Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Hướng dẫn học sinh kĩ năng trình bày trên mô hình mẫu vật hoặc tranh ảnh trong g...

Tài liệu Hướng dẫn học sinh kĩ năng trình bày trên mô hình mẫu vật hoặc tranh ảnh trong giảng dạy sinh học ở trường thcs

.DOC
19
112
129

Mô tả:

LỜI NÓI ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài. - Cô sôû lyù luaän: Cùng với các nước khác trên thế giới. Việt Nam đã và đang phát triển theo hướng công nghiệp hoá hiện đại hoá. Muốn thực hiện được điều đó thì điều không thể thiếu là phải nhanh chống tiếp thu những thành tựu khoa học kỹ thuật của thế giới nhất là vào thời điểm ngày nay công nghệ phát triển như vũ bảo và nước ta đã hội nhập nề kinh tế thế giới. Vì lý do đó người giáo viên phải nghiên cứu, tìm tòi học hỏi đề ra những biện pháp tích cực trong quá trình giảng dạy nhằm đổi mới phương pháp dạy và học nhằm định hướng cho học sinh có những tri thức và kỹ năng vững chắc bước vào cuộc sống. Sinh học là bộ môn khoa học thực nghiệm liên hệ thực tế trong đời sống của mỗi con người nói riêng và của mọi người cũng như cả thế giới nhân loại nói chung. Môn sinh học trong chương trình dạy học ở bậc trung học cơ sở được thiết kế, sắp xếp theo chủ yếu lô gíc (Thực vật - Động vật - Giải phẫu sinh lý người – Di Truyền – Sinh thái và Môi trường). Đây là môn học có nhiều ứng dụng trong thực tế, gần gủi với cuộc sống thường ngày của học sinh. Từ đó tạo ra sự kích thích, tính tò mò thích tìm hiểu của học sinh. đặc biệt ở môn học này giúp các em mô tả được đặc điểm hình thái, cấu tạo cơ thể sinh vật, lợi ích và tác hại qua các đại diện của mỗi nhóm sinh vật trong mối quan hệ với môi trường sống. - Cô sôû thöïc tieãn: Laø moät giaùo vieân môùi ra tröôøng khoâng laâu, tuoåi ngheà coøn quaù treû, toâi khoâng giaùm noùi laø “ kinh nghieäm” trong thôøi gian ñaõ giaûng daïy, qua nhöõng gì toâi ñuùc keát vaø ruùt ra ñöôïc qua töøng baøi daïy, tieát daïy cuûa mình nhö: baøêng nhöõng aùnh maét ñoàng tình, baèng nhöõng caùnh tay giô leân, baèng nhöõng lôøi phaùt bieåu thaûo luaän soâi noåi toâi coù theå caûm nhaän ñöôïc söï khoâng thoaû maõn hay söï thaønh coâng lôùn cuûa ngöôøi giaùo vieân khi ñöùng treân buïc giaûng truyeàn ñaït nhöõng kieán thöùc cho hoïc 1 sinh. Ñeå taïo neân söï thaønh coâng cuûa baøi giaûng hay moät tieát hoïc thì phöông phaùp daïy hoïc laø moät trong nhöõng yeáu toá thaønh coâng lôùn nhaát cuûa ngöôøi giaùo vieân. Toâi mong muoán nhöõng phöông phaùp daïy hoïc cuûa mình seõ goùp phaàn vaøo phöông phaùp daïy hoïc sinh hoïc ngaøy ñöôïc hoaøn thieän, kích thích tính höùng thuù saùng taïo tinh thaàn töï giaùc, yù thöùc hoaït ñoäng ñoäc laäp cuûa hoïc sinh. Ñoù laø lí do toâi choïn ñeà taøi ñeå nghieân cöùu. Cuoái cuøng toâi xin caûm ôn caùc baïn ñoàng nghieäp cuøng caùc em hoïc sinh ñaõ giuùp toâi hoaøn thaønh ñeà taøi naøy. Tuy baûn thaân ñaõ coù nhieàu coá gaén nhöng khoâng theå traùnh khoûi nhöõng sai soùt mong caùc ñoàng nghieäp cuøng ñoùng goùp yù kieán ñeå nhöõng ñeà taøi sau toâi hoaøn thaønh toát hôn! 2. Phạm vi đề tài. Làm sao có thể giúp các em mô tả hoặc trình bày được hình thái cấu tạo, vị trí mỗi cơ quan, mỗi phần của một sinh vật thông qua mẫu vật , mô hình hoặc tranh ảnh trước các bạn cùng trang lứa cũng như trước mọi người. Là giáo viên dạy môn sinh học tôi rất quan tâm đến vấn đề này. Chính vì lẽ đó tôi đi vào tìm hiểu vấn chuyên đề: “Hướng dẫn học sinh kĩ năng trình bày trên mô hình mẫu vật hoặc tranh ảnh trong giảng