Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Lêi më ®Çu
Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm t¹i ViÖt Nam
®· ®¹t ®-îc tèc ®é t¨ng tr-ëng nhanh chãng, ®ãng gãp ®¸ng kÓ cho viÖc gi¶m
thiÓu rñi ro trong s¶n xuÊt kinh doanh vµ ®êi sèng x· héi; c¶i thiÖn m«i tr-êng
®Çu t-; gi¶m bít g¸nh nÆng cho ng©n s¸ch Nhµ n-íc, thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh
tÕ x· héi. Nh©n tè quan träng gãp phÇn t¹o nªn sù thµnh c«ng ®ã lµ sù xuÊt
hiÖn vµ lín m¹nh cña c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm thuéc mäi thµnh phÇn kinh
tÕ: doanh nghiÖp Nhµ n-íc, c«ng ty cæ phÇn, doanh nghiÖp liªn doanh vµ
doanh nghiÖp 100% vèn n-íc ngoµi. Tuy nhiªn, do sù ph¸t triÓn kh«ng ngõng
cña nÒn kinh tÕ x· héi dÉn ®Õn nhu cÇu b¶o hiÓm ngµy cµng ®a d¹ng, phong
phó vµ c¸c s¶n phÈm b¶o hiÓm hiÖn cã trªn thÞ tr-êng vÉn ch-a ®¸p øng ®-îc
hay ®¸p øng kh«ng hiÖu qu¶ nhu cÇu cña ng-êi d©n. Ch¼ng h¹n nh- nhu cÇu
b¶o hiÓm cho nh÷ng rñi ro mang tÝnh ®Æc thï nh-: n«ng nghiÖp, tÝn dông vµ
rñi ro tµi chÝnh, thiªn tai, ho¹t ®éng hµnh nghÒ y d-îc, luËt s-, ®¸nh b¾t c¸ xa
bê,… Nguyªn nh©n cña t×nh tr¹ng trªn lµ do tÝnh chÊt ®Æc thï cña nh÷ng rñi ro
nµy mµ trªn thùc tÕ c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp b¶o hiÓm hiÖn t¹i khã ®¸p øng
®-îc. §iÒu này cã thÓ phần nào kh¾c phôc ®-îc thông qua lo¹i h×nh doanh
nghiÖp b¶o hiÓm t-¬ng hç, mét lo¹i h×nh b¶o hiÓm mang tÝnh chÊt t-¬ng trî
nhau mµ thµnh viªn võa lµ bªn b¶o hiÓm, võa lµ bªn mua b¶o hiÓm. ViÖc ph¸t
triÓn ho¹t ®éng b¶o hiÓm t-¬ng hç ®ãng mét vai trß quan träng trong æn ®Þnh
vµ ph¸t triÓn thÞ tr-êng b¶o hiÓm ë c¸c n-íc ph¸t triÓn vµ c¸c n-íc ®ang ph¸t
triÓn. XuÊt ph¸t tõ thùc tÕ ®ã vµ t×nh h×nh ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm trªn
thÞ tr-êng b¶o hiÓm ViÖt Nam, em đã chän ®Ò tµi: “H-íng x©y dùng m« h×nh
c«ng ty b¶o hiÓm t-¬ng hç ë ViÖt Nam”.
1
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Ngoµi phÇn më ®Çu, kÕt luËn, danh môc tµi liÖu tham kh¶o, ®Ò tµi ®-îc
chia thµnh 3 ch-¬ng:
Ch-¬ng I: Mét sè vÊn ®Ò lý luËn vÒ kinh doanh b¶o hiÓm vµ doanh
nghiÖp b¶o hiÓm t-¬ng hç.
Ch-¬ng II: Sù cÇn thiÕt ph¶i x©y dùng c«ng ty b¶o hiÓm t-¬ng hç ë
ViÖt Nam.
Ch-¬ng III: Mét sè kiÕn nghÞ nh»m x©y dùng thµnh c«ng m« h×nh
c«ng ty BHTH ë ViÖt Nam.
§-îc sù h-íng dÉn tËn t×nh cña c« gi¸o - ThS. Nguyễn Thị LÖ HuyÒn vµ
sù gióp ®ì cña Vô B¶o hiÓm - Bé Tµi chÝnh em ®· hoµn thµnh ®Ò tµi mét c¸ch
tèt ®Ñp. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n vµ mong sù ®ãng gãp ý kiÕn cña c« vµ c¸c
anh chÞ c¸n bé cña Vô B¶o hiÓm ®Ó ®Ò tµi nµy ®ù¬c hoµn thiÖn h¬n n÷a.
2
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Ch-¬ng i
mét sè vÊn ®Ò lý luËn vÒ kinh doanh b¶o hiÓm
vµ b¶o hiÓm t-¬ng hç
I.
tæng quan vÒ kinh doanh b¶o hiÓm
1.1. Kh¸i niÖm vÒ kinh doanh b¶o hiÓm :
Trong cuéc sèng sinh ho¹t hµng ngµy còng nh- trong lao ®éng s¶n xuÊt
kinh doanh, mÆc dï kh«ng muèn nh-ng con ng-êi lu«n ®øng tr-íc nh÷ng
nguy c¬ rñi ro cã thÓ x¶y ra. Do vËy, nhu cÇu an toµn ®èi víi c¸c c¸ nh©n vµ tæ
chøc trong x· héi lµ vÜnh cöu. Lóc nµo con ng-êi còng t×m c¸ch ®Ó b¶o vÖ
chÝnh b¶n th©n vµ tµi s¶n cña m×nh tr-íc nh÷ng bÊt h¹nh cña sè phËn vµ nh÷ng
biÕn cè bÊt ngê x¶y ra trong s¶n xuÊt kinh doanh. Ngay tõ thêi cæ ®¹i ®¨ xuÊt
hiÖn c¸c tæ chøc gÇn gièng víi b¶o hiÓm, ch¼ng h¹n ng-êi Ba-Bi-Lon ®· ®-a
ra nh÷ng quy t¾c tæ chøc ph-¬ng tiÖn vËn t¶i b»ng xe kÐo ®Ó ph©n chia c¸c
thiÖt h¹i do mÊt c¾p vµ bÞ c-íp cho c¸c th-¬ng gia cïng g¸nh chÞu. HoÆc vµo
thÕ kû thø V tr-íc c«ng nguyªn, Pª-Ri-Clex ®· tæ chøc Héi ®oµn t-¬ng hç
nh»m ho¹t ®éng trî gióp cho c¸c thµnh viªn vµ gia ®×nh cña hä trong c¸c
tr-êng hîp bÞ tö vong, èm ®au, bÖnh tËt hay ho¶ ho¹n…Sang thêi Trung cæ,
c¸c quy t¾c vÒ b¶o hiÓm hµng h¶i ®· b¾t ®Çu ®-îc h×nh thµnh, song ph¶i ®Õn
n¨m 1347 b¶n hîp ®ång b¶o hiÓm ®Çu tiªn míi ®-îc ký kÕt t¹i Gªnes. Vµ
còng chÝnh t¹i Gªnes n¨m 1424, c«ng ty b¶o hiÓm hµng h¶i ®Çu tiªn ®· ra ®êi,
®¸nh dÊu sù ph¸t triÓn cña ngµnh b¶o hiÓm vµ sù ra ®êi ho¹t ®éng kinh doanh
b¶o hiÓm. Ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm ngµy cµng ph¸t triÓn m¹nh mÏ vµ
®Õn nay nã ®· thµnh mét lÜnh vùc kinh doanh ®Æc biÖt, phæ biÕn ë tÊt c¶ c¸c
nÒn kinh tÕ trªn thÕ giíi.
