Tài liệu Huy động vốn cho đầu tư phát triển kinh tế - xã hội tỉnh bình thuận đến năm 2020

BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC KINH TEÁ TP. HOÀ CHÍ MINH WUX VOÕ THANH KHIEÂM HUY ÑOÄNG VOÁN CHO ÑAÀU TÖ PHAÙT TRIEÅN KINH TEÁ – XAÕ HOÄI TÆNH BÌNH THUAÄN ÑEÁN NAÊM 2020 LUAÄN VAÊN THAÏC SÓ KINH TEÁ TP. Hoà Chí Minh – Naêm 2007 MUÏC LUÏC Trang Môû ñaàu CHÖÔNG I: CÔ SÔÛ LYÙ LUAÄN HUY ÑOÄNG VOÁN CHO ÑAÀU TÖ PHAÙT TRIEÅN KINH TEÁ – XAÕ HOÄI 1.1. Moâ hình phaùt trieån kinh teá …………………………………………………………………………………… 1.1.1. Moâ hình coå ñieån veà phaùt trieån kinh teá…………………………………………………………. 1.1.2. Moâ hình phaùt trieån kinh teá cuûa C.Maùc………………………………………………………… 1.1.3. Moâ hình taân coå ñieån veà phaùt trieån kinh teá………………………….................... 1.1.4. Moâ hình phaùt trieån kinh teá theo kinh teá hoïc hieän ñaïi……………………………. 1.1.5. Söï vaän duïng vaøo vieäc xaùc ñònh ñöôøng loái phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi ôû Vieät Nam…………………………………………………………......................................... 1.2. Voán vaø caùc hình thöùc huy ñoäng voán cho ñaàu tö phaùt trieån ……............. 1.2.1. Khaùi nieäm veà voán ñaàu tö vaø caùc hình thöùc ñaàu tö…………………............... 1.2.2. Nhu caàu voán ñaàu tö…………………………………………………................................... 1.2.3. Huy ñoäng voán………………………………………………………………………………………………………… 1.2.4. Moái quan heä giöõa ñaàu tö vaø taêng tröôûng kinh teá……………………………………… 1.2.5. Caùc yeáu toá taùc ñoäng ñeán caàu voán ñaàu tö……………………………………………………. 1.2.6. Nguoàn voán ñaàu tö………………………………………………………………………………………………… 1.3. Kinh nghieäm caùc nöôùc trong vieäc huy ñoäng voán cho ñaàu tö phaùt trieån…………………………………………………………………………………………………………………………………………. CHÖÔNG II: THÖÏC TRAÏNG HUY ÑOÄNG VOÁN CHO ÑAÀU TÖ PHAÙT TRIEÅN KINH TEÁ – XAÕ HOÄI TÆNH BÌNH THUAÄN GIAI ÑOAÏN 20012006 2.1. Ñaëc ñieåm ñieàu kieän töï nhieân – xaõ hoäi cuûa tænh Bình Thuaän………......... 2.1.1. Vò trí ñòa lyù……………………………………………………………………………………………………………… 2.1.2. Tieàm naêng veà töï nhieân vaø taøi nguyeân thieân nhieân…………………………………. 2.2. Thöïc traïng huy ñoäng voán ñaàu tö cuûa tænh Bình Thuaän……………............. 2.2.1. Tình hình huy ñoäng voán ñaàu tö cuûa tænh Bình Thuaän giai ñoaïn 2001-2006……………………………………………………………………………………………………………… 2.2.2. Huy ñoäng voán ñaàu tö töø ngaân saùch nhaø nöôùc……………………………………………. 2.2.3. Huy ñoäng voán töø khu vöïc daân doanh …………………………………………………………… 2.2.4. Huy ñoäng voán töø nguoàn tín duïng…………………………………………………………………… 1 3 3 3 4 5 5 7 12 12 12 14 14 17 19 23 27 27 27 27 31 31 33 36 38 2.2.5. Huy ñoäng voán nöôùc ngoaøi…………………………………………………………………………...... 2.3. Ñaùnh giaù taùc ñoäng cuûa voán ñaàu tö ñoái vôùi tình hình phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi tænh Bình Thuaän giai ñoaïn 2001-2006……………………....................... 2.3.1. Taùc ñoäng cuûa voán ñaàu tö xaõ hoäi ñoái vôùi taêng tröôûng kinh teá………………. 2.3.2. Chuyeån dòch cô caáu kinh teá cuûa tænh……………………………………………………………. 2.3.3. Lao ñoäng vaø giaûi quyeát vieäc laøm…………………………………………………………………… 2.3.4. Caùc vaán ñeà vaên hoaù-xaõ hoäi, voán ñaàu tö vaø thöïc traïng………………………….. 2.4. Ñaùnh giaù öu vaø haïn cheá tình hình huy ñoäng voán cho ñaàu tö phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi tænh Bình Thuaän thôøi gian qua………………………………………… 2.4.1. Nhöõng öu ñieåm……………………………………………………………………………………………………… 2.4.2. Nhöõng haïn cheá……………………………………………………………………………………………………… 2.4.3. Nguyeân nhaân…………………………………………………………………………………………………………. CHÖÔNG III: GIAÛI PHAÙP HUY ÑOÄNG VOÁN CHO ÑAÀU TÖ PHAÙT TRIEÅN KINH TEÁ - XAÕ HOÄI TÆNH BÌNH THUAÄN ÑEÁN NAÊM 2020 3.1. Döï baùo nhu caàu voán ñaàu tö…………………………………………………………………………………… 3.1.1. Muïc tieâu phaùt trieån………………………………………………….................................... 3.1.2. Thuaän lôïi vaø khoù khaên, thaùch thöùc…………………………………......................... 3.1.3. Döï baùo nhu caàu voán ñaàu tö……………………………………………………………………………… 3.2. Quan ñieåm huy ñoäng voán………………………………………………………………………………………. 3.3. Ñaùnh giaù khaû naêng huy ñoäng caùc nguoàn voán cho ñaàu tö phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi tænh Bình Thuaän trong giai ñoaïn tôùi……………………………………… 3.3.1. Nguoàn voán trong nöôùc………………………………………………………………………………………. 3.3.2. Nguoàn voán nöôùc ngoaøi………………………………………………………………………………………. 3.4. Caùc giaûi phaùp naâng cao khaû naêng huy ñoäng voán cho ñaàu tö phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi tænh Bình Thuaän……………………………………………………………………. 3.4.1. Giaûi phaùp huy ñoäng voán ñaàu tö töø ngaân saùch nhaø nöôùc………………………… 3.4.2. Nguoàn voán doanh nghieäp nhaø nöôùc……………………………………………………………… 3.4.3. Giaûi phaùp huy ñoäng voán töø nguoàn tín duïng……………………………………………….. 3.4.4. Giaûi phaùp huy ñoäng voán töøø khu vöïc daân doanh……………………................ 3.4.5. Nguoàn voán nöôùc ngoaøi………………………………………………………………………………………. 3.4.6. Caùc giaûi phaùp khaùc………………………………………………….................................... Keát luaän 2 39 42 42 43 46 46 50 50 50 52 54 54 54 55 56 57 58 58 59 60 60 64 64 65 68 71 84 DANH MUÏC CAÙC CHÖÕ VIEÁT TAÉT ADB AFTA ASEAN BOT BT CNH,HÑH CSSK DNNN EU FDI GDP IMF NGO NICS NS NSNN NSTW ODA QTDND TDNH TTCK TCTD UBND WB WTO XHCN Ngaân haøng chaâu AÙ Khu maäu dòch töï do Ñoâng Nam AÙ Hieäp hoäi caùc quoác gia Ñoâng Nam AÙ Xaây döïng khai thaùc chuyeån giao Xaây döïng chuyeån giao Coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa Chaêm soùc söùc khoûe Doanh nghieäp nhaø nöôùc Coäng ñoàng caùc nöôùc chaâu AÂu Ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi Toång saûn phaåm quoác noäi Quyõ tieàn teä quoác teá Nguoàn voán vieän trôï cuûa caùc toå chöùc phi chính phuû Caùc nöôùc coâng nghieäp môùi Ngaân saùch Ngaân saùch nhaø nöôùc Ngaân saùch trung öông Nguoàn voán vieän trôï phaùt trieån chính thöùc cuûa nöôùc ngoaøi Quyõ tín duïng nhaân daân Tín duïng ngaân haøng Thò tröôøng chöùng khoaùn Toå chöùc tín duïng UÛy ban