dạy sinh học ở trường THCS” PHẦN THỨ NHẤT: Thùc tr¹ng tríc khi thùc hiÖn gi¶I ph¸p cña ®Ò tµi. 1. Nghieân cöùu tình hình: a.Thuận lợi: - Ñaëc ñieåm cuûa tröôøng: Ñöôïc söï quan taâm cuûa caùc caáp uyû Ñaûng, chính quyeàn ñòa phöông vaø söï quan taâm cuûa ngaønh giaùo duïc. Cô sôû vaät chaát cuûa nhaø tröôøng cô baûn ñuû cho hoïc sinh hoïc hai ca trong moät ngaøy, ñoà duøng phuïc vuï cho coâng taùc giaûng daïy cô baûn trang bò ñuû cho caùc khoái. Ñaëc bieät coù söï quan taâm chæ ñaïo saùt 2 sao cuûa ban giaùm hieäu nhaø tröôøng, söï quan taâm cuûa phuï huynh hoïc sinh. Hoïc sinh ñaõ coù söï quan taâm ñeán coâng vieäc hoïc taäp. - Đặc điểm bộ môn: Sinh học là bộ môn khoa học thực nghiệm tạo ra sự kích thích tính tò mò, kích thích hứng thú học tập và sự tìm hiểu của học sinh. đặc biệt ở bộ môn sinh học còn giúp các em mô tả đực hình thái, giải thích được cơ chế sinh lý, mô tả được hình thái, cấu tạo của mọi cơ thể sống từ đơn giản đến phức tạp (loài tiến hoá cao nhất) thông qua các đại diện của mỗi lớp, bộ, nhóm, ngành trong mối qua hệ với môi trường sống. vì thế đây là một trong những thuận lợi đáng kể trong việc thực hiện chuyên đề này. Với phương pháp dạy học theo hướng đổi mới của Bộ giáo dục và đào tạo đã trang bị các trường trung học cơ sở trên toàn quốc nhiều đồ dùng hỗ trợ cho dạy và học. nếu chúng ta không khai thác hay sử dụng hết giá trị của nó thì sẽ lãng phí tiền của đã đóng góp và hy vọng của nhân dân. Một trong những thuận lợi khi thực hiện đề tài này là cac tiết dạy môn sinh học đều có đồ dùng dạy học (mô hình, tranh ảnh hoặc vật mẫu trong thực tế). Học sinh rất hăng hái, say mê và thích thú khi học bộ môn. Bên cạnh đó, giáo viên và học sinh thuận tiện và dễ tìm được mẫu vật để phục vụ cho mỗi tiết dạy cũng như học tập của học sinh. b. Khó khăn: Với phương pháp dạy học đổi mới đòi hỏi học sinh phải làm việc nhiều đặc biệt với những bài có đồ dùng dạy học: mẫu vật, mô hình hoặc tranh ảnh đòi hỏi học sinh phải tự nghiên cứu thảo luận nhóm để rút ra kiến rồi trình bày, nhóm khác nhận xét bổ sung. nếu giáo viên thường xuyên sử dụng thì tạo cho các em một thói quen học tập, làm việc thì sẽ dễ dàng hơn, nhưng ở đây hầu như giáo viên không sử dụng thường xuyên mà chỉ dạy “chay” (không có đồ dùng dạy học). Không làm được điều đó có nhiều lý do, một trong những lý do đó là: nhiều bài dạy đòi hỏi phải có thiết bị, đồ dùng tự làm (làm bổ sung), kinh phí, học sinh học thụ động (chủ yếu là học sinh dân tộc, điều kiện gia đình còn nhiều khó khăn,….) .… 3 Ví dụ: Muốn dạy những bài có mẫu vật như: Cá, Ếch, Thỏ, Chim, . . . phải có kinh pí để mua. hoặc một số bài không có mẫu vật, không có mô hình hay không có tranh ảnh buộc giáo viên phải mua hay tự vẽ. 2. Trình baøy thöïc traïng. Thực trạng hiện tại ở một số lớp về kỹ năng trình bày trên mô hình, mẫu vật hoặc tranh ảnh còn rất hạn chế. Qua khảo sát nhiều năm giảng dạy bản thân tôi nhận thấy: - Khoảng 10% học sinh tương đối có kỹ năng trình bày trên mẫu vật, mô hình hay tranh ảnh. - Số học sinh còn lại (khoảng 80%) gặp khó khăn trong việc trả lời câu hỏi bằng cách trình bày trước lớp trên tranh ảnh, vật mẫu hay chỉ vị trí, thuyết trình lại trên vật mẫu hoặc mô hình. Ngoài ra, trong tiết học các em còn rất thụ động, không có hứng thú, chưa chú ý dẫn tới kết quả học tập chưa cao. PHẦN THỨ HAI : NỘI DUNG ĐỀ TÀI VÀ CÁC GIẢI PHÁP: 1. Caùch trình baøy giaûi phaùp. Trong chương trình sinh học ở trường THCS trươc đây nội dung được chú trọng đến