Kinh doanh b¶o hiÓm lµ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp b¶o hiÓm nh»m môc
®Ých sinh lîi, theo ®ã doanh nghiÖp b¶o hiÓm chÊp nhËn rñi ro cña bªn mua
3
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
b¶o hiÓm, trªn c¬ së bªn mua ®èng phÝ b¶o hiÓm ®Ó doanh nghiÖp tr¶ tiÒn b¶o
hiÓm cho ng-êi thô h-ëng hoÆc båi th-êng cho bªn mua b¶o hiÓm khi cã sù
kiÖn b¶o hiÓm x¶y ra.
Môc ®Ých kinh tÕ cña ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm lµ lîi nhuËn, chØ cã
thu ®-îc lîi nhuËn doanh nghiÖp b¶o hiÓm míi cã thÓ tån t¹i vµ ph¸t triÓn
®-îc trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr-êng. Lîi nhuËn gióp doanh nghiÖp trang tr¶i
cho c¸c c¸ nh©n vµ tæ chøc cung cÊp vèn cho hä. Doanh nghiÖp b¶o hiÓm chØ
cã thÓ thu hót ®-îc nguån vèn cña c¸c nhµ ®Çu t- kh¸c nÕu tû suÊt lîi nhuËn
cña doanh nghiÖp b»ng hoÆc cao h¬n lo¹i h×nh ®Çu t- cña hä trªn thÞ tr-êng.
Møc lîi nhuËn cao cßn gióp doanh nghiÖp duy tr× ®-îc nguån quü dù phßng
®ñ lín, h¹n chÕ sù chuyÓn nh-îng t¸i b¶o hiÓm vµ cã ®iÒu kiÖn ®Ó n©ng cao
møc thu nhËp cho c¸n bé nh©n viªn. Bªn c¹nh môc tiªu chÝnh lµ lîi nhuËn,
kinh doanh b¶o hiÓm cßn ph¶i ®¸p øng ®-îc c¸c nhu cÇu cña kh¸ch hµng, gióp
kh¸ch hµng nhanh chãng æn ®Þnh cuéc sèng vµ s¶n xuÊt kinh doanh khi kh«ng
may tæn thÊt, thiÖt h¹i x¶y ra ®èi víi hä, ®ång thêi thùc hiÖn ®Çy ®ñ nghÜa vô
®èi víi Nhµ n-íc. Doanh nghiÖp b¶o hiÓm còng gièng nh- c¸c tæ chøc kh¸c
trong x· héi rÊt mong muèn t¹o dùng mét x· héi an toµn vµ æn ®Þnh gãp phÇn
lµm cho x· héi thÞnh v-îng vµ phån vinh. §iÒu ®ã thÓ hiÖn ë môc ®Ých vµ
nh÷ng mong muèn gi¶m bít vµ phßng tr¸nh c¸c tæn thÊt vÒ ng-êi vµ tµi s¶n
cho x· héi. Ngoµi ra, doanh nghiÖp b¶o hiÓm cßn ®ãng gãp vµo quü do c¸c tæ
chøc y tÕ gi¸o dôc, c¸c tæ chøc x· héi kh¸c vµ h×nh thµnh c¸c ch-¬ng tr×nh
phóc lîi cho c¸c c¸n bé, c«ng nh©n viªn cña b¶n th©n doanh nghiÖp.
Thùc chÊt cña ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm lµ c¸c doanh nghiÖp b¶o
hiÓm chÊp nhËn rñi ro mµ bªn tham gia b¶o hiÓm chuyÓn giao cho hä, ®ång
thêi chÊp nhËn tr¶ tiÒn b¶o hiÓm hoÆc båi th-êng cho bªn tham gia khi cã c¸c
sù kiÖn b¶o hiÓm x¶y ra. §æi l¹i doanh nghiÖp sÏ thu ®-îc phÝ b¶o hiÓm ®Ó
h×nh thµnh quü dù tr÷, båi th-êng, trang tr¶i c¸c kho¶n chi kh¸c cã liªn quan
4
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
vµ cã l·i. Tuy nhiªn, kh«ng ph¶i mäi rñi ro mµ bªn tham gia chuyÓn giao,
doanh nghiÖp b¶o hiÓm ®Òu cã thÓ chÊp nhËn b¶o hiÓm.
Kinh doanh b¶o hiÓm th-êng g¾n liÒn víi ho¹t ®éng kinh doanh t¸i b¶o
hiÓm. Kinh doanh t¸i b¶o hiÓm lµ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp b¶o hiÓm nh»m
môc ®Ých sinh lêi, theo ®ã doanh nghiÖp b¶o hiÓm nhËn mét kho¶n phÝ b¶o
hiÓm kh¸c ®Ó cam kÕt båi th-êng cho c¸c tr¸ch nhiÖm ®· nhËn b¶o hiÓm. NhvËy, hai lo¹i h×nh kinh doanh nµy ®Òu tån t¹i ngay trong mét doanh nghiÖp b¶o
hiÓm. Trong ®ã, ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm lµ chñ yÕu nh-ng kinh doanh
t¸i b¶o hiÓm còng nhÊt thiÕt ph¶i ®Æt ra. Ngoµi môc ®Ých sinh lêi, kinh doanh
t¸i b¶o hiÓm cßn gióp doanh nghiÖp b¶o hiÓm më réng quan hÖ víi c¸c b¹n
hµng, tranh thñ nguån vèn, häc hái kinh nghiÖm, n¾m thªm th«ng tin, hç trî
®µo t¹o c¸n bé. H¬n thÕ n÷a, ®Õn l-ît m×nh c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm cßn
ph¶i thùc hiÖn t¸i b¶o hiÓm ®Ó ®¶m b¶o æn ®Þnh kinh doanh, tr¸nh ph¸ s¶n
trong nh÷ng tr-êng hîp mµ ®èi t-îng tham gia cã sè tiÒn lín, ho¹t ®éng ë ®Þa
bµn qu¸ xa, doanh nghiÖp kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng tµi chÝnh vµ kh¶ n¨ng kiÓm so¸t
rñi ro. HiÖn nay, trªn thÕ giíi ®Æc biÖt lµ c¸c n-íc ph¸t triÓn ngoµi sù tån t¹i
cña c¸c c«ng ty t¸i b¶o hiÓm th× h×nh thøc c«ng ty b¶o hiÓm t-¬ng hç còng
t-¬ng ®èi phæ biÕn. C¸c c«ng ty b¶o hiÓm t-¬ng hç cã gi¸ trÞ vèn gãp rÊt lín
®· vµ ®ang ®ãng vai trß quan träng trong viÖc ®¶m b¶o kh¶ n¨ng thanh to¸n vµ
æn ®Þnh thÞ tr-êng b¶o hiÓm ë c¸c quèc gia nµy.
1.2. §Æc ®iÓm ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm
1.2.1. §èi t-îng kinh doanh ®a d¹ng
Kh¸c víi b¶o hiÓm x· héi, b¶o hiÓm th-¬ng m¹i cã ®èi t-îng b¶o hiÓm lµ
tµi s¶n, tr¸ch nhiÖm d©n sù vµ b¶o hiÓm vÒ con ng-êi.
B¶o hiÓm tµi s¶n lµ b¶o hiÓm nh÷ng tµi s¶n cã thùc, tiÒn, giÊy tê cã gi¸ trÞ
®-îc b»ng tiÒn vµ c¸c quyÒn tµi s¶n.
5
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
B¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm d©n sù lµ b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm båi th-êng cña
ng-êi ®-îc b¶o hiÓm .
B¶o hiÓm con ng-êi lµ b¶o hiÓm tÝnh m¹ng, søc khoÎ, tai n¹n vµ nãi
chung lµ nh÷ng sù kiÖn cã liªn quan ®Õn tuæi thä cña con ng-êi.
Mçi ®èi t-îng b¶o hiÓm bao gåm rÊt nhiÒu nghiÖp vô cô thÓ. Mçi nghiÖp
vô lµ mét ho¹t ®éng kinh doanh d-íi h×nh thøc doanh nghiÖp b¸n s¶n phÈm
b¶o hiÓm ra thÞ tr-êng vµ thu vÒ phÝ b¶o hiÓm. PhÝ ®ã ®-îc tÝnh to¸n trªn c¬ së
khoa häc ®¶m b¶o thu bï chi lµm nghÜa vô ®èi víi Nhµ n-íc vµ cã l·i cho
doanh nghiÖp.
Víi sè lín c¸c nghiÖp vô (quy luËt sè lín ph¸t huy) th× lu«n ®¶m b¶o
®¼ng thøc:
PhÝ
=
thu
Chi ho¹t ®éng
kinh doanh
+
Nép
thuÕ
+
L·i kinh
doanh
Víi sù ®a d¹ng ®èi t-îng b¶o hiÓm, quy luËt sè lín trong kinh doanh b¶o
hiÓm cµng ph¸t huy t¸c dông; do ®ã, môc ®Ých lîi nhuËn sÏ ®¹t ®-îc.
1.2.2. B¶o hiÓm lµ ngµnh kinh doanh cã nguån vèn ph¸p ®Þnh lín
Nguån vèn doanh nghiÖp b¶o hiÓm bao gåm vèn ®iÒu lÖ, phÝ b¶o hiÓm
thu ®-îc, l·i ®Çu t- v.v...Trong ®ã, vèn ®iÒu lÖ ph¶i ®¶m b¶o nh- møc vèn
ph¸p ®Þnh do luËt quy ®Þnh (c«ng ty BHNT 140 tû VND, c«ng ty b¶o hiÓm phi
nh©n thä 70 tû VND). Vèn ph¸p ®Þnh lín nh- vËy lµ do ®Æc thï kinh doanh
b¶o hiÓm - kinh doanh rñi ro.
1.2.3. Ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm lu«n lu«n ph¶i cã dù phßng
nghiÖp vô b¶o hiÓm - lµ nguån vèn ®Çu t- sinh lêi
6
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Doanh nghiÖp kinh doanh b¶o hiÓm ph¶i trÝch lËp dù phßng nghiÖp vô tõ
phÝ b¶o hiÓm cña tõng nghiÖp vô (hoÆc hîp ®ång b¶o hiÓm ®èi víi b¶o hiÓm
nh©n thä) ®èi víi phÇn tr¸ch nhiÖm gi÷ l¹i cña doanh nghiÖp.
Dù phßng nghiÖp vô b¶o hiÓm cña b¶o hiÓm nh©n thä vµ phi nh©n thä cã
kh¸c nhau.
a) §èi víi doanh nghiÖp b¶o hiÓm nh©n thä, dù phßng nghiÖp vô
bao gåm:
- Dự phòng toán học là kho¶n chªnh lÖch gi÷a gi¸ trÞ hiÖn t¹i cña sè
tiÒn b¶o hiÓm vµ gi¸ trÞ hiÖn t¹i cña phÝ b¶o hiÓm sÏ thu ®-îc trong
t-¬ng lai ®Ó tr¶ tiÒn b¶o hiÓm khi sù kÞªn b¶o hiÓm x¶y ra thuéc tr¸ch
nhiÖm cña b¶o hiÓm;
- Dù phßng phÝ ch-a ®ược h-ëng ¸p dông ®èi víi c¸c hîp ®ång b¶o
hiÓm nh©n thä ng¾n h¹n (d-íi mét n¨m) ®Ó tr¶ tiÒn b¶o hiÓm sÏ ph¸t
sinh trong thêi gian cßn hiÖu lùc cña n¨m hîp ®ång tiÕp theo;
- Dù phßng båi th-êng ®-îc sö dông ®Ó tr¶ tiÒn b¶o hiÓm khi x¶y ra
sù kiÖn b¶o hiÓm nh-ng ch-a ®-îc gi¶i quyÕt cho ®Õn cuèi n¨m tµi
chÝnh;
- Dù phßng chia l·i ®-îc sö dông ®Ó chia l·i theo tho¶ thuËn cña bªn
mua b¶o hiÓm trong hîp ®ång b¶o hiÓm ;
- Dù phßng ®¶m b¶o c©n ®èi ®-îc sö dông ®Ó tr¶ tiÒn b¶o hiÓm khi
x¶y ra sù kiÖn b¶o hiÓm do ®ã cã biÕn ®éng lín vÒ tû lÖ tö vong, l·i suÊt
kü thuËt.