nhaân daân Ngaân haøng theá giôùi Toå chöùc thöông maïi theá giôùi Xaõ hoäi chuû nghóa 3 MÔÛ ÑAÀU 1. Söï caàn thieát cuûa ñeà taøi Bình Thuaän laø moät tænh duyeân haûi trong khu vöïc kinh teá mieàn Ñoâng Nam Boä, coù moái lieân heä chaët cheõ vôùi vuøng Ñoâng Nam Boä vaø naèm trong khu vöïc aûnh höôûng cuûa ñòa baøn kinh teá troïng ñieåm phía Nam. Beân caïnh moái quan heä kinh teá truyeàn thoáng vôùi ñòa baøn kinh teá troïng ñieåm phía Nam, Bình Thuaän coøn coù ñieàu kieän môû roäng moái quan heä giao löu phaùt trieån kinh teá vôùi caùc tænh Taây nguyeân vaø caû nöôùc. Söùc huùt cuûa caùc thaønh phoá vaø trung taâm phaùt trieån nhö thaønh phoá Hoà Chí Minh, Baø Ròa-Vuõng Taøu, Nha Trang taïo ñieàu kieän cho tænh ñaåy maïnh phaùt trieån kinh teá, ñoàng thôøi cuõng laø moät thaùch thöùc lôùn ñaët ra cho Bình Thuaän phaûi phaùt trieån nhanh neàn kinh teá nhaát laø nhöõng lónh vöïc, nhöõng saûn phaåm ñaëc thuø ñeå môû roäng lieân keát, khoâng bò tuït haäu so vôùi khu vöïc vaø caû nöôùc. Ñaåy maïnh phaùt trieån kinh teá-xaõ hoäi, nhaát laø vaøo giai ñoaïn ñaàu cuûa quaù trình coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa, khoâng nöôùc naøo khoâng ôû trong tình traïng thieáu voán ñaàu tö moät caùch gay gaét. Tuy nhieân, tuøy theo hoaøn caûnh cuï theå, moãi quoác gia töï tìm cho mình moät bieän phaùp phuø hôïp ñeå coù theå huy ñoäng vaø söû duïng voán moät caùch toát nhaát phuïc vuï cho söï taêng tröôûng kinh teá vaø hieän ñaïi hoùa cô sôû vaät chaát kyõ thuaät. Ngaøy nay, tröôùc xu theá quoác teá hoùa, thò tröôøng voán raàm roä vaø caùc doøng chaûy ñan xen nhau treân khaép toaøn caàu vaø giöõa caùc khu vöïc, caùc nöôùc ñi sau coù nhieàu lôïi theá trong vieäc taïo voán ñeå giaûi quyeát coù hieäu quaû caùc vaán ñeà kinh teá-xaõ hoäi, coâng ngheä, kyõ thuaät, moâi tröôøng . . . Taêng toác xaây döïng ñoàng boä keát caáu haï taàng, thöïc hieän chuyeån dòch cô caáu kinh teá theo höôùng hieän ñaïi nhaèm phaùt trieån nhanh kinh teá-xaõ hoäi ñoøi hoûi raát nhieàu voán. Bình Thuaän caàn phaûi ñeà ra vaø thöïc hieän caùc giaûi phaùp phaùp huy ñoäng voán moät caùch hieäu quaû töø nguoàn voán trong nöôùc vaø nguoàn voán nöôùc ngoaøi, khôi daäy nguoàn löïc to lôùn trong daân, coå vuõ caùc nhaø kinh doanh thuoäc caùc thaønh phaàn kinh teá ra söùc laøm giaøu cho mình, cho ñòa phöông vaø cho ñaát nöôùc. Tuy nhieân, taïi tænh Bình Thuaän trong thôøi gian qua, nguoàn voán huy ñoäng chöa oån ñònh, coøn thaáp so vôùi ñieàu kieän, tieàm naêng vaø nhu caàu ñaàu tö phaùt trieån cuûa tænh. Vieäc thu huùt caùc nguoàn voán cho ñaàu tö phaùt trieån caùc ngaønh, lónh vöïc, saûn phaåm lôïi theá cuûa tænh coøn haïn cheá. Vì sao laïi nhö vaäy? Thöïc traïng tình hình huy ñoäng voán cho ñaàu tö phaùt trieån kinh teá-xaõ hoäi nhö theá naøo? Vaø caùc giaûi phaùp 4 cho vaán ñeà naøy. Ñoù laø nhöõng vaán ñeà caáp baùch ñang ñaët ra. Cuõng töø nhöõng yeâu caàu ñoù, toâi xin choïn ñeà taøi “HUY ÑOÄNG VOÁN CHO ÑAÀU TÖ PHAÙT TRIEÅN KINH TEÁ - XAÕ HOÄI TÆNH BÌNH THUAÄN ÑEÁN NAÊM 2020” laøm luaän vaên toát nghieäp cuûa mình. 2. Muïc tieâu vaø phaïm vi nghieân cöùu cuûa ñeà taøi Treân sô sôû nghieân cöùu caùc moâ hình phaùt trieån kinh teá, cô sôû lyù luaän huy ñoäng voán, moái quan heä giöõa ñaàu tö vaø taêng tröôûng kinh teá, kinh nghieäm cuûa moät soá nöôùc trong vieäc huy ñoäng voán ñaàu tö, luaän vaên ñi saâu phaân tích vaø ñaùnh giaù thöïc traïng huy ñoäng voán ñaàu tö treân ñòa baøn Bình Thuaän giai ñoaïn 2001-2006. Ñaây laø giai ñoaïn quan troïng, giai ñoaïn maø tænh coù nhöõng böôùc khôûi saéc roõ reät trong phaùt trieån kinh teá-xaõ hoäi. Döïa theo muïc tieâu phaùt trieån vaø caùc chæ tieâu theo quy hoaïch phaùt trieån kinh teá-xaõ hoäi tænh Bình Thuaän ñeán naêm 2020, döï baùo nhu caàu voán ñaàu tö giai ñoaïn 2007-2020, luaän vaên ñeà xuaát caùc giaûi phaùp cuï theå, ñoàng boä vaø phuø hôïp vôùi ñieàu kieän thöïc teá cuûa tænh Bình Thuaän. 3. Phöông phaùp nghieân cöùu Luaän vaên chuû yeáu söû duïng phöông phaùp nghieân cöùu duy vaät bieän chöùng keát hôïp vôùi caùc phöông phaùp khaùc: caùch tieáp caän chuoãi thôøi gian ñeå tìm ra moái quan heä vaø ñaùnh giaù vai troø, taùc ñoäng cuûa voán ñoái vôùi söï phaùt trieån kinh teá-xaõ hoäi cuûa tænh; phöông phaùp toång hôïp, thoáng keâ, phaân tích, dieãn dòch quy naïp ñeå ñaùnh giaù nhaän xeùt hieän thöïc khaùch quan, ñöa ra caùc giaûi phaùp coù tính khaû thi, phuø hôïp thöïc tieãn trong vieäc giaûi quyeát caùc vaán ñeà ñaët ra. 4. Noäi dung Luaän vaên Ngoaøi phaàn môû ñaàu vaø keát luaän, luaän vaên goàm 3 phaàn: Chöông I: Cô sôû lyù luaän huy ñoäng voán cho ñaàu tö phaùt trieån kinh teá-xaõ hoäi. Chöông II: Thöïc traïng huy ñoäng voán cho ñaàu tö phaùt trieån kinh teá-xaõ hoäi tænh Bình Thuaän giai ñoaïn 2001-2006. Chöông III: Giaûi phaùp huy ñoäng voán cho ñaàu tö phaùt trieån kinh teá-xaõ hoäi tænh Bình Thuaän ñeán naêm 2020. 5 CHÖÔNG I CÔ SÔÛ LYÙ LUAÄN HUY ÑOÄNG VOÁN CHO ÑAÀU TÖ PHAÙT TRIEÅN KINH TEÁ-XAÕ HOÄI Trong lyù thuyeát cuõng nhö trong thöïc tieãn cuûa caùc quoác gia haøng traêm naêm qua ñeàu coù nhöõng mong muoán vaø hoaït ñoäng tìm kieám, xaùc laäp nhöõng caùch thöùc ñeå phaùt trieån nhanh, beàn vöõng neàn kinh teá, ñeàu coá gaéng xaùc laäp moâ hình phaùt trieån kinh teá phuø hôïp. Nhieàu quoác gia ñaõ thaønh coâng, vöôn leân trong ñieàu kieän taøi nguyeân thieân nhieân khoâng phong phuù. Moâ hình phaùt trieån kinh teá laø caùch thöùc dieãn ñaït nhöõng con ñöôøng, hình thaùi, noäi dung phaùt trieån kinh teá cuûa caùc quoác gia thoâng qua caùc bieán soá, caùc nhaân toá kinh teá trong quan heä chaët cheõ vôùi ñieàu kieän chính trò-xaõ hoäi. 1.1. Moâ hình phaùt trieån kinh teá Trong lòch söû phaùt trieån kinh teá, theá giôùi ñaõ xuaát hieän nhieàu moâ hình kinh teá. Moãi loaïi moâ hình ñeàu xuaát phaùt töø nhöõng quan ñieåm lyù luaän rieâng hoaëc laø söï vaän duïng toång hôïp nhieàu tröôøng phaùi lyù luaän