hệ thống kiến thức lý thuyết chủ yếu là kênh chữ sự phát triển tuần tự và chặt chẽ các khái niệm, định luật, thuyết khoa học thì hiện nay chương trình sinh học ở bậc THCS được thiết kế dựa trên tư tưởng nhấn mạnh vai trò tích cực chủ động của người học kênh hình và kênh chữ song song hoặc kênh hình nhiều hơn kênh chữ, rất ít bài kênh chữ nhiều hơn kênh hình. Trong đó, rất coi trọng cả việc trao dồi kiến thức lẫn kỹ năng và năng lực nhận thức của học sinh. Để giúp học sinh có thể trình bày hay mô tả được hình thái, cấu tạo của một loài sinh vật nào đó thông qua mẫu vật, mô hình hoặc tranh ảnh thì học sinh phải tự tìm hiểu trước bài mới ở nhà kết hợp với sự hướng dẫn của giáo viên khi lên lớp. 4 Chính vì nhận thấy sự học tập của học sinh rất thụ động, không mạnh dạn khi trình bày trên mẫu vật, mô hình hoặc tranh ảnh trươc lớp. Tôi đã tìm hiểu nguyên nhân và đề ra một số biện pháp thích hợp để khắc phụ và nâng cao hiệu quả giảng dạy trong từng tiết học. * Nguyên nhân dẫn đến học sinh học thụ động, không mạnh dạn trình bày trên mẫu vật, mô hình hoặc tranh ảnh trước lớp là : - Phương tiện, đồ dùng dạy học không đầy đủ cho mỗi tiết học, chỉ một số bài có mẫu vật, mô hình hay tranh ảnh. - Do giáo viên không thường xuyên gọi các em lên bảng trình bày trước lớp. - Học sinh thường lười nhác không tìm hiểu bài mới hay soạn bài trước ở nhà, còn nhút nhát chưa mạnh dạn. - Phụ huynh chưa thật sự tạo điều kiện và quan tâm đến việc học tập của con, em mình. 2. Néi dung biÖn ph¸p thùc hiÖn. Bộ môn sinh học ở tröôøng trung hoïc cô sôû cã tõ líp 6 ®Õn líp 9. Mét trong nh÷ng kiÕn thøc quan träng cña bé m«n nµy lµ gi¸o viªn ph¶i ph¸t huy kü n¨ng m« t¶ hoÆc tr×nh bµy h×nh th¸i cÊu t¹o cña mét c¬ thÓ sinh vËt th«ng qua mÉu vËt hoÆc tranh ¶nh. ®©y lµ néi dung chÝnh mµ ®Ò tµi cần ®Ò cËp tíi: - Lùa chän thiÕt bÞ d¹y häc: C¨n cø vµo môc tiªu d¹y häc, néi dung kiÕn thøc trong s¸ch gi¸o khoa, c¨n cø vµo ®iÒu kiÖn thêi gian cho phÐp, c¨n cø vµo ®iÒu kiÖn ®Þa ph¬ng và c¬ së vËt chÊt cña nhµ trêng, ®Æc biÖt ph¶i c¨n cø vµo chÝnh các lo¹i thiÕt bÞ d¹y häc ®Þnh chän. + Tranh vẽ: Ưu ®iÓm lµ dễ sö dông thuËn tiÖn; nhîc ®iÓm lµ kh«ng m« t¶ ®îc qu¸ tr×nh sinh häc. + M« h×nh: ¦u ®iÓm lµ gióp học sinh dễ h×nh dung cô thÓ c¸c ®èi tîng nghiªn cøu; nhîc ®iÓm: ®ßi hái ph¶i chuÈn bÞ c«ng phu ®«i khi mÊt nhiÒu thêi gian míi cã kÕt qu¶. + Mẫu vËt thËt: ¦u ®iÓm lµ cung cÊp th«ng tin chÝnh x¸c vÒ ®èi tîng nghiªn cøu; nhîc ®iÓm: ®ßi hái ph¶i chuÈn bÞ c«ng phu mµ gi¸o viªn kh«ng nhËn được sự quan 5 tâm đến tinh thần hay thï lao về vËt chÊt của đơn vị sở tại, học sinh chưa quan tâm và chú trọng để tìm kiếm. - Lùa chän ph¬ng ph¸p sö dông thiÕt bÞ d¹y häc: + ThiÕt bÞ d¹y häc ®ãng vai trß lµ nguån cung cÊp tri thøc míi. + ThiÕt bÞ d¹y häc ®ãng vai trß minh häa kiÕn thøc míi. + ThiÕt bÞ d¹y häc ®ãng vai trß kiÓm tra kiÕn thøc ®· häc. §Ó rÌn luyÖn ®îc kü n¨ng nµy cÇn ®¶m b¶o c¸c yªu cÇu sau: + Gv ph¶i biÕt tæ chøc híng dÉn, dÉn d¾t học sinh quan s¸t mÉu vËt, m« h×nh hoÆc tranh ¶nh mét c¸ch khoa häc, hîp lý nh»m gióp cho häc sinh ph¶i suy nghÜ, ph¶i t duy s¸ng t¹o. + §èi với tranh ¶nh ph¶i ®Ó h×nh c©m (không chú thích hoặc chỉ gợi ý) ®Ó học sinh tù m« t¶ và hoàn thành. + Học sinh cÇn ph¶i ®äc bµi, quan s¸t h×nh tríc ë nhµ kÕt hîp víi híng dÉn cña Gv ë trªn líp ®Ó lĩnh hội tri thức hay tr×nh bµy tèt h¬n. Mét sè ph¬ng ph¸p vµ h×nh thøc tæ chøc d¹y – häc nh»m ph¸t huy tÝnh tÝch cùc cña ngêi häc * Quan s¸t: Ph¬ng ph¸p quan s¸t lµ ph¬ng ph¸p