Tài liệu Hoàn thiện xây dựng chiến lược sản phẩm cho công ty cổ phần bánh kẹo hải hà

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 Môc lôc PhÇn I: Lêi më ®Çu. ------------------------------------------------------------trang 3 PhÇn II: Néi dung.---------------------------------------------------------------------5 Ch¬ng 1: Mét sè lý luËn vÒ tÝch luü t b¶n. 1.1 ThÕ nµo lµ tÝch luü. 1.1.1 C¸c kh¸i niÖm cã liªn quan.---------------------------------------------------5 1.1.2 Thùc chÊt cña tÝch luü t b¶n.-------------------------------------------------6 1.1.3 §éng c¬ cña tÝch luü t b¶n.---------------------------------------------------8 1.1.4 C¸c nh©n tè ¶nh hëng tíi quy m« cña tÝch luü t b¶n.------------------10 1.2 C¸c quy luËt cña tÝch lòy t b¶n. 1.2.1 Sù gi¶m bít t¬ng ®èi bé phËn t b¶n kh¶ biÕn trong tiÕn tr×nh tÝch luüvµ tÝch tô ®i kÌm theo tiÕn tr×nh ®ã --------------------------------12 1.2.2 ViÖc s¶n xuÊt ngµy cµng nhiÒu nh©n khÈu thõa t¬ng ®èi.--------------14 1.2.3 Lîng cÇu vÒ søc lao ®éng t¨ng cïng víi tÝch luü t b¶n trong ®iÒu kiÖn kÕt cÊu cña t b¶n kh«ng ®æi.-----------------------------------15 Ch¬ng 2: Vai trß cña tÝch luü t b¶n trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ t b¶n chñ nghÜa. 2.1 TÝch luü nguyªn thuû t b¶n. 2.1.1 TÝch luü ban ®Çu ®iÓm xuÊt ph¸t cña ph¬ng thøc s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa.---------------------------------------------------------------17 2.1.2 Néi dung, ®Æc ®iÓm cña thêi k× tÝch luü nguyªn thuû.--------------------19 2.2. TÝch luü t b¶n trong thêi k× chñ nghÜa t b¶n hiÖn ®¹i. 2.2.1 Thóc ®Èy lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn.-------------------------------------23 2.2.2 X· héi ho¸ nÒn s¶n xuÊt ngµy cµng cao.------------------------------------24 2.2.3 Xu híng lÞch sö cña tÝch luü t b¶n.----------------------------------------25 Ch¬ng 3: ý nghÜa cña viÖc nghiªn cøu tÝch luü t b¶n. 3.1 ý nghÜa vÒ mÆt lÝ luËn.------------------------------------------------------27 3.2 ý nghÜa thùc tiÔn cña tÝch luü ®èi víi ph¸t triÓn kinh tÕ ë níc ta.---28 PhÇn III: KÕt luËn.----------------------------------------------------------------30 phÇn I: Lêi më ®Çu Nh×n l¹i c¸c n¨m ®· qua vµ gÇn ®©y nhÊt cña ViÖt Nam lµ n¨m 2001. So víi tríc ®æi míi chóng ta ®· thu ®îc mét sè thµnh tùu nhng so víi thÕ th× Trang1 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 chóng ta thÊy ®îc g×. §ã lµ nguy c¬ tôt hËu ngµy cµng xa h¬n vÒ kinh tÕ. §©y còng lµ th¸ch thøc ®Æt ra tríc m¾t níc ta vµ yªu cÇu ph¶i gi¶i quyÕt vÒ l©u dµi. Níc ta lµ níc cã b×nh qu©n thu nhËp thuéc vµo hµng thÊp cña thÕ giíi. C©u hái ®Æt ra b©y giê kh«ng cßn lµ "t¹i sao chóng ta nghÌo" mµ lµ "lµm thÕ nµo ®Ó níc ta tho¸t khái t×nh tr¹ng kÐm ph¸t triÓn nµy". §Ó tr¶ lêi c©u hái nµy chóng ta ®i nghiªn cøu c¸c yÕu tè dÉn tíi thµng c«ng vÒ kinh tÕ cña c¸c quèc gia trªn thÕ giíi nãi chung vµ ViÖt Nam nãi riªng. Cã nhµ kinh tÕ häc ®· nãi 3 yÕu tè quyÕt ®Þnh thµnh c«ng cña mçi doanh nghiÖp mçi tæng c«ng ty hay trªn hÕt lµ cña mçi quèc gia lµ c¸c yÕu tè sau: con ngêi,vèn hay t b¶n,thêi c¬. ThiÕu mét trong 3 yÕu tè nµy th× kh«ng thÓ dÉn tíi thµnh c«ng ®îc. VÝ dô nh nÕu con ngêi tµi giái, thêi c¬ tèt nhng thiÕu tiÒn ®Ó ®Çu t c¬ së h¹ tÇng, ®Ó tiÕn hµnh s¶n xuÊt th× con ngêi ®ã sÏ còng kh«ng lµm ®îc g× vµ c¬ héi tèt sÏ bÞ bá qua. ViÖt Nam chóng ta ®ang r¬i vµo t×nh tr¹ng nµy. ViÖc thiÕu vèn ®Èu t do nhiÒu lÝ do khiÕn cho ®Êt níc ta cø luÇn quÈn m·i trong vßng nghÌo ®ãi. Mét trong nh÷ng lÝ do ®ã lµ do chÝnh s¸ch cña chóng ta cßn nhiÒu bÊt cËp thñ tôc rêm rµ. Salmýon cho r»ng cÇn ph¶i cã có huých tõ bªn ngoµi vµo ®Ó ph¸ vì vßng luÈn quÈn nµy nhng ®iÒu quan träng trªn hÕt ph¶i biÕt ph¸t huy c¸c nguån néi lùc cña nÒn kinh tÕ. Cô thÓ lµ chóng ta ph¶i biÕt ph¸t huy vµ tËn dông vèn trong níc sao cho chóng kh«ng ngõng ph¸t triÓn. VÊn ®Ò nµy ta t¹m gäi lµ tÝnh luü vèn hay ë c¸c níc TBCN gäi lµ tÜnh luü t b¶n. §Ó hiÓu dîc tÝch luü vèn tríc hÕt chóng ta cÇn hiÓu tÝch luü t b¶n, nã lµm s¸ng tá b¶n chÊt cña vÊn ®Ò nghiªn cøu qua ®ã ®a l¹i nh÷ng gi¶i ph¸p vµ biÖn ph¸pcho t×nh tr¹ng vèn cña níc ta hiÖn nay. Qóa tr×nh ra ®êi vµ lín m¹nh cña CNTB g¾n liÒn víi c¸c qu¸ tr×nh tÝch luü t b¶n, tõ tÝch luü t b¶n nguyªn thuû cho tíi ngµy nay. TÝch luü t b¶n cã vai trß to lín trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ t b¶n chñ nghÜa. ë ®Ò ¸n lÇn nµy em xin phÐp ®i nghiªn cøu mét sè mÆt cña tÝch luü t b¶n qua ®ã thÊy ®îc vai trß cña nã trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ cña CNTB vµ rót ra ®îc ý nghÜa vÒ mÆt lÝ luËn còng nh ý nghÜa vÒ mÆt thùc tiÔn cña vÊn ®Ò nghiªn cøu ®Ó cã thÓ ¸p dông vµo ViÖt Nam. Bµi viÕt lÇn ®Çu cßn nhiÒu thiÕu sãt em mong thÇy gi¸o gióp ®ì em ®Ó vÊn ®Ò nghiªn cøu nµy ®îc s¸ng tá h¬n. Em mong qua ®Ò ¸n lÇn nµy sÏ trang bÞ cho em thªm nh÷ng kiÕn thøc vÒ kinh tÕ chÝnh trÞ x· héi. Em xin thµnh c¶m ¬n thÇy ®· gióp em hoµn thµnh ®Ò ¸n lÇn nµy. Trang2 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 PhÇn II: Néi Dung Ch¬ng 1 : méT Sè LÝ LUËN VÒ TÝCH Luü T¦ B¶N 1.1 ThÕ nµo lµ tÝch luü t b¶n 1.1.1C¸c kh¸i niÖm cã liªn quan 1.1.1.1 Kh¸i niÖn t b¶n C¸c nhµ kinh tÕ häc thêng nãi r»ng, mäi c«ng cô lao ®«ng, mäi t liÖu s¶n xuÊt ®Òu lµ t b¶n. §Þnh nghÜa nh vËy nh»m môc ®Ých che dÊu thùc chÊt viÖc nhµ t b¶n bãc lét c«ng nh©n lµm thuª, t b¶n tån t¹i vÜnh viÔn, kh«ng thay ®æi cña hÕt th¶y mäi h×nh th¸i x· héi. Thùc ra b¶n th©n t liÖu s¶n xuÊt kh«ng ph¶i lµ t b¶n, nã chØ lµ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt cña s¶n xuÊt