Hướng dẫn học sinh giỏi lớp 5 làm Tập làm văn Kể chuyện có yêu cầu sáng tạo
kinh NGHIÖM híng dÉn häc sinh giái líp 5
lµm tËp lµm v¨n kÓ chuyÖn cã yªu cÇu s¸ng t¹o
A. §Æt vÊn ®Ò:
Bµi TËp lµm v¨n cña häc sinh líp 4-5 lµ sù vËn dông tæng hîp c¸c kiÕn thøc
trong qu¸ tr×nh häc tËp, tõ ®ã n©ng cao n¨ng lùc t duy, gi¸o dôc t×nh c¶m, mü c¶m
cho häc sinh. Do ®Æc ®iÓm nhËn thøc næi bËt cña häc sinh TiÓu häc lµ t duy cô thÓ,
kh¶ n¨ng diÔn ®¹t cña c¸c em cßn h¹n chÕ. V× vËy, TËp lµm v¨n lµ mét néi dung
khã häc ®èi víi häc sinh, khã d¹y ®èi víi gi¸o viªn. C¸c em tiÕp thu bµi chËm, v¨n
viÕt ý thêng nghÌo nµn, diÔn ®¹t lñng cñng... gi¸o viªn d¹y còng khã dÉn d¾t ®Ó c¸c
em hiÓu. Bµi tËp lµm v¨n ®¹i trµ khã nh thÕ, vËy viÖc båi dìng häc sinh giái m«n
TËp lµm v¨n cßn khã h¬n. Bëi v× c¸c ®Ò thi häc sinh giái yªu cÇu cao h¬n c¶ vÒ kh¶
n¨ng diÔn ®¹t, trÝ tëng tîng s¸ng t¹o. VËy lµm thÕ nµo ®Ó n©ng cao chÊt lîng häc
sinh giái, rÌn kü n¨ng viÕt v¨n cho häc sinh giái? Lµ mét gi¸o viªn trùc tiÕp gi¶ng
d¹y, t«i x¸c ®Þnh râ vai trß, tr¸ch nhiÖm cña m×nh trong viÖc båi dìng häc sinh giái,
t«i ®· ®i s©u t×m tßi nghiªn cøu vµ ®óc rót ®îc mét sè kinh nghiÖm nhá trong viÖc
båi dìng TËp lµm v¨n cho häc sinh giái líp 4 - 5.
Trong bµi viÕt nµy t«i chØ ®Ò
cËp ®Õn viÖc båi dìng häc sinh giái líp 5 lµm mét sè bµi v¨n kÓ chuyÖn cã yªu cÇu
tëng tîng s¸ng t¹o.
B. Thùc tr¹ng vµ nguyªn nh©n:
Nh÷ng n¨m tríc ®©y, trong ®Ò thi häc sinh giái líp 5 ta thêng gÆp c¸c ®Ò tËp
lµm v¨n thuéc thÓ lo¹i kÓ chuyÖn yªu cÇu häc sinh tëng tîng, s¸ng t¹o trªn c¬ së
thùc tÕ, trªn c¬ së néi dung mét bµi tËp ®äc (th¬ hoÆc v¨n) hoÆc trªn c¬ së mét cèt
truyÖn cho tríc.
VÝ dô: §Ò 1: Dùa vµo bµi th¬ gäi b¹n cña nhµ th¬ "§Þnh H¶i" em h·y kÓ l¹i b»ng
v¨n xu«i c©u chuyÖn c¶m ®éng gi÷a Bª Vµng vµ Dª Tr¾ng.
§Ò 2: Ngµy xöa, ngµy xa cã hai mÑ con sèng bªn nhau rÊt h¹nh phóc. Mét
h«m ngêi mÑ bÞ èm nÆng chØ khao kh¸t ¨n mét tr¸i t¸o th¬m ngon. Ngêi con ®· ra
®i... Cuèi cïng anh ®· mang ®îc tr¸i t¸o trë vÒ biÕu mÑ...
Dùa vµo tãm t¾t trªn, em h·y tëng tîng vµ viÕt l¹i tØ mØ c©u chuyÖn ®i t×m tr¸i
t¸o cña ngêi con hiÕu th¶o.
§Ò 3: Mét buæi tèi c¶ nhµ em ®ang s«i næi bµn chuyÖn mua s¾m vµ chuÈn bÞ
cho mét c¸i tÕt thËt vui. Bçng tõ xa väng l¹i tiÕng mét em bÐ b¸n b¸nh rao ®ªm...
Gi¸o viªn : Hå ThÞ Thanh - Trêng TH sè 2 Xu©n Ninh
1
Hướng dẫn học sinh giỏi lớp 5 làm Tập làm văn Kể chuyện có yêu cầu sáng tạo
Dùa vµo gîi ý trªn, em h·y tëng tîng vµ kÓ l¹i c¶nh Êy.