d¹y học sinh c¸ch sö dông c¸c gi¸c quan ®Ó lĩnh hội tri thøc trùc tiÕp, cã môc ®Ých c¸c sù vËt, hiÖn tîng diÔn ra trong tù nhiªn vµ trong cuéc sèng mµ kh«ng cÇn cã sù can thiÖp vµo c¸c qu¸ tr×nh diÔn biÕn cña c¸c sù vËt vµ hiÖn tîng ®ã. Ph¬ng ph¸p quan s¸t bao gåm 2 bíc: + Quan s¸t ®Ó thu thËp th«ng tin. + Xö lý th«ng tin rồi rót ra kÕt luËn. VËy nÕu ph¬ng ph¸p quan s¸t ®îc sö dông ®óng sÏ cã t¸c dông kÝch thÝch t duy tính tÝch cùc, ®éc lËp vµ chñ ®éng cña học sinh, gióp học sinh cã thÓ tìm kiÕm tri thøc. Cïng víi sù t×m kiÕm tri thøc, học sinh cßn ®îc rÌn luyÖn mét sè kü n¨ng nh: c©n, ®o, ghi chÐp, b¸o c¸o. §Æc biÖt, sau khi quan s¸t mẫu vËt, m« h×nh hoÆc tranh ¶nh học sinh cã thÓ tù tr×nh bµy l¹i ®Æc ®iÓm, cÊu t¹o h×nh th¸i cña sinh vËt. * D¹y vµ häc hîp t¸c nhãm nhá Líp ®îc chia thµnh nh÷ng nhãm nhá tõ 3 – 8 ngêi. Mçi nhãm cö ngêi ®iÒu khiÓn, th ký vµ ngêi ®¹i diÖn tr×nh bµy. - D¹y häc hîp t¸c nhóm nhá bao gåm c¸c bíc: 6 + Gv nªu vÊn ®Ò, x¸c ®Þnh nhiÖm vô nhËn thøc. + Tæ chøc c¸c nhãm, giao nhiÖm vô tõng nhãm. + Híng dÉn thùc hiÖn. - Lµm viÖc theo nhãm (thùc hiÖn theo yªu cÇu cña gi¸o viªn). - Ph¬ng ph¸p nµy cã ý nghÜa tÝch cùc ®èi víi ngêi häc lµ: + T¹o ®iÒu kiÖn cho mäi học sinh ®Òu ®îc tham gia. + Häc ®îc kiÕn thøc tõ c¸c thµnh viªn trong nhãm. + Ph¸t triÓn kü n¨ng c¸ nh©n vµ kü n¨ng tr×nh bµy tríc ®«ng ngêi, kü n¨ng giao tiÕp. Tõ ®ã hiÓu thªm b¶n th©n m×nh vµ c¸c b¹n th«ng qua viÖc trao ®æi t¬ng t¸c, chia sẽ kinh nghiÖm häc hái lÉn nhau. * Lu ý: Nªn chia nhãm nhá v× nhiÒu qu¸ học sinh sÏ û l¹i vµo ngêi kh¸c vµ lµm ån mất trật tự của líp. - C©u hái ®Æt ra ph¶i võa søc vµ xen kÏ chót c©u hỏi khã. Ngoµi ra, ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn rÌn luyÖn kü n¨ng tr×nh bµy cho học sinh th× gi¸o viªn nªn sö dông kÕt hîp c¶ 2 ph¬ng ph¸p trªn. Th«ng qua mét sè bµi häc ë m«n sinh häc cã mÉu vËt, m« h×nh hoÆc tranh ¶nh giaùo vieân cã thÓ rÌn luyÖn cho häc sinh kü n¨ng tr×nh bµy mét c¸ch m¹nh d¹n, nhanh nhÑn vµ lu lo¸t h¬n tríc nhiÒu ngêi. §èi víi nh÷ng bµi d¹y cã mÉu vËt. - §Ó d¹y bµi nµy gi¸o viªn ph¶i chuÈn bÞ mÉu vËt cho tèt, ph¶i nghiªn cøu t×m hiÓu ®Æc ®iÓm, cÊu t¹o, h×nh th¸i cña sinh vËt thËt kÕt hîp h×nh saùch giaùo khoa cÇn d¹y tríc ë nhµ. - §èi víi bµi d¹y cã mÉu vËt nÕu häc sinh kh«ng chuÈn bÞ tríc gi¸o viªn cã thÓ híng dẫn hoÆc chuÈn bÞ lu«n cho c¸c em. - D¹y nh÷ng bµi nµy gi¸o viªn nªn sö dông ph¬ng ph¸p quan s¸t vµ th¶o luËn nhãm nhỏ. - Gi¸o viªn lªn kÕ ho¹ch tæ chøc thiÕt kÕ c¸c ho¹t ®éng cô thÓ cho học sinh: . §Ó gióp c¸c em x¸c ®Þnh rõ hoÆc tr×nh bµy ®îc ®Æc ®iÓm mẫu vËt gi¸o viªn nªn kÕt hîp treo tranh, h×nh saùch giaùo khoa cho häc sinh quan s¸t. 7 . Sau khi yªu cÇu học sinh quan s¸t mẫu vËt kÕt hîp hình vẽ, gi¸o viªn ®Æt c©u hái häc sinh th¶o luËn nhãm. . Gi¸o viªn gäi mét häc sinh ®¹i diÖn nhãm lªn b¶ng tr×nh bµy trªn mẫu vËt. . Gi¸o viªn gäi häc sinh kh¸c nhËn xÐt, sau ®ã nhËn xÐt, bổ sung rồi kÕt luËn hoặc yêu cầu học sinh rút ra kết luận. Ví dụ : Bài 13. CẤU TẠO NGOÀI CỦA THÂN (sinh học 6) Mục 1 : Tìm hiểu cấu tạo ngoài của thân. Ở mục này giáo viên yêu cầu mỗi bàn (nhóm) phải chuẩn bị mẫu vật trước ở nhà. Để rèn luyện cho học sinh lớp 6 kĩ năng trình bày trên mẫu vật giáo viên phải nhất thiết tổ chức, thiết kế hoạt động cụ thể, quan tâm, chú trọng đến hoạt động của từng nhóm. Hoạt động của giáo viên - Gv yêu cầu Hs đem mẫu thân (cành) cây lên bàn để quan sát. Hoạt động của học sinh - HS dặt thân (cành) lên bàn, kết - Gv treo H13.1, yêu cầu Hs