi thÞ trêng cßn lóng tóng. 4. ThÞ trêng bÊt ®éng s¶n ThÞ trêng bÊt ®éng s¶n ®ang ho¹t ®éng ngÇm díi nhiÒu h×nh thøc. §Ó thÞ trêng nµy ph¸t triÓn lµnh m¹nh cÇn sím cã mét khung ph¸p lý thÝch hîp vµ æn ®Þnh cho c¶ thÞ trêng bÊt ®éng s¶n vµ thÞ trêng vèn ho¹t ®éng. Cho ®Õn nay luËt ®Êt ®ai vµ c¸c v¨n b¶n híng dÉn thi hµnh cßn nhiÒu bÊt cËp so víi thùc tiÔn cuéc sèng. C¸c quy ®Þnh cña luËt ®Êt ®ai tËp trung chñ yÕu gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò thuéc vÒ c¬ chÕ chÝnh s¸ch liªn quan ®Õn viÖc qu¶n lý vµ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp, ®Êt l©m nghiÖp, ®Êt ®« thÞ cha ®îc quy ®Þnh cô thÓ, râ rµng. Thùc tÕ viÖc h×nh thµnh c¸c khu ®« thÞ, khu c«ng nghiÖp ®îc ph¸t triÓn nhanh nhng luËt ®Êt ®ai ®· béc lé sù h¹n chÕ k×m h·m, cha ph¸t huy ®îc vai trß lµ mét trong c¸c yÕu tè ®ßn bÈy ®Ó phôc vô c«ng nghiÖp hãa hiÖn ®¹i hãa ®Êt níc. Do vËy cÇn ph¶i kiÖn toµn hÖ thèng luËt. ViÖc quy ho¹ch, kÕ ho¹ch sö dông ®Êt lµ mét vÊn ®Ò quan träng nhng l¹i giao cho rÊt nhiÒu c¬ quan, nªn thùc tÕ ®· cã sù chång chÐo, v× vËy Nhµ níc cÇn qu¶n lý chÆt chÏ viÖc sö dông ®Êt, quy ho¹ch ®Êt sao cho hîp lý vµ hiÖu qu¶. VÊn ®Ò bÊt cËp vÒ luËt ®Êt ®ai ë níc ta ®· qu¸ râ rµng, Quèc Héi níc ta ®· cã nhiÒu nghiªn cøu söa ®æi vµ cÇn tiÕp tôc söa ®æi, cÇn cho ®Êt ®ai tham gia vµo thÞ trêng bÊt ®éng s¶n mét c¸ch c«ng khai th× thÞ trêng bÊt ®éng s¶n míi cã c¬ héi ph¸t triÓn. 5. ThÞ trêng khoa häc-c«ng nghÖ §Ó ®a khoa häc – c«ng nghÖ vµo thÞ trêng cÇn cã c¬ chÕ, chÝnh s¸ch phï hîp víi c¸c s¶n phÈm cña khoa häc - c«ng nghÖ trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng . - Ph¸p luËt cÇn khuyÕn khÝch ®a c¸c ho¹t ®éng s¸ng t¹o, øng dông c¸c tiÕn bé kü thuËt vµo s¶n xuÊt- kinh doanh. 15 - Më réng ho¹t ®éng nghiªn cøu ë c¸c trêng ®¹i häc, viÖn nghiªn cøu vµ c¸c kÕt qu¶ lao ®éng s¸ng t¹o sÏ ®îc ký kÕt hîp ®ång chuyÓn giao quyÒn së h÷u c«ng nghiÖp, chuyÓn giao c«ng nghÖ. - X¸c lËp quyÒn së h÷u c«ng nghiÖp b»ng hÖ thèng ph¸p luËt h÷u hiÖu. QuyÒn së h÷u c«ng nghiÖp lµ quyÒn së h÷u cña c¸ nh©n, ph¸p nh©n ®èi víi s¸ng chÕ, gi¶i ph¸p h÷u Ých, kiÓu d¸ng c«ng nghiÖp ... ThÞ trêng khoa häc vµ c«ng nghÖ sÏ h×nh thµnh, ph¸t triÓn khi ph¸p luËt thõa nhËn quyÒn së h÷u c«ng nghiÖp vµ coi s¶n phÈm khoa häc c«ng nghÖ lµ hµng hãa vµ ®îc trao ®æi trªn thÞ trêng. KÕt luËn Níc ta ®· tiÕn hµnh ®æi míi ®îc 20 n¨m. TÝnh tõ thêi ®iÓm ®æi míi- n¨m 1986- tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa , kÓ tõ ®ã ®Õn nay nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®ang vËn hµnh mét c¸ch cã hiÖu qu¶, c¸c lo¹i thÞ trêng ®· lÇn lît ®îc h×nh thµnh nh thÞ trêng hµng hãa – dÞch vô , thÞ trêng lao ®éng , thÞ trêng vèn ... MÆc dï cßn nhiÒu thiÕu sãt, cßn nhiÒu bÊt cËp vµ bì ngì nhng chóng ta ®· giµnh ®îc nh÷ng thµnh tùu ®¸ng ®îc ghi nhËn trong thêi gian võa qua, ®ã lµ nh÷ng th¾ng lîi cæ vò cho nh÷ng bíc ®i tiÕp theo cña thµnh c«ng trªn con ®êng ph¸t triÓn cña thÞ trêng níc ta. Mçi chóng ta – chñ nh©n t¬ng lai cña ®Êt níc h·y cè g¾ng gãp c«ng søc cña m×nh vµo qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ , gãp phÇn x©y dùng ®Êt níc ®µng hoµng h¬n, to ®Ñp h¬n nh B¸c h»ng mong íc. 16 Danh môc tµi liÖu tham kh¶o - V¨n kiÖn §¹i Héi §¶ng VI, VII, VIII, IX - Tæng quan quy ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi ViÖt Nam (NXB chÝnh trÞ quèc gia) - Kinh tÕ x· héi ViÖt Nam híng tíi chÊt lîng t¨ng trëng-héi nhËp ph¸t triÓn bÒn v÷ng (TS. NguyÔn M¹nh Hïng NXB Thèng Kª) - §æi míi c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ ( PGS. TS. Ph¹m Ngäc C«n NXB N«ng nghiÖp) - Mét sè vÊn ®Ò kinh tÕ –x· héi ViÖt Nam thêi kú ®æi míi (NXB chÝnh trÞ quèc gia) - Ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam (NXB Thèng kª) - Kinh tÕ x· héi ViÖt Nam Thùc tr¹ng xu thÕ vµ gi¶i ph¸p - T×m hiÓu vÒ kinh tÕ thÞ trêng (ViÖn nghiªn cøu c¸c vÊn ®Ò kinh tÕ ) 17 18