(§Ò thi häc sinh giái tØnh n¨m häc 2005-2006).
Khi gÆp c¸c d¹ng bµi nµy ®a sè c¸c em ®Òu thÊy khã. Cã mét sè bµi lµm s¬
sµi, cã em chØ biÕt ghi l¹i néi dung bµi TËp ®äc hay cèt truyÖn ®· gîi ý, cã em l¹i
viÕt lñng cñng, rêm rµ, nhiÒu chi tiÕt kh«ng hîp lý, thiÕu l«gic, néi dung c©u
chuyÖn kh«ng hÊp dÉn ngêi ®äc, ngêi nghe. Sau khi t×m hiÓu t«i ®· ph¸t hiÖn ra c¸c
nguyªn nh©n sau ®©y:
- N¨ng lùc tëng tîng, s¸ng t¹o cña c¸c em cßn h¹n chÕ, c¸c em cha biÕt c¸ch
x©y dùng nh©n vËt, x©y dùng cèt truyÖn vµ c¸c chi tiÕt, t×nh huèng cã trong c©u
chuyÖn. Khi lµm v¨n c¸c em kh«ng cã thãi quen lËp dµn ý, viÕt nh¸p. Mµ c¸c em
lµm ngay vµo vë. V× vËy trong bµi viÕt kh«ng s¾p xÕp, lùa chän c¸c t×nh huèng cho
hîp lý.
- Mét sè gi¸o viªn båi dìng cßn nÆng nÒ lý thuyÕt, cha chØ râ cho häc sinh c¸c
thao t¸c cÇn thiÕt khi lµm bµi. Cha kh¬i dËy ë c¸c em lßng ham thÝch kÓ chuyÖn vµ
trÝ tëng tîng v« cïng phong phó cña tuæi th¬.
C. C¸c gi¶i ph¸p:
I. Båi dìng lßng ham thÝch kÓ chuyÖn, rÌn luyÖn kü n¨ng kÓ chuyÖn vµ ph¸t
triÓn trÝ tëng tîng s¸ng t¹o cho häc sinh:
Häc sinh TiÓu häc rÊt thÝch nghe kÓ chuyÖn, nhÊt lµ nh÷ng c©u chuyÖn cã chi tiÕt
thÇn kú. Song rÊt Ýt em m¹nh d¹n kÓ chuyÖn cho c« vµ c¸c b¹n nghe, do c¸c em cha
biÕt kÓ, lóc ®øng dËy nãi Êp óng, ng¾t qu·ng. V× vËy ®Ó rÌn luyÖn kü n¨ng kÓ
chuyÖn t¹o cho c¸c em sù høng thó, niÒm ham thÝch nghe chuyÖn vµ tù m×nh kÓ
chuyÖn. T«i thêng tranh thñ nh÷ng giê ra ch¬i, giê sinh ho¹t líp kÓ chuyÖn cho c¸c
em nghe: chuyÖn cæ tÝch ViÖt Nam, chuyÖn cæ thÕ giíi, chuyÖn khoa häc viÔn tëng,
chuyÖn nhi ®ång... Khi cã thêi gian lµ nh÷ng c©u chuyÖn dµi, cã khi chØ lµ mét
®o¹n, mét vµi chi tiÕt song c¸c em rÊt thÝch. Khi ®· tËp ®îc kh«ng khÝ gÇn gòi, th©n
mËt, t«i khuyÕn khÝch c¸c em tù kÓ nh÷ng c©u chuyÖn mµ c¸c em d· nghe, ®· ®äc.
Lóc ®Çu chØ lµ mét ®o¹n, mét vµi chi tiÕt, t«i gióp ®ì c¸c em b»ng c¸ch híng dÉn tØ
mØ giäng kÓ, lêi nh©n vËt nªn nãi nh thÕ nµo, cö chØ, ®iÖu bé ra sao. Sau ®ã n©ng
dÇn ®é dµi c©u chuyÖn, c¸c em ®· rÊt hµo høng, m¹nh d¹n tham gia, cã nh÷ng lóc
c¸c em cßn tranh nhau kÓ. TiÕp theo t«i cßn dµnh mét sè tiÕt häc tæ chøc thi kÓ
chuyÖn, thi "s¸ng t¸c" truyÖn. T«i kÓ phÇn ®Çu c©u chuyÖn, tõng nhãm c¸c em trao
®æi víi nhau vµ tëng tîng ®Ó kÓ tiÕp c©u chuyÖn. KÕt qu¶ thËt bÊt ngê, trÝ tëng tîng
cña c¸c em v« cïng phong phó. Cïng mét c©u chuyÖn nhng mçi nhãm l¹i tëng tGi¸o viªn : Hå ThÞ Thanh - Trêng TH sè 2 Xu©n Ninh
2
Hướng dẫn học sinh giỏi lớp 5 làm Tập làm văn Kể chuyện có yêu cầu sáng tạo
îng ra mét t×nh huèng kh¸c nhau. Cuèi cïng t«i híng dÉn c¸c em lùa chän, s¾p xÕp
l¹i cho hîp lý ®Ó ®îc c©u chuyÖn dµi lý thó. Cø nh vËy, häc sinh ®îc lµm quen vµ
rÊt høng thó víi viÖc kÓ chuyÖn vµ s¸ng t¹o ra c©u chuyÖn ®Ó kÓ.
II. Híng dÉn häc sinh t×m hiÓu ®Ò bµi, x©y dùng c©u chuyÖn.
a) T×m hiÓu ®Ò bµi: §©y lµ viÖc lµm quan träng kh«ng thÓ thiÕu ®îc . Nã cã
t¸c dông gióp häc sinh x¸c ®Þnh ®îc thÓ lo¹i, träng t©m, yªu cÇu vµ giíi h¹n ®Ò.
Khi tiÕn hµnh t«i yªu cÇu häc sinh ®äc kÜ ®Ò vµ tù tr¶ lêi c¸c c©u hái sau:
- §Ò bµi thuéc thÓ lo¹i g×?
- §Ò bµi yªu cÇu kÓ chuyÖn g×?
- Dùa vµo ®©u ®Ó c¸c em tëng tîng s¸ng t¹o c©u chuyÖn?
NÕu ®Ò bµi yªu cÇu dùa vµo bµi TËp ®äc th× ph¶i ®äc kÜ bµi TËp ®äc ®Ó n¾m
ch¾c néi dung bµi, x¸c ®Þnh nh©n vËt. NÕu lµ dùa vµo cèt chuyÖn cho tríc hay dùa
vµo thùc tÕ th× còng ph¶i ®äc kÜ ®Ó cã ®Þnh híng cho c©u chuyÖn.
b) X©y dùng nh©n vËt : Trong chuyÖn ph¶i cã nh©n vËt . YÕu tè ®Çu tiªn lµ
gi¸o viªn ph¶i gióp häc sinh x¸c ®Þnh râ trong c©u chuyÖn cã nh÷ng nh©n vËt nµo.
HÇu hÕt c¸c ®Ò bµi ®Òu ®· cã nh©n vËt, c¸c em cÇn ®äc kÜ ®Ò ®Ó x¸c ®Þnh ®îc vµ chØ
râ ra trong chuyÖn cã mÊy nh©n vËt , tªn tõng nh©n vËt , vai trß cña tõng nh©n vËt
trong tõng c©u chuyÖn. Ngoµi nh÷ng nh©n vËt chÝnh cÇn cã thªm nh÷ng nh©n vËt
phô: Trong ®Ò 2 ®· cã c¸c nh©n vËt : Ngêi mÑ, chµng trai ... cã thÓ tëng tîng thªm
c¸c nh©n vËt : D©n lµng, bµ tiªn ( gióp chµng trai vît qua khã kh¨n), c¸c nh©n vËt
¸c c¶n trë ®êng ®i cña chµng trai ( nh thÕ c©u chuyÖn míi hÊp dÉn).
§· cã nh©n vËt song c¸c em ph¶i cô thÓ nh©n vËt b»ng ngo¹i h×nh, lêi nãi, cö
chØ thÓ hiÖn trong c©u chuyÖn . Muèn thÓ hiÖn râ nh©n vËt c¸c em ph¶i tù ®Æt m×nh
vµo hoµn c¶nh cña nh©n vËt ®Ó n¾m b¾t. Lóc ®ã nh©n vËt sÏ suy nghÜ nh thÕ nµo,
lµm g×, nãi g×? §Æc biÖt lu ý c¸c em nh÷ng nh©n vËt lµ c©y cèi, loµi vËt... trong c©u
chuyÖn ®· ®îc nh©n ho¸. V× vËy còng cã t×nh c¶m, suy nghÜ, lêi nãi, cö chØ gièng
nh con ngêi.
- Khi miªu t¶ nh©n vËt chØ cÇn mét vµi nÐt vÒ ®é tuæi, h×nh d¸ng, ¨n mÆc tr¸nh
sa vµo bµi v¨n t¶ ngêi. Cßn lêi nãi, cö chØ, hµnh ®éng cña nh©n vËt sÏ ®îc thÓ hiÖn
qua c¸c t×nh huèng c©u chuyÖn . Miªu t¶ ngo¹i h×nh nh©n vËt còng cÇn lùa chän
c¸c chi tiÕt phï hîp víi ®iÒu kiÖn, hoµn c¶nh cña nh©n vËt.