quan sát hợp quan sát hình đối chiếu với và đối chiếu với mẫu vật. hình. Gv yêu cầu Hs thảo luận nhóm, trả lời các câu hỏi sau : ?Thân mang những bộ phận nào? Hs thảo luận thống nhất câu hỏi ?Những điểm giống nhau giữa thân và và trả lời. cành? 8 ?Vị trí các chồi ngọn trên thân và Hs quan sát trên vật mẫu trả lời cành? các câu hỏi Gv đưa ra. ?Vị trí các chồi nách? ?Chồi ngọn sẽ phát triển thành bộ phận nào của cây? Gv gọi đại diện nhóm trình bày trước lớp, nhóm khác nhận xét, bổ sung Gv nhËn xÐt, kÕt luËn. Đại diện nhóm trả lời, nhóm khác nhận xét, bổ sung Giới thiệu một số bài học có mẫu vật thật: Sinh học 6: Bài 4: Có phải tất cả thực vật đều có hoa. Bài 9: Các loại rễ, các miền của rễ. Bài 12: Biến dạng của rễ. Bài 18: Biến dạng của thân. Bài 19: Đặc điểm bên ngoài của lá. Bài 26: Sinh sản sinh dưỡng tự nhiên. Bài 27: Sinh sản sinh dưỡng do người. Bài 28: Cấu tạo và chức năng của hoa. .......... Sinh học 7: Bài 15: Giun đất. Bài 18: Trai sông. Bài 22: Tôm sông. Bài 26: Châu chấu. Bài 31: Cá chép. Bài 35: Ếch đồng. 9 ........ Trong ch¬ng tr×nh sinh häc 8, 9 mẫu vËt Ýt h¬n, chÝnh v× vËy nÕu bµi nµo cã mẫu vËt th× gi¸o viªn nªn u tiªn dïng mẫu vËt h¬n lµ dïng m« h×nh hoÆc tranh ¶nh bëi khi tiÕp cËn víi mẫu vËt sÎ t¨ng kh«ng khÝ häc tËp vµ høng thó t×m tßi cña häc sinh. §èi víi nh÷ng bµi d¹y cã m« h×nh + §¶m b¶o c¸c nguyªn t¾c d¹y häc, phï hîp víi néi dung kiÕn thøc, m« h×nh ®îc ®a ra ®óng lóc ®óng c¸ch, ®îc ®Æt ë vÞ trÝ thuËn lîi cho c¶ líp quan s¸t. - Víi bµi sö dông m« h×nh gi¸o viªn thiÕt kÕ d¹y häc theo c¸c bíc sau: . Bíc 1: Gi¸o viªn giíi thiÖu tªn m« h×nh, nªu rá môc tiªu cña viÖc quan s¸t hay thao t¸c víi m« h×nh. . Bíc 2: Khai th¸c néi dung m« h×nh. §Çu tiªn nªn yªu cÇu häc sinh quan s¸t kØ m« h×nh (ra c©u hái cho häc sinh lµm viÖc, lµm sao ®Ó häc sinh biÕt rá c¸c em ph¶i lµm g×? c¸c em ph¶i lµm nh thÕ nµo? nªn cã c©u hái ®Þnh híng cho häc sinh m« t¶ hoÆc thao t¸c víi m« h×nh). Sau ®ã nhÊn m¹nh vµo néi dung nµo trªn m« h×nh cÇn quan t©m ®Ó cã c©u hái tËp trung chó ý hay gi¶i thÝch cÊu tróc m« h×nh cã thÓ yªu cÇu th¸o l¾p m« h×nh ®Ó quan s¸t. . Bước 3: Học sinh rút ra kết luận từ việc quan sát hay thao tác với mô hình. Ví dụ: Bài 15. AND (AXIT ĐÊÔXIRIBÔNUCLÊIC) (sinh học 9) Mục 2: Cấu trúc không gian của phân tử AND. Mục tiêu: Hs mô tả được cấu trúc không gian của phân tử AND. Hoạt động của giáo viên Gv đưa mỗi nhóm một mô hình phân tử Hoạt động của học sinh Nhóm Hs nhận mô hình phân tử ADN. Giới thiệu cấu trúc không gian ADN của phân tử ADN. 10 Hs quan sát mô hình đối chiếu hình vẽ thảo luận nhóm mô tả được cấu trúc không gian của phân tử ADN. Gv treo hình 15 SGK phóng to yêu cầu Hs quan sát kết hợp với mô hình, thảo luận nhóm trả lời: ? Mô tả cấu trúc không gan của phân tử AND? Gv gọi đại diện nhóm trình bày cấu trúc không gan của phân tử AND - Hs lên bảng trình bày trên mô hình. - Hs khác theo dõi, nhận xét, bổ sung trước lớp, nhóm khác nhận xét, bổ sung Gv nhận xét chốt lại kiến thức. - Hs tiếp tục quan sát mô hình và Gv yêu cầu Hs tiếp tục quan sát mô hình vẽ trả lời câu hỏi. hình thực hiện  ? Các loại nuclêôtit nào giữa hai mạch liên kết với nhu thành từng cặp? ? Giả sử trình tự các đơn phân trên một mạch AND như sau: - A - T- G - X - T- A - G - T- X Tr×nh tù c¸c ®¬n ph©n trªn ®o¹n m¹ch - Hs trả lời. t¬ng øng sÏ nh thÕ nµo? Hs khác nhận xét, bổ sung. Gv: Gäi Hs tr¶ lêi. Gv: NhËn xÐt chèt l¹i. Giíi thiÖu mét sè bµi d¹y cã m« h×nh: Sinh 6:Bµi 9: C¸c miÒn cña rÔ 11 Bµi 15: CÊu t¹o trong cña th©n non. Bµi 20: CÊu t¹o trong cña phiÕn l¸. Sinh 7: Bài 22: Tôm sông. Bài 26: Châu chấu. Bài 31: Cá chép. Bài 33: Câu tạo trong của cá. Bài 35: Ếch đồng. Bài 36: Cấu tạo trong của Ếch. Bài 38: Thàn lằn bóng đuôi dài. Bài 41: Chim bồ câu. Bài 42: Cấu tạo trong của chim. ........ Sinh 8: Bài 7: Bộ xương. Bài 13: Tim và mạch máu. Bài 24: Tiêu hoá và các cơ quan tiêu hoá. Bài 46: Trụ não, tiểu não, não trung gian. ........ Sinh 9: Bài 15: ADN ( axit đêôxiriboonucleeic). Bài 17: ARN ( axit ribônuclêic). ........ * Đối với những bài dạy học có tranh ảnh nhưng không có mô hình hay mẫu vật. 12 Một số bài dạy không có mẫu vật, không có mô hình nhưng có tranh ảnh thì giáo viên nên sử dụng triệt để tranh ảnh hiện có. nếu trong sách giáo khoa có hình vẽ mà thiết bị không có thì giáo viên phải vẽ để bổ sung cho tiết dạy. - Gi¸o viªn yªu cÇu học sinh vÒ nhµ t×m hiÓu, quan s¸t tríc h×nh vÏ. - ë nh÷ng bµi nµy gi¸o viªn còng sö dông kÕt hîp 2 ph¬ng ph¸p: Quan s¸t vµ hîp t¸c nhá. học sinh tù quan s¸t thu thËp th«ng tin ®Ó tr×nh bµy trªn tranh ¶nh. - Bµi day cã sö dông tranh ¶nh gi¸o viªn tiÕn hµnh nh sau: + §¶m b¶o c¸c nguyªn t¾c d¹y häc, phï hîp víi néi dung kiÕn thøc, tranh ®îc ®a ra ®óng lóc ®óng c¸ch, treo ë vÞ trÝ thuËn lîi cho c¶ lớp dễ quan s¸t. + Cách tiến hành: . Bước 1: Giao viên giới thiệu trên tranh, nêu rõ mục đích của việc quan sát tranh, đưa ra yêu cầu đối với học sinh (ra câu hỏi hoặc hệ thống câu hỏi cho học sinh làm việc, làm sao để cac em bbiết rõ các em phải làm gì? Các em phải làm như thế nào? . . . để lĩnh hội được kiến thức). . Bước 2: Khai thác nội dung bức tranh. đầu tiên yêu cầu học sinh mô tả bức tranh (nêu các câu hỏi định hướng cho học sinh mô tả hoặc cho trước một số từ hay tập hợp từ để học sinh mô tả theo đúng ý đồ của giáo viên hay đúng với nội dung bbức tranh). Sau đó nhấn mạnh vào nội dung nào trên bức tranh thì các câu hỏi tập trung chú ý của học sinh vào đó. . Bước 3: Học sinh rút ra kết luận từ việc quan sát tranh. Giáo viên yêu cầu học sinh lên bảng trình bày trên tranh, học sinh khác nhận xét. Ví dụ: Bài 26: CHÂU CHẤU (sinh học 7). Mục 2: Tìm hiểu cấu tạo trong của châu chấu. Để Hs tự trình bày hoặc mô tả chính xác đặc điểm cấu tạo trong của châu chấu thì giáo viên sẽ hướng dẫn học sinh quan sát trên hình vẽ sách giáo khoa. Hs quan sát mô hình kết hợp với hình vẽ trình bày được cấu tạo trong của châu chấu. từ đó so sánh với tôm sông để thấy được sự tiến hoá của lớp sâu bọ so với lớp giáp xác. 13 Hoạt động của giáo viên Hoạt động của học sinh Gv treo tranh cấu tạo trong của châu chấu Hs qua sát mô hình nghe Gv giới và yêu cầu Hs quan sát mô hình giới thiệu thiệu rồi đối chứng với hình(tranh). rồi đồi chứng. Hs xác định được đặc điểm cấu tạo Gv yêu cầu Hs quan sát tranh rồi trả lời : trong của châu chấu. ? Châu chấu có những hệ cơ quan nào? Đại diện nhóm Hs lên bảng trình bày, ?Đặc điểm của từng hệ cơ quan? yêu cầu chỉ rõ đặc điểm từng hệ. Gv gọi Hs lên bảng trình bày trên hình vẽ, gọi Hs khác lên chỉ trên mô hình cấu tạo Nhóm khác theo dõi nhận xét, bổ trong của châu chấu. sung. Gv nhận xét, kết luận. Gv tiếp tục yêu cầu Hs thảo luận : ? Hệ tiêu hoá và hệ bài tiết có quan hệ với Hs thu nhận kiến thức. Hs quan sát hình, thảo luận nhóm. nhau như thế nào ? ? Vì sao hệ tuần hoàn ở sâu bọ lại đơn giản đi trong khi hệ thống ống khí phát triển ? Đại diện nhóm trả lời, nhóm khác ? Cấu tạo trong của châu chấu có đặc nhận xét, bổ sung. 14 điểm gì khác