trong bÊt cø x· héi nµo. T liÖu s¶n xuÊt chØ trë thµnh t b¶n khi nã trë thµnh tµi s¶n cña nhµ t b¶n, vµ ®îc dïng ®Ó bãc lét lao déng lµm thuª. Khi chÕ ®é t b¶n bÞ xo¸ bá th× t liÖu s¶n xuÊt kh«ng cßn lµ t b¶n n÷a. Nh vËy, t b¶n kh«ng ph¶i lµ mét quan hÖ s¶n xuÊt x· héi nhÊt ®Þnh gi÷a ngêi vµ ngêi trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, nã cã tÝnh lÞch sö. Qua nghiªn cøu qu¸ tr×nh s¶n xuÊt gi¸ trÞ thÆng d ta cã thÓ ®Þnh nghÜa: "T b¶n lµ gi¸ trÞ ®em l¹i gi¸ trÞ thÆng d b»ng c¸ch bãc lét c«ng nh©n lµm thuª". T b¶n thÓ hiÖn quan hÖ s¶n xuÊt gi÷a giai cÊp t s¶n vµ v« s¶n trong ®ã c¸c nhµ t b¶n lµ ngêi së h÷u t liÖu s¶n xuÊt vµ bãc lét c«ng nh©n lµm thuª -ngêi t¹o ra gi¸ trÞ thÆng d cho hä. Quan hÖ s¶n xuÊt nµy còng gièng c¸c quan hÖ s¶n xuÊt kh¸c cña x· héi t b¶n ®· bÞ vËt ho¸. 1.1.1.2 Kh¸i niÖm tÝch luü t b¶n TÝch luü t b¶n lµ biÕn mét phÇn gi¸ trÞ thÆng d thµnh t b¶n phô thªm (t b¶n míi). Muèn më réng s¶n xuÊt nhµ t b¶n kh«ng thÓ tiªu dïng hÕt gi¸ trÞ thÆng d mµ chia thµnh 2 phÇn :mét phÇn tÝch luü ®Ó më réng s¶n xuÊt, mét phÇn ®Ó tiªu dïng c¸ nh©n vµ gia ®×nh nhµ t b¶n. Ta sÏ lµm s¸ng tá h¬n vÒ kh¸i niÖm tÝch luü sau khi ®i nghiªn cøu c¸c vÊn ®Ò sau. 1.1.2 Thùc chÊt cña tÜch luü t b¶n 1.1.2.1 T¸i s¶n xuÊt gi¶n ®¬n vµ t¸i s¶n xuÊt më réng Trang3 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 Dï h×nh th¸i x· héi cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt lµ nh thÕ nµo ®i n÷a, th× bao giê ®ã còng ph¶i cã tÝnh chÊt liªn tôc hay cø tõng chu k× mét, ph¶i kh«ng ngõng tr¶i qua còng nh÷ng giai ®o¹n Êy. X· héi kh«ng thÓ ngõng tiªu dïng, th× x· héi còng kh«ng thÓ ngõng s¶n xuÊt. V× vËy xÐt trong mèi liªn hÖkh«ng ngõng vµ trong tiÕn tr×nh kh«ng ngõng cña nã, mäi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt x· héi ®ång thêi còng lµ qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt. Nhng ®iÒu kiÖn cña s¶n xuÊt ®ång thêi còng lµ nh÷ng ®iÒu kiÖn cña t¸i s¶n xuÊt. Kh«ng mét x· héi nµo cã thÓ s¶n xuÊt kh«ng ngõng tøc lµ t¸i s¶n xuÊt, mµ l¹i kh«ng liªn tôc chuyÓn ho¸ l¹i mét phÇn s¶n phÈm nh¸t ®inh cña nã thµnh t liÖu s¶n xuÊt, hay thµnh nh÷ng yÕu tè cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt míi. NÕu s¶n xuÊt mang h×nh th¸i TBCN th× t¸i s¶n xuÊt còng mang h×nh th¸i ®ã. Qóa tr×nh lao ®éng trong ph¬ng thøc s¶n xuÊt TBCN chØ lµ mét ph¬ng tiÖn cho qu¸ tr×nh t¨ng thªm gi¸ trÞ, th× t¸i s¶n xuÊt còng vËy nã còng chØ lµ mét ph¬ng tiÖn ®Ó t¸i s¶n ra gi¸ trÞ øng tríc víi t c¸ch lµ t b¶n , tøc lµ víi t c¸ch lµ gi¸ trÞ tù t¨ng thªm gi¸ trÞ. Mét ngêi nµo ®ã së dÜ mang c¸i mÆt l¹ kinh tÕ ®Æc trng cña nhµ t b¶n th× ®ã chØ lµ v× tiÒn cña anh ta kh«ng ngõng ho¹t ®éng víi t c¸ch lµ t b¶n. Vµ gi¸ trÞ thÆng d anh ta thu ®uîc mang h×nh thøc mét thu nhËp do t b¶n ®Î ra. NÕu nh