b) §èi víi doanh nghiÖp b¶o hiÓm phi nh©n thä, dù phßng nghiÖp vô
b¶o hiÓm bao gåm:
- Dù phßng phÝ ch-a ®-îc h-ëng dïng ®Ó båi th-êng cho tr¸ch
nhiÖm sÏ ph¸t sinh trong thêi gian cßn hiÖu lùc cña hîp ®ång b¶o hiÓm
trong n¨m tiÕp theo;
7
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
- Dù phßng båi th-êng cho khiÕu n¹i ch-a ®-îc gi¶i quyÕt;
- Dù phßng båi th-êng cho c¸c dao ®éng lín vÒ tæn thÊt ®Ó båi
th-êng khi cã giao ®éng lín vÒ tæn thÊt hoÆc tæn thÊt lín x¶y ra mµ phÝ
gi÷ l¹i sau khi ®· trõ ®i hai lo¹i dù phßng nghiÖp vô trªn kh«ng ®ñ ®Ó tr¶
tiÒn båi th-êng thuéc phÇn tr¸ch nhiÖm cña doanh nghiÖp b¶o hiÓm.
C¸c dù phßng nghiÖp vô trªn lµ nguån vèn ®Ó ®Çu t- sinh lêi nhÊt lµ dù
phßng nghiÖp vô b¶o hiÓm nh©n thä võa cã nguån vèn lín võa dµi h¹n.
1.2.4. Ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm lu«n lu«n g¾n kÕt víi hoạt
®éng ®Çu tHo¹t ®éng ®Çu t- lµ mét bé phËn trong ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm.
Ho¹t ®éng ®Çu t- võa gãp phÇn ph¸t triÓn quü tµi chÝnh, t¹o ®iÒu kiÖn më réng
quy m« cña doanh nghiÖp; t¨ng quü phóc lîi, võa t¨ng thu nhËp cho ng-êi lao
®éng; võa gãp phÇn thóc ®Èy sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi.
Nguån vèn ®Çu t- ph¸t triÓn gåm cã vèn ®iÒu lÖ, quü dù tr÷ b¾t buéc vµ tù
nguyÖn, c¸c kho¶n l·i cña nh÷ng n¨m tr-íc ch-a sö dông, vèn nhµn rçi tõ
DPNV b¶o hiÓm.
1.2.5. Ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm ph¶i tu©n thñ c¸c quy ®Þnh
cña ph¸p luËt vµ c¸c ®iÒu -íc quèc tÕ cã liªn quan
C¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm ph¶i tu©n thñ
quy ®Þnh cña luËt kinh doanh b¶o hiÓm, c¸c quy ®inh kh¸c cña ph¸p luËt cã
liªn quan vµ c¸c ®iÒu -íc quèc tÕ mµ ViÖt Nam ®· ký kÕt hoÆc tham gia.
Tu©n thñ ph¸p luËt còng nh- c¸c ®iÒu -íc quèc tÕ nh»m ®¶m b¶o kinh
doanh ®óng h-íng, ®¹t hiÖu qu¶ cao, ®¶m b¶o lîi Ých cña ng-êi tham gia,
doanh nghiÖp b¶o hiÓm vµ Nhµ n-íc.
8
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
II.
c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp b¶o hiÓm
Doanh nghiÖp b¶o hiÓm lµ doanh nghiÖp ®-îc thµnh lËp, tæ chøc vµ ho¹t
®éng theo quy ®Þnh cña luËt kinh doanh b¶o hiÓm vµ c¸c quy ®inh kh¸c cña
ph¸p luËt cã liªn quan ®Õn kinh doanh b¶o hiÓm vµ t¸i b¶o hiÓm.
NÕu kinh tÕ thÞ tr-êng lµ nÒn kinh tÕ ®a d¹ng, phang phó c¸c ho¹t ®éng
kinh tÕ - x· héi. Trong nÒn kinh tÕ ®ã cã nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ tham gia. V×
vËy, c¸c tæ chøc kinh tÕ còng phï hîp víi thµnh phÇn kinh tÕ ®ã. Cô thÓ trong
thÞ tr-êng b¶o hiÓm th-ßng bao gåm c¸c h×nh thøc tæ chøc nh- sau:
- Doanh nghiÖp b¶o hiÓm Nhµ n-íc;
- C«ng ty cæ phÇn b¶o hiÓm ;
- C«ng ty b¶o hiÓm t- nh©n;
- Tæ chøc b¶o hiÓm t-¬ng hç;
- Doanh nghiÖp b¶o hiÓm liªn doanh;
- Doanh nghiÖp b¶o hiÓm 100% vèn ®Çu t- n-íc ngoµi.
§©y lµ h×nh thøc tæ chøc cña c¸c c«ng ty ®éc lËp. Ngoµi ra, cßn cã doanh
nghiÖp (hay c«ng ty) trùc thuéc trong c¸c tæng c«ng ty (hay tËp ®oµn) kinh
doanh lín. Ch¼ng h¹n, c«ng ty b¶o hiÓm quèc tÕ Mü AIA thuéc tËp ®oµn c«ng
ty b¶o hiÓm vµ dÞch vô tµi chÝnh hµng ®Çu thÕ giíi AIG; C«ng ty b¶o hiÓm
Samsung, C«ng ty b¶o hiÓm dÇu khÝ trong Tæng c«ng ty dÇu khÝ v.v…
2.1.
Doanh nghiÖp b¶o hiÓm Nhµ n-íc
Doanh nghiÖp b¶o hiÓm Nhµ n-íc lµ doanh nghiÖp do Nhµ n-íc thµnh
lËp, ®Çu vèn vµ qu¶n lý víi t- c¸ch lµ ng-êi chñ së h÷u. donh nghiÖp b¶o hiÓm
Nhµ n-íc lµ mét ph¸p nh©n kinh tÕ ho¹t ®éng theo ph¸p luËt vµ b×nh ®¼ng
tr-íc ph¸p luËt.
9
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
ë ViÖt Nam hiÖn nay cã 2 doanh nghiÖp b¶o hiÓm Nhµ n-íc: Tæng c«ng
ty b¶o hiÓm ViÖt Nam (B¶o ViÖt), C«ng ty B¶o hiÓm DÇu khÝ (PVIC) vµ C«ng
ty t¸i b¶o hiÓm quèc gia (VINARE).
Tæng c«ng ty B¶o hiÓm ViÖt Nam (B¶o ViÖt) ®-îc thµnh lËp ngµy
17/12/1964, vèn ®iÒu lÖ khi thµnh lËp l¹i (vµo th¸ng 3/1996) lµ 629 tû ®ång vµ
®-îc xÕp h¹ng ®Æc biÖt theo QuyÕt ®Þnh sè 745/TTg cña Thñ t-íng chÝnh phñ.
B¶o ViÖt kinh doanh b¶o hiÓm nh©n thä vµ b¶o hiÓm phi nh©n thä cã hÖ thèng
c¸c c«ng ty thµnh viªn kh¾p c¸c tØnh thµnh trong c¶ n-íc; cã quan hÖ víi nhiÒu
c«ng ty b¶o hiÓm c¸c n-íc trªn thÕ giíi v. v…
C«ng ty B¶o hiÓm DÇu khÝ (PVIC) - C«ng ty b¶o hiÓm ngµnh trong tæng
c«ng ty lín - Tæng c«ng ty DÇu khÝ ViÖt Nam ®-îc thµnh lËp ngµy 23/1/1996,
víi vèn ®iÒu lÖ lµ 22 tû ®ång. PVIC kinh doanh b¶o hiÓm phi nh©n thä vµ ®-îc
phÐp thùc hiÖn b¶o hiÓm y tÕ b¾t buéc víi tÊt c¶ c¸n bé c«ng nh©n viªn trong
ngµnh dÇu khÝ.
2.2. C«ng ty cæ phÇn b¶o hiÓm
C«ng ty cæ phÇn b¶o hiÓm lµ lo¹i h×nh doanh nghiÖp do c¸c cæ ®«ng tham
gia ®ãng gãp vèn th«ng qua h×nh thøc phµt hµnh cæ phiÕu, tr¸i phiÕu vµ cã
tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n. §©y lµ doanh nghiÖp cã nhiÒu chñ së h÷u, cïng chia lîi,
cïng chÞu lç t-¬ng øng víi sè vèn gãp.
ë ViÖt Nam hiÖn nay cã 5 c«ng ty cæ phÇn b¶o hiÓm lµ:
- C«ng ty cæ phÇn B¶o hiÓm Nhµ Rång (B¶o Long) thµnh lËp 11/7/1995,
vèn ®iÒu lÖ 22 tû ®ång , kinh doanh b¶o hiÓm phi nh©n thä; cã v¨n phßng
®¹i diÖn kh¾p c¸c ®Þa ph-¬ng…
- C«ng ty cæ phÇn Petrolimex (PJICO) thµnh lËp 21/6/1996, vèn ®iÒu lÖ
55 tû ®ång, kinh doanh b¶o hiÓm phi nh©n thä, cã v¨n phßng ®¹i diÖn kh¾p
c¸c ®Þa ph-¬ng.
10
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
- C«ng ty cæ phÇn b¶o hiÓm B-u ®iÖn (PTI) thµnh lËp cuèi n¨m 1998, vèn
®iÒu lÖ 30 tû ®ång.
- C«ng ty B¶o hiÓm thµnh phè Hå ChÝ Minh (B¶o Minh) thµnh lËp ngµy
28/11/1994, cã vèn ®iÒu lÖ lµ 45 tû ®ång, kinh doanh b¶o hiÓm phi nh©n thä;
cã m¹ng l-íi v¨n phßng ®¹i lý kh¾p n-íc… Ngày 31/08/2004 Bảo Minh đã
có quyết định chuyển thành công ty cổ phần bảo hiểm. Kể từ ngày
1/10/2004, công ty cổ phần Bảo Minh chính thức hoạt động trên thị trường
Bảo hiểm
- C«ng ty T¸i b¶o hiÓm quèc gia (VINARE) ®-îc thµnh lËp ngµy
27/9/1994, víi vèn ®iÒu lÖ lµ 40 tû ®ång. Chøc n¨ng cña VINARE lµ kinh
doanh t¸i b¶o hiÓm ®èi víi c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm trong n-íc vµ n-íc
ngoµi. §©y lµ c«ng ty t¸i b¶o hiÓm chuyªn nghiÖp ®Çu tiªn cña ViÖt Nam.
Theo Quy định số 2299/QĐ-BTC ngày 21/7/2004 của Bộ Tài chính phê
duyệt đề án cổ phần hoá của VI IARE. Tổng công ty cổ phần Tái bảo hiểm
Quốc gia Việt Nam chính thức hoạt động từ ngày 01/01/2005.
2.3.
C«ng ty b¶o hiÓm t- nh©n
C«ng ty b¶o hiÓm t- nh©n lµ c«ng ty b¶o hiÓm do mét c¸ nh©n lµm chñ vµ
tù chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ ho¹t ®éng cña c«ng ty tr-íc ph¸p luËt. C«ng ty ®-îc
thµnh lËp theo luËt doanh nghiÖp.
2.4.
Tæ chøc b¶o hiÓm t-¬ng hç
Tæ chøc b¶o hiÓm t-¬ng hç lµ tæ chøc cã t- c¸ch ph¸p nh©n ®-îc thµnh
lËp ®Ó kinh doanh b¶o hiÓm nh»m t-¬ng trî, gióp ®ì lÉn nhau gi÷a c¸c thµnh
viªn. Thµnh viªn tæ chøc b¶o hiÓm t-¬ng hç võa lµ chñ së h÷u võa lµ bªn mua
b¶o hiÓm. VÒ mÆt ph¸p lý, hä võa lµ héi viªn, võa lµ nh÷ng ng-êi ®-îc b¶o
hiÓm.
11
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Tæ chøc b¶o hiÓm t-¬ng hç chØ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ c¸c kho¶n nî vµ c¸c
nghÜa vô tµi s¶n kh¸c cña tæ chøc trong ph¹m vi tµi s¶n cña tæ chøc.
2.5.
Doanh nghiÖp b¶o hiÓm liªn doanh
Doanh nghiÖp b¶o hiÓm liªn doanh ®-îc h×nh thµnh trªn c¬ së vèn gãp
cña c¸c bªn (trong n-íc vµ n-íc ngoµi). Ch¼ng h¹n, cña bªn ViÖt Nam vµ bªn
n-íc ngoµi. VÞ trÝ c¸c bªn trong doanh nghiÖp phô thuéc vµo møc vèn gãp.
C¸c thµnh viªn trong doanh nghiÖp h-ëng lîi nhuËn còng nh- chÞu thua lç
t-¬ng øng víi møc vèn gãp.
HiÖn nay ë ViÖt Nam sè c«ng ty b¶o hiÓm liªn doanh ®ang ho¹t ®éng:
- C«ng ty liªn doanh b¶o hiÓm quèc tÕ ViÖt Nam (V.I.A) thµnh lËp
ngµy 05/8/1996, vèn ®iÒu lÖ 6 triÖu USD. VIA lµ c«ng ty liªn doanh
gi÷a B¶o ViÖt víi c«ng ty Tokio Marine and Fire Insurance Co.Ltd cña
NhËt B¶n vµ c«ng ty Commercial Union cña Anh. V.I.A kinh doanh
trong lÜnh vùc b¶o hiÓm phi nh©n thä, chñ yÕu ®èi víi c¸c doanh nghiÖp
cã vèn ®Çu t- n-íc ngoµi.
- C«ng ty b¶o hiÓm Liªn hiÖp (U.I.C) thµnh lËp ngµy 01/11/1997, vèn
®iÒu lÖ 6 triÖu USD. U.I.C lµ c«ng ty liªn doanh gi÷a c«ng ty B¶o hiÓm
thµnh phè Hå ChÝ Minh - B¶o Minh víi c«ng ty Ysuda Fire and Marine
Insurance Co. Ltd cña NhËt B¶n. LÜnh vùc kinh doanh lµ b¶o hiÓm phi
nh©n thä.
- C«ng ty Liªn doanh m«i giíi b¶o hiÓm Aon-Inchinbrok thµnh lËp
n¨m 1993, vèn ®iÒu lÖ lµ 250.000 USD. §©y lµ c«ng ty liªn doanh gi÷a
B¶o ViÖt víi tËp ®oµn m«i giíi b¶o hiÓm AON cña Mü.
- C«ng ty Liªn doanh b¶o hiÓm B¶o Minh - CMG thµnh lËp th¸ng
3/2000 víi vèn ®iÒu lÖ 10.000.000 USD. B¶o Minh - CMG lµ c«ng ty
liªn doanh gi÷a B¶o Minh víi tËp ®oµn dich vô tµi chÝnh Colonial
12
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
(Australia). B¶o Minh - CMG kinh doanh trong lÜnh vùc b¶o hiÓm nh©n
thä.
2.6.
Doanh nghiÖp b¶o hiÓm 100% vèn ®Çu t- n-íc ngoµi
§©y lµ c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm do n-íc ngoµi ®Çu t- vèn ho¹t ®éng
t¹i n-íc së t¹i, theo luËt ph¸p cña n-íc së t¹i ®ång thêi chÞu sù chØ ®¹o cña
c«ng ty mÑ ë chÝnh quèc.
ë ViÖt Nam, doanh nghiÖp b¶o hiÓm 100% vèn ®Çu t- n-íc ngoµi chñ
yÕu ho¹t ®éng trong lÜnh vùc b¶o hiÓm nh©n thä: Ch¼ng h¹n, c«ng ty
Prudentail cña Anh quèc, c«ng ty AIA cña Mü, c«ng ty Manulife cña Canada
v.v…C¸c c«ng ty nµy chÞu sù chi phèi cña luËt kinh doanh b¶o hiÓm, luËt ®Çu
t-, luËt doanh nghiÖp vµ c¸c luËt kh¸c cã liªn quan.
Theo LuËt Kinh doanh B¶o hiÓm cña ViÖt Nam, doanh nghiÖp b¶o hiÓm
bao gåm 5 lo¹i theo tÝnh chÊt së h÷u:
- Doanh nghiÖp b¶o hiÓm Nhµ n-íc
- C«ng ty cæ phÇn b¶o hiÓm
- Tæ chøc b¶o hiÓm t-¬nh hç
- Doanh nghiÖp b¶o hiÓm liªn doanh
- Doanh nghiÖp b¶o hiÓm 100% vèn ®Çu t- n-íc ngoµi.
III.
doanh nghiÖp b¶o hiÓm t-¬ng hç
3.1. LÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña b¶o hiÓm t-¬ng hç
Trªn thÕ giíi, c¸c tæ ch7øc t-¬ng hç cã truyÒn thèng kh¸ l©u ®êi. H×nh
thøc hîp t¸c vµ t-¬ng hç ®-îc b¾t nguån tõ viÖc nh÷ng ng-êi cã quan hÖ hä
hµng, hµng xãm, nh÷ng ng-êi cïng nhãm kÕt hîp víi nhau nh»m b¶o vÖ b¶n
th©n tõ c¸c rñi ro nh- ch¸y, næ hoÆc c¸c tai n¹n kh¸c. Nh÷ng ng-êi nµy thµnh
lËp mét hÖ thèng chia sÎ rñi ro gi÷a mét sè l-îng lín c¸ nh©n cã cïng chung
mèi ®e däa, rñi ro. Trong giai ®o¹n ®Çu, tÝnh chÊt t-¬ng hç ®-îc thÓ hiÖn
13
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
th«ng qua viÖc c¸c c¸ nh©n tháa thuËn chia sÎ c¸c kho¶n chi phÝ x¸c ®Þnh gi÷a
hä khi x¶y ra rñi ro. Sau ®ã c¸c tæ chøc t-¬ng hç ®-îc h×nh thµnh víi chøc
n¨ng x¸c lËp c¸c nguyªn t¾c vµ b¶o ®¶m quyÒn vµ nghÜa vô cña c¸c thµnh viªn
cña tæ chøc. C¸c tæ chøc b¶o hiÓm t-¬ng hç cã ®Æc thï lµ ®-îc thµnh lËp, së
h÷u vµ kiÓm so¸t bëi chÝnh c¸c thµnh viªn cña m×nh lµ bªn mua b¶o hiÓm.
Trong giai ®o¹n ph¸t triÓn ban ®Çu, c¸c tæ chøc b¶o hiÓm t-¬ng hç chÞu tr¸ch
nhiÖm v« h¹n theo ®ã c¸c thµnh viªn cïng cã nghÜa vô chÞu tr¸ch nhiÖm ®èi
víi toµn bé c¸c tæn thÊt vµ chi phÝ ph¸t sinh. Tuy nhiªn, cho ®Õn nay, hÇu hÕt
c¸c tæ chøc b¶o hiÓm t-¬ng hç ®-îc tæ chøc d-íi h×nh thøc tr¸ch nhiÖm h÷u
h¹n.
Các công ty bảo hiểm tương hỗ đã hình thành và phát triển phố biến khá
lâu ở Pháp, Mỹ. Ở Pháp, tiêu biểu cho việc hoạt động theo mô hình “tổ chức
tương hỗ nông nghiệp” là Tập đoàn bảo hiểm Groupama. Đây là tập đoàn bảo
hiểm mạnh và có uy tín trong thị trường nông nghiệp của Pháp. Là tổ chức
bảo hiểm tương hỗ đầu tiên của Pháp, do những người nông dân Pháp xây
dựng vào cuối thế kỷ 19 nhằm phục vụ nhu cầu của chính mình. Hiện nay,
đồng thời với việc củng cố vị trí là nhà bảo hiểm nông nghiệp hàng đầu, sau
khi mua lại công ty bảo hiểm GAN tháng 7-1998, Groupama đã trở thành
công ty bảo hiểm tổng hợp lớn thứ hai của thị trường Pháp và đứng đầu châu
Âu về bảo hiểm nông nghiệp.
Tại Mỹ, công ty bảo hiểm tương hỗ đầu tiên ở Mỹ được thành lập tại
thành phố Philadenphia (bang Pennsylvania) năm 1784 để kinh doanh bảo
hiểm cháy. Khi mới thành lập, các công ty bảo hiểm tương hỗ có nguồn gốc từ
các hợp tác xã và được tổ chức trên cơ sở các cộng đồng dân cư địa phương.
Cho đến trước khi cuộc công nghiệp hoá và thành thị hoá nông thôn diễn
ra mạnh mẽ trong nửa đầu thế kỷ 19, nhu cầu của công chúng đối với bảo
14
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
hiểm nhân thọ ở Mỹ còn thấp. Công ty bảo hiểm nhân thọ tương hỗ đầu tiên Công ty bảo hiểm nhân thọ tương hỗ New York bắt đầu hoạt động năm 1842
và sau đó là một số công ty khác trong đó đáng chú ý là công ty bảo hiểm
New York Life được thành lập năm 1845.
Trong giai đoạn này, hình thức bảo hiểm tương hỗ tỏ ra thông dụng và
cạnh tranh với hình thức công ty cổ phần trong việc cung cấp nguồn vốn dựa
trên cơ sở rủi ro. Với cơ cấu tương hỗ, việc bồi thường tổn thất, thiệt hại được
phân bổ rộng rãi hơn cho nhiều người so với các công ty bảo hiểm cổ phần do
một số ít người làm chủ. Nhờ đó, có thể làm giảm đáng kể rủi ro phát sinh khi
một công ty không thể đáp ứng nghĩa vụ bồi thường (Chẳng hạn, đám cháy
khủng khiếp ở New York năm 1835 đã khiến cho một số công ty bảo hiểm
cháy được tổ chức dưới hình thức công ty bảo hiểm cổ phần bị phá sản). Theo
cách nói hiện nay, các công ty bảo hiểm tương hỗ của thế kỷ 18 thường hoạt
động với chi phí vốn nhỏ hơn và chịu rủi ro ít hơn.
Sự phát triển của các loại hình bảo hiểm tương hỗ cũng đã tạo ra vị thế
đáng kể của loại hình doanh nghiệp này trên thị trường bảo hiểm Mỹ. Từ giữa
những năm 1920 đến năm 1960, các công ty bảo hiểm phi nhân thọ tương hỗ
đã tăng thị phần của mình trong khi các công ty bảo hiểm cổ phần lại bị giảm
thị phần. Tính đến cuối những năm 1960, các công ty bảo hiểm tương hỗ
chiếm khoảng 30% tổng số phí bảo hiểm của toàn thị trường. Kể từ đó trở đó,
thị phần bảo hiểm Mỹ được chia theo tỷ lệ 30/70 giữa các công ty bảo hiểm
tương hỗ và các công ty bảo hiểm cổ phần.
Hiện nay, ở Mỹ có khoảng 1.000 công ty bảo hiểm tương hỗ hoạt động
trong lĩnh vực kinh doanh bảo hiểm phi nhân thọ, tập hợp trong một tổ chức
có tên gọi “Hiệp hội các công ty bảo hiểm tương hỗ liên bang (NAMIC)”,
15
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
được thành lập năm 1895. Trong số đó có khoảng 700 công ty bảo hiểm tương
hỗ nông nghiệp, hoạt động chủ yếu trong phạm vi một địa hạt hành chính và
chỉ được phép cung cấp các sản phẩm bảo hiểm có liên quan đến sản xuất
nông nghiệp và phục vụ đời sống sinh hoạt ở nông thôn. Có khoảng 1/2 trong
tổng số thành viên của NAMIC có doanh thu phí bảo hiểm hàng năm dưới 15
triệu USD.
Cùng với sự phát triển và nhu cầu bảo hiểm của nền kinh tế trong từng
giai đoạn, tổ chức bảo hiểm tương hỗ cũng có những thay đổi đáng kể về hình
thức pháp lý: chuyển đổi từ hình thức tương hỗ sang hình thức cổ phần và
ngược lại. Có thể thấy tình trạng này không chỉ xảy ra ở Pháp mà còn khá phổ
biến ở Mỹ, nước có loại hình bảo hiểm tương hỗ phát triển rất mạnh.
HiÖn nay c¸c c«ng ty b¶o hiÓm t-¬ng hç vÉn ®ang ®ã mét vai trß quan
träng trªn toµn cÇu. Theo tµi liÖu nghiªn cøu vÒ b¶o hiÓm t-¬ng hç cña Swiss
Re n¨m 1999, 6 trong sè 10 c«ng ty b¶o hiÓm lín nhÊt thÕ giíi (vÒ tµi s¶n) lµ
c¸c c«ng ty b¶o hiÓm t-¬ng hç. T¹i 5 quèc gia cã thÞ tr-êng b¶o hiÓm lín nhÊt
(chiÕm 3/4 tæng sè c¸c giao dÞch b¶o hiÓm trªn toµn thÕ giíi), trong n¨m 1997,
c¸c c«ng ty b¶o hiÓm t-¬ng hç chiÕm kho¶ng 42% thÞ phÇn phÝ b¶o hiÓm.
H×nh 1: ThÞ phÇn phÝ b¶o hiÓm cña c¸c c«ng ty b¶o hiÓm t-¬ng hç n¨m 1997
Ph¸p
15%
22%
§øc
24.50%
Anh
Mü
34.50%
72%
NhËt
42%
ThÞ phÇn t¹i 5 n-íc
0%
20%
40%
16
60%
80%
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Bªn c¹nh ®ã, tµi liÖu nghiªn cøu cña Swiss Re n¨m 1999 còng cho thÊy
trong giai ®o¹n 1995-1997, c¸c c«ng ty b¶o hiÓm t-¬ng hç trong lÜnh vùc phi
nh©n thä cã ®-îc møc ®é an toµn tµi chÝnh cao h¬n c¸c c«ng ty b¶o hiÓm cæ
phÇn trong khi vÉn duy tr× ®-îc møc tû lÖ chi phÝ thÊp h¬n. Tµi liÖu nµy còng
chØ râ c¸c c«ng ty b¶o hiÓm t-¬ng hç ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ t-¬ng tù nh- c¸c
c«ng ty b¶o hiÓm cæ phÇn kh¸c.
H×nh 2: Kh¶ n¨ng thanh to¸n cña c¸c c«ng ty b¶o hiÓm phi nh©n thä
giai ®o¹n 1995-1997
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
Đức
Pháp
Tương hỗ
Mỹ
Cổ phần
H×nh 3: Tû lÖ chi phÝ cña c¸c c«ng ty b¶o hiÓm phi nh©n thä
giai ®o¹n 1995-1997
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
Pháp
Đức
Tương hỗ
17
Mỹ
Cổ phần
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
B¶ng 1: ThÞ phÇn vµ sè l-îng c«ng ty b¶o hiÓm t-¬ng hç
trong lÜnh vùc phi nh©n thä ë mét sè n-íc trªn thÕ giíi
Quèc gia
Mü
NhËt B¶n
Anh
§øc
Ph¸p
Tæng sè
ThÞ phÇn b¶o hiÓm t-¬ng
hç (%)
1987
1992
1997
31
35
33
4
4
3
14
14
8
19
17
16
40
37
37
24
26
24
Sè l-îng c«ng ty b¶o hiÓm
t-¬ng hç
1987
1992
1997
293
427
389
2
2
2
24
25
17
79
73
67
113
110
109
511
637
584
B¶ng 2: ThÞ phÇn vµ sè l-îng c«ng ty b¶o hiÓm t-¬ng hç
trong lÜnh vùc nh©n thä ë mét sè n-íc trªn thÕ giíi
Quèc gia
Mü
NhËt B¶n
Anh
§øc
Ph¸p
Tæng sè
ThÞ phÇn b¶o hiÓm t-¬ng
hç (%)
1987
1992
1997
40
41
35
93
91
89
46
48
33
31
27
26
10
8
5
57
57
52
Sè l-îng c«ng ty b¶o hiÓm
t-¬ng hç
1987
1992
1997
125
109
100
16
16
15
58
57
47
66
61
53
17
16
17
282
259
232
3.2. Kh¸i niÖm, b¶n chÊt cña b¶o hiÓm t-¬ng hç:
Có nhiều khái niệm khác nhau về tổ chức BHTH. Dưới đây là một số
kh¸i niÖm c¬ b¶n :
- Công ty BHTH là một công ty trong đó, các thành viên đóng góp một
khoản tiền đặt cọc, ký quỹ, tiền gửi và cùng nhau thoả thuận rằng những thiệt
hại, tổn thất xảy ra từ một rủi ro được bảo hiểm sẽ được bồi thường theo
nguyên tắc tương hỗ và đoàn kết
- Công ty BHTH là một doanh nghiệp mà trong đó các thành viên vừa là
người bảo hiểm vừa là người được bảo hiểm. Trong công ty BHTH, phí bảo
18
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
hiểm do các thành viên đóng góp trước hoặc sau khi xảy ra tổn thất để bồi
thường cho cho các tổn thất và thực hiện những nghĩa vụ pháp lý. Phần chênh
lệch giữa tài sản và trách nhiệm của công ty BHTH được gọi là thặng dư và được
giữ lại chủ yếu để chi trả cho những tổn thất không lường trước hoặc để giảm phí
bảo hiểm thông qua chia bảo tức.
- BHTH là một hình thức bảo hiểm trong đó, một số người cùng nhau
thành lập một tổ chức để bảo vệ cho quyền lợi của chính họ; các thành viên
cùng nhau lập quỹ để bồi thường cho các tổn thất hoặc chi phí phát sinh.
Trong các tổ chức này, mỗi thành viên vừa là người được bảo hiểm vừa là
người bảo hiểm.
- Công ty BHTH là công ty thuộc quyền sở hữu của những người tham
gia bảo hiểm.
- Tổ chức bảo hiểm tương hỗ là tổ chức có tư cách pháp nhân được
thành lập để kinh doanh bảo hiểm nhằm tương trợ, giúp đỡ lẫn nhau giữa các
thành viên. Thành viên tổ chức bảo hiểm tương hỗ vừa là chủ sở hữu vừa là
bên mua bảo hiểm.
Từ những định nghĩa nêu trên có thể nhận thấy các tổ chức BHTH có
chung 3 đặc trưng cơ bản như sau:
- BHTH là một loại hình DNBH hoạt động vì mục tiêu lợi nhuận;
- Các thành viên của tổ chức BHTH vừa là người bảo hiểm vừa là người
tham gia bảo hiểm;
- Tổ chức BHTH được thành lập nhằm mục đích tương trợ, giúp đỡ lẫn
nhau giữa các thành viên.
19
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
3.3. Vai trß, chøc n¨ng cña b¶o hiÓm t-¬ng hç:
Ngoài các vai trò, chức năng mà các tổ chức bảo hiểm tương hỗ mang
lại như các loại hình bảo hiểm thương mại khác, vai trò của tổ chức bảo hiểm
tương hỗ còn được thể hiện trên các khía cạnh sau:
Thứ nhất, khôi phục khả năng tài chính, thúc đẩy sự ổn định tài chính và
giảm bớt các nỗi lo âu về tinh thần của các tổ chức, cá nhân tham gia bảo hiểm
sau khi xảy ra sự kiện bảo hiểm. Bằng cách trả tiền bồi thường cho người bị
thiệt hại hay tổn thất, bảo hiểm tương hỗ đem lại sự ổn định tài chính và ổn
định xã hội, đồng thời góp phần làm giảm bớt sự lo âu về tinh thần cho các cá
nhân và tổ chức tham gia bảo hiểm trong đời sống hàng ngày cũng như trong
hoạt động sản xuất, kinh doanh. Về khía cạnh này, trước những tổn thất lớn và
có tính chất thảm họa thì hình thức bảo hiểm tương hỗ tỏ ra vượt trội hơn so
với hình thức bảo hiểm cổ phần vì rủi ro được san sẻ giữa các thành viên trong
tổ chức, chẳng hạn, đám cháy khủng khiếp ở New York năm 1835 đã khiến
cho một số công ty bảo hiểm cháy được tổ chức dưới hình thức công ty bảo
hiểm cổ phần bị phá sản.
Thứ hai, bảo hiểm tương hỗ có thể thay thế cho các chương trình đảm
bảo xã hội do Nhà nước thực hiện, nhờ đó làm giảm gánh nặng cho ngân sách
nhà nước và nâng cao hiệu quả của việc phân bổ các nguồn lực trong xã hội.
Ví dụ: Các họat động sản xuất nông nghiệp hay đánh bắt cá xa bờ thường diễn
ra trên diện rộng và phụ thuộc rất nhiều và các điều kiện tự nhiên do vậy khả
năng gặp tổn thất rất lớn và các họat động kinh doanh bảo hiểm thương mại
thông thường rất khó đáp ứng, đáp ứng không hiệu quả hoặc với mức phí bảo
hiểm phải đóng rất cao gây bất lợi cho người tham gia bảo hiểm. Trong nhiều
trường hợp, với các tổn thất mang tính chất thảm họa thì các doanh nghiệp bảo
hiểm này sẽ không đủ khả năng thanh toán và có thể bị phá sản. Do vậy, để
20