VÝ dô :
Em bÐ b¸n rao ( ®Ò 3) em bÐ ®ã kh«ng thÓ " mËp m¹p níc da tr¾ng hång, mÆc
bé v¸y mµu hång rÊt ®Ñp" mµ ph¶i " gÇy, níc da ng¨m ng¨m, mÆc bé quÇn ¸o cò ®·
Gi¸o viªn : Hå ThÞ Thanh - Trêng TH sè 2 Xu©n Ninh
3
Hướng dẫn học sinh giỏi lớp 5 làm Tập làm văn Kể chuyện có yêu cầu sáng tạo
ng¾n vµ b¹c mµu... "( v× em bÐ ®ã thiÕu thèn vÊt v¶). Lêi nãi cö chØ cña nh©n vËt
còng ph¶i phï hîp víi tÝnh c¸ch cña nh©n vËt ®ã: Em lµ ngêi tèt th× cö chØ, nÐt mÆt
ph¶i hiÒn tõ phóc hËu, lêi nãi ph¶i dÞu dµng, lÔ phÐp. Cßn kÎ xÊu : hung h¨ng, lêi
nãi, nÐt mÆt, cö chØ lé râ vÎ gian ¸c.
c)X©y dùng cèt chuyÖn:
Cèt chuyÖn lµ sên, lµ khung x¬ng cña c©u chuyÖn. Tuú thuéc vµo mçi ®Ò bµi
mµ c¸c em x©y dùng mét cèt chuyÖn phï hîp. Cã ®Ò ®· cho s½n cèt chuyÖn
( ®Ò 2), cã ®Ò th× cèt chuyÖn chÝnh lµ néi dung bµi tËp ®äc ( ®Ò 1), cã ®Ò ph¶i dùa
vµo gîi ý mµ x©y dùng cèt chuyÖn cho phï hîp ( ®Ò 3). Nh vËy, ë nh÷ng ®Ò cha cã
s½n cèt chuyÖn th× gi¸o viªn ph¶i gîi ý dÉn d¾t ®Ó c¸c em t×m ra ®îc cèt chuyÖn .
VÝ dô: ë ®Ò 1 : - Gi¸o viªn cho häc sinh ®äc l¹i bµi th¬ " Gäi b¹n "
- Khæ 1 cña bµi th¬ nªu lªn ®iÒu g×? ( T×nh b¹n th©n thiÕt cña Bª Vµng vµ Dª
Tr¾ng).
- Khæ 2 cña bµi th¬ nãi lªn ®iÒu g×? ( GÆp khã kh¨n vÒ thêi tiÕt hÕt thøc ¨n,
chóng cïng lo c¸ch nu«i sèng nhau).
- Em h·y nªu ý cña khæ th¬ thø 3? ( GÆp ho¹n n¹n ®«i b¹n ph¶i xa nhau,
chóng kh«ng quªn nhau vÉn quyÕt t×m nhau ®Õn b©y giê ).
Tõ ý cña tõng khæ th¬ trªn häc sinh h×nh dung ®îc cèt chuyÖn : C©u chuyÖn
kÓ vÒ t×nh b¹n ®»m th¾m, th©n thiÕt cña Bª vµng vµ Dª tr¾ng. GÆp lóc khã kh¨n
ho¹n n¹n ®«i b¹n vÉn lo l¾ng cho nhau vµ kh«ng quªn nhau.
ë ®Ò 3: míi chØ cã mét gîi ý cho s½n: Mét buæi tèi c¶ nhµ em ®ang s«i næi
bµn chuyÖn mua s¾m vµ chuÈn bÞ cho mét c¸i tÕt thËt vui. Bçng tõ xa väng l¹i tiÕng
mét em bÐ b¸n b¸nh rao ®ªm...
- T¹i sao em bÐ ph¶i ®i b¸n b¸nh vµo ban ®ªm? ( Do hoµn c¶nh khã kh¨n, bè
mÑ ®au èm, nhµ nghÌo...).
- §øng tríc hoµn c¶nh cña em bÐ b¸n b¸nh rao ®ã em vµ gia ®×nh em ®· lµm
g×? (Th¬ng c¶m, t×m c¸ch gióp ®ì).
Cèt chuyÖn : Gia ®×nh em ®ang s«i næi bµn chuyÖn mua s¾m vµ chuÈn bÞ cho
mét c¸i tÕt thËt vui. Bçng väng l¹i tiÕng rao ®ªm cña mét em bÐ b¸n b¸nh. C¶m th¬ng hoµn c¶nh cña em bÐ gia ®×nh em ®· t¹o ®iÒu kiÖn gióp ®ì.
d) X©y dùng c¸c t×nh tiÕt, t×nh huèng c©u chuyÖn .
Khi ®· cã cèt chuyÖn cÇn tëng tîng thªm c¸c chi tiÕt, t×nh huèng ®Ó c©u chuyÖn
trë nªn cô thÓ, sinh ®éng. Gièng nh viÖc "®¾p thªm da thÞt, truyÒn h¬i thë " ®Ó
khung x¬ng trë nªn sèng ®éng. T×nh huèng cµng thó vÞ th× c©u chuyÖn cµng hÊp
Gi¸o viªn : Hå ThÞ Thanh - Trêng TH sè 2 Xu©n Ninh
4
Hướng dẫn học sinh giỏi lớp 5 làm Tập làm văn Kể chuyện có yêu cầu sáng tạo
dÉn. Trong nh÷ng t×nh tiÕt ®ã ph¶i t¹o ra c¸c t×nh huèng bÊt ngê, giµu kÞch tÝnh
míi ®em ®Õn cho ngêi ®äc sù lÝ thó. Nhng c¸c t×nh tiÕt ph¶i ®¶m b¶o tÝnh hÖ
thèng: T×nh tiÕt nµo viÕt tríc , t×nh tiÕt nµo viÕt sau. T×nh tiÕt sau cã thÓ lµ kÕt qu¶
hoÆc lµ bíc ph¸t triÓn cña t×nh tiÕt tríc. Qua mçi t×nh tiÕt ®a c©u chuyÖn tiÕn l¹i
gÇn h¬n kÕt côc cuèi cïng. Mét ®iÒu hÕt søc chó ý n÷a lµ tÝnh hîp lÝ cña t×nh tiÕt:
Trong c©u chuyÖn ngµy xa c¸c em cã thÓ tëng tîng c¸c yÕu tè k× ¶o, hoang ®êng.
Cßn nh÷ng c©u chuyÖn trong thùc tÕ ngµy nay th× kh«ng thÓ ®a c¸c yÕu tè thÇn k×
vµo ®îc . VÝ dô : KÓ chuyÖn chµng trai ®i t×m t¸o cho mÑ, em cã thÓ viÕt nh sau: "...
ngêi con ®i m·i, ®i t×m ë c¸c chî , cuèi cïng anh ®i ®Õn chî tØnh vµ thÊy ngêi ta
b¸n rÊt nhiÒu nh÷ng qu¶ t¸o tµu th¬m ngon. Anh liÒn mua vÒ cho mÑ mÊy qu¶
t¸o...", ë ®Ò 3 kÓ vÒ em bÐ b¸n b¸nh rao cã em viÕt: " Gi÷a ®ªm 29 tÕt, trêi tèi ®en,
l¹nh gi¸. Em bÐ võa ®i, võa «m mÆt khãc. Bçng bôt hiÖn lªn hái... " §ã lµ nh÷ng
chi tiÕt kh«ng hîp lÝ cña c©u chuyÖn .
- C©u chuyÖn hÊp dÉn lÝ thó nhê c¸c chi tiÕt ®èi lËp, tr¸i ngîc, m©u thuÉn víi
nhau. V× vËy cÇn híng dÉn c¸c em t¹o c¸c chi tiÕt ®èi lËp.
+ §èi lËp gi÷a ngêi tèt, kÎ xÊu: Ngêi tèt thËt thµ ch¨m chØ, hay th¬ng ngêi,
hay gióp ®ì ngêi kh¸c. KÎ xÊu ®éc ¸c, lu«n t×m c¸ch h·m h¹i ngêi tèt. Ngêi tèt bao
giê còng chiÕn th¾ng.
+ Trong nh÷ng c©u chuyÖn kh«ng cã m©u thuÉn gi÷a kÎ xÊu, ngêi tèt (®Ò 3)
gi¸o viªn cÇn híng dÉn häc sinh biÕt khai th¸c c¸c chi tiÕt ®èi lËp nhau vÒ hoµn
c¶nh, ®iÒu kiÖn sèng cña c¸c nh©n vËt: Kh«ng khÝ sum häp, ®Çm Êm, cuéc sèng
®Çy ®ñ cña gia ®×nh em trong ng«i nhµ Êm ¸p ®Çy h¬ng vÞ tÕt víi h×nh ¶nh nhá bÐ,
yÕu ®uèi, vÊt v¶, thiÕu thèn cña em bÐ b¸n b¸nh rao trong ®ªm ®«ng l¹nh gi¸. §Ó
tõ ®ã t¹o ra c¶m xóc cho ngêi ®äc, ngêi nghe.