với tôm sông? Gv nhận xét, bổ sung chốt lại kiến thức Hs nhớ lại đặc điểm cấu tạo trong của tôm sông và so sánh. Hs thu nhận kiến thức, ghi nhớ. Đa số các bài dạy sinh học trung học cơ sở đều có tranh ảnh. Tuy nhiên một số tranh, ảnh không có trong pòng thiết bị nên giáo viên cũng có thể tự vẽ để phục vụ cho cho tiết dạy tốt hơn. Qua các ví dụ trên ta thấy đặc thù của bộ môn sinh học là học sinh phải quan sát, phân tích, thảo luận để tìm ra các đặc điểm đặc trưng về cấu tạo, hình thái của mỗi sinh nghi với điều kiện môi trường sống. Trong nh÷ng bµi d¹y cã sö dông m« h×nh ñoà duøng daïy hoïc sÎ gióp tiÕt häc lu«n s«i næi, t¹o høng thó häc tËp cho học sinh. Tõ c¸c ph©n tÝch c¸c vÝ dô trªn ta thÊy vai trß cña ngêi gi¸o viªn vµ học sinh trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng. gi¸o viªn lµ ngêi lËp kÕ ho¹ch, thiÕt kÕ c©u hái híng dÈn học sinh quan s¸t mÉu vËt, m« h×nh hoÆc tranh ¶nh. §Ó d¹y ®îc phÇn nµy ®ßi hái ngêi gi¸o viªn ph¶i cã kü n¨ng híng dÉn học sinh quan s¸t mÉu vËt, m« h×nh hoÆc tranh ¶nh. Trong qu¸ tr×nh híng dÉn ph¶i t¹o ®îc sù høng thó vµ kÝch thÝch tÝnh tß mß khoa häc cña học sinh. PHẦN THỨ BA: KÕT QU¶ Sau mét thêi gian nghiªn cøu vµ thö d¹y c¸c líp khèi 9. T«i thÊy ban ®Çu c¸c em rÊt nhót nh¸t, thô ®éng kh«ng m¹nh d¹n lªn b¶ng tr×nh bµy trªn mÉu vËt, m« h×nh ho¹c tranh ¶nh. Nhng qua mét thêi gian quen víi ph¬ng ph¸p míi c¸c em cã sù tiÕn bé h¬n rÊt nhiÒu, kÕt qu¶ ®¹t ®îc rÊt kh¶ quan th«ng qua kÕt qu¶ häc tËp ë học sinh. KÕt qu¶ ®¹t ®îc nh sau: . 85% lµ học sinh thÝch ph¬ng ph¸p d¹y vµ häc míi. §a sè c¸c em rÊt høng thó, say mª yªu thÝch m«n häc th«ng qua ph¬ng ph¸p d¹y vµ häc míi. Víi ph¬ng ph¸p häc míi ®· gióp c¸c em cã kü n¨ng tr×nh bµy trªn mÉu vËt, m« h×nh ho¹c tranh ¶nh tríc líp. Tõ ®ã, c¸c em ®· m¹nh d¹n h¬n, t tin h¬n khi tr×nh bµy mét vÊn ®Ò nµo ®ã tríc nhiÒu ngõ¬i. . §Æc biÖt kÕt qu¶ c¸c bµi kiÓm tra chất lîng cao h¬n rÊt nhiÒu. 15 . 15% lµ học sinh thÝch ph¬ng ph¸p d¹y vµ häc cò. Trong 15% nµy ®a sè lµ häc sinh yÕu kÐm, bëi c¸c em chØ thÝch nghe gi¸o viªn truyÒn ®¹t h¬n lµ sù tim tßi, suy nghÜ. PHẦN THỨ TƯ: BµI HäC KINH NGHIÖM §Ó thùc hiÖn chuyªn ®Ò nµy, gi¸o viªn chØ cÇn học sinh chuÈn bÞ thật kü bµi tríc khi lªn líp. NÕu d¹y bµi cã mÉu vËt, yªu cÇu học sinh chuÈn bÞ theo nhãm (nhng gi¸o viªn còng ph¶i phßng ngõa, ph¶i chuÈn bÞ). §Ó tiÕt d¹y s«i næi gi¸o viªn ph¶i t¹o høng thó víi học sinh, ®a ra nhiÒu t×nh huèng cã vÊn ®Ò yªu cÇu học sinh gi¶i quyÕt. Kinh nghiÖm cho thÊy nÕu gi¸o viªn thêng xuyªn gäi c¸c em lªn tr×nh bµy trªn mÉu vËt, m« h×nh hoÆc tranh ¶nh tríc líp th× sÏ ngµy cµng rÌn luyÖn thêm cho häc sinh kü n¨ng tr×nh bµy và mạnh dạn h¬n. KÕT LUËN Víi c¸ch d¹y häc b»ng ph¬ng ph¸p míi gi¸o viªn trë thµnh ngêi thiÕt kÕ , tæ chøc c¸c ho¹t ®éng ®éc lËp, ho¹t ®éng nhãm ®· ph¸t huy tÝnh tÝch cùc häc tËp cña học sinh, h×nh thµnh ë học sinh nh÷ng kü n¨ng míi. Qua c¸ch híng dÉn học sinh quan s¸t mÉu vËt, m« h×nh hoÆc tranh ¶nh, häc sinh m« t¶ hoÆc tr×nh bµy ®îc h×nh th¸i cÊu t¹o mét c¬ thÓ sinh vËt b»ng ng«n ng÷ sinh häc mét c¸ch chÝnh x¸c , khoa häc.Tõ ®ã ®· h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cho học sinh kü n¨ng tr×nh bµy mét vÊn ®Ò nµo ®ã tríc nhiÒu ngêi mét c¸ch tù tin , l«i cuèn ngêi nghe. §©y lµ vÊn ®Ò kh«ng chØ t«i mµ hÇu hÕt c¸c gi¸o viªn còng rÊt quan t©m. Lµ mét gi¸o viªn d¹y m«n sinh häc t«i sÏ kh«ng ngõng phÊn ®Êu, häc hái kinh nghiÖm ®Ó rÌn cho học sinh kü n¨ng tr×nh bµy trªn mÉu vËt, m« h×nh hoÆc tranh ¶nh. §Ó