khaùc nhau. 1.1.1. Moâ hình coå ñieån veà phaùt trieån kinh teá Lyù thuyeát coå ñieån veà phaùt trieån kinh teá ñöôïc hình thaønh caùch ñaây hôn 200 naêm. Adam Smith ñöôïc coi laø ngöôøi saùng laäp ra kinh teá hoïc, David Ricardo ñöôïc coi laø taùc giaû coå ñieån xuaát saéc nhaát. Lyù thuyeát coå ñieån coù nhöõng noäi dung coù lieân quan ñeán moâ hình phaùt trieån kinh teá caàn ñöôïc ñaëc bieät chuù yù: - Pheâ phaùn cheá ñoä phong kieán: maëc duø coù nhieàu haïn cheá nhöng phaùi troïng noâng ñaõ chæ ra raèng, ñeå phaùt trieån, caàn môû roäng quan heä beân ngoaøi khu vöïc noâng nghieäp, ñoàng thôøi phaûi thay ñoåi caáu truùc beân trong cuûa noâng nghieäp, chuyeån neàn saûn xuaát sang saûn xuaát haøng hoùa. - Trong khi phaân tích hoaït ñoäng cuûa thöông nhaân vaø thöông nghieäp, caùc nhaø kinh teá phaùi troïng thöông ñaõ ñaët neàn moùng cho neàn kinh teá haøng hoùa; chæ ra söï caàn thieát taát yeáu cuûa quaù trình töï do hoùa kinh teá vaø söï ñieàu tieát cuûa thò tröôøng. Lyù luaän veà thò tröôøng, veà söùc maïnh cuûa “baøn tay voâ hình” laø coáng hieán lôùn lao cho khoa hoïc kinh teá cuûa tröôøng phaùi coå ñieån. 6 - Theo caùc nhaø kinh teá coå ñieån, 3 nguoàn löïc tröïc tieáp taïo neân söï taêng tröôûng laø ñaát ñai, lao ñoäng vaø voán. Trong kinh teá, ba nhaân toá ñoù coù quan heä chaët cheõ vôùi nhau, trong ñoù yeáu toá ñaát ñai laø yeáu toá quan troïng nhaát. Töø söï phaân tích quan heä giöõa caùc nhaân toá treân vôùi söï phaùt trieån cuûa löông thöïc, lôïi nhuaän… caùc nhaø kinh teá coå ñieån cho raèng ñaát ñai laø giôùi haïn ñoái vôùi söï taêng tröôûng. Trong khi thöøa nhaän taùc duïng cuûa “baøn tay voâ hình” cuûa thò tröôøng, caùc nhaø kinh teá coå ñieån phuû nhaän vai troø cuûa chính phuû trong ñieàu tieát cung caàu cuûa neàn kinh teá. Thaäm chí, hoï cho raèng söï can thieäp cuûa chính phuû laø löïc caûn cuûa söï phaùt trieån kinh teá. - Böôùc ñaàu phaân tích caùc nhoùm xaõ hoäi, söï phaân chia lôïi nhuaän giöõa caùc nhoùm caên cöù vaøo vai troø sôû höõu caùc ñieàu kieän saûn xuaát. Hoï cho raèng caùc nhaø tö baûn thu lôïi nhuaän, ñòa chuû coù ñòa toâ vaø coâng nhaân nhaän tieàn coâng laø ñieàu hieån nhieân vì nhaø tö baûn laø chuû sôû höõu voán, ñòa chuû sôû höõu ñaát coøn ngöôøi laøm coâng thì laøm chuû söùc lao ñoäng cuûa mình. 1.1.2. Moâ hình phaùt trieån kinh teá cuûa C.Maùc Nhöõng quan ñieåm cuûa C.Maùc treân goùc ñoä kinh teá phaùt trieån lieân quan ñeán moâ hình phaùt trieån kinh teá: - Veà caùc nhaân toá taêng tröôûng kinh teá: Beân caïnh vieäc thöøa nhaän caùc nhaân toá ñaát ñai, lao ñoäng vaø voán nhö caùc nhaø kinh teá coå ñieån, C.Maùc phaùt trieån vaø khaúng ñònh vai troø ngaøy caøng to lôùn cuûa kyõ thuaät – coâng ngheä ñoái vôùi söï phaùt trieån. Vieäc nhaán maïnh vai troø cuûa coâng ngheä ñöôïc C.Maùc trình baøy moät caùch khoa hoïc trong khi lyù giaûi vieäc boùc loät giaù trò thaëng dö töông ñoái, caáu taïo kyõ thuaät, caáu taïo höõu cô cuûa tö baûn. Trong khi phaân tích nguoàn goác söï giaøu coù cuûa chuû nghóa tö baûn, C.Maùc khaúng ñònh vai troø quyeát ñònh cuûa lao ñoäng. - Quan heä cung caàu vaø vai troø cuûa chính phuû: C.Maùc ñaõ ñaët neàn taûng böôùc ñaàu cho vieäc phaùt trieån söï vaän ñoäng cung caàu vaø vai troø cuûa chính phuû trong ñieàu tieát cung – caàu cuûa neàn kinh teá. - Caùc noäi dung cuûa quan heä saûn xuaát vaø quan heä giöõa chuùng: Vaán ñeà vöøa coå ñieån vöøa hieän ñaïi trong kinh teá noùi chung vaø trong kinh teá phaùt trieån noùi rieâng laø vaán ñeà quan heä saûn xuaát. Trong caùc taùc phaåm cuûa mình, C.Maùc chæ roõ quan heä saûn xuaát xaõ hoäi goàm ba noäi dung: chieám höõu tö lieäu saûn xuaát, quan heä giöõa caùc giai caáp, caùc nhoùm ngöôøi trong saûn xuaát vaø quan heä phaân phoái. Trong khi phaùt trieån quan heä bieän chöùng giöõa caùc noäi dung treân, C.Maùc nhaán maïnh vai troø quyeát ñònh cuûa quan heä sôû höõu. C.Maùc ñi ñeán khaúng ñònh maâu thuaãn cô baûn cuûa 7 - Phaân tích taùi saûn xuaát xaõ hoäi vaø nhöõng ñieàu kieän ñeå môû roäng saûn xuaát: Cuøng vôùi vieäc phaân tích caùc nhaân toá taêng tröôûng neàn kinh teá tö baûn chuû nghóa, C.Maùc ñaõ chæ roõ raèng neàn kinh teá muoán taêng tröôûng khoâng theå döøng laïi ôû taùi saûn xuaát giaûn ñôn maø phaûi thöïc hieän taùi saûn xuaát môû roäng. Muoán taùi saûn xuaát taát yeáu phaûi ñaàu tö phuï theâm. Nhö vaäy, theo C.Maùc, muoán taêng ñaàu ra cuûa neàn kinh teá, thöôøng phaûi taêng ñaàu vaøo voán vaø caùc yeáu toá saûn xuaát. C.Maùc coøn cho raèng, quaù trình saûn xuaát xaõ hoäi cuõng chính laø quaù trình taùi saûn xuaát ra quan heä saûn xuaát, caùc ñieàu kieän saûn xuaát vaø saûn phaåm. Coù theå noùi nhöõng keát luaän cuûa C.Maùc veà taùi saûn xuaát coù yù nghóa phoå bieán cho vieäc giaûi quyeát taêng tröôûng phaùt trieån kinh teá cuûa moïi phöông thöùc saûn xuaát. 1.1.3. Moâ hình taân coå ñieån veà phaùt trieån kinh teá Beân caïnh moät soá quan nieäm veà phaùt trieån kinh teá töông ñoàng vôùi tröôøng phaùi coå ñieån, moâ hình taân coå ñieån veà phaùt trieån kinh teá coù moät soá quan nieäm môùi: - Nhaán maïnh vai troø ñaëc bieät quan troïng cuûa voán, cho raèng trong quan heä giöõa nguoàn löïc voán, lao ñoäng vôùi taêng tröôûng coù theå coù ba tình huoáng: Söï gia taêng voán phuø hôïp söï gia taêng lao ñoäng, aùp duïng coâng ngheä söû duïng nhieàu lao ñoäng vaø söû duïng voán thay theá lao ñoäng. Treân cô sôû ñoù, phaân ñònh phaïm truø phaùt trieån kinh teá theo chieàu roäng vaø phaùt trieån kinh teá theo chieàu saâu. Cuõng töø ñoù nhaán maïnh vai troø ñaëc bieät quan troïng cuûa kyõ thuaät – coâng ngheä trong taêng tröôûng. - Ñöa ra khaùi nieäm haøm saûn xuaát (haøm Cobb – Douglas) ñeå chæ quan heä giöõa gia taêng saûn phaåm – ñaàu ra vôùi gia taêng cuûa voán, lao ñoäng, taøi nguyeân, khoa hoïc coâng ngheä – ñaàu vaøo. 1.1.4. Moâ hình phaùt trieån kinh teá theo kinh teá hoïc hieän ñaïi Kinh teá hoïc hieän ñaïi xuaát hieän nhieàu lyù luaän, tröôøng phaùi lieân quan ñeán moâ hình phaùt trieån kinh teá. - Nhöõng quan nieäm chuû yeáu cuûa J.M.Keynes veà kinh teá phaùt trieån: Nhaán maïnh vai troø cuûa toång caàu trong vieäc xaùc ñònh saûn löôïng cuûa neàn kinh teá. Sau khi phaân tích caùc xu höôùng bieán ñoåi cuûa tieâu duøng, tieát kieäm, ñaàu tö 8 Nhöõng khuyeán nghò cuûa J.M.Keynes veà chính saùch taøi khoùa coù yù nghóa lyù luaän vaø thöïc tieãn raát saâu saéc. Moâ hình taêng tröôûng cuûa Harrod – Domar Trình baøy quan heä chaët cheõ giöõa heä soá gia taêng ñaàu ra (saûn löôïng) vaø gia taêng voán ñaàu tö, Harrod vaø Domar ñöa ra keát luaän raèng chính voán ñaàu tö laø yeáu toá cô baûn cuûa taêng tröôûng; tieát kieäm cuûa caùc coâng ty vaø daân cö laø nguoàn goác cuûa ñaàu tö. Ñeå phaûn aùnh töông quan giöõa voán vaø ñaàu ra, caùc nhaø nghieân cöùu treân ñöa ra phaïm truø heä soá ICOR (Incremental Capital – Output Ratio). Heä soá ICOR, töông quan giöõa voán vôùi ñaàu ra, ñöôïc söû duïng roäng raõi ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån nhaèm xem xeùt quan heä giöõa taêng tröôûng vaø nhu caàu veà voán ñaàu tö. Heä soá ICOR laø chæ tieâu ñaùnh giaù hieäu quaû ñaàu tö cuûa moät quoác gia hay moät ngaønh, cho thaáy caàn theâm bao nhieâu ñoàng cho ñaàu tö ñeå taêng theâm moät ñôn vò saûn löôïng. Theo phöông trình Harrod-Domar: Voán ñaàu tö ICOR = GDP Suy ra: Voán ñaàu tö Möùc taêng GDP = ICOR Coâng thöùc treân cho thaáy moái töông quan tæ leä nghòch giöõa heä soá ICOR vaø toác ñoä taêng tröôûng kinh teá. Vôùi tæ leä ñaàu tö/GDP gioáng nhau, nöôùc naøo coù heä soá ICOR thaáp hôn thì seõ taïo ra moät toác ñoä taêng tröôûng kinh teá cao hôn. Soá lieäu thöïc teá töø caùc nöôùc cho thaáy söï khaùc bieät trong heä soá ICOR giöõa caùc nöôùc ñoùng vai troø lôùn trong vieäc giaûi thích söï khaùc bieät veà toác ñoä taêng tröôûng giöõa caùc nöôùc. Nhö vaäy heä soá ICOR caøng thaáp thì chöùng toû laø ñaàu tö caøng hieäu quaû. Heä soá ICOR thaáp hôn coù nghóa laø caàn moät tæ leä ñaàu tö GDP thaáp hôn ñeå duy trì cuøng moät toác ñoä taêng tröôûng. Tuy nhieân, theo quy luaät veà lôïi töùc bieân giaûm daàn (diminishing marginal return of capital) neân khi neàn kinh teá caøng phaùt trieån (GDP/ñaàu ngöôøi taêng leân) thì heä soá ICOR seõ gia taêng, luùc naøy tieàn löông seõ taêng cao. Neàn kinh teá caàn moät tæ leä ñaàu tö/GDP cao hôn ñeå duy trì cuøng moät toác ñoä taêng tröôûng. Trong noäi boä neàn kinh teá, vieäc so saùnh heä soá ICOR giöõa caùc ngaønh seõ thaáy ñöôïc ngaønh naøo coù hieäu quaû ñaàu tö cao hôn. 9 Moâ hình Harrod – Domar cho thaáy söï taêng tröôûng laø keát quaû töông taùc giöõa tieát kieäm vaø ñaàu tö laø ñoäng löïc cô baûn cuûa söï phaùt trieån kinh teá. Ñaàu tö sinh ra lôïi nhuaän vaø gia taêng khaû naêng saûn xuaát cuûa neàn kinh teá. Ñoái vôùi caùc nöôùc ñang phaùt trieån khi öùng duïng moâ hình naøy gaëp trôû ngaïi ñaàu tö laø vaán ñeà voán, vaán ñeà tieát kieäm vaø ñaàu tö. Ñeå coù voán ñaàu tö caùc nöôùc ñang phaùt trieån phaûi hy sinh vieäc tieâu duøng, phaûi taêng thueá. Song do haàu heát caùc nöôùc ñang phaùt trieån laø nhöõng quoác gia ngheøo neân giaûi phaùp naøy khoâng mang laïi keát quaû cao. Cho neân phaûi tìm voán baèng ngoaïi vieän, baèng ñaàu tö töø nöôùc ngoaøi. Nhöng ngoaïi vieän vaø ñaàu tö cuõng khoâng deã daøng theo mong muoán cuûa caùc nöôùc ñang phaùt trieån. - Kinh teá hoïc hieän ñaïi ñaõ taäp trung nghieân cöùu vaán ñeà taêng tröôûng kinh teá. Ñeå coù taêng tröôûng vaø phaùt trieån caùc nhaø kinh teá hoïc hieän ñaïi ñaõ phaân tích baûn chaát taêng tröôûng, söï caàn thieát khaùch quan cuûa noù, phöông phaùp ñaùnh giaù, nhaát laø ñi saâu phaân tích caùc nhaân toá aûnh höôûng ñeán taêng tröôûng. ÔÛ ñaây xuaát hieän haøng loaït nhöõng vaán ñeà môùi maø kinh teá hoïc ñaõ vaø ñang giaûi quyeát: + Quan heä kinh teá giöõa hai khu vöïc truyeàn thoáng cuûa neàn kinh teá laø noâng nghieäp vôùi coâng nghieäp. + Xu höôùng bieán ñoåi cuûa cô caáu lao ñoäng vaø cô caáu neàn kinh teá. + Lôïi theá so saùnh trong quan heä ngoaïi thöông. + Quan heä giöõa vaán ñeà sôû höõu tö lieäu saûn xuaát vôùi quaûn lyù vaø phaân phoái saûn phaåm trong hoaït ñoäng kinh teá. + Quan heä giöõa taêng tröôûng kinh teá vôùi vieäc söû duïng taøi nguyeân, baûo veä moâi tröôøng sinh thaùi; quan heä giöõa taêng tröôûng kinh teá vôùi caùc vaán ñeà xaõ hoäi vaø lôïi ích con ngöôøi. Kinh teá hoïc hieän ñaïi ñaëc bieät löu yù nhöõng khuyeát taät cuûa kinh teá thò tröôøng vaø caùch khaéc phuïc. Nhöõng naêm gaàn ñaây xuaát hieän nhöõng nghieân cöùu veà phaùt trieån beàn vöõng vôùi hai yeâu caàu cô baûn: beàn vöõng veà taøi nguyeân, moâi tröôøng vaø beàn vöõng veà xaõ hoäi. Caùc nhaø kinh teá hoïc, caùc toå chöùc quoác teá quan taâm nhieàu ñeán nhaân toá con ngöôøi, baûn chaát nhaân vaên, coâng baèng xaõ hoäi, hoøa nhaäp coäng ñoàng… Vì theá, neáu nhö tröôùc ñaây khi ñaùnh giaù trình ñoä phaùt trieån kinh teá cuûa moãi quoác gia chæ döïa vaøo toång thu nhaäp vaø möùc thu nhaäp theo ñaàu ngöôøi thì ngaøy nay coù quan nieäm toaøn dieän hôn. Ñaùnh giaù trình ñoä phaùt trieån cuûa moät quoác gia caàn phaûi xem xeùt theâm trình ñoä vaên hoùa, tuoåi thoï… toùm laïi laø caùc chæ soá phaùt trieån con ngöôøi. 10 1.1.5. Söï vaän duïng vaøo vieäc xaùc ñònh ñöôøng loái phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi ôû Vieät Nam 1.1.5.1. Nhöõng ñieåm chung cuûa caùc moâ hình phaùt trieån kinh teá trong lòch söû vaø hieän ñaïi Trong lòch söû vaø hieän taïi coù nhieàu moâ hình kinh teá, moãi moâ hình coù nhöõng ñaëc tröng rieâng vaø ñeàu xuaát hieän treân nhöõng neàn taûng nhaát ñònh. Tuy vaäy coù theå thaáy nhöõng neùt phoå bieán maø caùc moâ hình ñeàu ñeà caäp laø: Phaân tích caùc nguoàn löïc phaùt trieån kinh teá Neáu nhö moâ hình phaùt trieån kinh teá coå ñieån chæ thöøa nhaän ba nguoàn löïc chuû yeáu laø lao ñoäng, ruoäng ñaát vaø voán thì hoïc thuyeát kinh teá cuûa Caùc Maùc vaø caùc nhaø kinh teá hoïc hieän ñaïi ñeàu khaúng ñònh coù 4 nguoàn löïc: taøi nguyeân thieân nhieân (trong ñoù coù ñaát ñai), voán, khoa hoïc – coâng ngheä vaø lao ñoäng cuûa con ngöôøi. Hôn nöõa, caùc nhaø kinh teá hoïc coøn phaân tích töøng nguoàn löïc trong heä thoáng. Neáu nhö thôøi kyø ñaàu, vai troø taøi nguyeân ñöôïc nhaán maïnh thì ôû thôøi kyø hieän ñaïi laïi nhaán maïnh vai troø cuûa khoa hoïc – coâng ngheä vaø con ngöôøi. Hôn nöõa, kinh teá hoïc coøn phaân tích caùc bieän phaùp, cô cheá ñeå môû roäng, taùi taïo, phaùt trieån vaø söû duïng caùc nguoàn löïc. Nhieàu vaán ñeà cuûa nguoàn löïc ñöôïc kinh teá hoïc hieän ñaïi ñaëc bieät quan taâm nhö vaán ñeà sôû höõu caùc nguoàn löïc, ñoäng löïc khai thaùc caùc nguoàn löïc, söï keát hôïp giöõa töøng quoác gia vôùi caùc quoác gia khaùc trong vieäc taïo ra vaø söû duïng lôïi theá ngoaïi thöông. Quaù trình coù tính quy luaät chuyeån neàn kinh teá sang saûn xuaát haøng hoùa Coù theå noùi, vieäc chuyeån sang saûn xuaát haøng hoùa laø caùi moác lòch söû vaø taát yeáu lòch söû cuûa phaùt trieån kinh teá. Vieäc chuyeån sang saûn xuaát haøng hoùa, vöøa döïa treân cô sôû nhöõng tieàn ñeà kinh teá – xaõ hoäi nhaát ñònh, vöøa laø nhaân toá thuùc ñaåy caûi bieán haøng loaït caùc quan heä kinh teá – xaõ hoäi. Vaø vieäc thöøa nhaän neàn kinh teá haøng hoùa ñoøi hoûi phaûi giaûi quyeát haøng loaït vaán ñeà vó moâ vaø vi moâ cuûa neàn kinh teá. Thaäm chí, phaûi giaûi quyeát nhieàu vaán ñeà ngoaøi quoác gia vôùi tö caùch theá giôùi laø moät thò tröôøng. Giaûi quyeát quan heä giöõa thò tröôøng vaø quaûn lyù nhaø nöôùc Nhaän thöùc töøng noäi dung treân vaø quan heä giöõa chuùng laø keát quaû laâu daøi cuûa caùc lyù thuyeát kinh teá. Neáu nhö caùc nhaø kinh teá hoïc coù ñieån chæ thöøa nhaän vai troø cuûa neàn kinh teá thò tröôøng, thì caùc nhaø kinh teá taân coå ñieån vaø hieän ñaïi – trong khi khoâng phuû nhaän vai troø cuûa thò tröôøng – ñaõ khaúng ñònh vai troø taát yeáu cuûa nhaø nöôùc trong 11 moâ hình phaùt trieån kinh teá. Kinh nghieäm lòch söû ñaõ cho thaáy, ôû nhöõng nôi, trong nhöõng thôøi kyø chæ thöøa nhaän moät trong hai nhaân toá treân ñeàu khoâng ñaït ñöôïc keát quaû mong muoán. Neáu loaïi tröø tính chaát giai caáp cuûa nhaø nöôùc thì moâ hình phaùt trieån kinh teá hoãn hôïp – keát hôïp thò tröôøng vôùi nhaø nöôùc - laø moâ hình chung cho moïi quoác gia trong ñieàu kieän hieän ñaïi. Thöøa nhaän vai troø ngaøy caøng taêng cuûa khoa hoïc - coâng ngheä Ngaøy nay khoa hoïc – coâng ngheä ñaõ trôû thaønh löïc löôïng saûn xuaát tröïc tieáp, chi phoái moïi maët cuûa ñôøi soáng kinh teá – xaõ hoäi. Moãi quoác gia muoán phaùt trieån, phaûi nghieân cöùu, öùng duïng maïnh meõ nhöõng thaønh töïu khoa hoïc – coâng ngheä vaøo hoaït ñoäng kinh teá. Vieäc quoác teá hoùa ñôøi soáng, vieäc môû roäng quan heä kinh teá cuûa caùc quoác gia ñang phaùt trieån ñeàu xuaát phaùt töø vai troø vaø trình ñoä phaùt trieån khoa hoïc – coâng ngheä. Muoán phaùt trieån vaø söû duïng toát khoa hoïc – coâng ngheä taát yeáu phaûi naâng cao trình ñoä daân trí, phaùt trieån giaùo duïc – ñaøo taïo, tìm nguoàn voán ñaàu tö…. Khaúng ñònh vai troø cuûa khoa hoïc - coâng ngheä cuõng töùc laø khaúng ñònh vai troø cuûa quaù trình CNH-HÑH trong moâ hình phaùt trieån cuûa moãi quoác gia. Söï hoøa nhaäp neàn kinh teá cuûa moãi quoác gia vaøo neàn kinh teá theá giôùi Ñaây laø xu höôùng coù tính quy luaät maø caùc nhaø kinh teá hoïc hieän ñaïi ñeàu khaúng ñònh. Phaïm truø kinh teá môû ñöôïc nghieân cöùu nhaèm chæ ra söï caàn thieát vaø khaû naêng cho caùc quoác gia ñang phaùt trieån hoøa nhaäp vaøo thò tröôøng quoác teá. Söï xuaát hieän lyù thuyeát veà söï hoøa nhaäp cuûa theá giôùi thöù ba trong trao ñoåi quoác teá ñaõ giuùp caùc nhaø khoa hoïc kinh teá ñi saâu nghieân cöùu vieäc khai thaùc lôïi theá so saùnh … Thöïc hieän moâ hình kinh teá môû laø taát yeáu khaùch quan trong moâ hình phaùt trieån kinh teá hieän ñaïi. Nhöõng khía caïnh chính trò – xaõ hoäi cuûa caùc moâ hình phaùt trieån kinh teá Khi thöøa nhaän vai troø cuûa caùc nhaân toá chính trò trong moâ hình phaùt trieån kinh teá cuõng coù nghóa laø thöøa nhaän söï khaùc nhau giöõa caùc moâ hình veà giaûi quyeát vaán ñeà sôû höõu, muïc ñích ñieàu tieát cuûa nhaø nöôùc, cô caáu phaân phoái, söï quan taâm ñeán taàng lôùp ngheøo, chòu nhieàu thua thieät cuûa coäng ñoàng… Thöøa nhaän khía caïnh chính trò–xaõ hoäi coù nghóa laø phaûi giaûi quyeát vaán ñeà coát töû cuûa phaùt trieån kinh teá laø phuïc vuï cho ai, keát hôïp nhö theá naøo giöõa taêng tröôûng kinh teá vôùi caùc vaán ñeà xaõ hoäi ôû töøng giai ñoaïn phaùt trieån vaø trong suoát quaù trình phaùt trieån kinh teá. Duø muoán hay khoâng, caùc lyù thuyeát veà moâ hình phaùt trieån kinh teá ñeàu khoâng theå phuû nhaän, khoâng theå laûng traùnh khía caïnh chính trò–xaõ hoäi cuûa moâ hình phaùt trieån kinh teá. 12 1.1.5.2. Vaän duïng vaøo vieäc xaùc ñònh ñöôøng loái phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi ôû Vieät Nam Sau hôn 20 naêm thöïc hieän ñöôøng loái ñoåi môùi, chuùng ta ñaõ tích luõy ñöôïc nhieàu kinh nghieäm quyù baùu. Quaù trình laõnh ñaïo vaø quaûn lyù kinh teá trong hôn 20 naêm qua laø quaù trình tìm toøi, töï nhaän thöùc vaø töï ñoåi môùi. Trong quaù trình phaùt trieån, chuùng ta ñaõ nghieân cöùu tieáp thu nhöõng kinh nghieäm quoác teá, luoân ñaët vaán ñeà phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi nöôùc nhaø trong nhöõng nhaân toá, xu theá chung cuûa thôøi ñaïi. Coù theå tieáp caän ñöôøng loái phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi nöôùc ta theo nhöõng neùt chuû yeáu sau: Neàn kinh teá nöôùc ta laø neàn kinh teá phaùt trieån theo ñònh höôùng XHCN Lyù luaän vaø thöïc tieãn khaúng ñònh quan heä bieän chöùng giöõa kinh teá vôùi chính trò – xaõ hoäi. Khaúng ñònh ñònh höôùng XHCN cuûa moâ hình phaùt trieån kinh teá coù nghóa laø khaúng ñònh muïc tieâu phaùt trieån kinh teá. Trong quaûn lyù, moät nguyeân lyù ñöôïc thöøa nhaän laø khi xaùc ñònh muïc tieâu ñuùng thì muïc tieâu trôû thaønh ñoäng löïc. Muïc tieâu xaây döïng nöôùc Vieät Nam “daân giaøu, nöôùc maïnh, xaõ hoäi coâng baèng, daân chuû, vaên minh, xaây döïng thaønh coâng CNXH”; ñònh höôùng XHCN chi phoái xöû lyù moái quan heä giöõa taêng tröôûng vaø phaùt trieån kinh teá, giöõa taêng tröôûng kinh teá vaø caùc vaán ñeà xaõ hoäi, khoâng chôø kinh teá phaùt trieån cao roài môùi giaûi quyeát vaán ñeà xaõ hoäi, maø ngay trong töøng böôùc vaø suoát quaù trình phaùt trieån, taêng tröôûng kinh teá kinh teá phaûi luoân luoân gaén lieàn vôùi tieán boä vaø coâng baèng xaõ hoäi. Huy ñoäng toái ña vaø söû duïng coù hieäu quaû caùc nguoàn löïc trong ñoù coù nhaân toá con ngöôøi laø trung taâm Cuõng nhö caùc quoác gia khaùc, nöôùc ta phaùt trieån kinh teá döïa treân cô sôû boán nguoàn löïc: taøi nguyeân thieân nhieân, lao ñoäng, voán, khoa hoïc - coâng ngheä. Trong ñoù nhaân toá con ngöôøi laø trung taâm, phaùt trieån kinh teá laø vì con ngöôøi vaø do con ngöôøi. Xuaát phaùt töø nhaän thöùc con ngöôøi vöøa laø muïc tieâu vöøa laø ñoäng löïc cuûa neàn kinh teá, trong nhöõng naêm ñoåi môùi, nhaø nöôùc ta vöøa laø chaêm lo ñaøo taïo con ngöôøi, huy ñoäng naêng löïc cuûa hoï vaøo hoaït ñoäng kinh teá, vöøa töøng böôùc naâng cao ñôøi soáng vaät chaát, tinh thaàn vaø söï phaùt trieån toaøn dieän cuûa nguoàn lao ñoäng. Khoa hoïc – coâng ngheä, voán laø nhöõng nhaân toá quan troïng quyeát ñònh taêng tröôûng vaø hieäu quaû phaùt trieån kinh teá. Ñeå taêng qui moâ voán ñaàu tö vaø khoa hoïc coâng ngheä, nhaø nöôùc ta chuû tröông khai thaùc toái ña caùc khaû naêng trong nöôùc vaø quoác teá. Thöïc hieän chuyeån dòch cô caáu kinh teá, chuyeån neàn kinh teá sang giai ñoaïn coâng nghieäp hoùa vaø hieän ñaïi hoùa 13 Xaùc laäp cô caáu kinh teá, trong ñoù cô caáu caùc thaønh phaàn kinh teá, laø vieäc ñaõ laøm nhieàu thaäp kyû qua. Trong nhöõng naêm ñoåi môùi, nhôø taäp trung söùc phaùt trieån noâng nghieäp, khuyeán khích phaùt trieån caùc thaønh phaàn kinh teá, neàn kinh teá ñaõ coù böôùc taêng tröôûng vaø phaùt trieån vöôït baäc. Trong nhöõng naêm tôùi, caàn tieáp tuïc phaùt trieån neàn kinh teá nhieàu thaønh phaàn treân cô sôû nhaán maïnh söï caàn thieát phaûi chaêm lo ñoåi môùi vaø phaùt trieån kinh teá nhaø nöôùc vaø kinh teá hôïp taùc, laøm cho kinh teá nhaø nöôùc thöïc söï laøm aên coù hieäu quaû, phaùt huy toát vai troø chuû ñaïo, cuøng vôùi kinh teá hôïp taùc phaán ñaáu daàn daàn trôû thaønh neàn taûng cuûa neàn kinh teá quoác daân; thöïc hieän quaù trình chuyeån dòch cô caáu kinh teá theo höôùng coâng nghieäp hoùa, taêng nhanh tyû leä coâng nghieäp vaø dòch vuï trong toång saûn phaåm quoác daân. Ñoàng thôøi phaùt trieån hôïp lyù kinh teá theo vuøng laõnh thoå. Thöïc hieän cô cheá thò tröôøng coù söï quaûn lyù cuûa nhaø nöôùc Coù theå noùi, moät trong nhöõng nguyeân nhaân thaønh coâng cuûa neàn kinh teá nöôùc ta trong nhöõng naêm ñoåi môùi laø thöïc hieän chuyeån neàn kinh teá sang phöông thöùc saûn xuaát haøng hoùa. Thöøa nhaän caùc quy luaät kinh teá cuûa saûn xuaát haøng hoùa. Trong khi söû duïng cô cheá thò tröôøng, chuû tröông naâng cao hieäu löïc quaûn lyù nhaø nöôùc. ÔÛ moãi thôøi kyø phaùt trieån phaûi coù nhöõng phöông thöùc keát hôïp haøi hoøa giöõa quaûn lyù nhaø nöôùc vaø söû duïng cô cheá thò tröôøng. Trong nhöõng naêm tieáp theo cuûa chieán löôïc phaùt trieån, nöôùc ta chuû tröông tieáp tuïc taïo laäp heä thoáng thò tröôøng, taïo ra nhöõng tieàn ñeà cho neàn kinh teá thò tröôøng hình thaønh ñoàng boä vaø vaän haønh thoâng suoát. Ñoàng thôøi, tieáp tuïc ñoåi môùi quaûn lyù nhaø nöôùc veà kinh teá ñeå neàn kinh teá phaùt trieån ñuùng höôùng, thoûa maõn caùc muïc tieâu kinh teá, chính trò vaø xaõ hoäi trong moâ hình phaùt trieån kinh teá. Thöïc hieän chieán löôïc kinh teá môû, hoøa nhaäp neàn kinh teá nöôùc ta vaøo neàn kinh teá quoác teá Nhöõng baøi hoïc, caû thaønh coâng vaø thaát baïi, trong phaùt trieån kinh teá chöùng minh taàm quan troïng ñaëc bieät cuûa chieán löôïc kinh teá môû. Trong töông lai, nöôùc ta seõ thöïc hieän chieán löôïc höôùng veà xuaát khaåu keát hôïp vôùi thay theá nhaäp khaåu ôû giai ñoaïn cao. Cuøng vôùi quan heä ñoái ngoaïi noùi chung, nöôùc ta chuû tröông ña phöông hoùa, ña daïng caùc quan heä kinh teá quoác teá. Ñieàu maø Vieät Nam ñang quan taâm laø laøm theá naøo ñeå söû duïng ñöôïc nhöõng khaû naêng quoác teá treân cô sôû taêng cöôøng caùc tieàm löïc beân trong cuûa neàn kinh teá. Neáu khoâng thì vieäc hoøa nhaäp seõ coù nguy cô bieán nöôùc ta thaønh nôi tieáp nhaän coâng ngheä laïc haäu, hoaëc bieán neàn kinh teá phuï thuoäc vaøo nöôùc ngoaøi. Treân ñaây laø moät soá ñaëc tröng chính cuûa ñöôøng loái phaùt trieån phaùt trieån kinh teá-xaõ hoäi Vieät Nam ñaõ vaø ñang hình thaønh. Ñaây khoâng nhöõng laø keát quaû nghieân 14 cöùu lyù luaän maø coøn laø quaù trình theå nghieäm, toång keát töø thöïc tieãn. Nöôùc ta ñang coù nhieàu thôøi cô nhöng cuõng ñang ñöùng tröôùc nhöõng thaùch thöùc nhaát ñònh. Ñöôøng loái phaùt trieån kinh teá-xaõ hoäi nöôùc ta phaûi ñöôïc töøng böôùc ñieàu chænh, boå sung cho phuø hôïp. Tuy vaäy, duø ñöôøng loái phaùt trieån kinh teá-xaõ hoäi ñöôïc xaùc ñònh ñuùng nhöng neáu thieáu chieán löôïc, heä thoáng quaûn lyù phuø hôïp thì cuõng khoâng theå bieán thaønh hieän thöïc. 1.2. Voán vaø caùc hình thöùc huy ñoäng voán cho ñaàu tö phaùt trieån 1.2.1. Khaùi nieäm veà voán ñaàu tö vaø caùc hình thöùc ñaàu tö Khaùi nieäm veà voán ñaàu tö: Taøi saûn cuûa moät quoác gia bao goàm taøi nguyeân thieân nhieân, taøi saûn ñöôïc saûn xuaát ra vaø tích luyõ laïi trong suoát quaù trình hình thaønh vaø phaùt trieån, nguoàn nhaân löïc vaø tri thöùc. Quaù trình phaùt trieån cuûa moãi nöôùc luoân ñaët ra yeâu caàu phaûi taïo ra taøi saûn môùi nhaèm buø ñaép nhöõng taøi saûn tieâu hao trong quaù trình söû duïng, ñoàng thôøi khoâng ngöøng taêng theâm khoái löôïng taøi saûn quoác gia. Ñeå taïo ra taøi saûn môùi phaûi ñaàu tö nhöõng yeáu toá caàn thieát cho hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh nhö coâng cuï, maùy moùc, nguyeân vaät lieäu, lao ñoäng, coâng ngheä… taát caû caùc yeáu toá ñoù ñöôïc xem laø nguoàn voán ñaàu tö ñeå taïo ra thu nhaäp, taøi saûn cho quoác gia. Voán ñaàu tö hieåu theo nghiaõ roäng laø toaøn boä nguoàn löïc ñöa vaøo hoaït ñoäng cuûa neàn kinh teá - xaõ hoäi, goàm maùy moùc thieát bò, nhaø xöôûng, lao ñoäng, taøi nguyeân, ñaát ñai, khoa hoïc coâng ngheä ... Voán hieåu theo nghiaõ heïp laø nguoàn löïc ñöôïc theå hieän baèng tieàn cuûa moãi caù nhaân, doanh nghieäp vaø cuûa quoác gia. Caùc hình thöùc ñaàu tö: Hoaït ñoäng ñaàu tö laø vieäc söû duïng voán ñeå phuïc hoài vaø taïo ra naêng löïc saûn xuaát kinh doanh môùi. Ñoù laø quaù trình chuyeån hoaù voán thaønh caùc yeáu toá phuïc vuï cho quaù trình saûn xuaát ra haøng hoaù vaø dòch vuï ñeå laøm taêng taøi saûn quoác gia. Hoaït ñoäng ñaàu tö thöôøng ñöôïc tieán haønh döôùi hai hình thöùc: Ñaàu tö tröïc tieáp laø hoaït ñoäng ñaàu tö maø ngöôøi coù voán tham gia tröïc tieáp vaøo quaù trình hoaït ñoäng vaø quaûn lyù ñaàu tö, hoï bieát ñöôïc muïc tieâu ñaàu tö cuõng nhö phöông thöùc hoaït ñoäng cuûa caùc loïai voán maø hoï boû ra. Hoaït ñoäng ñaàu tö naøy coù theå ñöôïc thöïc hieän döôùi caùc daïng: hôïp ñoàng, lieân doanh, coâng ty coå phaàn, coâng ty traùch nhieäm höõu haïn. 15 Ñaàu tö giaùn tieáp laø hình thöùc boû voán vaøo hoaït ñoäng kinh teá nhaèm ñem laïi hieäu quaû cho baûn thaân ngöôøi coù voán cuõng nhö cho xaõ hoäi, nhöng ngöôøi coù voán khoâng tröïc tieáp tham gia quaûn lyù hoaït ñoäng ñaàu tö. Ñaàu tö giaùn tieáp thöôøng ñöôïc thöïc hieän döôùi daïng: coå phieáu, tín phieáu… Hình thöùc ñaàu tö naøy thöôøng ít gaëp ruûi ro hôn so vôùi ñaàu tö tröïc tieáp. 1.2.2. Nhu caàu voán ñaàu tö Caùc quoác gia ñang phaùt trieån, trong quaù trình phaùt trieån kinh teá-xaõ hoäi nhu caàu voán ñaàu tö raát lôùn. - Nhu caàu ñaàu tö xaây döïng vaø phaùt trieån cô sôû haï taàng: Haï taàng laø cô sôû neàn moùng ñaàu tieân. ÔÛ caùc nöôùc ñang phaùt trieån do trình ñoä phaùt trieån thaáp neân caùc cô sôû haï taàng nhö heä thoáng giao thoâng, heä thoáng caáp nöôùc, beán caûng, saân bay, böu chính vieãn thoâng … coøn yeáu keùm. Söï yeáu keùm veà cô sôû haï taàng aûnh höôûng ñeán söï phaùt trieån kinh teá-xaõ hoäi. Nhu caàu voán ñaàu tö cho vieäc xaây döïng cô sôû haï taàng raát lôùn, trong khi caùc nöôùc ñang phaùt trieån laïi trong tình traïng ngheøo, thieáu voán. - Nhu caàu ñaàu tö cho giaùo duïc, ñaøo taïo: Qua kinh nghieäm phaùt trieån kinh teá cuûa caùc nöôùc phaùt trieån cho thaáy, nhöõng nöôùc thaønh coâng noåi baät trong phaùt trieån kinh teá laø nhöõng nöôùc chuù troïng ñaàu tö cho giaùo duïc ñaøo taïo. Coù theå noùi giaùo duïc ñaøo taïo laø moät daïng quan troïng nhaát cuûa söï phaùt trieån tieàm naêng con ngöôøi. Söï phaùt trieån tieàm naêng con ngöôøi coù aûnh höôûng quan troïng ñeán söï phaùt trieån kinh teá. Caùc nöôùc haàu heát thöôøng daønh moät phaàn raát lôùn töø NSNN ñeå chi cho giaùo duïc ñaøo taïo. Cuøng vôùi söï ñaàu tö cuûa Chính phuû, caùc nöôùc coøn cho pheùp huy ñoäng theâm caùc nguoàn ñaàu tö khaùc cuûa tö nhaân, vieän trôï, caùc toå chöùc phi chính phuû… ñeå phaùt trieån giaùo duïc vaø ñaøo taïo. - Nhu caàu ñaàu tö cho tieán boä kyõ thuaät, khoa hoïc - coâng ngheä: Khoa hoïc - coâng ngheä ñoùng vai troø neàn taûng, ñoäng löïc trong quaù trình CNH-HÑH. Vieäc ñaàu tö voán cho khoa hoïc - coâng ngheä seõ taïo ra cô sôû vaät chaát kyõ thuaät cho söï phaùt trieån nhanh vaø beàn vöõng. Phaùt trieån khoa hoïc - coâng ngheä laø moät hoaït ñoäng ñoøi hoûi phaûi ñaàu tö lôùn, laâu daøi, phaûi coù ñuû voán vaø phaûi chaáp nhaän ruûi ro trong quaù trình nghieân cöùu, aùp duïng. - Nhu caàu ñaàu tö voán cho saûn xuaát kinh doanh cuûa caùc doanh nghieäp thuoäc caùc thaønh phaàn kinh teá: 16 Ñaàu tö cuûa caùc doanh nghieäp seõ goùp phaàn quan troïng vaøo vieäc cung caáp haøng hoaù vaø dòch vuï cho xaõ hoäi, taïo nguoàn thu cho ngaân saùch, taïo coâng aên vieäc laøm. Trong saûn xuaát kinh doanh caùc doanh nghieäp thöôøng xuyeân ñaàu tö theâm xaây döïng nhaø xöôûng vaø trang thieát bò, maùy moùc coâng ngheä môùi ñeå naém laáy nhöõng cô hoäi coù lôïi môû roäng saûn xuaát. Ñeå ñaït ñöôïc caùc muïc tieâu phaùt trieån kinh teá, caùc nöôùc raát coi troïng vieäc thu huùt voán ñaàu tö cho caùc doanh nghieäp. 1.2.3. Huy ñoäng voán Trong neàn kinh teá thò tröôøng, ñeå toàn taïi vaø phaùt trieån, caùc chuû theå caàn phaûi coù nguoàn löïc taøi chính nhaát ñònh. Chöùc naêng huy ñoäng nguoàn taøi chính, hay coøn goïi laø chöùc naêng huy ñoäng voán, theå hieän khaû naêng toå chöùc khai thaùc caùc nguoàn taøi chính nhaèm ñaùp öùng nhu caàu phaùt trieån cuûa neàn kinh teá. Chöùc naêng huy ñoäng voán ñöôïc thöïc hieän treân cô sôû töông taùc giöõa caùc yeáu toá : * Chuû theå caàn voán. * Caùc nhaø ñaàu tö. * Heä thoáng taøi chính goàm thò tröôøng taøi chính vaø caùc ñònh cheá taøi chính. * Moâi tröôøng taøi chính vaø kinh teá. Caàn thaáy raèng, söï huy ñoäng nguoàn löïc chæ ñaët ra khi caùc chuû theå khoâng ñuû khaû naêng töï taøi trôï, vaø do vaäy hoï caàn phaûi huy caùc nguoàn löïc ñöôïc cung caáp töø heä thoáng taøi chính. Huy ñoäng voán phaûi tuaân thuû cô cheá thò tröôøng, quan heä cung caàu vaø giaù caû cuûa voán. Thöïc hieän chöùc naêng naøy yeâu caàu caùc chuû theå phaûi thieát laäp chính saùch huy ñoäng voán coù hieäu quaû treân cô sôû phaân tích caùc yeáu toá nhö laø tính toaùn nhu caàu vaø quy moâ voán caàn huy ñoäng, löïa choïn caùc coâng cuï taøi chính vaø ñoøn baåy kinh teá trong huy ñoäng voán. Caùc yeâu caàu ñaët ra cho chính saùch huy ñoäng voán laø: * Veà thôøi gian : Söï huy ñoäng voán phaûi ñaùp öùng kòp thôøi nhu caàu voán ñeå giaûm thieåu caùc toån thaát naåy sinh do thieáu huït voán. * Veà kinh teá : chi phí chaáp nhaän ñöôïc vaø coù tính caïnh tranh. * Veà maët phaùp lyù : moãi chuû theå phaûi bieát vaän duïng caùc phöông phaùp huy ñoäng voán sao cho thích hôïp vôùi khuoân khoå luaät phaùp cho pheùp. Chaúng haïn, trong khu vöïc coâng, thueá laø phöông thöùc huy ñoäng nguoàn thu cô baûn ñeå caân ñoái ngaân saùch. Trong tröôøng hôïp ngaân saùch bò maát caân ñoái, chính phuû phaûi thöïc hieän chính saùch vay nôï trong vaø ngoaøi nöôùc vôùi möùc giôùi haïn cho pheùp ñeå sao cho giöõ kyû luaät taøi khoùa. Ñoái vôùi khu vöïc tö, tuøy theo loaïi hình toå chöùc doanh nghieäp coù theå löïa choïn phöông thöùc huy ñoäng voán baèng vieäc phaùt haønh coå phieáu, traùi phieáu hay 17 vay nôï töø caùc ñònh cheá taøi chính. Coøn caùc caù nhaân, hoä gia ñình khi caàn voán coù theå thöïc hieän cô cheá vay nôï töø caùc ñònh cheá ngaân haøng… Nhìn chung, tính hieäu quaû huy ñoäng voán phuï thuoäc nhieàu vaøo söï phaùt trieån heä thoáng taøi chính vaø khuoân khoå phaùp lyù raøng buoäc cô cheá vaän haønh cuûa heä thoáng taøi chính. 1.2.4. Moái quan heä giöõa ñaàu tö vaø taêng tröôûng kinh teá 1.2.4.1. Toác ñoä taêng ñaàu tö vaø toác ñoä taêng tröôûng kinh teá Ñaàu tö taùc ñoäng leân taêng tröôûng kinh teá ôû caû hai maët: toång cung vaø toång caàu. Trong haøm toång caàu thì ñaàu tö laø moät thaønh phaàn cuûa toång caàu. Haøm toång caàu coù daïng nhö sau: Y=C+I+G+X–M Trong ñoù: Y: C: I : G: X: M: (1) saûn löôïng hay thu nhaäp quoác daân. tieâu duøng daân cö. ñaàu tö. chi tieâu cuûa nhaø nöôùc. xuaát khaåu. nhaäp khaåu. Töø ñaúng thöùc (1) ôû treân chuùng ta thaáy raèng khi ñaàu tö I taêng leân thì tröïc tieáp laøm cho thu nhaäp quoác daân Y taêng leân. Theo lyù thuyeát Kenyes thì khi ñaàu tö taêng leân moät ñôn vò thì laøm cho Y taêng hôn moät ñôn vò. Thaät vaäy, khi thay theá C = a + bY vaø M = u + vY laø haøm tieâu duøng vaø haøm nhaäp khaåu bieåu dieãn theo Y thì ñaúng thöùc (1) coù daïng: Y = (a + I +G + X – u) / (1 – b + v) (2) Vì b laø heä soá thieân höôùng tieâu duøng bieân (marginal presensity to consume), bao goàm tieâu duøng trong nöôùc vaø tieâu duøng nhaäp khaåu; v laø heä soá thieân höôùng tieâu duøng nhaäp khaåu (marginal presensity to import). Do ñoù, (b – v) seõ lôùn hôn 0 vaø (1 – b + v) seõ nhoû hôn 1, töùc laø 1/(1 –b +v) seõ lôùn hôn 1. Vaø töø ñaúng thöùc (2) cho thaáy: vôùi caùc ñieàu kieän khaùc khoâng ñoåi thì khi ñaàu tö I gia taêng 1 ñôn vò thì thu nhaäp Y seõ gia taêng hôn 1 ñôn vò. AÛnh höôûng treân goïi laø aûnh höôûng heä soá nhaân (Multiplier effect). AÛnh höôûng khaùc cuûa ñaàu tö leân taêng tröôûng kinh teá thoâng qua toång cung theå hieän ôû choã laø: voán laø yeáu toá ñaàu vaøo cô baûn cuûa quaù trình saûn xuaát. Voán ñöôïc keát hôïp vôùi lao ñoäng vaø taøi nguyeân, thoâng qua quaù trình saûn xuaát, seõ taïo ra cuûa caûi vaät chaát trong xaõ hoäi. Nhieàu nghieân cöùu ñi ñeán keát luaän voán laø nhaân toá quan 18 troïng nhaát taïo ra taêng tröôûng kinh teá. Voán khoâng chæ ñoùng goùp tröïc tieáp vaøo taêng tröôûng kinh teá vôùi tö caùch laø ñaàu vaøo cuûa saûn xuaát (ñoùng goùp veà maët löôïng) maø coøn ñoùng goùp moät caùch giaùn tieáp thoâng qua vieäc thuùc ñaåy tieán boä kyõ thuaät do caùc ñaàu tö môùi mang laïi, do lôïi theá kinh teá nhôø quy moâ lôùn (töùc laø vôùi moät ngaønh, vieäc ñaàu tö môû roäng quy moâ seõ laøm giaûm chi phí saûn xuaát – do chuyeân moân hoùa…). Ñaây laø nhöõng ñoùng goùp veà “chaát” cuûa ñaàu tö, töùc laø hieäu quaû cuûa neàn kinh teá ñaõ ñöôïc naâng cao. 1.2.4.2. Vai troø cuûa voán ñaàu tö ñoái vôùi söï taêng tröôûng vaø phaùt trieån kinh teá Trong quaù trình ñaàu tö ñeå taïo söï taêng tröôûng vaø phaùt trieån thì yeáu toá vaät chaát coù tính tieàn ñeà khoâng theå thieáu ñöôïc ñoù laø voán. Chính töø söï phaùt trieån cuûa caùc nöôùc cho thaáy voán laø moät nhaân toá ñaëc bieät quan troïng, laø chìa khoaù cuûa söï thaønh coâng veà taêng tröôûng vaø phaùt trieån kinh teá. Theå hieän ôû caùc maët sau: Ñoái vôùi caùc ñôn vò kinh teá: Voán laø nhaân toá tieàn ñeà cho ra ñôøi, toàn taïi vaø phaùt trieån cuûa moãi ñôn vò kinh teá. Laø moät phaïm truø taøi chính, voán kinh doanh cuûa doanh nghieäp ñöôïc quan nieäm nhö laø khoái löôïng giaù trò, ñöôïc taïo laäp vaø ñöa vaøo kinh doanh nhaèm muïc ñích sinh lôïi. Nhö vaäy, voán ñöôïc bieåu hieän baèng giaù trò vaø ñaïi dieän cho moät khoái löôïng taøi saûn nhaát ñònh. Giöõa voán vaø tieàn coù quan heä vôùi nhau. Muoán coù voán thì phaûi coù tieàn, song coù tieàn thaäm chí nhöõng khoaûn tieàn lôùn cuõng khoâng phaûi laø voán. Moät khoái löôïng tieàn ñöôïc goïi laø voán kinh doanh cuûa doanh nghieäp khi ñaùp öùng caùc ñieàu kieän nhö tieàn phaûi ñöôïc ñaûm baûo baèng moät löôïng taøi saûn coù thöïc; tieàn phaûi ñöôïc tích tuï vaø taäp trung ñuû ñeå ñaàu tö cho moät döï aùn; tieàn phaûi ñöôïc vaän ñoäng nhaèm muïc ñích sinh lôøi. Voán vöøa laø nhaân toá ñaàu vaøo, ñoàng thôøi vöøa laø keát quaû phaân phoái thu nhaäp ñaàu ra cuûa quaù trình ñaàu tö. Chính trong quaù trình ñoù, voán toàn taïi vôùi tö caùch laø moät nhaân toá ñoäc laäp, khoâng theå thieáu ñöôïc. Voán khi ñöôïc ñaàu tö vaø sau moät thôøi gian hoaït ñoäng phaûi ñöôïc thu veà ñeå tieáp öùng cho chu kyø kinh doanh sau; khoâng theå maát ñi maø voán phaûi ñöôïc baûo toaøn vaø phaùt trieån. Ñoái vôùi neàn kinh teá quoác daân: - Taùc ñoäng cuûa voán ñeán caân baèng kinh teá vó moâ: Moät trong nhöõng ñieàu kieän cô baûn ñaûm baûo neàn kinh teá taêng tröôûng vaø phaùt trieån laø ñoøi hoûi phaûi ñaûm baûo söï caân baèng kinh teá vó moâ, trong ñoù giöõa tieát kieäm vaø ñaàu tö phaûi coù söï caân ñoái ñeå neàn kinh teá vöøa coù ñuû voán cho ñaàu tö phaùt trieån, vöøa tieâu hoaù soá tieàn tieát kieäm moät caùch hieäu quaû. Voán chính laø hieän thaân cuûa söï keát hôïp giöõa tieát kieäm vaø ñaàu tö. Soá tieàn tieát kieäm ñöôïc goïi laø voán khi 19