Tài liệu Kc116 kt trang trại nông nghiệp

§Ò ¸n KTCT Më ®Çu Kinh tÕ trang tr¹i ë níc ta ®· tån t¹i tõ l©u, nhng chØ ph¸t triÓn m¹nh mÏ trong vµi n¨m gÇn ®©y. Cã thÓ nãi viÖc thùc hiÖn chØ thÞ 100 cña Ban BÝ th TW §¶ng (Kho¸ 4), NghÞ quyÕt 10 - NQ/TW cña Bé ChÝnh trÞ (Th¸ng 4/1988) vÒ ph¸t huy vai trß tù chñ cña kinh tÕ hé n«ng d©n ®· ®Æt nÒn mãng cho sù ra ®êi cña kinh tÕ trang tr¹i víi nh÷ng thµnh tùu cña c«ng cuéc ®æi míi, s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cã bíc ph¸t triÓn vît bËc, nhiÒu hé n«ng d©n cã tÝch luü, ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho kinh tÕ trang tr¹i ph¸t triÓn. §Æc biÖt lµ sau khi luËt ®Êt ®ai ra ®êi n¨m 1993, th× kinh tÕ trang tr¹i míi cã bíc ph¸t triÓn kh¸ nhanh vµ ®a d¹ng. ViÖc ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ®· ®em l¹i lîi Ých to lín vÒ nhiÒu mÆt, lµm thay ®æi ®¸ng kÓ bé mÆt kinh tÕ - x· héi cña c¸c vïng n«ng th«n. Trong nh÷ng n¨m ®æi míi nhê chñ tr¬ng cña §¶ng khuyÕn khÝch c¸c thµnh phÇn kinh tÕ trong n«ng nghiÖp ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh vµ viÖc trang tr¹i tr¶ l¹i cho hé n«ng d©n quyÒn tù chñ vÒ kinh tÕ mµ kinh tÕ hé còng nh kinh tÕ t nh©n vµ kinh tÕ c¸ thÓ trong n«ng nghiÖp ®· cã bíc ph¸t triÓn m¹nh mÏ, t¹o ®éng lùc thóc ®Èy kinh tÕ n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n níc ta ph¸t triÓn, khai th¸c ®Çy ®ñ h¬n c¸c tiÒm n¨ng vµ nguån lùc vÒ ®Êt ®ai, vèn vµ lao ®éng. Tõ nh÷ng thùc tÕ ®ã, em ®· chän ®Ò tµi: “Ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i n«ng nghiÖp trong c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ë níc ta hiÖn nay“. Do thêi gian nghiªn cøu cã h¹n, víi vèn kiÕn thøc cña b¶n th©n cßn h¹n chÕ, nªn néi dung ®Ò tµi kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt. RÊt mong ®îc sù gãp ý kiÕn cña c¸c thÇy c«, ®Ó ®Ò tµi ®îc tèt h¬n. 1 §Ò ¸n KTCT PhÇn I C¬ së lý luËn vÒ kinh tÕ trang tr¹i n«ng nghiÖp I. Vai trß vµ ®Æc ®iÓm cña kinh tÕ trang tr¹i. 1. Kh¸i niÖm vµ b¶n chÊt cña kinh tÕ trang tr¹i. 1.1. Kh¸i niÖm vÒ kinh tÕ trang tr¹i. Kinh tÕ trang tr¹i lµ mét kh¸i niÖm kh«ng cßn míi víi c¸c níc kinh tÕ ph¸t triÓn vµ ®ang ph¸t triÓn. Song ®èi víi níc ta ®ang cßn lµ mét vÊn ®Ò míi, do níc ta míi chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng nªn viÖc nhËn thøc cha ®Çy ®ñ vÒ kinh tÕ trang tr¹i lµ ®iÒu kh«ng thÓ tr¸nh khái. Thêi gian qua c¸c lý luËn vÒ kinh tÕ trang tr¹i ®· ®îc c¸c nhµ khoa häc trao ®æi trªn c¸c diÔn ®µn vµ c¸c ph¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng. Song cho tíi nay ë mçi quèc gia, mçi vïng kh¸c nhau c¸c nhµ khoa häc l¹i ® a ra c¸c kh¸i niÖm kh¸c nhau vÒ kinh tÕ trang tr¹i. Theo mét sè nhµ khoa häc trªn thÕ giíi th× kh¸i niÖm vÒ kinh tÕ trang tr¹i nh sau: Lªnin ®· ph©n biÖt kinh tÕ trang tr¹i “Ngêi chñ trang tr¹i b¸n ra thÞ trêng hÇu hÕt c¸c s¶n phÈm lµm ra, cßn ngêi tiÓu n«ng th× dïng ®¹i bé phËn s¶n phÈm s¶n xuÊt ®îc, mua b¸n cµng Ýt cµng tèt” . Quan ®iÓm cña M¸c ®· kh¼ng ®Þnh, ®iÓm c¬ b¶n cña trang tr¹i gia ®×nh lµ s¶n xuÊt hµng ho¸, kh¸c víi kinh tÕ tiÓu n«ng lµ s¶n xuÊt tù cÊp tù tóc, nhng cã ®iÓm gièng nhau lµ lÊy gia ®×nh lµm c¬ së lµm nßng cèt. ë c¸c níc t b¶n ph¸t triÓn nh Mü, Anh vµ mét sè vïng l·nh thæ ë Ch©u ¸: nh NhËt B¶n, §µi Loan, Hµn Quèc vµ mét sè n¬i kh¸c trong khu vùc. Hä quan niÖm: “Trang tr¹i lµ lo¹i h×nh s¶n xuÊt N«ng- L©m- Ng nghiÖp cña hé gia ®×nh n«ng d©n sau khi ph¸ vì vá bäc s¶n xuÊt tù cÊp, tù tóc khÐp kÝn cña hé tiÓu n«ng, v¬n lªn s¶n xuÊt nhiÒu n«ng s¶n, hµng ho¸, tiÕp cËn víi thÞ trêng, tõng bíc thÝch nghi víi nÒn kinh tÕ c¹nh tranh”. Quan ®iÓm trªn ®· nªu ®îc b¶n chÊt cña kinh tÕ trang tr¹i lµ hé n«ng d©n, nhng cha ®Ò cËp ®Õn vÞ trÝ cña chñ trang tr¹i trong toµn bé qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt s¶n phÈm cña trang tr¹i. Trªn ®©y lµ mét sè quan ®iÓm cña c¸c nhµ khoa häc trªn thÕ giíi, cßn c¸c nhµ khoa häc trong níc nhËn xÐt vÒ kinh tÕ trang tr¹i nh thÕ nµo? Sau ®©y em xin ®îc ®Ò cËp ®Õn mét sè nhµ khoa häc trong n íc ®· ®a ra nh sau: Quan ®iÓm 1:“Kinh tÕ trang tr¹i (hay kinh tÕ n«ng tr¹i, l©m tr¹i, ng tr¹i ,...) lµ h×nh thøc tæ chøc kinh tÕ c¬ së cña nÒn s¶n xuÊt x· héi, dùa 2 §Ò ¸n KTCT trªn c¬ së hîp t¸c vµ ph©n c«ng lao ®éng x· héi, bao gåm mét sè ng êi lao ®éng nhÊt ®Þnh ®îc chñ trang bÞ nh÷ng t liÖu s¶n xuÊt nhÊt ®Þnh ®Ó tiÕn hµnh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh phï hîp víi nÒn kinh tÕ thÞ tr êng vµ ®îc nhµ níc b¶o hé”. Quan ®iÓm trªn ®· kh¼ng ®Þnh kinh tÕ trang tr¹i lµ mét ®¬n vÞ s¶n xuÊt hµng ho¸, c¬ së cho nÒn kinh tÕ thÞ trêng vµ vai trß cña ngêi chñ trang tr¹i trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh nhng cha thÊy ®îc vai trß cña hé gia ®×nh trong c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ vµ sù ph©n biÖt gi÷a ng êi chñ víi ngêi lao ®éng kh¸c. Quan ®iÓm 2: “Kinh tÕ trang tr¹i lµ kinh tÕ hé n«ng d©n s¶n xuÊt hµng ho¸ ë møc ®é cao”. Quan ®iÓm trªn cho thÊy c¬ b¶n quyÕt ®Þnh cña kinh tÕ trang tr¹i lµ s¶n xuÊt hµng ho¸ ë tr×nh ®é cao nhng cha thÊy ®îc vÞ trÝ, vai trß cña nÒn kinh tÕ trang tr¹i trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng vµ cha thÊy ®îc vai trß cña ngêi chñ trang tr¹i trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh. Quan ®iÓm 3 cho r»ng: “Kinh tÕ trang tr¹i lµ h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt hµng ho¸ lín trong N«ng- L©m - Ng nghiÖp cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c ë n«ng th«n, cã søc ®Çu t lín, cã n¨ng lùc qu¶n lý trùc tiÕp qu¸ tr×nh ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh, cã ph¬ng ph¸p t¹o ra tû suÊt sinh lîi cao h¬n b×nh thêng trªn ®ång vèn bá ra, cã tr×nh ®é ®a thµnh tùu khoa häc c«ng nghÖ míi kÕt tinh trong hµng ho¸ t¹o ra søc c¹nh tranh cao trªn thÞ trêng, mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi cao”. Quan ®iÓm trªn ®· kh¼ng ®Þnh kinh tÕ thÞ trêng (nÒn kinh tÕ hµng ho¸ ®· ph¸t triÓn cao) lµ tiÒn ®Ò chñ yÕu cho viÖc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i. §ång thêi kh¼ng ®Þnh vai trß vÞ trÝ cña chñ trang tr¹i trong qu¸ tr×nh qu¶n lý trùc tiÕp qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña trang tr¹i. Tõ c¸c quan ®iÓm trªn ®©y ta cã thÓ rót ra kh¸i niÖm chung vÒ kinh tÕ trang tr¹i: “ Kinh tÕ trang tr¹i lµ h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt trong N«ngL©m- Ng nghiÖp, cã môc ®Ých chñ yÕu lµ s¶n xuÊt hµng ho¸, t liÖu s¶n xuÊt thuéc quyÒn së h÷u hoÆc quyÒn sö dông cña mét ng êi chñ ®éc lËp, s¶n xuÊt ®îc tiÕn hµnh trªn quy m« ruéng ®Êt vµ c¸c yÕu tè s¶n xuÊt ®îc tËp trung ®ñ lín víi c¸ch thøc tæ chøc qu¶n lý tiÕn bé vµ tr×nh ®é kü thuËt cao ho¹t ®éng tù chñ vµ lu«n g¾n víi thÞ trêng. 3 §Ò ¸n KTCT 1.2. B¶n chÊt cña kinh tÕ trang tr¹i. Tõ sau nghÞ quyÕt X cña Bé ChÝnh TrÞ (Th¸ng 4 / 1998) vÒ ®æi míi kinh tÕ n«ng nghiÖp, quan hÖ s¶n xuÊt trong n«ng nghiÖp n íc ta ®îc ®iÒu chØnh mét bíc. Song ph¶i ®Õn nghÞ quyÕt VI cña Ban chÊp hµnh trung ¬ng(kho¸ VI – 3/1989) hé gia ®×nh x· viªn míi ®îc x¸c ®Þnh lµ ®¬n vÞ kinh tÕ tù chñ cïng víi mét lo¹i c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ ® îc ban hµnh. Kinh tÕ hé n«ng d©n níc ta ®· cã bíc ph¸t triÓn ®¸ng kÓ. Mét bé phËn n«ng d©n cã vèn, kiÕn thøc, kinh nghiÖm s¶n xuÊt vµ qu¶n lý, cã ý chÝ lµm ¨n ®· ®Çu t vµ ph¸t triÓn N«ng - L©m - Thuû s¶n, hä trë lªn kh¸ gi¶. Trong ®ã mét sè hé chuyÓn sang s¶n xuÊt hµng ho¸. Song ®¹i bé phËn c¸c hé n«ng d©n s¶n xuÊt víi môc tiªu chñ yÕu lµ ®Ó tiªu dïng, sè s¶n phÈm ® a ra b¸n trªn thÞ trêng lµ s¶n phÈm d thõa. Sau khi ®· dµnh cho tiªu dïng. Sè s¶n phÈm hµng ho¸ mét mÆt cha æn ®Þnh, cßn phô thuéc vµo kÕt qu¶ s¶n xuÊt tõng n¨m vµ møc tiªu dïng cña tõng gia ®×nh vµ mÆt kh¸c” Hä chØ b¸n c¸i mµ m×nh cã chø cha b¸n c¸i mµ thÞ trêng cÇn”. Nh vËy muèn ph©n biÖt kinh tÕ trang tr¹i víi kinh tÕ hé n«ng d©n lµ c¨n cø vµ môc tiªu s¶n xuÊt. §èi víi hé n«ng d©n môc tiªu s¶n xuÊt cña hä lµ ®Ó tiªu dïng, s¶n xuÊt nh¾m ®¸p øng nhu cÇu ®a d¹ng vÒ l¬ng thùc, thùc phÈm vµ c¸c nhu cÇu kh¸c cña hä. Ngîc l¹i, môc tiªu s¶n xuÊt cña kinh tÕ trang tr¹i lµ s¶n xuÊt hµng ho¸ lín nh»m ®¸p øng yªu cÇu cña thÞ trêng vÒ c¸c lo¹i N«ng-L©m-Thuû s¶n, s¶n phÈm s¶n xuÊt ra lµ ®Ó b¸n. C. M¸c ®· nhÊn m¹nh “Kinh tÕ trang tr¹i b¸n ®¹i bé phËn n«ng s¶n ®îc s¶n xuÊt ra thÞ trêng, c¸n hé n«ng d©n th× b¸n ra mua cµng Ýt bao nhiªu cµng tèt bÊy nhiªu. Nh vËy tr×nh ®é ph¸t triÓn cña kinh tÕ hé n«ng d©n chØ dõng l¹i ë s¶n xuÊt hµng ho¸ ph¶i tù cung tù cÊp. §Ó cã nÒn n«ng nghiÖp s¶n xuÊt hµng ho¸ lín ph¶i chuyÓn kinh tÕ hé n«ng d©n sang ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i. 2. Vai trß vµ vÞ trÝ cña kinh tÕ trang tr¹i. Trang tr¹i lµ h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt quan träng trong vÊn ®Ò n«ng nghiÖp thÕ giíi, ngµy nay trang tr¹i gia ®×nh lµ lo¹i h×nh trang tr¹i chñ yÕu trong nÒn n«ng nghiÖp c¸c níc ë c¸c níc ®ang ph¸t triÓn trang tr¹i gia ®×nh cã vai trß to lín quyÕt ®Þnh trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, ë ®©y tuyÖt ®¹i bé phËn n«ng s¶n phÈm cung cÊp cho x· héi ® îc s¶n xuÊt ra tõ c¸c trang tr¹i gia ®×nh. 4 §Ò ¸n KTCT ë níc ta kinh tÕ trang tr¹i mÆc dï míi ph¸t triÓn trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. Song vai trß tÝch cùc vµ quan träng cña kinh tÕ trang tr¹i ®· thÓ hiÖn kh¸ râ nÐt c¶ vÒ mÆt kinh tÕ còng nh vÒ mÆt x· héi vµ m«i trêng. - VÒ mÆt kinh tÕ, c¸c trang tr¹i gãp phÇn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, ph¸t triÓn c¸c lo¹i c©y trång, vËt nu«i cã gi¸ trÞ hµng ho¸ cao, kh¾c phôc dÇn t×nh tr¹ng ph©n t¸n, t¹o nªn nh÷ng vïng chuyªn m«n ho¸ cao mÆt kh¸c qua thóc ®Èy chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ trang tr¹i gãp phÇn thóc ®Èy ph¸t triÓn c«ng nghiÖp, ®Æc biÖt c«ng nghiÖp chÕ biÕn vµ dÞch vô s¶n xuÊt ë n«ng th«n. Thùc tÕ cho thÊy viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ë nh÷ng n¬i cã ®iÒu kiÖn bao giê còng ®i liÒn víi viÖc khai th¸c vµ sö dông mét c¸ch ®Çy ®ñ vµ hiÖu qu¶ c¸c lo¹i nguån lùc trong n«ng nghiÖp n«ng th«n so víi kinh tÕ n«ng hé. Do vËy, ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i gãp phÇn tÝch cùc vµo thóc ®Èy sù t¨ng trëng vµ ph¸t triÓn cña n«ng nghiÖp vµ kinh tÕ n«ng th«n. - VÒ mÆt x· héi, ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i gãp phÇn quan träng lµm t¨ng sè hé giµu trong n«ng th«n, t¹o thªm viÖc lµm t¨ng thªm thu nhËp cho lao ®éng. §iÒu nµy rÊt cã ý nghÜa trong gi¶i quyÕt vÊn ®Ò lao ®éng vµ viÖc lµm, mét trong nh÷ng vÊn ®Ò bøc xóc cña n«ng nghiÖp n«ng th«n níc ta hiÖn nay. MÆt kh¸c ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i cßn gãp phÇn thóc ®Èy ph¸t triÓn kÕt cÊu h¹ tÇng trong n«ng th«n vµ t¹o tÊm g ¬ng cho c¸c hé n«ng d©n vÒ c¸ch tæ chøc vµ qu¶n lý s¶n xuÊt kinh doanh ... do ®ã ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i gãp phÇn tÝch cùc vµo viÖc gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò x· héi vµ ®æi míi bé mÆt x· héi n«ng th«n níc ta. - VÒ mÆt m«i trêng: Do s¶n xuÊt kinh doanh tù chñ vµ v× lîi Ých thiÕt thùc vµ l©u dµi cña m×nh mµ c¸c chñ trang tr¹i lu«n cã ý thøc khai th¸c hîp lý vµ quan t©m b¶o vÖ c¸c yÕu tè m«i trêng, tríc hÕt lµ trong ph¹m kh«ng gian sinh th¸i trang tr¹i vµ sau n÷a lµ trong ph¹m vi tõng vïng . C¸c trang tr¹i ë trung du, miÒn nói ®· gãp phÇn quan träng vµo viÖc trång rõng, b¶o vÖ rõng, phñ xanh ®Êt trång ®åi nói träc vµ sö dông hiÖu qu¶ tµi nguyªn ®Êt ®ai - nh÷ng viÖc lµm nµy ®· gãp phÇn tÝch cùc c¶i t¹o vµ b¶o vÖ m«i trêng sinh thaÝ trªn c¸c vïng ®Êt níc . 3. §Æc trng cña kinh tÕ trang tr¹i. Ngay tõ khi kinh tÕ trang tr¹i míi h×nh thµnh ë mét sè n íc c«ng nghiÖp ho¸ T©y ¢u, C. M¸c d· lµ ngêi ®Çu tiªn ®a ra nhËn xÐt chØ râ ®Æc trng c¬ b¶n cña kinh tÕ trang tr¹i víi kinh tÕ tiÓu n«ng. Ng êi chñ trang tr¹i 5 §Ò ¸n KTCT s¶n xuÊt vµ b¸n tÊt c¶, kÓ c¶ thãc gièng. Cßn ngêi tiÓu n«ng s¶n xuÊt vµ tù tiªu thô hÇu hÕt c¸c s¶n phÈm lµm ra vµ mua b¸n cµng Ýt cµng tèt. - Tr¶i qua hµng thÕ kû, ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i thùc tÕ ®· chøng minh ®Æc trng c¬ b¶n cña kinh tÕ trang tr¹i lµ s¶n xuÊt n«ng s¶n hµng ho¸ theo nhu cÇu cña thÞ trêng. - Cã sù tËp trung tÝch tô cao h¬n râ rÖt so víi møc b×nh qu©n cña hé kinh tÕ ë tõng vïng vÒ c¸c ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt nh ®Êt ®ai, vèn, lao ®éng. - Ngêi chñ trang tr¹i còng lµ ngêi trùc tiÕp s¶n xuÊt qu¶n lý. - S¶n xuÊt ®i vµo chuyªn m«n ho¸ cao h¬n, ¸p dông nhiÒu tiÕn bé khoa häc kü thuËt, lªn gi¸ trÞ s¶n phÈm thu nhËp vµ gi¸ trÞ s¶n phÈm hµng ho¸ ngµy cµng t¨ng. - C¸c tµi s¶n còng nh s¶n phÈm thuéc quyÒn së h÷u gia ®×nh vµ ®îc ph¸p luËt b¶o hé. 4. Tiªu chÝ nhËn d¹ng kinh tÕ trang tr¹i. §Ó x¸c ®Þnh mét ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh c¬ së trong n«ng nghiÖp cã ph¶i lµ trang tr¹i hay kh«ng, th× ph¶i cã tiªu chÝ ®Ó nhËn d¹ng trang tr¹i cã c¨n cø khoa häc tiªu chÝ nhËn d¹ng trang tr¹i cÇn ph¶i hµm chøa ®îc ®Æc trng c¬ b¶n cña trang tr¹i, nh»m ®¶m b¶o tÝnh chÝnh x¸c cña viÖc nhËn d¹ng trang tr¹i, chóng ta ®i vµo x¸c ®Þnh c¸c tiªu chÝ vÒ mÆt ®Þnh tÝnh còng nh mÆt ®Þnh lîng cña trang tr¹i. VÒ mÆt ®Þnh tÝnh, tiªu chÝ trang tr¹i biÓu hiÖn ®Æc trng c¬ b¶n cña trang tr¹i lµ s¶n xuÊt n«ng s¶n hµng ho¸. VÒ mÆt ®Þnh lîng, tiªu chÝ nhËn d¹ng trang tr¹i th«ng qua c¸c chØ tiªu cô thÓ nh»m ®Ó nhËn d¹ng, ph©n biÖt lo¹i c¬ së s¶n xuÊt nµo ® îc coi lµ trang tr¹i, lo¹i c¬ së nµo kh«ng ®îc coi lµ trang tr¹i vµ ®Ó ph©n lo¹i gi÷a c¸c trang tr¹i víi nh vÒ quy m«. C¸c lo¹i chØ tiªu cô thÓ chñ yÕu thêng dïng ®Ó x¸c ®Þnh tiªu chÝ ®Þnh híng cña trang tr¹i lµ tû suÊt hµng ho¸, khèi lîng vµ gi¸ trÞ s¶n lîng n«ng s¶n hh vµ c¸c chØ sè phô, bæ sung thêng dïng lµ quy m« ®Êt trång trät, sè ®Çu gia sóc, gia cÇm ch¨n nu«i, quy m« vèn ®Çu t, quy m« lao ®éng sö dông, thu nhËp trªn ®¬n vÞ ®Êt ®ai, lao ®éng, vèn ®Çu t ... Tuy nhiªn trong thùc tÕ thêng chØ chän 1, 2 chØ sè tiªu biÓu nhÊt chØ râ ®îc, lîng hµng ho¸ ®îc ®Æc trng c¬ b¶n nhÊt cña trang tr¹i vµ dÔ nhËn biÕt nhÊt. Trªn thÕ giíi, ®Ó nhËn d¹ng thÕ nµo lµ mét trang tr¹i, ë c¸c níc phæ biÕn chØ sö dông tiªu chÝ ®Þnh tÝnh chung cã ®Æc tr ng lµ s¶n xuÊt n«ng s¶n 6 §Ò ¸n KTCT hµng ho¸, kh«ng ph¶i lµ s¶n xuÊt tù tóc. ChØ cã mét sè Ýt n íc sö dông tiªu chÝ ®Þnh lîng nh (Mü, Trung quèc). ë Mü tríc ®©y cã quy ®Þnh mét c¬ së s¶n xuÊt ®îc coi lµ trang tr¹i khi cã gi¸ trÞ s¶n lîng n«ng s¶n hµng ho¸ ®¹t 250USD trë lªn vµ hiÖn nay quy ®Þnh lµ 1000USD trë lªn. ë Trung Quèc quy ®Þnh tiªu chÝ cña c¸c hé chuyªn (t¬ng tù nh trang tr¹i ) cã tû suÊt hµng ho¸, 70 - 80% trë lªn vµ gi¸ trÞ s¶n lîng hµng ho¸ cao gÊp 2 - 3 lÇn b×nh qu©n cña c¸c hé n«ng d©n. ë ViÖt Nam, kinh tÕ trang tr¹i míi h×nh thµnh trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, nh÷ng ®· cã sù hiÖn diÖn hÇu hÕt c¸c ngµnh s¶n xuÊt, N«ng, L©m nghiÖp, ë c¸c vïng kinh tÕ víi c¸c quy m« vµ ph ¬ng thøc s¶n xuÊt kinh doanh ®a d¹ng, nhng vµ lµ vÊn ®Ò míi nªn cha x¸c ®Þnh ®îc tiªu chÝ cô thÓ ®Ó nhËn d¹ng vµ ph©n lo¹i trang tr¹i vÒ ®Þnh tÝnh vµ ®Þnh lîng. §Ó x¸c ®Þnh thÕ nµo lµ trang tr¹i ë níc ta, tríc hÕt nªn sö dông tiªu chÝ ®Þnh tÝnh, lÊy ®Æc trng s¶n xuÊt n«ng s¶n hµng ho¸ lµ chñ yÕu nh kinh nghiÖm cña c¸c níc, kh¸c víi tiÓu n«ng s¶n xuÊt tù tóc kh«ng ph¶i lµ trang tr¹i. VÒ ®Þnh lîng lÊy chØ sè tû suÊt hµng ho¸ tõ 70 - 75% trë lªn vµ gi¸ trÞ s¶n lîng hµng ho¸ vît tréi gÊp 3 - 5 lÇn so víi hé n«ng d©n trung b×nh (trong níc, trong vïng, trong ngµnh s¶n xuÊt). VÒ quy m« c¸c yÕu tè s¶n xuÊt cña trang tr¹i n íc ta hiÖn x¸c ®Þnh lµ: - Quy m« vèn tõ 40 triÖu ®ång trë lªn ®èi víi trang tr¹i phÝa B¾c vµ Duyªn H¶i miÒn trung vµ 50 triÖu ®ång trë lªn ®èi víi trang tr¹i Nam Bé vµ T©y Nguyªn. - Quy m« ®Êt ®ai: DiÖn tÝch c©y hµng n¨m tõ 2 ha ®èi víi trang tr¹i phÝa B¾c vµ 3 ha ®èi víi trang tr¹i Nam Bé. - §èi víi trang tr¹i ch¨n nu«i, sè ®Çu gia sóc quy ®Þnh cña tiªu chÝ trang tr¹i lµ tõ 10 con trë lªn ®èi víi trang tr¹i ch¨n nu«i bß s÷a, 100 con trë lªn ®èi víi trang tr¹i ch¨n nu«i lîn, nghÜa lµ tæng ®µn lîn cña trang tr¹i ph¶i lµ 200 con trªn 1 n¨m, v× th«ng thêng mçi n¨m nu«i 2 løa. 5.§iÒu kiÖn ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña kinh tÕ trang tr¹i. Kinh tÕ trang tr¹i lµ s¶n phÈm tÊt yÕu cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ ®îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ë c¸c níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn, c¸c níc ®ang ph¸t triÓn ®i lªn c«ng nghiÖp ho¸. Nã lµ ®éi qu©n tù chñ s¶n xuÊt n«ng s¶n hµng ho¸ ë c¸c níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn vµ lµ ®éi xung kÝch trong s¶n xuÊt n«ng s¶n hµng ho¸ ë c¸c níc ®ang ph¸t triÓn. Kinh tÕ trang 7 §Ò ¸n KTCT tr¹i ë mét quèc gia ®îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn khi héi tô nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn vµ ®ñ. - §iÒu kiÖn cÇn ®èi víi trang tr¹i (®iÒu kiÖn vÜ m«) + Quèc gia ®ã ph¶i cã nÒn kinh tÕ ®· chuyªn m«n ho¸ hoÆc trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸. + Mçi quèc gia cã nÒn kinh tÕ thÞ trêng hoµn chØnh, trong ®ã thÞ trêng n«ng nghiÖp ®Çu vµo, ®Çu ra ®Òu lµ hµng ho¸ . + Nhµ níc c«ng nhËn vµ khuyÕn khÝch ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i. - §iÒu kiÖn ®ñ ®èi víi kinh tÕ trang tr¹i. + Cã mét bé phËn d©n c cã nguyÖn väng, së thÝch ho¹t ®éng s¶n xuÊt n«ng s¶n hµng ho¸. Ho¹t ®éng kinh doanh trang tr¹i. + Ngêi chñ ph¶i cã tr×nh ®é kiÕn thøc qu¶n lý kinh tÕ trang tr¹i s¶n xuÊt hµng ho¸. + Cã tiÒm n¨ng vÒ t liÖu s¶n xuÊt kinh doanh (vèn ®Êt ®ai, thiÕt bÞ). Vèn s¶n xuÊt bao gåm vèn tù cã vèn ®i vay trong ®ã vèn tù cã ph¶i chiÕm phÇn lín ph¶i cã ®ñ vèn th× c¸c ý ®å cña chñ míi cã kh¶ n¨ng thùc thi. Cßn ®Êt ®ai lµ ®iÒu kiÖn quan träng, lµ tiÒn ®Ò cho viÖc h×nh thµnh trang tr¹i. Kh«ng cã ®Êt ®ai th× kh«ng thÓ coi lµ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Nh÷ng ®iÒu kiÖn trªn kh«ng ®ßi hái ph¶i thËt ®Çy ®ñ ®ång bé, hoµn chØnh ngay tõ ®Çu mµ cã sù biÕn ®éng vµ ph¸t triÓn qua tõng giai ®o¹n. ë ViÖt Nam, sù ra ®êi cña h×nh thøc kinh tÕ trang tr¹i gia ®×nh ®îc b¾t nguån tõ c¸c chÝnh s¸ch ®æi míi kinh tÕ nãi chung vµ chuyÓn ®æi c¬ cÊu n«ng nghiÖp n«ng th«n nãi riªng trong tõng n¨m gÇn ®©y. ChØ thÞ 1400 cña Ban BÝ th (31/10/1981) vÒ kho¸n s¶n phÈm ®Õn nhãm vµ ngêi lao ®éng cho phÐp gia ®×nh chñ ®éng sö dông mét phÇn lao ®éng vµ thu nhËp song cha thay ®æi g× vÒ quan hÖ së h÷u vÒ t liÖu s¶n xuÊt, vÉn gi÷ chÕ ®é ph©n phèi theo ngµy c«ng. TiÕp ®Õn lµ nghÞ quyÕt 10 cña Bé chÝnh trÞ (5/4/1988) ®· n©ng cao møc tù chñ kinh doanh cña héi x· viªn trªn c¶ 3 mÆt. T liÖu s¶n xuÊt, ®îc giao kho¸n ruéng ®Êt tõ 15 n¨m trë lªn, kh«ng bÞ h¹n chÕ viÖc mua s¾m t liÖu kh¸c, tr©u, bß vµ nhiÒu c«ng cô lao ®éng thuéc tµi s¶n tËp thÓ ®îc chuyÓn thµnh së h÷u cña x· viªn, tæ chøc lao ®éng, tù ®¶m nhËn phÇn lín c¸c kh©u trong quy tr×nh s¶n xuÊt vµ ph©n phèi (ngoµi phÇn ®ãng gãp vµ trao ®æi tho¶ thuËn víi c¸c hîp t¸c x·, x· viªn hëng toµn bé phÇn thu nhËp cßn l¹i xo¸ bá chÕ ®é hîp t¸c ph©n phèi theo ngµy c«ng).Tõ chç chØ ®îc lµm chñ phÇn kinh tÕ gia ®×nh víi tÝnh c¸ch lµ s¶n phÈm phô, qua kho¸n 100 ®Õn 10 hé x· viªn ®· trë thµnh 8 §Ò ¸n KTCT chñ thÓ chÝnh trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. ®ång thêi víi viÖc thõa nhËn hé gia ®×nh n«ng d©n lµ mét ®¬n vÞ kinh tÕ tù chñ, ®¶ng vµ nhµ n íc tõng bíc t¹o dùng m«i trêng thÓ chÕ thuËn lîi cho kinh tÕ hé gia ®×nh tù do ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ dÞch vô, b×nh ®¼ng trong c¸c quan hÖ kinh tÕ. X¸c ®Þnh nÒn kinh tÕ níc ta tån t¹i nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ cïng tham gia s¶n xuÊt ph¸t triÓn theo c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña nhµ níc. LuËt ®Êt ®ai ®îc Quèc Héi th«ng qua ngµy 14/7/1993 thùc hiÖn viÖc giao ®Êt l©u dµi trong hé n«ng d©n, thõa nhËn n«ng d©n cã 5 quyÒn sö dông ®Êt. Ngoµi ra nhµ níc cßn ban hµnh c¸c chÝnh s¸ch, c¸c ch¬ng tr×nh dù ¸n nh»m hç trî vèn cho c¸c hé n«ng d©n lµm giµu vµ ph¸t triÓn kinh tÕ nh: chØ thÞ sè 202vÒ cho vay vèn s¶n xuÊt N«ng - L©m nghiÖp ®Õn hé s¶n xuÊt. QuyÕt ®Þnh 327 - ct...råi quyÕt ®Þnh Trung ¬ng V kho¸ 7, nghÞ quyÕt trung ¬ng I kho¸ VIII ®· v¹ch ra ®êng lèi chiÕn lîc, t¹o ra bíc ngoÆt c¬ b¶n cho sù ®æi míi vµ ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, n«ng th«n nh ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp, n«ng th«n nh ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp theo híng c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸, g¾n t¨ng trëng kinh tÕ víi ph¸t triÓn bÒn v÷ng vµ toµn diÖn kinh tÕ x· héi ë ®Þa ph¬ng. §êng lèi chiÕn lîc trªn ®· gi¶i phãng vµ ph¸t huy triÖt ®Ó mäi tiÒm n¨ng kinh tÕ hé gia ®×nh n«ng d©n trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ trêng, chuÈn bÞ nh÷ng ®iÒu kiÖn chÝn muåi cho sù ra ®êi cña mét h×nh thøc kinh tÕ míi: kinh tÕ trang tr¹i. §Õn nay kinh tÕ trang tr¹i ®· ®îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn trªn kh¾p c¸c vïng cña c¶ níc, ®Æc biÖt ph¸t triÓn m¹nh ë miÒn nam, trung du vµ miÒn nói, ven biÓn. §· xuÊt hiÖn m« h×nh trang tr¹i nh: trang tr¹i thuÇn n«ng, trang tr¹i thuÇn l©m nghiÖp, trang tr¹i chuyªn ch¨n nu«i, trang tr¹i chuyªn nu«i trång thuû s¶n, trang tr¹i ph¸t triÓn tæng hîp n«ng l©m nghiÖp, n«ng ng nghiÖp, n«ng l©m ng nghiÖp, kÕt hîp víi c«ng nghiÖp tiÓu thñ c«ng nghiÖp hoÆc dÞch vô... 9 §Ò ¸n KTCT PhÇn II Thùc tr¹ng ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ë níc ta 1. Vµi nÐt vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ë mét sè níc trªn thÕ giíi. Trªn thÕ giíi kinh tÕ trang tr¹i xuÊt hiÖn tõ cuèi thÕ kû thø XVII ®Çu thÕ kû XVIII, tr¶i qua vµi thÕ kû tån t¹i vµ ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ® îc kh¼ng ®Þnh lµ m« h×nh kinh tÕ phï hîp ®ath hiÖu qu¶ cao trong s¶n xuÊt n«ng ng nghiÖp ë mçi khu vùc, mçi quèc gia ®Òu cã ®iÒu kiÖn tù nhiªn kh¸c nhau, phong tôc tËp qu¸n kh¸c nhau cho nªn cã c¸c m« h×nh trang tr¹i kh¸c nhau. Lo¹i h×nh trang tr¹i gia ®×nh sö dông søc lao ®éng trong gia ®×nh lµ chÝnh, kÕt hîp thuª nh©n c«ng phô theo mïa vô, lµ m« h×nh s¶n xuÊt phæ biÕn trong nÒn n«ng nghiÖp thÕ giíi. Ch©u ©u c¸i n«i cña cuéc c¸ch m¹ng c«ng nghiÖp lÇn I ®· xuÊt hiÖn h×nh thøc tæ chøc trang tr¹i n«ng nghiÖp s¶n xuÊt hµng ho¸ thay thÕ cho h×nh thøc s¶n xuÊt tiÓu n«ng vµ h×nh thøc ®iÒn trang cña c¸c thÕ lùc phong kiÕn quý téc. ë níc anh ®Çu thÕ kû th XVII sù tËp trung ruéng ®Êt ®· h×nh thµnh lªn nh÷ng xÝ nghiÖp c«ng nghiÖp t b¶n tËp trung trªn quy m« réng lín cïng víi viÖc sö dông lao ®éng lµm thuª. Mäi ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh n«ng nghiÖp ë ®©y gièng nh m« h×nh ho¹t ®éng cña c¸c c«ng xëng c«ng nghiÖp, thùc tÕ cho thÊy, s¶n xuÊt n«ng nghiÖp tËp trung, quy m« vµ sö dông nhiÒu lao ®éng lµm thuª ®· kh«ng dÔ dµng mang l¹i hiÖu qu¶ mong muèn. Sang ®Çu thÕ kü XX, lao ®éng n«ng nghiÖp b¾t ®Çu gi¶m, nhiÒu n«ng tr¹i ®· b¾t ®Çu gi¶m lao ®éng lµm thuª. Khi Êy th× 70 - 80% n«ng tr¹i gia ®×nh kh«ng thuª lao ®éng. §©y lµ thêi kú thÞnh v îng cña n«ng tr¹i gia ®×nh, v× khi lao ®éng n«ng nghiÖp gi¶m th× sù ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp, dÞch vô ®· thu hót lao ®éng nhanh h¬n ®é t¨ng cña lao ®éng n«ng nghiÖp. TiÕp theo níc Anh, c¸c níc: Ph¸p, ý, Hµ lan, §an m¹ch, Thuþ ®iÓn... sù xuÊt hiÖn vµ ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i gia ®×nh ngµy cµng t¹o ra nhiÒu n«ng s¶n hµng ho¸, ®¸p øng nhu cÇu cña c«ng nghiÖp ho¸. Víi vïng B¾c Mü xa x«i míi ®îc t×m ra sau ph¸t kiÕn ®Þa lý vÜ ®¹i, dßng ng êi khÈu thùc tõ Ch©u ¢u vÉn tiÕp tôc chuyÓn ®Õn B¾c Mü vµ chÝnh c«ng cuéc 10 §Ò ¸n KTCT khÈu thùc trªn quy m« réng lín ®· më ®êng cho kinh tÕ trang tr¹i ë B¾c Mü ph¸t triÓn. ë Ch©u ¸, chÕ ®é phong kiÕn l©u dµi kinh tÕ n«ng nghiÖp s¶n xuÊt hµng ho¸ ra ®êi chËm h¬n. Tuy vËy, vµo cuèi thÕ kû thø XIX vµ ®Çu thÕ kû thø XX sù x©m nhËp cña t b¶n ph¬ng t©y vµo c¸c níc Ch©u ¸, cïng viÖc thu nhËp ph¬ng thøc s¶n xuÊt kinh doanh t b¶n chñ nghÜa ®· lµm nÈy sinh h×nh thøc kinh tÕ trang tr¹i trong n«ng nghiÖp. Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ë c¸c níc trªn thÕ giíi ®· cã sù biÕn ®éng lín vÒ quy m«, sè lîng vµ c¬ cÊu trang tr¹i. Níc Mü lµ n¬i cã kinh tÕ trang tr¹i rÊt ph¸t triÓn. N¨m 1950 ë Mü cã 5648000 trang tr¹i vµ gi¶m dÇn sè l îng ®Õn n¨m 1960 cßn 3962000 trang tr¹i. Trong khi ®ã diÖn tÝch b×nh qu©n cña trang tr¹i t¨ng lªn, n¨m 1950 lµ 56 ha, n¨m 1960 lµ 120 ha n¨m 1970 lµ 151 ha n¨m 1992 lµ 198,7 ha. Níc Anh n¨m 1950 lµ 543000 trang tr¹i, ®Õn n¨m 1957 cßn 254000 trang tr¹i. Tèc ®é gi¶m b×nh qu©n trang tr¹i hµng n¨m lµ 2,1%. Níc Ph¸p n¨m 1955 cã 2285000 trang tr¹i, ®Õn n¨m 1993 chØ cßn 801400 trang tr¹i. Tèc ®é gi¶m b×nh qu©n hµng n¨m lµ 2,7%. DiÖn tÝch b×nh qu©n cña c¸c trang tr¹i qua c¸c n¨m cã xu h íng t¨ng lªn ë Anh n¨m 1950 diÖn tÝch b×nh qu©n 1 trang tr¹i lµ 36 ha, n¨m 1987 lµ 71 ha. ë ph¸p n¨m 1955 diÖn tÝch b×nh qu©n 1 trang tr¹i lµ 14 ha ®Õn n¨m 1993 lµ 35ha. Céng hoµ liªn bang §øc n¨m 1949 lµ 11 ha n¨m 1985 lµ 15 ha, Hµ Lan n¨m 1960 lµ 7 ha ®Õn n¨m 1987 lµ 16 ha. Nh vËy ë c¸c níc T©y ©u vµ Mü sè lîng c¸c trang tr¹i ®Òu cã xu híng gi¶m cßn quy m« cña trang tr¹i l¹i t¨ng ë Ch©u ¸, kinh tÕ trang tr¹i cã nh÷ng ®Æc ®iÓm kh¸c víi trang tr¹i ë c¸c níc T©y ©u vµ Mü. Do ®Êt canh t¸c trªn ®Çu ngêi thÊp, b×nh qu©n 0,15 ha/ngêi. §Æc biÖt lµ c¸c níc vïng §«ng ¸ nh: §µi Loan 0,047 ha/ngêi, Malaixia lµ 0,25 ha/ngêi, Hµn quèc 0,053 ha/ngêi, NhËt b¶n lµ 0,035 ha/ngêi trong khi ®ã ë c¸c quèc gia vµ vïng l·nh thæ nµy d©n sè ®«ng lªn cã ¶nh hëng ®Õn quy m« trang tr¹i. ë c¸c níc Ch©u ¸ cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn nh NhËt B¶n, §µi Loan. Hµn Quèc, sù ph¸t triÓn trang tr¹i diÔn ra theo quy luËt sè l îng trang tr¹i gi¶m, quy m« trang tr¹i t¨ng. NhËt B¶n: n¨m 1950 sè trang tr¹i lµ 6176000 ®Õn n¨m 1993 sè trang tr¹i cßn 3691000. Sè lîng trang tr¹i gi¶m b×nh qu©n hµng n¨m lµ 1,2%.DiÖn tÝch trang tr¹i b×nh qu©n n¨m 1950 lµ 0,8 ha n¨m 1993 t¨ng lªn lµ 1,38 ha, tèc ®é t¨ng b×nh qu©n lµ 1,3%. 11 §Ò ¸n KTCT ë §µi loan vµ Hµn Quèc trang tr¹i còng ph¸t triÓn theo quy luËt chung: khi bíc vµo c«ng nghiÖp ho¸ th× trang tr¹i ph¸t triÓn nhanh , khi c«ng nghiÖp ®· ph¸t triÓn th× trang tr¹i ®· gi¶m vÒ sè lîng ( xem biÓu sè 1.2) BiÓu sè 1: Sù ph¸t triÓn trang tr¹i ë §µi Loan. 1. Sè lîng trang tr¹i (1000 c¬ së) 2. DiÖn tÝch b×nh qu©n(ha/ trang tr¹i) 1955 1960 1970 1979 744 808 916 1772 1,22 0,91 0,91 1,2 BiÓu sè 2: Sù ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ë Hµn Quèc. 1. Sè lîng trang tr¹i (1000 c¬ së) 2. DiÖn tÝch b×nh qu©n(ha/ trang tr¹i) 1950 2249 1965 2507 1975 2373 1979 1772 0,86 0,9 0,94 1,2 ë c¸c níc Th¸i lan, Philippin, Ên §é , ®©y lµ nh÷ng níc míi b¾t ®Çu ®i vµo c«ng nghiÖp ho¸, kinh tÕ trang tr¹i ®ang trong thêi kú t¨ng dÇn vÒ sè lîng ( xem biÓu sè 3,5,4). BiÓu sè 3: Sù ph¸t triÓn trang tr¹i ë Th¸i lan. 1. Sè lîng trang tr¹i ( 1000 c¬ së) 2. DiÖn tÝch b×nh qu©n( ha/ trang tr¹i) 1963 2314 1978 4018 1982 4464 1988 5245 3,5 3,72 3,56 4,52 1971 2354 1980 3420 3,61 2,62 BiÓu sè 4: Sù ph¸t triÓn trang tr¹i ë Philipin. 1948 1960 1. Sè lîng trang tr¹i 1639 2177 ( 1000 c¬ së) 2. DiÖn tÝch b×nh 3,40 3,53 qu©n( ha/ trang tr¹i) BiÓu sè 5: Sù ph¸t triÓn trang tr¹i Ên §é. 12 §Ò ¸n KTCT 1. Sè lîng trang tr¹i ( 1000 c¬ së) 2. DiÖn tÝch b×nh qu©n( ha/ trang tr¹i) 1953 44354 1961 50765 1971 57070 1985 97720 3,01 2,6 2,18 1,68 Nh vËy lóc b¾t ®Çu, c«ng nghiÖp ho¸ ®· t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn s¶n xuÊt N«ng - L©m nghiÖp do ®ã sè lîng c¸c trang tr¹i t¨ng nhanh. Nhng khi c«ng nghiÖp ho¸ ®Õn møc t¨ng cao th× mét mÆt c«ng nghiÖp thu hót lao ®éng tõ n«ng nghiÖp mÆt kh¸c nã l¹i t¸c ®éng lµm t¨ng n¨ng lùc s¶n xuÊt cña c¸c trang tr¹i b»ng viÖc trang bÞ m¸y mãc thiÕt bÞ thay thÕ lao ®éng thñ c«ng, ®ång thêi trong n«ng nghiÖp sö dông ngµy cµng nhiÒu c¸c chÕ phÈm c«ng nghiÖp. Do vËy sè lîng c¸c trang tr¹i gi¶m ®i nhng quy m« diÖn tÝch, ®Çu ®éng vËt nu«i l¹i t¨ng lªn, tÊt nhiªn cßn cã sù t¸c ®éng cña thÞ trêng thÓ hiÖn ë nhu cÇu vÒ sè lîng, chÊt lîng s¶n phÈm tõ n«ng nghiÖp t¨ng nhanh, ngêi lao ®éng, chñ trang tr¹i tÝch luü nhiÒu kinh nghiÖm còng nh tr×nh ®é v¨n ho¸, tr×nh ®é chuyªn m«n còng ®îc n©ng cao. - Ruéng ®Êt: PhÇn lín trang tr¹i s¶n xuÊt trªn ruéng ®Êt thuéc së h÷u cña gia ®×nh. Nhng còng cã nh÷ng trang tr¹i ph¶i h×nh thµnh mét phÇn ruéng ®Êt hoÆc toµn bé tuú thuéc vµo tõng ng êi, ë Ph¸p n¨m 1990: 70% trang tr¹i gia ®×nh cã ru«ng ®Êt riªng, 30% trang tr¹i ph¶i l·nh canh mét phÇn hay toµn bé. ë Anh: 60% trang tr¹i cã ruéng ®Êt riªng, 22% lÜnh canh mét phÇn, 18% lÜnh canh toµn bé. ë §µi Loan n¨m 1981: 84% trang tr¹i cã ruéng ®Êt riªng, 9% trang tr¹i lÜnh canh mét phÇn vµ 7% lÜnh canh toµn bé. - Vèn s¶n xuÊt : trong s¶n xuÊt vµ dÞch vô, ngoµi nguån vèn tù cã c¸c chñ trang tr¹i cßn sö dông vèn vay cña ng©n hµng nhµ níc vµ t nh©n, tiÒn mua hµng chÞu c¸c lo¹i vËt t kü thuËt cña c¸c cöa hµng vµ c«ng ty dÞch vô. N¨m 1960 vèn vay tÝn dung cña c¸c trang tr¹i Mü lµ 20 tû USD, n¨m 1970 lµ 54,5 tû USD b»ng 3,7 lÇn thu nhËp thuÇn tuý cña c¸c trang tr¹i vµ n¨m 1985 b»ng 6 lÇn thu nhËp cña c¸c trang tr¹i. - M¸y mãc vµ trang thiÕt bÞ phôc vô s¶n xuÊt: ë ch©u ¢u 70% trang tr¹i gia ®×nh mua m¸y dïng riªng. ë Mü 35 % sè trang tr¹i, ë MiÒn B¾c, 75% trang tr¹i ë MiÒn t©y, 52% trang tr¹i ë miÒn nam cã m¸y riªng. Nhê trang tr¹i lín ë mü, T©y §øc, sö dông m¸y tÝnh ®iÖn tö ®Ó tæ chøc sö dông kinh doanh trång trät vµ ch¨n nu«i. Cßn ë Ch©u ¸ nh NhËt B¶n, n¨m 1985 13 §Ò ¸n KTCT cã 67% sè trang tr¹i cã m¸y kÐo nhá vµ 20% cã m¸y kÐo lín ë §µi Loan n¨m 1981 b×nh qu©n mét trang tr¹i cã m¸y kÐo 2 b¸nh lµ 0,12 chiÕc, m¸y c©y 0,05 chiÕc, m¸y liªn hîp thu ho¹ch 0,02 chiÕc, m¸y sÊy 0,03 chiÕc, víi viÖc trang bÞ m¸y mãc nh trªn, c¸c trang tr¹i ë §µi Loan ®· c¬ giíi ho¸ 95% c«ng viÖc lµm ®Êt, 91% c«ng viÖc cÊy lóa 80% gÆt ®Ëp vµ 50% viÖc sÊy h¹t. T¹i Hµn Quèc, ®Õn n¨m 1983 trang bÞ m¸y kÐo nhá 2 b¸nh, m¸y b¬m níc, m¸y ®Ëp lóa ®· vît møc ®Ò ra ®èi víi n¨m 1986 vµ 30% c¸c trang tr¹i ®· cã 3 m¸y n«ng nghiÖp, m¸y kÐo nhá, 23% sö dông chung m¸y kÐo lín. ë Philippin 31% trang tr¹i sö dông chung «t« vËn t¶i ë n«ng th«n, 10% sö dông chung m¸y b¬m níc vµ 10% sö dông chung m¸y tuèt lóa, viÖc sö dông chung ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao h¬n. - Lao ®éng: do møc ®é c¬ giíi ho¸ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ®¹t møc ®é cao lªn sè lîng vµ tû lÖ lao ®éng lµm viÖc trong c¸c trang tr¹i ë c¸c n íc ph¸t triÓn vµ chØ chiÕm 10% tæng lao ®éng x· héi ë Mü c¸c trang tr¹i cã thu nhËp 100.000USD/n¨m kh«ng thuª lao ®éng, c¸c trang tr¹i cã thu nhËp tõ 100.000- 500.000USD/n¨m thuª tõ 1 - 2 n¨m lao ®éng. ë T©y ¢u vµ B¾c Mü, b×nh qu©n 1 trang tr¹i cã quy m« diÖn tÝch tõ 25 - 30 ha chØ sö dông 1 - 2 lao ®éng gia ®×nh vµ 1 - 2 lao ®éng thuª ngoµi lµm theo thêi vô. ë Ch©u ¸ nh NhËt B¶n: n¨m 1990 mçi trang tr¹i cã kho¶ng 3 lao ®éng, nh ng chØ cã 1/3 lao ®éng lµm n«ng nghiÖp. ë §µi Loan n¨m 1985, mçi trang tr¹i cã 1,3 lao ®éng, sè lao ®éng d thõa ®i lµm viÖc ngoµi n«ng nghiÖp, hoÆc lµm n«ng nghiÖp mét phÇn cßn mét sè níc ®ang ph¸t triÓn ë Ch©u ¸ tèc ®é t¨ng d©n sè trong thêi kú c«ng nghiÖp ho¸ vÉn nhanh. V× vËy viÖc gióp lao ®éng ra khái n«ng nghiÖp rÊt khã kh¨n lµm cho mét sè n íc quy m« trang tr¹i còng t¨ng vµ n«ng d©n. - C¬ cÊu trong tæng thu nhËp cña c¸c trang tr¹i còng cã sù biÕn ®æi: trang tr¹i chuyªn m«n lµm n«ng nghiÖp th× gi¶m xuèng, cßn trang tr¹i lµm mét phÇn l©m nghiÖp. KÕt hîp víi ngµnh nghÒ phi n«ng nghiÖp l¹i t¨ng lªn. ë NhËt B¶n n¨m 1945 cã 53,4% trang tr¹i chuyªn lµm n«ng nghiÖp 46,5% trang tr¹i lµm mét phÇn n«ng nghiÖp t¨ng lªn 85%. C¬ cÊu thu nhËp cña trang tr¹i còng vËy, n¨m 1954 trong tæng thu th× thu nhËp phi n«ng nghiÖp ë §µi Loan n¨m 1955 cã 40a5 trang tr¹i ch a lµm n«ng nghiÖp vµ 60% ,lµm mét phÇn n«ng nghiÖp nhng ®Õn n¨m 1980 trang tr¹i chuyªn n«ng nghiÖp chiÕm 9% cßn 91 % lµm mét phÇn n«ng nghiÖp kÕt hîp víi ngµnh nghÒ phi n«ng nghiÖp. Nh vËy c¬ cÊu thu nhËp cña c¸c trang tr¹i 14 §Ò ¸n KTCT chuyªn lµm n«ng nghiÖp ngµy cµng gi¶m, cßn c¸c trang tr¹i lµm 1 phÇn n«ng nghiÖp vµ phi n«ng nghiÖp th× l¹i t¨ng lªn. - Quan hÖ cña trang tr¹i trong céng ®ång: Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña trang tr¹i chÞu t¸c ®éng lín cña c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt (t nh©n, HTX, nhµ níc...) vµ c¸c ®¬n vÞ dÞch vô (Ng©n hµng th«ng tin liªn l¹c...) trªn ®Þa bµn. Trang tr¹i mua tõ thÞ trêng c¸c hµng ho¸ phôc vô cho s¶n xuÊt vµ ®êi sèng ®ång thêi b¸n ra thÞ trêng n«ng s¶n phÈm mµ m×nh s¶n xuÊt ra. S¶n xuÊt cµng ph¸t triÓn th× mèi quan hÖ cña trang tr¹i víi thÞ tr êng vµ c¸c tæ chøc trªn ®Þa bµn ngµy cµng chÆt chÏ vµ kh«ng thÓ thay thÕ. ë NhËt b¶n hiÖn nay 99,20% sè trang tr¹i gia ®×nh tham gia c¸c ho¹t ®éng cña trªn 4000 HTX n«ng nghiÖp ë c¸c c¬ së lµng, x·, cã hÖ thèng däc trªn huyÖn, tØnh vµ c¶ níc. C¸c HTX nµy thùc hiÖn viÖc cung øng ®Çu vµo, tiªu thô s¶n phÈm cña c¸c trang tr¹i. ë §µi Loan h×nh thµnh mét hÖ thèng ®a tiÕn bé KHKT vÒ s¶n xuÊt tíi tõng lµng x· nh trung t©m m¹ (RNC). N¨m 1990 cã 1785 NRC phôc vô toµn bé diÖn tÝch cÊy lóa 2 vô cña §µi Loan. Ngoµi ra cßn tæ chøc nhiÒu h×nh thøc kÕt hîp nh: HiÖp héi nh÷ng chñ trang tr¹i, hiÖp héi sö dông níc, hiÖp lhéi nh÷ng ngêi ®¸nh c¸ nh÷ng HTX tiªu thô qu¶. ë Mü c¸c th ho¹t ®éng lu«n cã quan hÖ víi hÖ thèng tæ hîp c«ng n«ng nghiÖp AG RYBUSYNESS bao gåm c¸c ngµnh: s¶n xuÊt, chÕ biÕn ,dÞch vô kü thuËt vµ tiªu thô n«ng s¶n. Ngoµi ra c¸c trang tr¹i cßn cã mèi quan hÖ víi HTX tÝn dông, HTX cung øng vËt t kü thuËt HTX tiªu thô... c¸c HTX nµy ®· cung cÊp cho c¸c trang tr¹i 30 % l îng ph©n bãn, 27% thøc ¨n gia sóc vµ ®¶m b¶o tiªu thÞ trªn 30% s¶n l îng n«ng s¶n do trang tr¹i s¶n xuÊt Ngoµi ra sù ph¸t triÓn cña c¸c trang tr¹i cßn cã sù t¸c ®éng lín cña c¸c chÝnh s¸ch vµ ph¸p luËt cña chÝnh phñ ban hµnh. ë Ph¸p cuéc c¸ch m¹ng n¨m 1789, ruéng ®Êt cña c¸c ®Þa chñ lín ®· chuyÓn cho n«ng d©n vµ nhµ t b¶n. ë NhËt B¶n nhµ níc cho c¸c trang tr¹i vay vèn tÝn dông l·i suÊt thÊp tõ 3,5 - 7,5% / n¨m ®Ó t¸i t¹o ®ång ruéng, mua s¾m m¸y mãc. Nhµ níc trî cÊp cho c¸c n«ng tr¹i 1/2 ®Õn 1/3 gi¸ b¸n c¸c lo¹i m¸y mãc n«ng nghiÖp mµ nhµ níc cÇn khuyÕn khÝch. BÕn c¹nh ®ã cßn cã c¸c chÝnh s¸ch æn ®Þnh vµ gi¶m t« ®Ó khuyÕn khÝch s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, chÝnh s¸ch ®Çu t x©y dùng c¬ së h¹ tÇng tiÖn lîi cho viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ vµ giao lu v¨n ho¸. - Tõ qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i trªn thÕ giíi. 15 §Ò ¸n KTCT + Ph¸t triÓn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp theo h×nh thøc trang tr¹i lµ h×nh thøc thÝch hîp vµ ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ + Quy m« trang tr¹i ë mçi níc kh¸c nhau nhng xunhíng chung lµ t¨ng lªn. Tríc tiªn lµ t¨ng vÒ quy m« diÖn tÝch, ®Çu ®éng vËt nu«i, t¨ng th©n m¸y mãc thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ tiªn tiÕn ... tõ ®ã gi¸ trÞ s¶n phÈm hµng ho¸ còng t¨ng. ViÖc më réng uy m« s¶n xuÊt vµ g¾n liÒn víi quy tr×nh c«ng nghiÖp ho¸. + C¬ cÊu thu nhËp cña trang tr¹i cã sù thay ®æi, lóc ®Çu chñ yÕu thu vÒ n«ng nghiÖp nhng cµng ph¸t triÓn th× thu tõ n«ng nghiÖp gi¶m trong khi thu tõ ngµnh nghÒ phi n«ng nghiÖp t¨ng. + §Êt ®ai cña trang tr¹i gåm nhiÒu lo¹i së h÷u kh¸c nhau trong ®ã chñ yÕu lµ ®Êt thuéc së h÷u cña hé gia ®×nh. Ng êi chñ trang tr¹i cã toµn quyÒn quyÕt ®Þnh vÒ c¸ch sö dông ®Êt ®ai ®ã sao cho cã hiÖu qu¶ nhÊt. + HÖ thèng dÞch vô cung øng ®Çu vµo ®Çu ra t¬ng ®èi tiÖn lîi thÞ trêng réng kh¾p ®¶m b¶o cho c¸c trang tr¹i ®i s©u vµo s¶n xuÊt chuyªn m«n ho¸. + C¸c trang tr¹i sö dông lao ®éng lµm thuª, ®ång thêi chñ trang tr¹i còng lµ ngêi lao ®éng, hä cã tr×nh ®é v¨n ho¸, khoa häc kü thuËt vµ kinh nghiÖm s¶n xuÊt. + ChÝnh phñ cã vai trß rÊt quan träng trong viÖc t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c trang tr¹i h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn. ChÝnh phñ ban hµnh c¸c chÝnh s¸ch vÒ ruéng ®Êt, chÝnh s¸ch vÒ vèn víi l·i suÊt u ®·i, chÝnh s¸ch trî gi¸, chÝnh s¸ch ®Çu t x©y dùng c¬ së h¹ tÇng... ®· tõng bíc t¹o dùng m«i trêng cho c¸c trang tr¹i ph¸t triÓn. 2. thùc tr¹ng ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i n«ng nghiÖp níc ta trong c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ 1. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh kinh tÕ trang tr¹i ë ViÖt Nam. * Kinh tÕ trang tr¹i ViÖt Nam thêi kú phong kiÕn d©n téc (thÕ kû gi÷a thÕ Kû XIX) . Trong thêi kú phong kiÕn d©n téc mét sè triÌu ®¹i phong kiÕn ®· cã chÝnh s¸ch khai khÈu ®Êt hoang b»ng c¸ch lËp ®ån ®iÒn, doanh ®iÒn, ® îc biÓu hiÖn díi c¸c h×nh thøc kh¸c nhau: ®iÒn trang, ®iÒn doanh, th¸i Êp... Thêi kú Lý TrÇn: do nhu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng nghiÖp vµ gãp phÇn gi¶i quyÕt n¹n phiªu t¸n, tËp trung nh©n lùc x©y dùng c¬ së kinh tÕ 16 §Ò ¸n KTCT cho tõng líp quý téc ®îc biÓu hiÖn qua nhiÒu c¸ch thøc nh ®iÒn trang, th¸i Êp , ®ån ®iÒn. - Thêi Lª NguyÔn: h×nh thøc s¶n xuÊt n«ng nghiÖp lóc nµy lµ c¸c tr¹i Êp, gåm - Tr¹i Êp ban cÊp vµ tr¹i Êp khai hoang do c¸c quan l¹i vµ c¸c c«ng thÇn cai qu¶n. Nh÷ng tr¹i Êp ë thêi kú nµy ®· cã vai trß tÝch cùc trong ph¸t triÓn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, më réng diÖn tÝch canh t¸c sö dông nguån nh©n lùc cña ®Þa ph¬ng vµ tï binh. * Kinh tÕ trang tr¹i ViÖt Nam thêi kú ph¸p thuéc. Môc ®Ých chñ yÕu cña kinh tÕ trang tr¹i trong thêi kú nµy lµ nh»m vµo viÖc khai th¸c nh÷ng vïng l·nh thæ r«ng lín mµ chóng ta ®¹t ® îc. ThiÕt lËp ë ®ã c¸c ®ån ®iÒn t¨ng søc s¶n xuÊt ë khu vùc thuéc ®Þa th«ng qua ®ã dÔ ph¸t triÓn mèi quan hÖ vÒ th¬ng m¹i quèc tÕ, chÝnh phñ thuéc ®Þa ®· cã nhiÒu chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p trùc tiÕp thóc ®Èy sù ra ®êi ®ån ®iÒn cña ngêi ph¸p ë ViÖt Nam nh: chÝnh s¸ch ruéng ®Êt, chÝnh s¸ch thuÕ, chÝnh s¸ch khen thëng ... * Kinh tÕ trang tr¹i ViÖt Nam thêi kú 1954 - 1990. - Thêi kú 1954 - 1975: Tríc nh÷ng n¨m 1975 nÒn c«ng nghiÖp miÒn b¾c mang nÆng tÝnh kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung vµ cã c¸c h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt chñ yÕu nh: c¸c n«ng l©m trêng quèc doanh, c¸c HTX n«ng nghiÖp, ruéng ®Êt t liÖu s¶n xuÊt ®îc tËp trung ho¸, kinh tÕ t nh©n bÞ thu hÑp tuy vËy hiÖu qu¶ kinh tÕ cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp trong thêi kú nµy rÊt thÊp kÐm. - ë miÒn nam trong thêi kú 1954 - 1975 c¸c h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt ë vïng t¹m chiÕn chñ yÕu lµ c¸c ®ån ®iÒn, dinh ®iÒn, c¸c HTX kinh tÕ hé gia ®×nh s¶n xuÊt hµng ho¸. - Thêi kú 1975 l¹i ®©y. Tõ cuèi nh÷ng n¨m 1970 hiÖu qu¶ s¶n xuÊt thÊp kÐm trong c¸c HTX ë miÒn b¾c dÉn ®Õn sù khñng ho¶ng cña m« h×nh tËp thÓ ho¸ n«ng nghiÖp. Trong thËp niªn 80, ®Æc biÖt lµ ®¹i héi VI cña §¶ng 12/1986 ®· ®Ò ra c¸c chñ tr¬ng ®æi míi nÒn kinh tÕ níc ta tiÕp ®ã Bé ChÝnh TrÞ cã nghÞ quyÕt 10 (4/1988) vÒ ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý n«ng nghiÖp vµ kh¼ng ®Þnh hé x· viªn lµ ®¬n vÞ kinh tÕ tù chñ. Víi môc tiªu gi¶i phãng s¶n xuÊt ph¸t huy mäi tiÒm n¨ng cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, chuyÓn nÒn n«ng nghiÖp níc ta sang s¶n xuÊt hµng 17 §Ò ¸n KTCT ho¸, nghÞ quyÕt 10 ®· ®Ò ra chñ tr¬ng gi¶i ph¸p c¬ b¶n ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ hé. Sau nghÞ quyÕt 10, ®¶ng vµ nhµ níc ®· ban hµnh nhiÒu v¨n b¶n , nghÞ quyÕt, luËt ®Êt ®ai, luËt d©n sù, luËt doanh nghiÖp, luËt ®Çu t vµ c¸c nghÞ ®Þnh nh»m thÓ chÕ ho¸ chÝnh s¸ch ®èi víi kinh tÕ t nh©n trong n«ng nghiÖp. NghÞ quyÕt héi nghÞ Trung ¬ng lÇn thø V khãa VII n¨m 1993 ®· chñ tr¬ng khuyÕn khÝch ph¸t triÓn c¸c n«ng l©m ng nghiÖp trang tr¹i víi quy m« thÝch hîp, luËt ®Êt ®ai n¨m 1983 vµ nghÞ quyÕt 64/KP ngµy 27/9/1993 còng ®· thÓ chÕ ho¸ chÝnh s¸ch ®Êt ®ai ®èi víi c¸c hé gia ®×nh vµ c¸ nh©n trong viÖc kinh doanh n«ng nghiÖp. §¹i héi ®¶ng toµn quèc lÇn thø VII n¨m 1996 vµ sau ®ã, nghÞ quyÕt h«Þ nghÞ trung ¬ng lÇn thø 4 (kho¸ VIII) tiÕp tôc khuyÕn khÝch ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i. ë hÇu hÕt c¸c ®Þa ph ¬ng, trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, kinh tÕ trang tr¹i ®· ph¸t triÓn rÊt nhanh chãng, nhiÒu ®Þa ph¬ng ®· cã nh÷ng chÝnh s¸ch cô thÓ khuyÕn khÝch ph¸t triÓn lo¹i h×nh kinh tÕ nµy. Theo sè liÖu ®iÒu tra kh¶o s¸t cña c¸c ®Þa ph¬ng dùa vµo híng dÉn s¬ bé vÒ khaÝ niÖm vµ tiªu chÝ nhËn d¹ng trang tr¹i cña Bé n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n . HiÖn nay níc ta cã kho¶ng trªn 113.000 trang tr¹i tËp trung chñ yÕu ë ®ång b»ng S«ng Cöu Long, ®ång b»ng S«ng hång, §«ng Nam Bé, T©y Nguyªn vµ trung du miÒn nói phÝa b¾c. a. VÒ quy m« ®Êt canh t¸c cña mçi trang tr¹i. - Víi c¸c tØnh phÝa b¾c, b×nhb qu©n ®Êt s¶n xuÊt cña mçi trang tr¹i trªn 4ha, 2 ha chiÕm 56%, 10 ha chiÕm 38.3%, 10 - 30 ha chiÕm 0,6 %, cha cã trang tr¹i nµo ®Õn vµi tr¨m ha. - Víi c¸c tØnh phÝa nam, ®Êt s¶n xuÊt b×nh qu©n cña mét trang tr¹i ë Gia Lai lµ 4,29 ha, §¾c L¾c 6,3 ha, B×nh D¬ng 10ha, B×nh §Þnh 8 ha, Qu¶ng Nam 2 ha, B×nh thuËn 7 - 8 ha, Thµnh phè HCM 2ha, íc tÝnh ®Êt b×nh qu©n cña mét trang tr¹i ViÖt Nam lµ 8 - 10 ha. Nh vËy ®Êt canh t¸c s¶n xuÊt n«ng l©m nghiÖp cña c¸c tØnh miÒn b¾c lµ thÊp h¬n c¸c tØnh phÝa nam. Nãi chung th× theo ®iÒu tra kinh tÕ trang tr¹i ®ang ph¸t triÓn m¹nh ë c¸c vïng trung du, miÒn nói, ven biÓn ®ã lµ nh÷ng n¬i cã tiÒm n¨ng ®Êt ®ai lín. b. VÒ lao ®éng cña mçi trang tr¹i. - Víi c¸c tØnh phÝa b¾c, víi trang tr¹i trång c©y l©u n¨m nh c©y ¨n qu¶, diÖn tÝch 2 ha ®Êt canh t¸c th× ngoµi 2 - 3 lao ®éng gia ®×nh còng chØ 18 §Ò ¸n KTCT cÇn thuª mín 1 lao ®éng thêng xuyªn, tõ 2 - 5 ha thuª 2 - 3 lao ®éng tõ 5 10 ha thuª 3 - 5 lao ®éng tõ 10 - 20 ha thuª 6 - 10 lao ®éng nh vËy lao ®éng thuª b×nh qu©n trang tr¹i phÝa b¾c chØ 2 - 40 lao ®éng thêi vô 3 - 40 lao ®éng víi møc l¬ng kho¶ng 250000 – 300000 ®ång / th¸ng. - C¸c tØnh phÝa nam së Lao ®éng cÇn cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña mçi trang tr¹i thêng lín h¬n c¸c tØnh phÝa b¾c, do quy m« ®Êt canh t¸c, tÝnh chÊt tËp trung hµng ho¸ cao h¬n. TÝnh b×nh qu©n mét trang tr¹i phÝa nam thuª lao ®éng thêng xuyªn tronh n¨m lµ 8 - 10 lao ®éng tiÒn l ¬ng ®îc tr¶ 500.000 hoÆc 600.000 ®ång / th¸ng. c. Vèn ®Çu t cña trang tr¹i. Theo c¸c tµi liÖu nghiªn cøu ®iÒu tra, b¸o c¸o cña Bé N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n viÖn kinh tÕ n«ng nghiÖp cña c¸c Së n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n c¸c tØnh, th× vèn ®Çu t cho trang tr¹i cña c¸c tØnh phÝa b¾c lµ kho¶ng tõ 50 - 80 triÖu ®ång. ë c¸c tØnh phÝa nam vèn ®Çu t lín h¬n Ýt nhÊt kho¶ng 50triÖu ®ång cao nhÊt lµ 4tû ®ång. B×nh D ¬ng b×nh qu©n mét trang tr¹i lµ 250triÖu ®ång. §¸ng chó ý lµ nguån vèn tù cã trªn 81%, vèn vay ng©n hµng tõ 3 - 5% vèn vay cña ch ¬ng tr×nh (ngoµi ch¬ng tr×nh 327 nÕu cã) kh«ng ®¸ng kÓ cßn l¹i vay c¸c nguån kh¸c. 2. C¸c chØ tiªu ph©n tÝch. C¨n cø vµo ®Æc ®iÓm vµ t×nh h×nh kinh tÕ ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ë ViÖt Nam. Em xin ®îc ®a ra mét sè chØ tiªu ®Ó ph¶n ¸nh vµ ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng cña kinh tÕ trang tr¹i trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu. a. C¸c chØ tiªu ph¶n ¸nh c¸c yÕu tè s¶n xuÊt. - §Êt ®ai b×nh qu©n mét trang. - Vèn s¶n xuÊt b×nh qu©n mét trang tr¹i. - Lao ®éng b×nh qu©n mét trang tr¹i. C¬ cÊu lao ®éng theo lo¹i lao ®éng (lao ®éng gia ®×nh vµ lao ®éng thuª ngoµi). b. C¸c chØ tiªu ph¶n ¸nh kÕt qu¶, chi phÝ, hiÖu qu¶ vµ t×nh h×nh s¶n xuÊt hµng ho¸. * ChØ tiªu ph¶n ¸nh kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña trang tr¹i . - Tæng ®Çu t cña trang tr¹i lµ tæng gi¸ trÞ tÝnh b»ng tiÒn cña c¸c lo¹i s¶n phÈm s¶n xuÊt ra ë trang tr¹i bao gåm phÇn gi¸ trÞ ®Ó l¹i tiªu dïng (bao gåm tiªu dïng cho sinh ho¹t vµ tiªu dïng cho t¸i s¶n xuÊt) + (s¶n phÈm b¸n ra trªn thÞ trêng). 19 §Ò ¸n KTCT - Tæng chi phÝ lµ toµn bé c¸c kho¶n chi phÝ vËt chÊt bao gåm c¸c kho¶n chi phÝ nguyªn vËt liÖu. Gièng, Ph©n bãn, thuèc trõ s©u, lao ®éng thuª vµ c¸c kho¶n dÞch vô thuª ngoµi: b¶o vÖ thùc vËt dÞch vô thuû lîi. - Thu nhËp: lµ gi¸ trÞ s¶n phÈm vËt chÊt vµ dÞch vô cho c¸c ngµnh s¶n xuÊt t¹o ra trong mét n¨m hay mét chu kú trong s¶n xuÊt kinh doanh. Lîi nhuËn ®îc tÝnh theo c«ng thøc: TN = TR -TC. Trong ®ã: TN : Thu nhËp. TR : tæng doanh thu. TC : Tæng chi phÝ. * C¸c chØ tiªu ph¶n ¸nh hiÖu qu¶ kinh tÕ: - Doanh thu/ tæng chi phÝ = Tæng doanh thu/Tæng chi phÝ. ChØ tiªu nµy cho biÕt cø 1 ®ång chi phÝ bá ra cho s¶n xuÊt kinh doanh th× trang tr¹i thu ®îc bao nhiªu ®ång doanh thu. - Lîi nhuËn/Tæng chi phÝ = Tæng lîi nhuËn/Tæng chi phÝ. ChØ tiªu nµy cho biÕt cø 1 ®ång chi phÝ bá ra cho s¶n xuÊt kinh doanh th× trang tr¹i thu ®îc bao nhiªu ®ång lîi nhuËn. - Doanh thu/lao ®éng = Tæng doanh thu/Tæng lao ®éng. ChØ tiªu nµy cho biÕt cø 1 lao ®éng tham gia s¶n xuÊt th× trang tr¹i thu ®îc bao nhiªu ®ång thu nhËp. - Doanh thu/DiÖn tÝch = Tæng doanh thu / tæng DiÖn tÝch canh t¸c . ChØ tiªu nµy cho biÕt cø 1 trang tr¹i canh t¸c th× trang tr¹i thu ® îc bao nhiªu ®ång thu nhËp. - Thu nhËp / DiÖn tÝch = Tæng thu nhËp / Tæng diÖn tÝch canh t¸c. ChØ tiªu nµy cho biÕt 1 ®¬n vÞ diÖn tÝch canh t¸c th× trang tr¹i thu ® îc bao nhiªu ®ång thu nhËp. 3. T×nh h×nh chung vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ë ViÖt nam. MÆc dï ®· xuÊt hiÖn tõ rÊt l©u, nhng kinh tÕ trang tr¹i ë ViÖt nam chØ ph¸t triÓn m¹nh mÏ trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, cã thÓ xem thùc hiÖn chØ thÞ 100 Ban bÝ th TW kho¸ IV, NQ10 cña Bé chÝnh trÞ vÒ ph¸t huy vai trß tù chñ cña kinh tÕ hé n«ng d©n vµ ®Æc biÖt sau khi luËt ®Êt ®ai ra ®êi n¨m 1993 th× kinh tÕ trang tr¹i thùc sù cã bíc ph¸t triÓn kh¸ nhanh vµ ®a d¹ng. NÕu theo quy ®Þnh cña tæng côc thèng kª vÒ tiªu chuÈn trang tr¹i ( QuyÕt ®Þnh sè 359/1998/Q§ - TCTK ngµy 01/07/1998 ) th× c¶ níc cã 45.372 trang tr¹i. Trong ®ã chia theo híng s¶n xuÊt cã 37.949 trang tr¹i trång c©y c«ng nghiÖp l©u n¨m vµ c©y hµng n¨m, chiÕm 83,6%; 1306 trang tr¹i nu«i trång 20