III. Híng dÉn lËp dµn ý:
Qua c¸c bíc trªn, trong trÝ tëng tîng cña c¸c em, c©u chuyÖn ®· ®îc ®Þnh
h×nh kh¸ ®Ëm nÐt: Nh©n vËt - cèt chuyÖn - c¸c t×nh tiÕt, t×nh huèng. Bíc tiÕp theo
cÇn híng dÉn c¸c em s¾p xÕp l¹i theo dµn bµi cña v¨n kÓ chuyÖn mµ c¸c em ®· ®îc
häc:
a) Më bµi: Giíi thiÖu hoµn c¶nh x¶y ra c©u chuyÖn :
- Thêi gian.
- §Þa ®iÓm.
- Giíi thiÖu nh©n vËt ( Nh©n vËt chÝnh), tªn, mét vµi chi tiÕt ngo¹i h×nh.( Cã
thÓ lµ nh÷ng nh©n vËt cã mÆt ë phÇn ®Çu c©u chuyÖn, c¸c nh©n vËt kh¸c cã thÓ dÇn
Gi¸o viªn : Hå ThÞ Thanh - Trêng TH sè 2 Xu©n Ninh
5
Hướng dẫn học sinh giỏi lớp 5 làm Tập làm văn Kể chuyện có yêu cầu sáng tạo
dÇn xuÊt hiÖn theo diÔn biÕn c©u chuyÖn )
b) Th©n bµi: DiÔn biÕn c©u chuyÖn bao gåm hÖ thèng t×nh tiÕt ®îc s¾p xÕp
theo t×nh tù kh«ng gian, thêi gian, theo diÔn biÕn cña c©u chuyÖn .
c) KÕt luËn: KÕt côc cuèi cïng cña c©u chuyÖn - C¶m nghÜ cña em.
IV. Híng dÉn lµm nh¸p:
a) Lµm bµi nh¸p: §©y lµ bíc hÕt søc quan träng. Bëi v× tõ dµn bµi c¸c em lùa
chän c©u, tõ, h×nh ¶nh ®Ó viÕt thµnh c©u chuyÖn. V× vËy cÇn viÕt nh¸p ®Ó cã thÓ s¾p
xÕp söa ch÷a, lùa chän ng«n ng÷ cña nh©n vËt, cö chØ cña nh©n vËt sao cho hîp lÝ
nhÊt. Sau khi viÕt nh¸p xong cÇn ®äc l¹i ®Ó söa ch÷a nh÷ng t×nh tiÕt cha hîp lÝ,
nh÷ng tõ cha ®óng, cha hay, söa lçi vÒ c©u... CÇn chó ý dïng c¸c tõ dÉn d¾t ngêi
®äc: ThÕ råi, Ýt l©u...
b) ViÕt bµi vµo vë: Chó ý viÕt cÈn thËn, dïng ®óng c¸c dÊu c©u. ViÕt xong
nhÊt thiÕt ph¶i ®äc l¹i bµi.
V. Mét sè ®Ò TËp lµm v¨n vµ gîi ý bµi lµm :
§Ò 1: Mét con Ong ®ang m¶i mª hót nhôy hoa, bçng nhiªn trêi sËp tèi, ong
kh«ng vÒ nhµ ®îc. Sím h«m sau khi gÆp l¹i c¸c b¹n, ong ®· kÓ chuyÖn nã xa nhµ
®ªm qua. Em h·y h×nh dung vµ kÓ l¹i c©u chuyÖn cña con ong xa nhµ.
1) T×m hiÓu ®Ò: Yªu cÇu häc sinh ®äc kÜ ®Ò ra vµ x¸c ®Þnh ®îc yªu cÇu cña ®Ò:
- ThÓ lo¹i ( V¨n kÓ chuyÖn)
- C¬ së ®Ó s¸ng t¸c c©u chuyÖn : ( Dùa vµo gîi ý, hoµn c¶nh xÈy ra trong c©u
chuyÖn )
- Cèt chuyÖn :" Ong m¶i mª hót mËt, trêi sËp tèi ong kh«ng vÒ nhµ ®îc " Em
ph¶i h×nh dung tiÕp diÔn biÕn c©u chuyÖn con ong ph¶i tr¶i qua mét ®ªm xa nhµ ra
sao vµ kÕt thóc c©u chuyÖn con ong trë vÒ nhµ khi trêi s¸ng.
2) Híng dÉn x©y dùng chuyÖn: Gîi ý ®Ó c¸c em cã thÓ suy nghÜ, tëng tîng
theo hai híng: Ong gÆp thuËn lîi, may m¾n hoÆc gÆp khã kh¨n trë ng¹i g× trong
®ªm xa nhµ.
+ H×nh dung theo híng thø nhÊt: Em cã thÓ kÓ vÒ sù may m¾n, nh÷ng lùc lîng
hç trî, gióp ®ì ong nghØ ng¬i qua ®ªm. kÓ chuyÖn theo híng nµy cÇn tá râ th¸i ®é
biÕt ¬n t×nh c¶m tèt cña ong ®èi víi nh÷ng ngêi ®· gióp m×nh.
+ H×nh dung theo híng thø 2: C¸c em cã thÓ tëng tîng nh÷ng khã kh¨n, thö
th¸ch ®èi víi ong: Ong b¬ v¬ kh«ng cã chç ngñ, ®Õn t¹m tró ë ®©u còng bÞ kÎ kh¸c
quÊy rÇy, ®e do¹, ma giã, gi¸ l¹nh... KÕt chuyÖn lµ ong vît qua mäi thö th¸ch bay
®îc vÒ nhµ khi trêi s¸ng.
Gi¸o viªn : Hå ThÞ Thanh - Trêng TH sè 2 Xu©n Ninh
6
Hướng dẫn học sinh giỏi lớp 5 làm Tập làm văn Kể chuyện có yêu cầu sáng tạo
§Ò 2:
Con cß mµ ®i ¨n ®ªm
§Ëu ph¶i cµnh mÒm lén cæ xuèng ao.
¤ng ¬i «ng vít t«i nao
T«i cã lßng nµo «ng h·y x¸o m¨ng.
Cã x¸o th× x¸o níc trong
§õng x¸o níc ®ôc, ®au lßng cß con.
Dùa vµo ý bµi ca dao trªn, em h·y tëng tîng vµ kÓ l¹i c©u chuyÖn Con cß mµ
®i ¨n ®ªm gÆp tai n¹n rñi ro nhng cho ®Õn lóc chÕt vÉn muèn gi÷ tÊm lßng trong
s¹ch.
1) T×m hiÓu ®Ò: §äc kÜ ®Ò ra vµ x¸c ®Þnh ®îc : Bµi v¨n thuéc lo¹i v¨n kÓ
chuyÖn . Néi dung vµ ý nghÜa c©u chuyÖn ®îc gîi më trong ®Ò bµi: Chó cß mµ ®i
¨n ®ªm, gÆp tai n¹n rñi ro nhng ®Õn khi chÕt vÉn muèn gi÷ tÊm lßng trong s¹ch.
- Yªu cÇu c¸c em ®äc kÜ bµi ca dao vµ t×m hiÓu mét sè tõ ng÷, h×nh ¶nh, chi
tiÕt lµm næi bËt h×nh ¶nh con cß trong ca dao . H×nh ¶nh con cß tîng trng cho ngêi
nghÌo khæ, ph¶i sèng vÊt v¶ nhng cã tÊm lßng trong s¹ch. Häc sinh ph¶i b¸m vµo
néi dung, ý nghÜa bµi ca dao ®Ó x©y dùng cèt chuyÖn.
2) Híng dÉn x©y dùng chuyÖn : Gi¸o viªn cã thÓ híng dÉn cho häc sinh theo
híng díi ®©y:
- Cß thêng ®i kiÕm ¨n ban ngµy sao trong bµi ca dao nµy cß l¹i ph¶i ®i ¨n
®ªm?( cã vÎ lÐn lót vông trém).
- Cß gÆp tai n¹n rñi ro nh thÕ nµo?
- Nh©n vËt «ng trong bµi cã thÓ lµ ai?
- Cß mong ë ngêi vít m×nh ®iÒu g×?
- KÕt thóc c©u chuyÖn sÏ ra sao?
§Ò 3: ë mét bÕn xe ®«ng kh¸ch ngêi ta thÊy mét anh th¬ng binh tríc khi bíc
lªn xe vÉn kh«ng ngít lêi khen vµ c¶m ¬n mét em bÐ.
Em h·y tëng tîng xem c¶nh g× ®· x¶y ra tríc ®ã.
1) T×m hiÓu ®Ò :
Häc sinh ®äc kÜ ®Ò ra vµ tù tr¶ lêi c¸c c©u hái sau:
- §Ò bµi thuéc thÓ lo¹i g×?
- Trong ®Ò bµi ®· cã nh÷ng gîi ý g× ? ( §Ò bµi cho tríc phÇn kÕt chuyÖn).
- Em dùa vµo ®©u ®Ó s¸ng t¹o vµ tëng tîng c©u chuyÖn ? (dùa vµo vèn sèng
thùc tÕ vµ g¬ng ngêi tèt, viÖc tèt gióp c¸c anh th¬ng binh).
2) X©y dùng néi dung c©u chuyÖn :
Gi¸o viªn : Hå ThÞ Thanh - Trêng TH sè 2 Xu©n Ninh
7
Hướng dẫn học sinh giỏi lớp 5 làm Tập làm văn Kể chuyện có yêu cầu sáng tạo
Gi¸o viªn gîi ý c¸c em tëng tîng theo híng sau:
- Em bÐ gÆp anh th¬ng binh ë ®©u ? Anh th¬ng binh gÆp khã kh¨n g× cÇn gióp
®ì?
- Em bÐ ®· lµm g× ®Ó gióp ®ì anh th¬ng binh? Lêi nãi, cö chØ, hµnh ®éng cña
em bÐ ra sao?
- Th¸i ®é cña anh th¬ng binh nh thÕ nµo khi ®îc em bÐ gióp ®ì?
- KÕt qu¶ cña sù gióp ®ì nh thÕ nµo?
- C¶nh chia tay gi÷a anh th¬ng binh vµ em bÐ ra sao?
Trªn ®©y lµ mét sè vÝ dô vÒ c¸c ®Ò bµi yªu cÇu tëng tîng s¸ng t¹o ®Ó kÓ
chuyÖn. C¸c ®Ò bµi v« cïng phong phó, song t«i chØ lÊy 3 vÝ dô vÒ 3 d¹ng: Dùa vµo
gîi ý ®Ò bµi, dùa vµo néi dung bµi tËp ®äc, dùa vµo thùc tÕ cuéc sèng.
Tuy nhiªn phÇn gîi ý trªn chØ lµ mét trong nh÷ng cèt chuyÖn mµ häc sinh cã
thÓ x©y dùng nªn. Khi c¸c em lµm bµi cã thÓ tëng tîng theo híng kh¸c. ChØ cÇn cã
néi dung vµ c¸c chi tiÕt hîp lÝ.
KÕt qu¶: Sau qu¸ tr×nh båi dìng t«i ®· thu ®îc kÕt qu¶ ®¸ng phÊn khëi. ë c¸c
®Ò bµi d¹ng nµy häc sinh ®¹t kÕt qu¶ nh sau: Trong tæng sè 10 em häc sinh líp båi
dìng cã 6 em ®¹t ®iÓm giái, 4 em ®¹t ®iÓm kh¸, kh«ng cã em ®¹t ®iÓm trung
b×nh.
D. Bµi häc kinh nghiÖm:
Khi lµm mét bµi tËp lµm v¨n kÓ chuyÖn cã yªu cÇu s¸ng t¹o gi¸o viªn kh«ng
chØ gióp c¸c em n¾m ®îc néi dung diÔn biÕn vµ chi tiÕt cô thÓ ®Ó cã kh¶ n¨ng t¸i
hiÖn vµ kÓ l¹i theo yªu cÇu ®Ò ra mµ cßn ph¶i ®em ®Õn cho häc sinh niÒm vui vµ
høng thó c¶m nhËn gi¸ trÞ néi dung ý nghÜa cña c©u chuyÖn. Muèn vËy lêi kÓ cña
gi¸o viªn cÇn sinh ®éng hÊp dÉn thÓ hiÖn ng÷ ®iÖu phï hîp ( ®«i khi cßn kÕt hîp cö
chØ, ®iÖu bé), ®Ó ®¹t ®îc ®iÒu ®ã gi¸o viªn ph¶i tù rÌn luyÖn kû n¨ng kÓ chuyÖn vµ
s¸ng t¹o c©u chuyÖn nh»m g©y c¶m xóc vµ gîi trÝ tëng tîng cña c¸c em, t¸c ®éng
m¹nh ®Õn trÝ tëng tîng cña c¸c em chÝnh lµ ®· kh¬i nguån c¶m xóc vµ më réng
hiÓu biÕt cña c¸c em nªn gi¸o viªn ph¶i thêng xuyªn t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó c¸c em tù
ho¹t ®éng t×m hiÓu ®Ò bµi x©y dùng nh©n vËt x©y dùng c¸c t×nh tiÕt t×nh huèng c©u
chuyÖn.
- Híng c¸c em lËp dµn bµi, s¾p xÕp lùa chän c¸c t×nh tiÕt sao cho hîp lý ®¶m
b¶o tÝnh hÖ thèng.
Trªn ®©y lµ mét sè kinh nghiÖm nhá trong qu¸ tr×nh båi dìng häc sinh giái.
T«i xin m¹nh d¹n tr×nh bµy tuy nhiªn bµi viÕt còng kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng
Gi¸o viªn : Hå ThÞ Thanh - Trêng TH sè 2 Xu©n Ninh
8
Hướng dẫn học sinh giỏi lớp 5 làm Tập làm văn Kể chuyện có yêu cầu sáng tạo
khiÕm khuyÕt. T«i tha thiÕt kÝnh mong héi ®ång khoa häc gãp ý t«i xin ch©n thµnh
c¶m ¬n
Xu©n Ninh, ngµy th¸ng 5 n¨m 2011
Ngêi viÕt
Hå ThÞ Thanh
Gi¸o viªn : Hå ThÞ Thanh - Trêng TH sè 2 Xu©n Ninh
9
- Xem thêm -