mçi tiÕt d¹y ®Òu cã thiÕt bÞ d¹y häc nh»m ph¸t huy tÝnh tÝch cùc, t duy s¸ng t¹o cña học sinh. §ång thêi rÌn luyÖn cho học sinh kü n¨ng tr×nh bµy trªn mÉu vËt, m« h×nh hoÆc tranh ¶nh.T«i xin ®Ò xuÊt víi ban qu¶n lý, ban l·nh ®¹o ngµnh bæ sung thªm m« h×nh vµ tranh ¶nh cho nh÷ng bµi cha cã, ñng hé kinh phÝ cho nh÷ng bµi d¹y cã mÉu vËt gi¸o viªn ph¶i mua. Trªn ®©y lµ chuyªn ®Ò víi ý kiÕn cña t«i, rÊt mong quý thÇy c« tham kh¶o, ®ãng gãp ý kiÕn ®Ó gióp t«i rót ra kinh nghiÖm vµ hoµn chØnh h¬n cho ®Ò tµi cña m×nh. 16 KIEÁN NGHÒ: Ñeå naâng cao chaát löôïng daïy vaø hoïc cuûa moân sinh hoïc cuûa tröôøng toâi coù vaøi kieán nghò sau: - Ñoái vôùi moân sinh hoïc ñaëc bieät sinh hoïc 8 duïng cuï thieáu nhieàu (Nhaát laø tranh aûnh tröïc quan) neân ñeà nghò nhaø tröôøng coù bieän phaùp boå sung ñeå vieäc daïy hoïc ñaûm baûo hieäu quaû vaø chaát löôïng hôn. - Caàn coù 1 phoøng thöïc haønh sinh hoïc rieâng ñeå naâng cao chaát löôïng caùc baøi thöïc haønh. Vì thöïc chaát neáu thöïc hieän moät baøi thöïc haønh trong voøng 45 phuùt thì khoâng theå naøo thöïc hieän toát ñöôïc. Hôn nöõa nhieàu baøi thöïc haønh moå caùc ñoäng vaät nhö: EÁch, Giun, Caù… thì phaûi coù nôi thöïc haønh cuï theå traùnh gaây maát veä sinh laøm aûnh höôûng tôùi caùc giôø hoïc sau. - Ban giaùm hieäu nhaø tröôøng, toå boä moân caàn quan taâm vaø taïo ñieàu kieän giuùp ñôõ veà kinh phí, ñieàu kieän vaø tinh thaàn veà caùc baøi thöïc haønh ngoaøi moâi tröôøng töï nhieân (thöïc teá thieân nhieân) ôû lôùp 6 vaø lôùp 9. - Cần kết hợp chặt chẽ với ba môi trường giáo dục đặc biệt là hội cha mẹ học sinh và các tổ chức có liên quan như: ban dự án bảo vệ rừng, khu sinh thái, khu du lịch, ban quản lý bảo vệ môi trường, . . . . . nhằm giúp đỡ và tạo điều kiện cho một số tiết học đảm bảo có hiệu quả và chất lượng trong việc giáo dục học sinh. TµI LIÖU THAM KH¶O. 1. S¸ch gi¸o khoa, sách giaùo vieân sinh häc 6 – NguyÔn Quang Vinh (chuû bieân) – NXB GD- 2002. 2. S¸ch gi¸o viªn, giaùo vieân sinh học 7 – NguyÔn Quang Vinh – NXB GD- 2003. 3. S¸ch gi¸o khoa sinh học 8 – Nguyªn Quang Vinh – NXB GD - 2006 17 4. S¸ch gi¸o khoa, giaùo vieân sinh học 9 – NguyÔn Quang Vinh – NXB GD- 2004. 5. Båi dìng thêng xuyªn chu kú III, quyÓn 2- NguyÔn H¶i Ch©u- GD – 2007. 6. Aùt laùt Sinh hoïc. 7. Lý luận daïy hoïc sinh học ñaïi cöông (ÑHSP) - Ñinh Quang Baùo - NXB GD. 8. Hướng dẫn Chuẩn kiến thức kĩ năng môn sinh học THCS - Ngô Văn Hưng (chủ biên) - NXB GD. 18 MUÏC LUÏC 1. Lôøi noùi ñaàu: - Lí do choïn ñeà taøi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Trang 1 - Phaïm vi ñeà taøi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Trang 1 2. Phaàn 1: Thöïc traïng -Nghieân cöùu tình hình . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Trang 2 -Trình baøy thöïc traïng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Trang 2 3. Phaàn thöù 2: Noäi dung vaø caùc giaûi phaùp . . . . . . . . . . . . . .Trang 2 4. Phaàn thöù 3: keát quaû . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Trang 10 5. Bài học kinh nghiệm . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . Trang 11 5. Keát luaän . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Trang 11 6. Kieán nghò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Trang 11 7. Taøi lieäu tham khaûo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Trang 13 8. Muïc luïc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Trang 14 19
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan