Tài liệu Kc132 nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kt

Lêi nãi ®Çu Tõ sau ®æi míi, nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®· cã nhiÒu tiÕn bé ®¸ng kÓ, tèc ®é t¨ng trëng b×nh qu©n trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y lu«n ®¹t møc trªn díi 7%, ®îc xÕp vµo nhãm níc cã møc t¨ng trëng kinh tÕ cao nhÊt thÕ giíi. Tuy nhiªn ®iÒu ®ã kh«ng nãi lªn ®îc kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng ho¸ ViÖt Nam trªn thÞ trêng trong níc còng nh thÞ trêng quèc tÕ. Trong giai ®o¹n hiÖn nay ViÖt Nam ®ang trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ víi khu vùc vµ thÕ giíi, ®Æc biÖt chóng ta ®ang trong qu¸ tr×nh ®µm ph¸n ®Ó s¾p söa gia nhËp tæ chøc th¬ng m¹i thÕ giíi – WTO- vµ trong lé tr×nh c¾t gi¶m thuÕ quan ®Ó thùc hiÖn gia nhËp Khu vùc mËu dÞch tù do AFTA. Trong giai ®o¹n nµy hµng ho¸ vµ dÞch vô mang nh·n m¸c MADE IN VIETNAM míi chøng tá ®îc søc m¹nh cña m×nh trªn thÞ trêng trong níc vµ quèc tÕ, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam liÖu cã chøng tá n¨ng lùc c¹nh tranh cña m×nh? Mét trong mêi nguyªn lý kinh tÕ cña gi¸o s Trêng ®¹i häc Havard- Mü cã nãi r»ng, th¬ng m¹i quèc tÕ lµm cho mäi ngêi ®Òu cã lîi, nhng khi níc ta thùc sù héi nhËp th× chóng ta sÏ bÞ thiÖt hay l¬i? vµ lµm thÕ nµo ®Ó chóng ta cã ®îc lîi nhiÒu h¬n lµ h¹i hay nãi c¸ch kh¸c chóng ta ph¶i lµm g× ®Ó tËn dông xu thÕ héi nhËp ®Ó ph¸t triÓn ®Êt níc trong ®éc lËp tù chñ vµ lo¹i bá nh÷ng bÊt lîi ®èi mÆt víi th¸ch thøc mµ héi nhËp ®a ®Õn cho chóng ta. Trong nh÷ng n¨m võa qua, nhiÒu cuéc héi th¶o ®· ®îc tæ chøc ®Ó bµn vÒ n¨ng lùc c¹nh tranh nÒn kinh tÕ ViÖt Nam trong thêi buæi héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ kh«ng Ýt c¸c nhµ b¸o kinh tÕ viÕt vÒ chñ ®Ò nµy. Qua nh÷ng bµi b¸o, nh÷ng tµi liÖu héi th¶o vÒ n¨ng lùc c¹nh tranh vµ tÝnh cÊp thiÕt cña vÊn ®Ò em xin tr×nh bµy mét sè vÊn ®Ò vÒ n¨ng lùc c¹nh tranh qua ®Ò tµi: “N©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ ®Ó héi nhËp cã hiÖu qu¶” . Do tr×nh ®é vµ n¨ng lùc h¹n chÕ, bµi viÕt cña em ch¾c sÏ khã tr¸nh khái thiÕu sãt, mong thÇy gi¸o th«ng c¶m. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n sù gióp ®ì cña thÇy gi¸o ®Ó em thùc hiÖn ®Ò tµi nµy. 1 Néi dung I. Nh×n nhËn vÒ c¹nh tranh vµ héi nhËp I.1. VÒ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. §óng nh nhËn ®Þnh cña M¸c - ¡ng-ghen trong tuyªn ng«n §¶ng céng s¶n: “§¹i c«ng nghiÖp taä ra thÞ trêng thÕ giíi... Thay cho t×nh tr¹ng c« lËp tríc kia cña c¸c ®Þa ph¬ng vµ c¸c d©n téc tù cung tù cÊp, ta thÊy ph¸t triÓn nh÷ng quan hÖ phæ biÕn, sù phô thuéc phæ biÕn gi÷a c¸c d©n téc”. HoÆc nh mét suy táng kh¸c cña c¸c nha kinh tª kinh ®iÓn cho r»ng: Gi¸ rÎ cña s¶n phÈm lµ nh÷ng träng ph¸o b¾n thñng v¹n lý trêng thµnh cña c¸c quèc gia. HiÖn thùc ®êi sèng cho thÊy: quan hÖ kinh tÕ cã tÝnh toµn cÇu lµ s¶n phÈm tÊt yÕu, xu thÕ kh¸ch quan khi lùc lîng s¶n xuÊt ®¹t tr×nh ®é quèc tÕ ho¸ rÊt cao, khoa häc-c«ng nghÖ tiÕn bé vît bËc, kinh tÕ thÞ tr¬ng trë nªn phæ cËp. Nãi c¸ch kh¸c, kh«ng ph¶i giai cÊp nµy hay thÕ lùc kia cã thÓ tù m×nh s¸ng t¹o ra toµn cÇu ho¸ theo ý muèn chñ quan mµ chÝnh nh÷ng ®iÒu kiÖn kinh tÕkÜ thuËt nhÊt ®Þnh ®· quèc tÕ ho¸ c¸c quan gÖ kinh tÕ ph¸t triÓn ®Õn ®Ønh cao lµ toµn cÇu ho¸. Trong buæi ®Çu lÞch sö còng nh suèt qu¸ tr×nh vÒ sau, chñ nghÜa t b¶n, v× môc tiªu lîi nhuËn, ®· nhanh chãng n¾m b¾t, lîi dông nh÷ng thµnh tùu vÒ kinh tÕ- kÜ thuËt, thóc ®Èy xu híng quèc tÕ ho¸ c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ, ®ång thêi choµng lªn nã nh÷ng nh©n tè tiªu cùc, lµm vÈn ®ôc kh«ng gian kinh tÕ toµn cÇu. Díi t¸c ®éng cña xu thÕ toµn cÇu ho¸, xuÊt hiÖn nhu cÇu h«Þi nhËph kinh tÕ quèc tÕ lµ ho¹t ®éng cña c¸c dquèc gia vÒ më réng hîp t¸c kinh tÐ nhng khoong chØ ®¬n gi¶n b»ng c¸c quan hÖ giao dÞch song ph¬ng mµ b»ng h×nh thøc cao h¬n lµ x©y dùng c¸c tæ chøc kinh tÕ khu vùc vµ toµn cÇu. C¸c nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn cao nhÊt thÕ giíi còng kh«ng tån t¹i riªng lÎ. Thùc hiÖn héi nhËp quèc tÕ ®· trë thµnh nhu cÇu cÊp thiÕt cña mäi quèc gia, nh¨m tËn dông nh÷ng mÆt lîi thÕ cña toµn cÇu ho¸; dæng thêi qua ho¹t ®äng thùc tÕ, mÆc nhiªn gãp phÇn thóc ®Èy, lµm phong phó néi dung c¬ b¶n cña xu thÕ nµy. HiÖn nay, cuéc ®Êu tranh ph¶n kÝch cña c¸c níc chËm ph¸t triÓn kh«ng nh»m xo¸ bá, ®¶o ngîc xu thÕ toµn cÇu ho¸ vµ héi nhËp quèc tÕ, mµ chØ nh»m c¶i biÐn nh÷ng ®Þnh chÕ kinh tÕ quèc tÕ kh«ng hîp lý, chèng l¹i nh÷ng mu ®å vµ thñ ®o¹n trong viÖc lîi dông xu thÕ toµn cÇu ho¸ vµ më réng héi nhËp quèc tÕ. Toµn cÇu ho¸ vµ héi nhËp quèc tÕ ®· t¹o nªn nhiÒu sù liªn kÕt gi÷a v· nÒn kinh tÕ quèc tÕ, ®Èy tíi møc ®é chuyªn s©u cña ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ: tõ ph©n c«ng lao ®éng theo s¶n phÈm chuyÓn dÇn sang ph©n c«ng lao ®éng theo chi tiÕt cña s¶n phÈm. C¸c nÒn kinh tÕ quèc gia quan hÖ ch»ng chÞt, ®an xen lÉn nhau ®Õn møc t¹o ta Ên täng r»ng nÒn kinh tÕ thÕ giíi lµ mét m¹ng líi 2 khæng lå, rÊt ®a d¹ng, kh«ng thuÇn nhÊt, trong ®ã c¸c nÒn kinh tÕ quèc gia lµ c¸c ®iÓm nót võa b¶o vÖ tÝnh tù chñ võa t¸c ®éng lÉn nhau vµ chÞu ¶nh hëng cña c¶ m¹ng líi. VÒ c¬ chÕ qu¶n lý, ë tÇm vÜ m« còng nh vi m« xuÊt hiÖn nh÷ng s¸ng kiÕn míi phï hîp víi nh÷ng ®Æc ®iÓm míi cña kinh tÕ thÕ giíi. Nh÷ng tiÕn bé khoa häc c«ng nghÖ, vÒ tæ chøc s¶n xuÊt vµ qu¶n lý ®· t¹o ra n¨ng suÊt lao ®éng cao h¬n, hiÖu qu¶ kinh tÕ lín h¬n, lµm cho lîi nhuËn cña CNTB ®¹t mc tèi ®a cha tõng cã. §i liÒn víi toµn cÇu ho¸, xu thÕ khu vùc ho¸ còng sím h×nh thµnh phï hîp víi tr×nh ®é lùc lîng s¶n xuÊt vµ c¸c quan hÖ kinh tÕ gi÷a c¸c quèc gia trong khu vùc; ®¸p øng nhu cÇu “co côm, tËp hîp lùc lîng” cña tõng khu vùc ®Ó thÝch øng víi c¹nh tranh toµn cÇu. V× vËy, héi nhËp quèc tÕ ®· diÔn ra nhiÒu cÊp ®é kh¸c nhau: Song ph¬ng, tam gi¸c, tø gi¸c, tiÓu khu vùc, khu vùc, liªn khu vùc, liªn khu vùc vµ toµn cÇu; díi nhiÒu ph¬ng thøc ®a d¹ng: Khu vùc mËu dÞch tù do, liªn minh thuÕ quan, thÞ trêng chung, liªn minh kinh tÕ, diÔn ®µn hîp t¸c kinh tÕ b»ng c¬ chÕ ngµy cµng th«ng tho¸ng theo híng tù do ho¸. Cho ®Õn nay ®· h×nh thµnh vµ tæ chøc kinh tÕ toµn cÇu: Quü tiÒn tÖ quèc tÕ (IMF)- gåm 182 thµnh viªn, Ng©n hµng thÕ giíi (WB)-gåm 180 níc thµnh viªn, Tæ chøc th¬ng m¹i thÕ giíi (WTO)- víi 136 níc thµnh viªn, vµ hµng tr¨m tæ chøc kinh tÕ khu vùc, liªn khu vùc. Cã thÓ nãi thÕ giíi ®· thËt sù bíc vµo “cao trµo héi nhËp” víi tèc ®é ngµy cµng nhanh, víi nhiÒu lÜnh vùc ngµy cµng nhiÒu, víi h×nh thøc ngµy cµng ®a d¹ng. Nh÷ng nh©n tè nãi trªn ph¸ sinh tõ toµn cÇu ho¸ vµ héi nhËp quèc tÕ ®· t¹o nªn quan hÖ tuú thuéc lÉn nhau gi÷a c¸c nÒn kinh tÕ mµ kh«ng mét ai cã thÓ cìng l¹i ®îc. Quan hÖ tuú thuéc lÉn nhau cho phÐp ph¸t huy c¸c thÕ m¹nh vµ bæ khuyÕt c¸c thÕ yÕu cña nÒn kinh tÕ quèc gia, ®ång thêi gãp phÇn cñng cè tÝnh ®éc lËp tù chñ cña nÒn kinh tÕ quèc gia trong c¹nh tranh toµn cÇu. Tuy nhiªn ®èi víi c¸c níc chËm ph¸t triÓn, cÇn ®Ò phßng nguy c¬ ngîc l¹i, nÕu ®Ó thùc tÕ kh«ng ph¶ sù tuú thuéc lÉn nhau mµ lµ xù tuú thuéc mét chiÒu cña nÒn kinh tÕ quèc gia vµ kinh tÕ níc kh¸c. Thêi ®¹i chóng ta ®ang sèng kh«ng cßn lµ thêi ®¹i t b¶n trø¬c ®©y mµ lµ thêi ®¹i qu¸ ®é tõ CNTB sang CNXH trªn ph¹m vi toµn thÕ giíi. Trªn thùc tÕ, ngµy nay lùc lîng tham gia, thóc ®Èy toµn cÇu ho¸ vµ héi nhËp quèc tÕ kh«ng chØ cã c¸c níc t b¶n mµ bao gåm ba lo¹i níc víi hµng tr¨m d©n téc vµ nhµ níc kh¸c nhau: C¸c níc t b¶n ph¸t triÓn; C¸c d©n téc chñ nghÜa võa tho¸t ra khái ¸ch ®« hé thùc d©n; C¸c níc ph¸t triÓn theo ®Þnh híng chñ nghÜa XHCN. Víi ph¬ng thøc s¶n xuÊt riªng cña tõng níc mang tÝnh ®Æc thï quèc gia, c¸c níc, 3 c¸c d©n téc lîi dông toµn cÇu ho¸ vµ tham gia héi nhËp quèc tÕ ®Òu theo ®uæi nh÷ng môc tiªu, ý ®å kh¸c nhau, thËm chÝ ®èi lËp nhau. Cã thÓ nãi tãm t¾t nh sau: Mét sè Ýt níc t b¶n ph¸t triÓn cao kh«ng chØ theo ®uæi môc tiªu lîi nhuËn mµ quan träng h¬n lµ t×m c¸ch chi phèi, khèng chÕ thÞ trêng thª giíi, c¶i biÕn kinh tª c¸c níc kh¸c theo quü ®¹o cña m×nh. C¸c níc d©n téc chñ nghÜa tËn dông xu thÕ toµn cÇu ho¸ vµ tham gia héi nhËp quèc tÕ, ®Ó cã ®iÒu kiÖn x©y dùng nÒn kinh tÕ quèc gia tù chñ. C¸c níc XHCN vËn dông xu thÕ toµn cÇu ho¸ vµ chñ ®éng héi nhËp quèc tÕ, ®Ó tranh thñ nh÷ng kh¶ n¨ng cã lîi trªn thÞ tr¬ng thÕ giíi, phôc vô môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ theo ®Þnh híng chñ nghÜa x· héi, kh«ng chØ chèng nguy c¬ tôt hËu xa h¬n mµ cßn nh»m môc ®Ých thu hÑp kho¶ng c¸ch vÒ tiÒm lùc kinh tÕ so víi c¸c níc kh¸c. §iÒu ®ã nãi lªn tÝnh chÊt ®ång sµng dÞ méng, ®a môc tiªu vµ ý ®å cña héi nhËp quèc tÕ, h×nh thµnh nh÷ng cuéc c¹nh tranh gay g¾t gi÷a c¸c lo¹i thÕ lùc, b¸o hiÖu nh÷ng kh¶ n¨ng biÕn ®æi sÏ tiÕp tôc diÔn ra trong toµn cÇu ho¸ vµ héi nhËp quèc tÕ. Trong bèi c¶nh rÊt ®a d¹ng kh«ng thuÇn nhÊt bao trïm hÇu kh¾p toµn cÇu, sÏ kh«ng hîp lý, thËm chÝ cã kh¶ n¨ng dÉn ®Õn sai lÖch, nÕu chØ nh×n thÊy tÝnh chÊt TBCN cña toµn cÇu ho¸ mµ kh«ng thÊy nh÷ng néi dung míi trong nÒn kinh tÕ thÕ giíi kh«ng chØ vÒ mÆt lùc lîng s¶n xuÊt vµ khoa häc c«ng nghÖ, mµ c¶ vÒ quan hÖ t¬ng t¸c gi÷a c¸c nÒn kinh tÕ quèc gia, nhÊt lµ søc m¹nh v¬n lªn cña c¸c níc chËm ph¸t triÓn. MÆt kh¸c còng sÏ kh«ng ®óng nÕ kh«ng nh×n thÊy r¨ng qua tr×nh toµn cÇu ho¸ hiÖn ®ang bÞ CNTB thÕ giíi chi phèi, do ®ã, ®ã lµ mét qua tr×nh chøa ®Çy m©u thuÉn võa cã mÆt tÝch cùc võa cã tiªu cùc, võa cã hîp t¸c võa cã ®Êu tranh. û thÕ søc m¹nh kinh tÕ vµ khoa häc-kü thuËt, víi b¶n chÊt vèn cã cña giai cÊp t s¶n, c¸c níc lín, nhÊt lµ c¸c níc t b¶n ph¸t triÓn cao nhÊt ®ang khèng chÕ c¸c tæ chøc kinh tÕ toµn cÇu (IMF,WB,WTO), ¸p ®Æt nh÷ng quy chÕ vµ ph¬ng thøc ho¹t ®«ng jkh«ng b×nh ®¼ng, g©y ra thiÖt h¹i cho c¸c níc chËm ph¸t triÓn, t¹o tr¹ng th¸i thÊt nghiÖp, ph©n ho¸ giµu nghÌo ngµy cµng nghiªm träng, uy hiÕp chñ quyÒn quèc gia cña c¸c níc kÐm ph¸t triÓn. Hîp t¸c kinh tÕ gi÷a c¸c quèc gia theo ch¬ng tr×nh dµi h¹n hay theo vô viÖc cô thÓ ®· tõng diÔn ra phæ biÕn trªn thÕ giíi. Nhng ngµy nay, hîp t¸c kinh tÕ thêng ph¶i diÔn ra trªn c¬ së héi nhËp quèc tÕ, tøc lµ gia nhËp, trë thµnh thµnh viªn cña c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ. §iÒu ®ã ®îc chøng minh ë chç tuyÖt ®ai ®a sè c¸c quèc gia trªn thÕ giíi trªn ®Òu tham gia c¸c tæ chøc kinh tÕ khu vùc, toµn cÇu. 4 Lµ thµnh viªn, c¸c quèc gia ph¶i thùc hiÖn nh÷ng ®Þnh chÕ, nh÷ng hiÖp ®Þnh, nh÷ng cam kÕt do c¸c bªn tho¶ thuËn. Ngêi ta coi ®ã lµ luËt ch¬i chung hay cßn gäi lµ th«ng lÖ quèc tÕ mµ c¸c quècgia ph¶i tu©n thñ. Nhng tuyÖt ®èi kh«ng nªn nghÜ r»ng c¸c luËt ch¬i, c¸c th«ng lÖ hiÖn hµnh ®· hoµn h¶o, bÊt di bÊt dÞch. §Êu tranh ®Ó c¶i tiÕn, hoµn thiÖn nã theo híng tÝch cùc ®· trë thµnh nhu cÇu, tr¸ch nhiÖm cña c¸c quèc gia, tríc hÕt vµ chñ yÕu lµ c¸c quèc gia chËm ph¸t triÓn. Do nh÷ng ®Æc ®iÓm nãi trªn, trong xu thÕ toµn cÇu ho¸ vµ héi nhËp quèc tÕ, lu«n lu«n tiÒm Èn hai kh¶n¨ng: thêi c¬ vµ th¸ch thøc, mÆt ph¶i vµ mÆt tr¸i, hîp t¸c vµ ®Êu tranh, ph¸t ®¹t vµ ph¸ s¶n, v¬n lªn vµ tôt hËu, tù chñ vµ phô thuéc...Nh÷ng kh¶ n¨ng ®ã t¸c ®éng theo chiÒu híng nµo vµ víi møc ®é ra sao ®èi víi tõng quèc gia, tuú thuéc tríc hÕt vµ chñ yÕu ë b¶n lÜnh, kh¶ n¨ng chÞu chñ quan cña tõng quèc gia. Run sî tríc th¸ch thøc, do ®ã kh«ng m¹nh d¹n, kÞp thêi héi nhËp quèc tÕ, ®Ó tËn dông c¸c lîi thÕ th× sÏ bá lì c¬ héi, lµm hôt hÉng c¸c nguån lùc, lµm chËm ®µ t¨ng trëng kinh tÕ. Ngîc l¹i, coi thêng th¸ch thøc, kh«ng thÊy hÕt chiÒu s©u cña th¸ch thøc, do ®ã héi nhËp mét c¸ch tuú tiÖn, kh«ng tÝnh to¸n th× vÊp v¸p, thua thiÖt, thËm chÝ ®æ vì lµ kh«ng tr¸nh khái. §ång thêi ph¶i th¼ng th¾n thÊy r»ng:HËu ho¹ lín nhÊt lµ kh«ng héi nhËp, bëi v× thÕ kh«ng nªn nghÜ r»ng kh«ng héi nhËp cã thÓ tr¸nh khái mäi th¸ch thøc, tr¸i l¹i cã khi th¸ch thøc cßn lín h¬n. Nõu ®Æt m×nh ra ngoµi xu thÕ chung thi hµnh chÝnh s¸ch tù lùc mét chiÒu kh«ng biÕt tËn dông u thÕ cña ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ th× kh«ng tr¸nh khái tôt hËu ngµy cµng xa h¬n, cuèi cïng sÏ vì méng vÒ nÒn kinh tÕ tù chñ, r¬i vµo t×nh tr¹ng nÒn kinh tÕ phô thuéc, kÐo theo nh÷ng t¸c ®éng khã lêng vÒ chÝnh trÞ-x· héi. I.2. C¹nh tranh kinh tÕ quèc tÕ vµ sù t¸c ®éng tíi ViÖt Nam. Ngay trong thêi kú ®Çu cña thÕ kû 19 nhµ kinh tÕ cæ ®iÓn vÜ ®¹i ngêi Anh §avit Ricac®« ®· cho r»ng sù ho¹t ®éng kh«ng bÞ h¹n chÕ cña quy luËt lîi thÕ t¬ng ®èi lµm cho mäi ngêi ngµy cµng ph¸t ®¹t h¬n. ¤ng nãi: mçi quèc gia cÇn tù do lùa chän híng chuyªn m«n hãa vµo nh÷ng s¶n phÈm cã hiÖu qu¶ vµ giµnh viÖc s¶n xuÊt s¶n phÈm kh¸c cho nh÷ng níc nµo cã kh¶ lµm viÖc ®ã mét c¸ch cã hÞªu qu¶ nhÊt. Nh vËy nÒn kinh tÕ thÕ giíi sÏ cã nhiÒu hµng ho¸ h¬n ®îc ®em ra trao ®æi th«ng qua ngo¹i th¬ng. Tõ ®ã tíi nay, thùc tiÔn kinh tÕ thÕ giíi ®· ch÷ng minh hïng hån søc m¹nh ch©n lý cña lý tëng vÜ ®¹i ®ã. Ngµy nay, ¸nh ®Ìn neon qu¶ng c¸o cña c¸c c«ng ty ®a quèc gia NhËt b¶n, Mü, céng ®ång Ch©u ¢u vµ c¸c níc Nies ®· chiÕu 5 s¸ng rùc rì bÇu trêi cña hÇu hÕt c¸c thµnh phè trªn thÕ giíi. C¸c c«ng ty nµy ®· v¬n réng c¸c chi nh¸nh cña chóng ®Ó khai th¸c triÖt ®Ó c¸c kh¶ n¨ng lîi thÕ so s¸nh t¬ng ®èi trong s¶n xuÈt ë mäi n¬i trªn tr¸i ®Êt vµ c¶ lîi thÕ t¬ng ®èi vÒ quy m« cña b¶n th©n chóng. TÝnh kinh tÕ, hiÖu qu¶ cña quy m« cµng ®îc m¹nh th«ng qua viÖc ®Çu t ra thÞ trêng níc ngoµi vµ u thª cña c¸c quy m« kinh tÕ ®ã ®· vît qua ®îc nh÷ng quy ®inh vµ rñi ro vÒ tµi chÝnh khi ho¹t ®éng trªn ph¹m vi thÕ giíi. Nãi tíi c¹nh tranh lµ nãi tíi thÞ trêng vµ ngîc l¹i, nãi tíi thÞ trêng lµ nãi tíi c¹nh tranh. Ngîc l¹i, thÞ trêng mµ kh«ng cã c¹nh tranh th× kh«ng cßn lµ thÞ trêng n÷a. MÆt tÝch cùc cña thÞ trêng còng lµ mÆt tÝch cùc cña c¹nh tranh. MÆt tiªu cùc cña thÞ trêng tån t¹i theo quan niÖm cña nhiÒu ngêi, còng lµ mÆt tiªu cùc cña c¹nh tranh. ý ®å t¹o lËp thÞ trêng kh«ng cã c¹nh tranh, “thÞ trêng cã tæ chøc” ®· sôp ®æ hoµn toµn v× nã kh«ng tao ra ®îc c¬ chÕ ph©n phèi tèi u c¸c nguån lùc cña x· héi. TriÖt tiªu c¹nh tranh lµ lµm mÊt tÝnh n¨ng ®éng s¸ng t¹o cña mçi con ngêi còng nh cña toµn x· héi, nÒn s¶n xuÊt x· héi sÏ kh«ng cã hiÖu qu¶- nguån gèc cña viÖc n©ng cao ®êi sèng nh©n d©n. Ngµy nay, c¹nh tranh kinh tÕ quèc tÕ võa mang tÝnh chÊt kinh tÕ võa mang tÝnh chÊt chÝnh trÞ, hay nãi chÝnh x¸c h¬n, c¹nh tranh kinh tÕ quèc tÕ ®îc ph¸t triÓn trªn c¬ së sù thèng nhÊt kinh tÕ vµ chÝnh trÞ. Chóng ta cã thÓ thÊy rÊt nhiÒu sù kiÖn x¶y ra trªn thÕ giíi minh chøng cho ®iÒu nµy. C¹nh tranh kinh tÕ quèc tÕ lªn ®Õn ®Ønh cao thêng ®îc gäi lµ chiÕn tranh kinh tÕ. ChiÕn tranh kinh tÕ ngoµi môc tiªu kinh tÕ gièng nh c¹nh tranh kinh tÕ nh»m thu lîi nhuËn, chiÕn tranh kinh tÕ nh»m môc ®Ých kh¸c, cã thÓ lµ qu©n sù, phi qu©n sù, ®Ó hç trî cho mét cuéc chiÕn tranh qu©n sù nh kiÓm so¸t tµu hµng, phong to¶ c¶ng, chiÕn thuËt vïng ®Êt trèng. ChiÕn tranh kinh tÕ cßn vÒ chÝnh trÞ thêng nh»m môc ®Ých lµm cho mét níc hoÆc mét nhãm níc bÞ phô thuéc vµ buéc hä ph¶i thay ®æi chÝnh s¸ch cña m×nh víi c¸c biÖn ph¸p thêng dïng lµ cÊm vËn hoÆc trõng ph¹t. Nh vËy, chiÕn tranh kinh tÕ cã thÓ cã nh÷ng ®Æc trng kh¸c víi c¹nh tranh kinh tÕ. Lý luËn kinh tÕ häc ®· chØ ra t×nh tr¹ng cÊm chî ng¨n s«ng, h¹n chÕ c¹nh tranh trong mét quèc gia sÏ g©y thiÖt h¹i lín, l·ng phÝ ghª gím c¸c nguån lùc. H¹n chÕ c¹nh tranh kinh tÕ quèc tÕ, thùc hiÖn chÕ ®é b¶o hé díi mäi h×nh thøc kh¸c nhau còng sÏ g©y thiÖt h¹i to lín, l·ng phÝ nhiÒu h¬n cho nÒn kinh tÕ thÕ giíi ë ph¬ng diÖn tæng thÓ. ThËt v« lý khi ngêi ta ph¶i mua nh÷ng hµng ho¸ ph¶i ®¾t h¬n hoÆc chÊt lîng thÊp h¬n, xÊu h¬n trong khi vÉn cã ngêi s½n sµng b¸n nh÷ng hµng hãa ®ã víi gi¸ rÎ h¬n, chÊt lîng tèt h¬n. ThÕ nhng, lîi Ých 6 toµn côc, lîi Ých toµn nh©n lo¹i vÉn cø ph¶i lïi b¬c tríc nh÷ng lîi Ých côc bé vµ nhÊt thêi bëi c¸c hµng rµo thuÕ quan vµ phi thuÕ quan. I.3. C¸c quan ®iÓm vÒ héi nhËp vµ n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh §Ó héi nhËp nÒn kinh tÕ quèc gia vµo khu vùc vµ thÕ giíi th× viÖc n©ng cao søc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam lµ th¸ch thøc v« c×ng lín ®èi víi chóng ta. Nã ®· vµ ®ang ®Æt ra nhiÒu vÊn ®Ò cÇn lu t©m gi¶i quyÕt ®Ó t¹o ra nh÷ng bíc ®ét ph¸, ph¸t huy tèi ®a néi lùc, ®¶m b¶o tÝnh ®Þnh híng XHCN cña nÒn kinh tÕ trªn con ®êng héi nhËp. Sau ®©y lµ s¸u quan ®iÓm héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ x¸c ®Þnh cho ViÖt Nam trong xu thÕ toµn cÇu ho¸. Mét lµ, chñ ®éng v¹ch ra chiÕn lîc ph¸t triÓn tæng thÓ vît ®uæi phï hîp víi nh÷ng môc tiªu cô thÓ trong tõng thêi k× nhÊt ®Þnh Nh chóng ta ®· biÕt, c¸c nÒn kinh tÕ c«ng nghiÖp míi (Nies) §«ng ¸ nhê x¸c ®Þnh ®ù¬c chiÕn lîc vît ®uæi ®Çy t¸o b¹o mµ hä ®· ®¹t ®îc nh÷ng kÕt qu¶ vît tréi so víi nhiÒu níc trong khu vùc, v¬n lªn trë thµnh c¸c “con rång” víi nh÷ng chØ tiªu kinh tÕ t¨ng liªn tôc trong nhiÒu n¨m, t¹o nªn nh÷ng bíc ®i thÇn tèc trong qua tr×nh hph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt níc. Trong tõng giai ®o¹n cô thÓ Nies ®· x¸c ®Þnh ®ù¬c chiÕn lîc ®i t¾t, ®ãn ®Çu phï hîp nªn ®· cã nh÷ng thµnh c«ng lín trong ph¸ triÓn nÒn kinh tÕ. Ch¼ng h¹n, ë thêi k× ®Çu khi cßn thiÕu vèn, kü thuËt kÐm...hä ®· tiÕn hµnh c«ng nghiÖp go¸ thay thÕ nhËp khÈu, ph¸t triÓn mét sè ngµnh c«ng nghiÖp, gi¶i quyÕnt nh÷ng vÊn ®Ò x· héi bøc xóc...vµ ë chiÕn lîc c«ng nghiÖp hãa híng ra xuÊt khÈu, víi môc tiªu khai th¸c lîi thÕ bªn trong kµ chñ yÕu nh lao ®éng dåi dµo, gi¸ rÎ... nªn hä chñ yÕu tËp trung vµo c«ng nghiÖp nhÑ, dïng nhiÒu lao ®éng ...®· ®em l¹i nguån thu ngo¹i tÖ ®¸ng kÓ, t¹o lùc cho sù ph¸t triÓn c«ng nghiÖp nÆng. §Ó theo kÞp xu thÕ ph¸t triÓn th× hä l¹i tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ híng tíi c«ng nghÖ cao vµ ®· thu ®îc nh÷ng kÕt qña ®¸ng kh¶ quan. Nh×n chung, chØ cã nh÷ng níc x¸c ®Þnh ®îc nh÷ng chiÕn líc t¸o b¹o, víi nh÷ng môc tiªu ph¸t triÓn ®Çy tham väng míi cã thÓ t¹o ra ®îc nh÷ng bíc ph¸t triÓn thÇn k×, mµ kh«ng ph¶i níc nµo còng lµm ®îc víi nh÷ng chiÕn lîc th«ng thêng còng mang l¹i thµnh c«ng nh vËy. V× vËy trong xu thÕ toµn cÇu ho¸, khu vùc ho¸ diÔn ra m¹nh mÏ nh hiÖn nay th× ViÖt Nam cÇn ph¶i c¨n cø vµo ®iÒu kiÖn cô thÓ ®Ó x¸c ®Þnh chiÕn lîc ph¸t triÓn cã lùa chän, cã träng ®iÓm. §«Ý víi ViÖt Nam hiÖn nay th× chiÕn lîc tù do ho¸ th¬ng m¹i, tù do ho¸ thÞ trêng lµ con ®êng phï hîp h¬n c¶. Cã nh vËy, ViÖt Nam míi tiÕp cËn ®îc nh÷ng kü thuËt c«ng nghÖ hiÖn ®¹i cña c¸c níc, më réng thÞ trêng giao lu, t¹o ra cÇu nèi th«ng th¬ng víi c¸c níc trªn thÕ giíi ®Ó häc hái kinh nghiÖm. Tuy vËy, ViÖt Nam cÇn lùa chon con ®êng riªng 7 cho m×nh, ®Ó phÊn ®Êu ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, x¸c ®Þnh môc tiªu thiÕt lËp ®îc mét nÒn kinh tÕ c¹nh tranh c«ng b»ng vµ hiÖu qu¶. Hai lµ, søc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ ph¶i dùa trªn quan ®iÓm khuyÕn khÝch vµ thóc ®Èy c¹nh tranh lµnh m¹nh. Chóng ta biÕt r»ng, c¹nh tranh lµ mét trong nh÷ng ®Æc trng c¬ b¶n cña c¬ chÕ thÞ trêng, kh«ng cã c¹nh tranh th× kh«ng cã nÒn kinh tÕ thÞ trêng. NÒn kinh tÕ thÞ trêng khi vËn hµnh ph¶i tu©n thñ nh÷ng quy luËt kh¸ch quan riªng cã cña m×nh, trong ®ã quy luËt c¹nh tranh. C¹nh tranh lµ ®éng lùc hay nh A.Smith gäi lµ “bµn tay v« hinh” thóc ®Èy lùc lîng s¶n xuÊt x· héi ph¸t triÓn. NÕu lîi nhuËn thóc ®Èy c¸c c¸ nh©n tiÕn hµnh s¶n xuÊ kinh doanh mét c¸ch cã hiÖu qu¶ nhÊt th× c¹nh tranh l¹i b¾t buéc vµ th«i thóc hä ph¶i ®iÒu hµnh c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh mét c¸ch cã hiÖu qu¶ nhÊt. V× vËy, c¹nh tranh lµ yÕu tè cÇn thiÕt cho sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. C¹nh tranh lµ ®éng lùc kinh tÕ cña s¶n xuÊt hµng hãa, bëi lÏ nã lµ con ®êng ®Ó thùc hiÖn lîi Ých cña c¸c chñ thÓ trong kinh doanh. §éng lùc nµy cã t¸c dông hai mÆt, mét mÆt thóc ®Èy kinh tÕ ph¸t triÓn, mÆt kh¸c h¹n chÕ cã khi ®i ®Õn sù ph¸ vì sù ph¸t triÓn kinh tÕ. C¹nh tranh chÝnh lµ m«i trêng tån t¹i vµ ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng, kh«ng cã c¹nh tranh sÏ kh«ng cã tÝnh n¨ng ®éng vµ s¸ng t¹o trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. Song x· héi dÇn sÏ chØ chÊp nhËn hµnh vi c¹nh tranh lµnh m¹nh b»ng c¸c ph¬ng thøc s¶n xuÊt vµ chu chuyÓn hµnh ho¸ mét c¸ch khoa häc, hiÖu qu¶ chø kh«ng thõa nhËn c¸c hµnh vi c¹nh tranh b»ng c¸ch dùa vµo c¸c thñ ®o¹n lõa ®¶o kh«ng trong s¸ng. ViÖt Nam ®ang trong qu¸ tr×nh ®æi míi nÒn kinh tÕ, thùc hiÖn kinh tÕ më, g¾n nÒn kinh tÕ ViÖt Nam víi khu vùc vµ thÕ giíi. §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn th VIII cña §¶ng ®· x¸c ®Þnh: “C¬ chÕ thÞ trêng ®ßi hái ph¶i h×nh thµnh mét m«i trêng c¹nh tranh lµnh m¹nh, hîp ph¸p, v¨n minh. C¹nh tranh v× lîi Ých ph¸t triÓn ®Êt níc, chø kh«ng ph¶i lµm ph¸ s¶n hµng lo¹t, l·ng phÝ nguån lùc, th«n tÝnh lÉn nhau”. Tõ quan ®iÓm mang tÝnh nguyªn t¾c cña §¶ng, th× ®iÒu kiÖn cÇn vµ ®ñ ®Ó khuyÕn khÝch vµ thóc ®Èy c¹nh tranh lµnh m¹nh lµ ph¶i x©y dùng hÖ thèng ph¸p luËt nghiªm minh, luËt lÖ ®a ra ph¶i cã tÝnh kh¶ thi. CÇn cã sù ®iÒu tiÕt cña Nhµ níc ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn, m«i trêng cho c¹nh tranh lµnh m¹nh trong s¶n xuÊt kinh doanh. CÇn cã nh÷ng quy ®Þnh cô thÓ vÒ thñ tôc khiÕu kiÖn vµ thÈm quyÒn xö lý cña mét tæ chøc tµi ph¸n trong ph¹m vi c¶ níc ®èi víi nh÷ng hµnh vi c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh, nh»m gi÷ nghiªm kû c¬ng phÐp níc, cã nh vËy míi t¹o sù dung hîp gi÷a c¹nh tranh vµ c«ng b»ng x· héi. 8 Ba lµ, søc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ ph¶i ph¸t triÓn trªn c¬ së ph¸t huy c¸c lîi thÕ so s¸nh cña ®Êt níc nh: con ngêi, truyÒn thèng v¨n ho¸ d©n téc, sù æn ®Þnh chÝnh trÞ- x· héi, vÞ trÝ ®Þa lý chÝnh trÞ vµ kinh tÕ, tµi nguyªn thiªn nhiªn... ViÖt Nam lµ níc ®îc thiªn nhiªn ban tÆng nhiÒu tµi nguyªn thiªn nhiªn rÊt thuËn lîi cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ, céng víi nguån nh©n lùc dåi dµo víi h¬n 80 triÖu d©n vµ h¬n 40 triÖu lao ®éng, c¬ cÊu d©n sè trÎ, cÇn cï lao ®éng, gi¸ nh©n c«ng rÎ. H¬n n÷a tõ sau ®æi míi th× t×nh h×nh ®Êt níc cã sù æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ vµ kinh tÕ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c nhµ ®Çu t trong vµ ngoµi níc yªn t©m bá vèn kinh doanh, më réng thÞ trêng vµ mèi quan hÖ víi c¸c níc trªn thÕ giíi. ChÝnh nhê nh÷ng lîi thÕ nµy mµ søc m¹nh c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ ®îc n©ng cao, nh÷ng s¶n phÈm hµng hãa vµ dÞch vô ViÖt Nam ®· cã mÆt trªn thÞ trêng khu vùc vµ quèc tÕ, ®· cã søc c¹nh tranh vÒ gi¸ c¶. V× vËy, cÇn nhËn thøc râ vÞ trÝ quan träng cña nh÷ng lîi thÕ mµ m×nh ®ang ãc ®Ó cã nh÷ng gi¶i ph¸p h÷u hiÖu gi÷ g×n vµ khai th¸c cã hiÖu qu¶. §ång thêi, cÇn nhËn thøc ®îc thùc chÊt cña nh÷ng lîi thÕ so s¸nh ®ã lµ phÇn lín do thiªn nhiªn ban tÆng nªn nã kh«ng cã ®é bÒn v÷ng l©u dµi nÕu chóng ta kh«ng cã chiÕn lîc ph¸t triÓn quy ho¹ch, ph¸t triªn cã kÕ ho¹ch.ChÝnh v× vËy, trªn c¬ së ph¸t huy c¸c lîi thÕ so s¸nh vèn cã th× cÇn ph¶i cã sù ph¸t triÓn míi, t¹o ra b¬c ®ét ph¸ thu hÑp kho¶ng c¸ch, ®uæi kÞp c¸c níc trong khu vùc, v¬n lªn s¸nh vai víi c¸c níc trªn thÕ giíi. §ång thêi, ®¸nh gi¸ ®óng tÇm quan träng cña c¸c nguån lùc ®Ó cã biÖn ph¸p khai th¸c hîp lý cã hiÖu qu¶, muèn vËy nÒn kinh tÕ phat cã ®ñ søc m¹nh ®¸p øng ®îc mäi sù biÕn®æi cña thÞ trêng b»ng chÝnh néi lùc cña m×nh lµ chñ yÕu. Tãm l¹i ph¸t huy nhøng lîi thÕ so s¸nh cña ®Êt níc lµ tiÒn ®Ò quan träng vµ cÇn thiÕt ®Ó n©ng cao søc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam. VÊn ®Ó quan t©m lµ cÇn nhËn thøc vµ ®¸nh gi¸ ®óng møc c¸c lîi thÕ so s¸nh. Trong c¸c nguån lùc th× nguån nh©n lùc ®îc ®µo t¹o cã ý nghÜa lín h¬n c¶, ®µo t¹o con ngêi lµ ®éng lùc trùc tiÕp cña sù ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ. CÇn kh«ng ngõng kÕt hîp sö dông c¸c nguån lùc cã hiÖu qu¶, kh«ng ngõng t¸i t¹o, båi dìng tao ra c¸c nguån cã lîi thÕ cho ®Êt níc. Bèn lµ, n©ng cao søc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ ph¶i gi÷ v÷ng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. NÒn kinh tÕ níc ta ®ang vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña nhµ níc theo ®Þnh híng XHCN. Do vËy, ®Þnh híng XHCN trong sù ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng hãa nhiÒu thµnh phÇn ë níc ta lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan, tøc 9 nhµ níc ë ®©y cã vai trß ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ, b¶o ®¶m ngµy cµng tèt h¬n nhu cÇu vËt chÊt cho x· héi; b¶o ®¶m c«ng b»ng x· héi trªn c¬ së nÒn ®¹i c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i; t¹o ra bíc chuyÓn m¹nh mÏ vÒ c¬ cÊu kinh tÕ. §Þnh híng XHCN lµ s¶n phÈm tÊt yÕu cña qu¸ tr×nh t¸c ®éng cña quy luËt quan hÖ s¶n xuÊt ph¶i phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt vµ sù nhËn thøc cña nh÷ng ngêi céng s¶n ®èi víi sù vËn ®éng cña c¸c h×nh th¸i kinh tÕ x· héi loµi ngêi. V× vËy, nhËn thøc râ mÆt phï hîp gi÷a kinh tÕ thÞ trêng víi ®Þnh híng XHCN. Bëi v× kinh tÕ thÞ trêng lµ s¶n phÈm chung cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi, ph¶n ¸nh c¸c nÊc thang tiÕn ho¸ trong mét giai ®o¹n cô thÓ cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Nã kh«ng ph¶i lµ s¶n phÈm cña mét ph¬ng thøc s¶n xuÊt mµ sÏ tån t¹i trong nhiÒu ph¬ng thøc s¶n xuÊt. Vµ kinh tÕ thÞ trêng lµ s¶n phÈm cña sù t¸c ®éng biÖn chøng gi÷a quy luËt quan hÖ s¶n xuÊt vµ lùc lîng s¶n xuÊt. ChÝnh v× vËy, kinh tÕ thÞ trêng vµ ®Þnh híng XHCN kh«ng thÓ ®èi lËp nhau trong sù ph¸t triÓn. NhËn thøc ®îc nh÷ng mÆt tÝch cùc cña kinh tÕ thÞ trêng, ®Ó tõ ®ã kÕ thõa chän läc, tiÕp thu nh÷ng nh©n tè kÝch thÝch sù ph¸t triÓn, ®Æc biÖt lµ sù vËn dông mÆt tÝch cùc cña c¸c quy luËt: gi¸ trÞ, cung cÇu, c¹nh tranh...lµm lîi cho nÒn kinh tÕ. §ång thêi, gi÷a KTTT vµ ®Þnh híng XHCN cã nh÷ng mÆt ®èi lËp, xuÊt ph¸t tõ b¶n chÊt cña chóng, ®ã lµ vÒ xu híng vËn ®éng vµ môc tiªu ph¸t triÓn cña chóng. CÇn nhËn thøc râ mÆt tiªu cùc cña KTTT ®Ó cã chiÕn lîc ®Ò phßng, h¹n chÕ nh÷ng t¸c ®éng xÊu cho nÒn kinh tÕ. Trong ®iÒu kiÖn ViÖt Nam ®Ó ®¶m b¶o tÝnh ®Þnh híng XHCN th× cÇn t¨ng cêng lùc lîng kinh tÕ nhµ níc; kinh tÕ nhµ níc ph¶i ®ñ søc m¹nh, v¬n lªn ®ãng vai trß chñ ®¹o, §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VIII cña §¶ng ®· chØ râ vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ nhµ níc: lµm ®ßn bÈy ®Èy nhanh t¨ng trëng kinh tÕ vµ gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò x· héi; më ®êng, híng dÉn, hç trî c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c ph¸t triÓn; lµm lùc lîng vËt chÊt ®Ó nhµ níc thùc hiÖn chøc n¨ng ®iÒu tiÕt vµ qu¶n lý vÜ m«; t¹o nÒn t¶ng cho chÕ ®é x· héi míi. Vµ tiÕn hµnh ®æi míi, hoµn thiÖn c¸c c«ng cô qu¶n lý vÜ m«. N¨m lµ, n©ng cao søc c¹nh tranh ph¶i qu¸n triÖt quan ®iÓm ®a ph¬ng ho¸, ®a d¹ng ho¸ c¸c quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i. Sau 15 n¨m ®æi míi nÒn kinh tÕ níc ta ®· ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu nhÊt ®Þnh, nhng vÉn cßn nh÷ng mÆt yÕu kÐm cha ®¸p øng tèt yªu cÇu ph¸t triÓn nh: kh¶ n¨ng vÒ vèn cã h¹n, nhu cÇu viÖc lµm rÊt bøc b¸ch, ®êi sèng nh©n d©n cßn nhiÒu khã kh¨n, t×nh h×nh kinh tÕ x· héi cha thËt æn ®Þnh v÷ng ch¾c. Do vËy, vÊn ®Ò ®Æt ra lµ cÇn ph¶i tiÕp tôc kiªn tr× vµ më réng kinh tÕ ®èi ngo¹i lµ nhu 10 cÇu bøc b¸ch ®èi víi chóng ta. §¹i héi IX còng ®· kh¼ng ®Þnh: “Thùc hiÖn nhÊt qu¸n ®êng lèi ®èi ngo¹i ®éc lËp tù chñ, réng më, ®a ph¬ng ho¸ ®a d¹ng ho¸ c¸c quan hÖ kinh tÕ. ViÖt Nam s½n sµng lµ b¹n, lµ ®èi t¸c tin cËy cña c¸c níc trong céng ®ång quèc tÕ, phÊn ®Êu v× hoµ b×nh, ®éc lËp vµ ph¸t triÓn”. §Ó qu¸n triÖt ®îc quan ®iÓm trªn, chóng ta cÇn ph¶i më réng thÞ trêng xuÊt khÈu, ®æi míi c¬ cÊu vµ n©ng cao chÊt lîng hµng xuÊt khÈu. Ho¹t ®éng xuÊt khÈu ph¶i ®îc ®Æc biÖt chó träng, ®©y lµ ngµnh mang lai nguån thu ngo¹i tÖ lín, t¹o nguån vèn ®Ó tiÕn hµnh CNH-H§H ®Êt níc. §¹i héi lÇn thø VIII cña §¶ng ®· chØ râ: ®Èy m¹nh xuÊt khÈu, coi xuÊt khÈu lµ xu híng u tiªn vµ lµ träng ®iÓm cña kinh tÕ ®èi ngo¹i. T¨ng tØ träng s¶n phÈm chÕ biÕn s©u vµ tinh, gi¶m m¹nh viÖc xuÊt khÈu hµng th«. T¨ng khèi lîng c¸c mÆt hµng ®Æc s¶n cã gi¸ trÞ. §a ph¬ng ho¸, ®a d¹ng ho¸ quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i cã quan hÖ g¾n bã, t¸c ®éng qua l¹i, bæ sung, thóc ®Èy nhau cïng ph¸t triÓn. Do ®ã, ®Ó n©ng cao søc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam cÇn qu¸n triÖt quan ®iÓm ®a ph¬ng ho¸, ®a d¹ng ho¸ quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i. S¸u lµ qu¸n triÖt quan ®iÓm hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi. NÒn kinh tÕ muèn t¨ng trëng vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng ph¶i ®¶m b¶o hiÖu qu¶ kinh tÕ- x· héi cao. Nã ®îc coi lµ tiªu chuÈn hµng ®Çu ë bÊt cø ngµnh, lÜnh vùc kinh tÕ nµo trong nÒn kinh tÕ. §Æc biÖt trong guång m¸y cña sù ph¸t triÓn th× hai khÝa c¹nh cÇn ®ù¬c xem xÐt ®¸nh gi¸ ®óng møc lµ: hiÖu qu¶ kinh doanh vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi. HiÖu qu¶ kinh doanh thÓ hiÖn kÕt qu¶ kinh doanh th«ng qua chØ tiªu l·i hay lç, ®îc x¸c ®Þnh c¶ ®Þnh tÝnh lÉn ®Þnh lîng. Cßn hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi lµ kÕt qu¶ mang l¹i cho ®êi sèng x· héi, ®èi víi mét dÞch vô kinh doanh hoÆc ho¹t ®éng cña mét doanh nghiÖp hoÆc ®èi víi mét ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i nhÊt ®Þnh. Nã thÓ hiÖn møc ®é ®ãng gãp vµo thùc hiÖn môc tiªu kinh tÕ x· héi cña ®Êt níc; chñ yÕu ®îc x¸c ®Þnh vÒ mÆt ®Þnh tÝnh khã x¸c ®Þnh vÒ mÆt ®Þnh lîng. Do vËy, chóng ta cÇn nhËn thøc râ tÇm quan träng cña hiÖu qu¶ kinh doanh vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi; chóng cã quan hÖ chÆt chÏ víi nhau, t¸c ®éng qua l¹i bæ sung lÉn nhau trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. Nhµ níc cÇn cã hÖ thèng ph¸p luËt, chÝnh s¸ch vµ c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ, ®¶m b¶o c«ng b»ng x· héi, híng dÇn khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiªpj chó träng ®Õn hiÖu qu¶ kinh tÕ trong kinh doanh, ®©y lµ ®iÓm mÊu chèt, quyÕt ®Þnh sù thµnh b¹i cña c¸c doanh nghiÖp; cã nh vËy míi n©ng cao søc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam trªn thÞ trêng quèc tÕ. §æng thêi, nhµ níc ph¶i híng dÉn mäi ho¹t ®éng kinh tÕ thùc hiÖn d©n giµu níc m¹nh, x· héi c«ng b»ng d©n chñ v¨n minh theo ®Þnh híng XHCN. 11 II. Thùc tr¹ng n¨ng lùc c¹nh tranh cña ViÖt Nam II.1. Thùc tr¹ng n¨ng lùc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ. ViÖc ®¸nh gi¸ n¨ng lùc c¹nh tranh cña mét quèc gia cã thÓ ®îc tiÕp cËn trªn ba cÊp ®é(nÒn kinh tÐe, ngµnh, doanh nghiÖp). Díi d©y sÏ ®Ò cËp ®Õn trªn cÊp ®é nÒn kinh tÕ. Kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña nÌn kinh tÐ ViÖt Nam ®îc ®¸nh gi¸ á møc ®é rÊt thÊp. HÖ thèng tµi chÝnh cha n¨ng ®éng. C¸c nguån thu vµo ng©n s¸ch cßn chøa ®ùng nh÷ng yÕu tè bÊt æn dÞnh, nhÊt lµ c¸c kho¶n thu tõ thuÕ xuÊt nhËp gi¶m xuèng lµm cho møc th©m hôt cµng lín so víi nhu cÇu cã thÓ gi¶i quyÕt ®ång bé c¸c vÊn ®Ò kinh tÕ x· héi, hÖ thèng ng©n hµng th¬ng m¹i víi 4 trô cét lín vÉn chñ yÕu thùc hiÖn chøc n¨ng lµ tæ chøc tÝn dông chø cha ph¶i lµ nhµ ®Çu t. H¬n 60%tÝn dông cÊp cho c¸c doanh nghiÖp lµ ng¾n h¹n, tû träng ®Çu t vµo c¸c doanh nghiÖp cña hÖ thèng ng©n hµng hÇu nh lµ kh«ng ®¸ng kÓ. HÖ thèng tµi chÝnh theo kiÓu trùc tuyÕn víi c¸c cÊp cña hÖ thèng ng©n s¸ch . chóng ta cßn thiÕu h¼n hÖ thèng c¸c tæ chøc tµi chÝnh trung gian n¨ng ®éng cho nÒn tµi chÝnh quèc gia nh: c¸c c«ng ty thuª mua, c«ng ty nhËn nî, c«ng ty chøng kho¸n... Lîng tiÒn trong lu th«ng cßn qua lín, n»m ngoµi sù kiÓm so¸t cña hÖ thèng tµi chÝnh c«ng. HÖ thèng chøng tõ kÕ to¸n cha ph¶n ¸nh c¸c quan hÖ thanh to¸n trong nÒn kinh tÕ. C¸c kho¶n chi tiªu cã chøng tõ lµm cho luËt thuÕ VAT ph¶i cã nh÷ng ®iÒu chØnh kh«ng ®¸ng cã, lµm cho tÝnh ph¸p lý cña thuÕ cha cao. ViÖc ®iÒu chØnh thuÕ suÊt thuÕ VAT sÏ g©y phøc t¹p cho viÖc tæ chøc thùc hiÖn. HÖ thèng kÕ to¸n cha theo kÞp c¸c th«ng lÖ quèc tÕ còng lµ mét c¶n trë lín cho sù héi nhËp, trùc tiÕp lµm gi¶m kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ. KÕt cÊu h¹ t©ng kü thuËt- th«ng tin cßn thÊp kÐm l¹i kh«ng ®ång ®Òu gi÷a c¸c vïng lµ nguyªn nh©n trùc tiÕp lµm gi¶m kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ, bëi tõ ®ã chi phi ®Çu vµo cho c¸c doanh nghiÖp t¨ng cao. Tõ tr¹ng th¸i ph¸t triÓn kh«ng ®Òu gi÷a c¸c vïng, nhanh chãng thay ®æi c¬ cÊu d©n c khiÕn mét sè ®« thÞ nhanh chãng qu¸ t¶i ®ang lµ g¸nh nÆng cho ng©n s¸ch v× c¸c vÊn ®Ò x· héi vµ sinh th¸i. Tr×nh ®é, chÊt lîng nguån nh©n lùc dåi dµo nhng kh«ng m¹nh. §éi ngò nh©n lùc tr×nh ®é cao ®Ó s½n sµng ®èi phã víi ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ cha nhiÒu. §©y lµ vÊn ®Ò th¸ch thøc lín cho hÖ thèng ®µo t¹o, nhÊt lµ ®µo t¹o nghÒ nghiÖp, n¨ng lùc thùc hµnh. 12 §éi ngò c¸n bé qu¶n lý kinh tÕ c¶ ë tÇm vÜ m« vµ c¸c doanh nghiÖp ®Òu béc lé nh÷ng yÕu kÐm, ®Æc biÖt lµkiÕn thøc vÒ thÞ trêng vµ tµi chÝnh. Theo b¸o c¸o míi ®©y cña chÝnh phñ gÈn 70% gi¸m ®èc doanh nghiÖp kh«ng ®äc næi c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh. KÕt qu¶ ®ît tæng ®iÒu tra míi ®©y vÒ tr×nh ®é c¸n bé qu¶n lý c¸c doanh nghiÖp cho thÊy trong sè 127 c¸n bé qu¶n lý ®îc hái chØ cã 7 ngêi ®îc ®µo t¹o, båi dìng chuyªn m«n l¹i trong níc sau n¨m 1990, 9 ngêi ®îc båi dìng ë níc ngoµi víi thêi gian tõ mét ®Õn ba th¸ng. ThiÕt chÕ kinh tÕ cßn mang nÆng tÝnh tËp trung, mét sè ngµnh vÉn duy tr× ®éc quyÒn ë c¸c cÊp ®é, c¸c h×nh thøc. Khu vùc kinh tÕ d©n doanh cha ®îc khuyÕn khÝch tho¶ ®¸ng, trong nhiÒu lÜnh vùc nhiÒu khu vùc vÉn cha t×m thÊy sù phèi hîp ®ång bé gi÷a c¸c chÝnh s¸ch vÜ m« víi vÊn ®Ò cña c¸c doanh nghiÖp d©n doanh. MÆc dÇu thêi gian gÇn ®©y, sù th«ng tho¸ng ®· thÓ hiÖn râ qua viÖc thùc hiÖn luËt doanh nghiÖp míi nhng hÖ thèng doanh nghiÖp d©n doanh, ®Æc biÖt lµ c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá vÉn cha nhËn ®ù¬c sù hç trî khÝch lÖ tho¶ ®¸ng tõ phÝa nhµ níc. C¸c vÊn ®Ò nh quyÒn sö dông ®Êt, vÊn ®Ò quy ho¹ch tæng thÓ, sù phèi hîp liªn ngµnh cña c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ níc vÉn tiÕp tôc h¹n chÕ ®Çu t dµi h¹n vµo s¶n xuÊt cñakhu vùc kinh tÕ d©n doanh. C«ng nghÖ s¶n xuÊt cßn thÊp, mÆc dï ®· cã mét sè c«ng nghÖ ®¹t tr×nh ®é tiªn tiÕn trªn thÕ giíi nhng nh×n chung mÆt b»ng cßn thÊp. Trong c¸c ngµnh s¶n xuÊt hµng ho¸ híng vÒ xuÊt khÈu chñ yÕu lµ c«ng nghÖ cã ®ù¬c th«ng qua chuyªn giao c«ng nghÖ vµ kh¶ n¨ng qu¶n lý c«ng nghÖ cha ®¹t yªu cÇu cña sù ph¸t triÓn c«ng nghÖ vµ t¨ng trëng kinh tÕ. Mét sè ngµnh kh¸c cha cã c«ng nghÖ ®¸p øng nhu cÇu ngµy cµng cao cña thÕ giíi dÉn tíi chÊt lîng s¶n phÈm kÐm thiÕu søc c¹nh tranh, gi¸ thµnh s¶n xuÊt cao. MÆc dï níc ta ®· cã mét sè thµnh tùu ®¸ng kÓ trong ph¸t triÓn c«ng nghÖ tuy nhiªn vai trß nghiªn cøu vµ triÓn khai cßn thÊp. II.2. Nh÷ng yÕu tè chñ yÕu lµm h¹n chÕ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm dÞch vô Thø nhÊt, chi phÝ s¶n xuÊt trong tõng ngµnh, tõng s¶n phÈm trong toµn bé nÒn kinh tÕ cßn cao. Trong n«ng nghiÖp, chi phÝ s¶n xuÊt cßn chiÕm 40% gi¸ trÞ s¶n xuÊt. C¸c ph¬ng thøc canh t¸c cßn l¹c hËu, gièng c©y trång vËt nu«i cã chÊt lîng vµ n¨ng suÊt thÊp, thiÕt bÞ chÕ biÕn cßn l¹c hËu, lµm cho chi phÝ s¶n xuÊt cao. Khi gi¶m thuÕ nhËp khÈu vµ dì bá c¸c rµo c¶n phi thuÕ sÏ h¹n chÕ rÊt lín kh¶ n¨ng c¹nh tranh so víi hµng nhËp khÈu. Ch¾c ch¾n sÏ cã nh÷ng doanh nghiÖp, 13 nh÷ng ngµnh s¶n xuÊt trong n«ng nghiÖp bÞ thu hÑp quy m«, th©m chÝ kh«ng tån t¹i nÕu nh ngay tõ b©y giê kh«ng n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña m×nh. Trong c«ng nghiÖp, chi phÝ s¶n xuÊt cña nhiÒu s¶n phÈm cßn cao, chiÕm b×nh qu©n kho¶ng 70% gi¸ trÞ s¶n xuÊt. Gi¸ thµnh mét sè s¶n phÈm nh xi m¨ng, thÐp, gi©y, v¶i, ph©n bãn, ho¸ chÊt c¬ b¶n, ®êng...®Òu cao h¬n gi¸ thµnh s¶n phÈm cïng lo¹i cña c¸c níc trong khu vùc tõ 20- 30%. Nguyªn nh©n cña t×nh tr¹ng nµy chñ yÕu do tån tai yÕu kÐm ë nhiÒu kh©u: tríc hÕt lµ tr×nh ®é c«ng nghÖ vµ trang thiÕt bÞ cña nÒn kinh tÕ cßn thÊp, c¸c thiÕt bÞ c«ng nghÖ l¹c hËu vµ trung b×nh chiÕm ®Õn 60- 70%, l¹c hËu h¬n c¸c níc trong khu vùc hai ®Õn ba thÕ hÖ. Tr×nh ®é tay nghÒ cßn thÊp, v× vËy n¨ng suÊt lao ®éng thÊp h¬n nhiÒu so víi c¸c níc tiÕn. Chi phÝ nguyªn liÖu ®Çu vµo nh×n chung lµ cao do chñ yÕu nhËp khÈu, chÊt lîng nguyªn liÖu s¶n xuÊt trong níc kÐm, kh«ng æn ®Þnh, céng víi chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh cßn cao. VÒ mÆt qu¶n lý, c¸c doanh nghiÖp cha quan t©m t×m gi¶i ph¸p gi¶m c¸c chi phÝ s¶n xuÊt, n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm, h¹ gi¸ thµnh s¶n xuÊt ®Ó tham gia héi nhËp cã hiÖu qu¶, vÉn cã t tëng tr«ng chê vµo nhµ níc vÒ cÊp vèn, h¹ l·i suÊt, bï lç, miÔn gi¶m thuÕ...MÆc dï n¨m 2003 ®· ®Õn thêi h¹n c¾t gi¶m thuÕ theo hiÖp ®inh AFTA. ViÖc ®Çu t nghiªn cøu ph¸t triÓn th¬ng hiÖu, kiÓu d¸ng c«ng nghiÖp cßn qu¸ Ýt. C«ng t¸c xóc tiÕn thÞ trêng tiÕp thÞ cßn lóng tóng, Ýt ®îc ®Çu t vµ nh×n nhËn ®óng vai trß cña nã. Thø hai, chÊt lîng lao ®éng, n¨ng suÊt lao ®éng thÊp. Trong n«ng nghiÖp vµ khu vùc n«ng th«n, n¨ng suÊt lao ®éng cßn qu¸ thÊp. HiÖn nay, kinh tÕ n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n ViÖt Nam dùa trªn gÇn 12 triÖu hé n«ng d©n ®¶m nhËn, quy m« bÐ, ph¬ng tiÖn canh t¸c l¹c hËu, n¨ng suÊt chÊt lîng vµ hiÖu qu¶ thÊp, søc c¹nh tranh vÒ hµng ho¸ n«ng s¶n trªn thÞ trêng kÐm. Lùc lîng lao ®éng ë n«ng th«n dåi dµo nhng ®éi ngò lao ®éng cã tri thøc cßn máng, míi sö dông kho¶ng 75% quü thêi gian. §Êt n«ng nghiÖp bÞ chia c¾t manh món ®ang trë thµnh trë ng¹i lín trong qu¸ tr×nh CNH-H§H n«ng nghiÖp. Trong c«ng nghiÖp, tr×nh ®é lao ®éng, tr×nh ®é tay nghÒ cha thÓ ®¸p øng ®îc yªu cÇu vµ ®ßi hái cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓnvµ lµ mét nguyªn nh©n quan träng h¹n chÕ kh¶ n¨ng ®æi míi c«ng nghÖ, ®æi míi quy tr×nh s¶n xuÊt vµ qu¶n lý ë c¸c doanh nghiÖp hiÖn nay. HiÖn cã kho¶ng 73% lùc lîng lao ®éng c«ng nghiÖp kh«ng cã tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt. Tû lÖ ®¹i häc/ trung cÊp/c«ng nh©n kü thuËt cña ViÖt Nam lµ 1/1,5/2.5 trong khi cña thÕ giíi lµ 14 1/2,5/3,5. C«ng t¸c ®µo t¹o l¹i cha ®îc quan t©m ®óng møc thiÕu quy ho¹ch dµi h¹n, céng víi viÖc sö dông ®·i ngé cha tho¶ ®¸ng. Thø ba, chi phÝ dÞch vô cßn cao. Theo ®iÒu tra cña c¸c tæ chøc quèc tÕ vµ ph¶n ¸nh cña c¸c doanh nghiÖp, nhiÒu chi phÝ ®Çu vµo t¹i ViÖt Nam ®îc ®¸nh gi¸ cao h¬n nhiÒu so víi c¸c níc trongkhu vùc nh cíc ®iÖn tho¹i, viÔn th«ng, phÝ giao th«ng vËn t¶i, c¶ng biÓn, gi¸ c¸c s¶n phÈm ®éc quyÒn nh xi m¨ng, ®iÖn níc...Cô thÓ lµ cíc viÔn th«ng quèc tÕ cao h¬n tõ 30- 50%; gi¸ ®iÖn cao h¬n Mianma, Th¸i Lan, Singapo, Indonesia, Lµo kho¶ng trªn 45%; chi phÝ vËn t¶i ®êng biÓn contain cao h¬n tõ 40- 50%. C¸c møc phÝ vµ lÖ phÝ hµng h¶i t¹i c¸c c¶ng ë Sµi Gßn cßn cao h¬n vµi lÇn so víi c¸c c¶ng biÓn t¹i Bangkoc, Manila, Jakata. Thø t, bé m¸y qu¶n lý cßn kÐm hiÖu qu¶. ë c¸c doanh nghiÖp, bé m¸y qu¶n lý cßn cång kÒnh, thêng chiÕm tõ 69% tæng sè lao ®éng cña doanh nghiÖp; trong khi c¸c níc trong khu vùc chØ chiÕm tõ 3- 4%. Chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp trong nhiÒu ngµnh thêng chiÕm tõ 5-8% gi¸ thµnh lµ kh¸ cao. MÆt kh¸c do quy ®Þnh cña nhµ níc nªn nhiÒu vÞ trÝ trong bé m¸y kh«ng kiªm nhiÖm ®îc vµ kÐm linh ho¹t. §¸ng lu ý lµ tæ chøc lao ®éng ë nhiÒu doanh nghiÖp cha hîp lý vµ khoa häc, biªn chÕ qu¸ lín (®Æc biÖt lµ ®éi ngò gi¸n tiÕp), chøc n¨ng nhiÖm vô kh«ng râ rµng, kû luËt lao ®éng cha nghiªm...lµm cho n¨ng suÊt vµ hiÖu qu¶ thÊp. III. Nh÷ng gi¶i ph¸p c¬ b¶n ®Ó n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh. III.1. Ph¸t triÓn nguån nh©n lùc. Con ngêi lµ mét chñ thÓ, lµ mét nh©n tè®Æc biÖt trong sè c¸c nh©n tè ®Çu vµo cña mäi ho¹t ®éng kinh tÕ. Nã kh¸c biÖt víi c¸c nh©n tè kh¸c v× nã võa lµ nh©n tè ®éng lùc ®¶m b¶o cho sù thµnh c«ng trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp nãi riªng vµ cña c¶ nÒn kinh tÕ nãi chung, song ®ång thêi còng lµ môc tiªu phôc vô mµ c¸c doanh nghiÖp vµ c¶ x· héi ph¶i híng tíi. Lµ mét chñ thÓ ®Æc biÖt nh vËy,võa lµ ®éng lùc võa lµ môc tiªu cña sù ph¸t triÓn, lµ mét chñ thÓ sèng, cïng vËn ®éng ®Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn trong mét x· héi lu«n biÕn ®éng vµ kh«ng ngõng ph¸t triÓn, do vËy khi xet ®Õn chñ thÓ nay nh mét nh©n tè tÝch cùc trong viÖc n©ng cao søc c¹nh tranh cña tõng doanh nghiÖp nãi riªng vµ c¶ nÒn kinh tÕ nãi chung th× cÇn ph¶i chó ý hai mÆt: _ Lµm sao ®Ó ph¸t huy vai trß ®éng lùc cña con ngêi, t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó hä ®ãng gãp cho x· héi ®îc nhiÒu h¬n. 15 _ MÆt kh¸c, muèn “con t»m nh¶ t¬ ãng mît h¬n” th× ph¶i ®Çu t vµo con ngêi nhiÒu h¬n, ph¶i phôc vô hä ®îc tèt h¬n, t¹o m«i trêng ®Ó hä tin tëng, tù tin trong c«ng viÖc...Mét khi hä ®· g¾n bã víi sù sinh tån cña doanh nghiÖp th× hä sÏ g¾ng søc kh«ng ngõng c¶i tiÕn ®æi míi c«ng nghÖ, ph¸t huy søc s¸ng t¹o, nç lùc trong viÖc t×m kiÕm thÞ trêng...nh»m t¹o ra nh÷ng s¶n phÈm cã gi¸ trÞ gia t¨ng cao nhÊt. Muèn vËy, ®Ó n©ng cao søc c¹nh tranh, th«ng qua yÕu tè con ngêi nªn ch¨ng cÇn chó ý gi¶i quyÕt tèt nh÷ng vÊn ®Ò sau: Mét lµ, kh«ng ngõng t¹o ®iÒu kiÖn cho ngêi lao ®éng (bao gåm c¶ c«ng nh©n lao ®éng lÉn ®éi ngò qu¶n lý ë mäi cÊp) ®îc häc tËp, ®îc ®µo t¹o vµ ®µo t¹o l¹i. Trong x· héi th«ng tin, viªc kh«ng ngõng n©ng cao cËp nhËt kiÕn thøc lµ mét nhu cÇu tÊt yÕu, ®Æc biÖt lµ trong giai ®o¹n hiÖn nay khi mµ sù ph¸t triÓn cña mäi quèc gia ®Òu híng tíi nÒn kinh tÕ tri thøc- mét x· héi tinh thÇn kh«ng ngõng häc hái rÌn luyÖn vµ n©ng cao kiÕn thøc. Tuy nhiªn, còng nªn ph©n ®Þnh râ sù cÇn thiÕt trong viÖc ®µo t¹o ë hai cÊp ®é: ®µo t¹o nh©n lùc nãi chung vµ ®µo t¹o nh©n tµi nãi riªng. §µo t¹o nh©n lùc lµ ®µo t¹o ®Ó ®¸p øng phæ cËp nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n tuú theo tõng tr×nh ®é. Phï hîp víi nhu cÇu ph¸t triÓn trªn diÖn réng. Cßn ®µo t¹o nh©n tµi lµ ®µo t¹o víi môc ®Ých, h×nh thµnh nªn ®éi ngò c¸n bé giái, c¸n bé ®Çu ngµnh trong tõng lÜnh vùc, ®Ó hä cã ®ñ n¨ng lùc kiÕn thøc vµ kh¶ n¨ng t duy, suy nghÜ ®éc lËp vµ s¸ng t¹o, ®ñ søc ®¶m ®¬ng nh÷ng träng tr¸ch mµ x· héi giao phã hoÆc ®ñ tÇm ®¹t tíi nh÷ng ®Ønh cao cña khoa häc c«ng nghÖ míi. §Ó n©ng cao søc c¹nh tranh th× viÖc ®µo t¹o chuyªn s©u lµ v« cïng cÇn thiÕt, v× cã ®µo t¹o chuyªn s©u míi t¹o ra ®ù¬c ®é ngò qu¶n lý giái. ¤ng cha ta ®· tõng nãi “mét ngêi lo b»ng mét kho ngêi lµm”. Mét khi cã nhµ l·nh ®¹o giái, hä lµ ngêi am hiÓu, n¾m b¾t ®îc thùc chÊt cña vÊn ®Ò th× hä míi ®Æt ra nh÷ng nhu cÇu cÇn ph¶i thùc hiÖn ®Ó n©ng cao søc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp, ®ång thêi t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó thùc hiÖn ®îc c¸c yªu cÇu ®Æt ra. Trong thùc tÕ chóng ta thÊy kh«ng Ýt trêng hîp cã nhiÒu doanh nghiÖp ®îc ®Çu t c¬ së vËt chÊt vµ nguån vèn kh¸ lín song vÉn ho¹t ®éng kh«ng hiÖu qu¶; t¹i sao nh÷ng doanh nghiÖp ®øng trªn bê vùc ph¸ s¶n song mét khi chon ®ù¬c gi¸m ®èc giái th× hä ®· xoay chuyÓn ®îc t×nh thÕ trªn. Ph¶i ch¨ng lêi gi¶i ë ®©y chÝnh lµ yÕu tè con ngêi. ChÝnh v× vËy, viÖc ®µo t¹o kh«ng thÓ thùc hiÖn mét c¸ch h×nh thøc, ch¹y theo sè lîng mµ lu«n ph¶i cÇn chó ý ®Õn chÊtlîng ®µo t¹o. 16 §Ó ®µo t¹o chuyªn s©u, còng cÇn ph¶i chän ®óng ngêi ®Ó ®µo t¹o vµ ®µo t¹o ®óng nh÷ng ngµnh cã nhu cÇu. Ngêi ®ù¬c cö ®i häc ph¶i lµ nh÷ng ngêi cã kh¶ n¨ng tiÕp thu vµ lµ nh÷ng ngêi ham häc, cã tinh thÇn tr¸ch nhiÖm cao trong häc tËp. Khi hä ®· chän ®óng ®èi tîng th× còng ph¶i thÊy r»ng nh÷ng ®èi tîng nµy thêng sÏ cã nh÷ng yªu cÇu kh¸ cao ®èi víi ho¹t ®éng gi¶ng d¹y. Do vËy, ®Ó phôc vô tèt c«ng t¸c ®µo t¹o, cÇn ph¶i x©y dùng gi¸o tr×nh tèt, thêng xuyªn cËp nhËt kiÕn thøc, kh«ng ngõng c¶i tiÕn vµ ®æi míi ph¬ng ph¸p gi¶ng d¹y ®Ó néi dung ®µo t¹o mang tÝnh thiÕt thùc, ®¸p øng kÞp thíi c¸c nhu cÇu lu«n n¶y sinh cña mét nÒn kinh tÕ ®ang ph¸t triÓn. Bªn c¹nh ®ã, c¸c thiÕt bÞ c«ng cô hç trî thùc hµnh bµi gi¶ng còng cÇn ®¹t tr×nh ®é tiªn tiÕn, tr¸nh t×nh tr¹ng c¸c thiÕt bÞ nµy cßn l¹c hËu h¬n so víi c¸c thiÕt bÞ ®ang vËn hµnh t¹i c¸c doanh nghiÖp. VÊn ®Ò ®µo t¹o chuyªn m«n còng cÇn g¾n liÒn víi viÖc giao dôc phÈm chÊt ®¹o ®øc vµ rÌn luyÖn thÓ lùc cho thÕ hÖ míi. Mét c¬ thÓ khoÎ m¹nh giµu søc sèng c¶ vÒ søc lùc, trÝ tuÖ vµ tinh thÇn sÏ lµ m«i trêng thuËn lîi ®Ó h×nh thµnh vµ nu«i dìng nguån tri thøc tèt. Nh÷ng hµnh ®éng, quyÕt ®Þnh cña con ngêi th«ng qua tri thøc sÏ gãp phÇn c¶i t¹o, thóc ®Èy x· héi ph¸t triÓn hoÆc k×m h·m sù ph¸t triÓn cña x· héi. Do vËy, nÕu con ngêi ®îc ®µo t¹o vµ rÌn luyÖn víi nh÷ng phÈm chÊt tèt th× nh÷ng hµnh ®éng cña hä sÏ mang tÝnh nh©n b¶n h¬n vµ sÏ tÝch cùc thóc ®Èy x· héi ph¸t triÓn. Hai lµ, mét vÊn ®Ò còng kh«ng kÐm phÇn quan träng trong viÖc n©ng cao søc c¹nh tranh th«ng qua yÕu tè con ngêi lµ t¹o m«i trêng thuËn lîi ®Ó ngêi lao ®éng ®îc ph¸t huy mäi tiÒm n¨ng søc s¸ng t¹o cña m×nh, ®ù¬c cèng hiÕn nhiÒu h¬n cho sù nghiÖp ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp vµ cña toµn x· héi. §©y lµ yÕu tè cùc kú quan träng v× con ngêi cã ®îc ®µo t¹o tèt song nÕu kh«ng cã m«i trêng ®Ó ph¸t huy th× ch¼ng kh¸c nµo ®ã lµ mét mãn hµng chØ ®Ó trng bµy vµ råi còng sÏ mai mét theo thêi gian, song nÕu ngîc l¹i, nÕu cã m«i trêng lµm viÖc tèt th× nh÷ng nh©n tè nµy sÏ ®îc ph¸t huy vµ c«ng hiÕn nhiÒu h¬n. Do vËy, ®Ó cã thÓ cèng hiÕn ®îc th× con ngêi ph¶i cã m«i trêng lµm viÖc phï hîp vµ ®îc ®Æt ®óng vÞ trÝ theo ®óng kh¶ n¨ng cña m×nh. MÆt kh¸c, th«ng thêng nh÷ng ngêi cã tri thøc lµ nh÷ng ngêi ham häc hái th× ë mét khÝa c¹nh kh¸c hä lµ nh÷ng ngêi mong ®îc cèng hiÕn vµ kh«ng chó ý nhiÒu ®Õn vÊn ®Ò danh lîi. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ lµm thÕ nµo ®Ó hä cã thÓ ph¸t huy kh¶ n¨ng ®em nh÷ng tri thøc cña m×nh cèng hiÕn cho x· héi nãi chung vµ 17 doanh nghiÖp nãi riªng, t¹o ra ®îc nhiÒu s¸ng kiÕn gãp phÇn n©ng cao søc c¹nh tranh. Cã thÓ nãi, søc s¸ng t¹o cña con ngêi lµ mét søc m¹nh v« tËn ®· gióp con ngêi chinh phôc, chiÕn th¾ng thiªn nhiªn vµ lµm nªn nh÷ng kú tÝch to lín ®Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn. VÊn ®Ò lµ ph¶i lµm sao gi¶i phãng ®îc nh÷ng tiÒm n¨ng vµ søc s¸ng t¹o nµy, ®õng v× nh÷ng suy nghÜ hÑp hßi, ganh ®ua mµ triÖt tiªu ®éng lùc s¸ng t¹o vµ søc cèng hiÕn cña hä. Ba lµ, mét vÊn ®Ò n÷a trong ph¸t huy nh©n tè con ngêi ®Ó n©ng cao søc c¹nh tranh lµ gi¶i quyÕt tho¶ ®¸ng chÕ ®é tiÒn lêng. VÊn ®Ò nµy ®îc ®Æt ra ë khÝa c¹nh kh«ng ph¶i chØ lµ ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho hä an t©m lµm viÖc mµ cßn xÐt ®Õn ë khÝa c¹nh kinh tÕ nh»m n©ng cao søc c¹nh tranh. Khi chóng ta cßn nghÌo th× chóng ta ph¶i tËn dông nh©n c«ng rÎ ®Ó n©ng cao søc c¹nh tranh, song nÕu gi¸ nh©n c«ng rÎ th× thêng dÉn ®Õn n¨ng suÊt thÊp, hiÖu qu¶ kh«ng cao. VÝ dô, tõ l©u ta vÉn nãi r¨ng ViÖt Nam cã lîi thÕ vÒ nguån nh©n c«ng gi¸ rÎ trong nh÷ng ngµnh th©m dông lao ®éng nh ngµnh dÖt may, da giµy..., song nÕu n¨ng suÊt cña mét c«ng nh©n ViÖt Nam trong nganh may chØ b»ng 1/4 so víi n¨ng suÊt cña mét c«ng nh©n t¹i c¸c níc ph¸t triÓn th× râ rµng gi¸ nh©n c«ng rÎ kh«ng h¼n lµ mét u thÕ. Vµ trong cuéc sèng hiÖn t¹i, ngêi ta thêng cã xu híng s½n sµng bá tiÒn ra ®Ó mua mét mÆt hµng chÊt lîng h¬n, ®îc ®Çu t chÊt x¸m nhiÒu h¬n mÆc dï gi¸ cã thÓ cao h¬n. III.2. Duy tr× søc c¹nh tranh chèng ®éc quyÒn. T×nh tr¹ng ®éc quyÒn mét c¸ch phæ biÕn trong mäi lÜnh vùc cña nÒn kinh tÕ trong thêi k× bao cÊp, ®Æc biÖt lµ trong th¬ng m¹i ®· t¸c ®éng xÊu ®Õn nÒn kinh tÕ, lµm cho nÒn kinh tÕ x¬ cøng thiÕu n¨ng ®éng. Trong kinh tÕ thÞ trêng, c¹nh tranh trë thµnh ®éng lùc cña sù ph¸t triÓn v× thÕ ®a sè c¸c chÝnh phñ trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Òu chó träng b¶o vÖ c¹nh tranh chèng ®éc quyÒn. MÆc dï ViÖt Nam ®· thùc hiÖn ®æi míi, chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng tõ 15 n¨m qua nhng t×nh tr¹ng ®éc quyÒn vÉn tån t¹i kh¸ phæ biÕn nhÊt lµ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp thuéc khu vùc nhµ níc, ®a sè hµng ho¸ vµ dÞch vô trong c¸c doanh nghiÖp nhµ níc ®Òu cã gi¸ c¶ cao, c¸c hµng ho¸ nh nguyªn liÖu,vËt t, ®iÖn níc, chÊt ®èt, xi m¨ng vµ c¸c dÞch vô th«ng tin cã gi¸ cao h¬n c¸c níc trong khu vùc: gi¸ ®iÖn cao h¬n 50%, gi¸ níc 70%, cíc phÝ vËn t¶i biÓn 27%, xi m¨ng 7%, thÐp x©y dùng 20USD/tÊn, ®iÖn tho¹i quèc tÕ chi phÝ ë ViÖt Nam cao gÊp 7 lÇn Singapore, gÊp 2 lÇn so víi Trung Quèc, gi¸ thuª ®Êt ë c¸c thµnh 18 phè ë ViÖt Nam cao h¬n ë Trung Quèc tõ 4-6 lÇn, cao h¬n ë Th¸i Lan 6 lÇn ®· lµm t¨ng ®¸ng kÓ c¸c chi phÝ ®Çu vµo, do ®ã n©ng cao gi¸ thµnh s¶n phÈm lµm gi¶m kh¶ n¨ng c¹nh tranh so víi hµng ho¸ cïng lo¹i cña c¸c níc b¹n. Trong sè 17 tæng c«ng ty 91 hiÖn chØ cã 5 tæng c«ng ty lµm ¨n cã l·i nhng phÇn lín lµ do ®éc quyÒn vÒ gi¸ c¶, trong khi ®ã 12 tæng c«ng ty cßn l¹i bÞ thua lç hoÆc hoµ vèn. Sù tån t¹i mét c¸ch nhËp nh»ng gi÷a ®éc quyÒn nhµ níc víi ®éc quyÒn doanh nghiÖp, gi÷a môc tiªu c«ng Ých víi môc tiªu lîi nhuËn céng víi sù b¶o hé qu¸ lín cña nhµ níc dÉn ®Õn h×nh thøc ho¸ c¹nh tranh lµm cho c¹nh tranh thiÕu hiÖu qu¶. §Ó n©ng cao n¨ng lùc c¹nh trang cho doanh nghiÖp vµ hµng ho¸ ViÖt Nam cÇn thiÕt ph¶i t¹o mét s©n ch¬i b×nh ®¼ng vÒ mÆt ph¸p lý, kh«ng ®îc ph©n biÖt ®èi xö gi÷a doanh nghiÖp trong c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c nhau, gi÷a quèc doanh vµ d©n doanh ®Ó tiÕn tíi ho¹t ®éng thèng nhÊt theo luËt doanh nghiÖp, ®Èy m¹nh chèng ®éc quyÒn th«ng qua b·i bá ®Æc quyÒn vµ nh÷ng u ®·i vÒ th¬ng m¹i, thuÕ, tÝn dông, gi¶i quyÕt nî tån ®äng, cÊp phÐp ®Çu t, giao ®Êt, quy ®Þnh gi¸ c¶. §iÒu nµy mét mÆt t¹o m«i trêng c¹nh tranh lµnh m¹nh, kh¬i dËy ®éng lùc ph¸t triÓn, mÆt kh¸c thÓ hiÖn sù phï hîp víi lé tr×nh c¾t gi¶m thuÕ quan, ®Ó tiÕn tíi khung thuÕ quan tõ 0-5% vµo n¨m 2006 mµ doanh nghiÖp ViÖt Nam vÉn cã thÓ tån t¹i ®îc. Nhµ níc cÇn sím ban hµnh luËt chèng ®éc quyÒn, luËt ph¸ s¶n, thùc hiÖn gi¸ c¸c yÕu tè ®Çu vµo c¬ b¶n nh n¨ng lîng, th«ng tin, gi¸ thuª ®Êt...ngang b»ng víi c¸c níc trong khu vùc vµ thÕ giíi, ®Èy m¹nh cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc, më réng ®iÒu tiÕt nhµ níc vÒ kinh tÕ th«ng qua thuÕ mét c¸ch b×nh ®¼ng,®æi míi chÝnh s¸ch vµ c¸ch sö dông c¸n bé lµ nh÷ng yªu tè quan träng t¸c ®éng ®Õn viÖc n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp vµ hang ho¸ ViÖt Nam trong héi nhËp. III.3. Khai th¸c lîi thÕ so s¸nh. Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, t duy c¬ b¶n kh«ng cßn lµ “b¸n c¸i m×nh cã” mµ lµ “b¸n c¸i thÞ trêng cÇn”. MÆc dï th¬ng m¹i mang l¹i lîi Ých cho tÊt c¶ c¸c bªn tham gia ë nh÷ng møc ®é kh¸c nhau, nhng hiÖu qu¶ cao nhÊt lu«n thuéc vÒ nh÷ng quèc gia biÕt khai th¸c t«t nh©t lîi thÕ so s¸nh cña m×nh trong th¬ng m¹i. CÇn lu ý r»ng, c¶ lîi thÕ tuyÖt ®èi vµ lîi thÕ so s¸nh ®Òu cã khuynh híng “Èn, hiÖn” thêng xuyªn qua c¸c giai ®o¹n, tuú thuéc sù ph¸t hiÖn vµ l¹ chän. ViÖc lùa chän ®óng vµ ®Èy m¹nh ®Çu t s¶n xuÊt c¸c mÆt hµng cã lîi thÕ c¹nh tranh ®Ó tham gia th¬ng m¹i quèc tÕ sÏ t¨ng cêng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cho doanh nghiÖp vµ hµng ho¸. Nhê vËy mµ n©ng cao ®îc hiÖu qu¶ s¶n xuÊt 19 kinh doanh. ë ViÖt Nam hiÖn nay cÇn ®Èy m¹nh ®Çu t vµo c¸c ngµnh cã lîi thÕ nh: chÕ biÕn thøc ¨n gia sóc; xay x¸t, chÕ biÕn l¬ng thùc; s¶n xuÊt s¶n phÈm b¬ s÷a; chÕ biÕn thuû s¶n; thuèc trõ s©u, n«ng dîc vµ ph©n bãn; thuèc ch÷a bÖnh; giµy dÐp; may mÆc quÇn ¸o; thiÕt bÞ thu h×nh, thu thanh, m¸y c«ng cô, m¸y chÕ biÕn thùc phÈm...NÕu so s¸nh víi c¸c níc ASEAN, cã thÓ thÊy nh÷ng mÆt hµng nãi trªn cña ta cã tÝnh c¹nh tranh cao. Cã thÓ thÊy r»ng nh÷ng ngµnh vµ s¶n phÈm cã lîi thÕ thuéc vÒ nhãm ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn, nh÷ng ngµnh th©m dông lao ®éng, dùa vµo tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ nguån lùc t¹i chç. VÒ l©u dµi, ph¶i ®Èy m¹nh ®Çu t, nghiªn cøu chiÕm lÜnh c¸c ngµnh th©m dông c¸c ngµnh c«ng nghÖ cao, lao ®éng tri thøc nh c«ng nghÖ phÇn mÒm, c«ng nghÖ ®iÖn tö tin häc... Ngoµi, ®Ó n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cho doanh nghiÖp vµ hµng ho¸ VIÖt Nam, cÇn ph¶i gi¶i quyÕt vèn ®Çu t, cÇn cã chÝnh s¸ch c«ng nghÖ theo híng khuyÕn khÝch øng dông c«ng nghÖ míi, c«ng nghÖ kü thuËt cao vµo s¶n xuÊt kinh doanh ®Ó t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, h¹n chÕ viÖc sö dông c«ng nghÖ l¹c hËu n¨ng suÊt thÊp, g©y « nhiÔm m«i trêng. Cã mét thay ®æi lín trong thÞ trêng hµng ho¸ trong hai thËp kû gÇn ®©y mµ rÊt nhiÒu ngêi ®· bá qua. §ã lµ sù gia t¨ng d©n chñ tiªu dïng. §iÒu nãi ®Õn ë ®©y chÝnh lµ sù ph¸t triÓn cña rÊt nhiÒu nh©n tè, ®Æc biÖt lµ c«ng nghÖ vµ toµn cÇu, mµ ngêi tiªu dïng lùa chän h¬n bao giê hÕt. Cã lÏ sù ph¸t triÓn nµy ®îc nhËn thÊy râ nhÊt ë §«ng ¢u vµ Ch©u ¸. Víi sù chuyÓn híng sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng, hoµn thiÖn vÒ c¬ së h¹ tÇng vµ hÖ thèng ph©n phèi, nhiÒu hµng ho¸ ®· ®îc tr×nh bµy b¸n t¹i c¸c cöa hµng, siªu thÞ. Vµ kÕt qu¶, sù lùa chän cña kh¸ch hµng ®· trë thµnh mét yÕu tè quan träng cña thÞ trêng mµ chØ vµI n¨m tr¬cs ®ay nã vÉn cha tån t¹i. Cïng lóc ®ã do sù ph¸t triÓn cña c«ng nghÖ mµ mét thay ®æi lín ®· x¶y ra ®èi víi c¸c nhµ s¶n xu©ts. Khi mét c«ng ty cung cÊp mét s¶n phÈm míi cho thÞ trêng th× x¸ ®èi thñ c¹nh tranh còng ®a ra ®îc rÊt nhiÒu lo¹i s¶n phÈm têng tù nÕu kh«ng nãi lµ hoµn toµn gièng nhau. Sù ph¸t triÓn vÒ thÞ trêng tiªu thô vµ c¶ khÝa c¹nh xÈn xuÊt sÏ ®a ®Õn nh÷ng th¸ch thøc rÊt lín nhng nã còng mang ®Õn nh÷ng c¬ héi kh«ng nhá cho c¸c doanh nghiÖp. Th¸c thøc ë ®©y lµ khÝa c¹nh ngµy cµng khèc liÖt h¬n, v× thÕ c¸c doanh nghiÖp ph¶I nç lùc phÊn ®Êu h¬n ®Ó ®¶m b¶o r»ng s¶n phÈm cña m×nh sÏ tèt h¬n vµ hy väng r»ng kh¸ch hµng cã nhiÒu chän lùa th× hé s÷ ph¶I ®a ra quy ®Þnh cña m×nh. GÇn ®©y, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Na ®· quan t©m h¬n ®Õ nhu cÇu ngµy cµng ®a d¹ng cña kh¸ch hµng. Hä tin r»ng khi hoµn thieej chÊt lîng s¶n phÈm 20