thu nhËp ®ã chØ ®îc dïng lµm quÜ tiªu dïng cho nhµ t b¶n, hay nÕu nh nã còng ®îc tiªu dïng theo tõng chu k× gièng nh ngêi ta ®· kiÕm ®îc nã th× trong nh÷ng ®iÒu kiÖn kh¸c kh«ng thay ®æi, sÏ chØ diÕn ra cã t¸i s¶n xuÊt gi¶n ®¬n th«i. T¸i s¶n xuÊt lµ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®îc l¾p ®i l¾p l¹i kh«ng ngõng víi qui m« n¨m sau lín h¬n n¨m tríc. Muèn t¸i s¶n xuÊt më réng nhµ t b¶n ph¶i mua thªm t liÖu s¶n xuÊt, thuª thªm c«ng nh©n do ®ã gi¸ trÞ thÆng d tÝch luü ®îc ph¶i chia lµm hai phÇn: Mét phÇn ®Ó thuª thªm c«ng nh©n, mét phÇn ®Ó mua thªm t liÖu s¶n xuÊt. T¸i s¶n xuÊt gi¶n ®¬n kh«ng ph¶i lµ h×nh th¸i ®iÓn h×nh cña CNTB. H×nh thøc tiÕn hµnh cña CNTB lµ t¸i s¶n xuÊt më réng. T¸i s¶n xuÊt ra cña c¶i vËt chÊt, quan hÖ s¶n xuÊt, søc lao ®éng cña con ngêi, m«i trêng sèng cña con ngêi. 1.1.2.2 TÝch luü t b¶n lµ t¸i s¶n xuÊt ra t b¶n víi quy m« ngµy cµng më réng (t b¶n hãa gi¸ trÞ thÆng d). Trang4 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 Thùc chÊt cña tÝch luü t b¶n lµ t b¶n ho¸ gi¸ trÞ thÆng d. XÐt mét c¸ch cô thÓ, tÝch luü t b¶n lµ t¸i s¶n xuÊt ra t b¶n víi quy m« ngµy cµng më réng. ë ®©y chóng ta kh«ng xÐt gi¸ trÞ thÆng d vµ t¬ng øng víi nã lµ s¶n phÈm thÆng d, chØ víi t c¸ch lµ quü tiªu dïng c¸ nh©n cña nhµ t b¶n mµ chóng ta xÐt nã víi t c¸ch lµ quü tÝch luü. ThËt ra gi¸ trÞ thÆng d kh«ng ph¶i lµ quü tiªu dïng vµ còng kh«ng ph¶i chØ lµ quü tÝch luü, mµ lµ c¶ hai. Mét phÇn gi¸ trÞ thÆng d ®îc nhµ t b¶n tiªu dïng víi t c¸ch lµ thu nhËp cßn phÇn kh¸c th× ®îc nhµ t b¶n dïng lµm t b¶n, hay ®îc tÝch luü l¹i. Muèn tÝch luü, cÇn ph¶i biÕn mét phÇn s¶n phÈm thÆng d thµnh t b¶n. Nhng nÕu kh«ng ph¶i lµ cã phÐp l¹ th× ngêi ta chØ cã thÓ biÕn thµnh t b¶n nh÷ng vËt nµo dïng ®îc vµo qu¸ tr×nh lao ®éng tøc lµ nh÷ng t liÖu s¶n xuÊt, vµ sau ®ã lµ nh÷ng vËt phÈm cã thÓ nu«i sèng c«ng nh©n, tøc lµ nh÷ng t liÖu sinh ho¹t. Do ®ã, mét phÇn lao ®éng thÆng d hµng n¨m ph¶i dïng ®Ó s¶n xuÊt thªm mét sè t liÖu s¶n xuÊt vµ t liÖu sinh ho¹t ngoµi sè cÇn thiÕt ®Ó hoµn l¹i t b¶n ®· øng ra. Nãi tãm l¹i, së dÜ gi¸ trÞ thÆng d cã thÓ biÕn thµnh t b¶n lµ chØ v× s¶n phÈm thÆng d - mµ gi¸ trÞ cña nã lµ gi¸ trÞ thÆng d-®· bao gåm c¸c yÕu tè vËt thÓ cña mét t b¶n míi råi. Nghiªn cøu tÝch luü vµ t¸i s¶n xuÊt më réng t b¶n ta cã thÓ rót ra hai kÕt luËn v¹nh râ h¬n b¶n chÊt cña quan hÖ s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa: +Nguån gèc duy nhÊt cña t b¶n tÝch luü lµ gi¸ trÞ thÆng d vµ t b¶n tÝch luü chiÕm mét tû lÖ ngµy cµng lín trong toµn bé t b¶n. C.MAC nãi r»ng: t b¶n øng tríc chØ lµ giät níc trong dßng s«ng tÝch luü mµ th«i +Qóa tr×nh tÝch luü ®· lµm cho quyÒn së h÷u trong nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ biÕn thµnh quyÒn chiÕm ®o¹t t b¶n chñ nghÜa. ViÖc trao ®æi gi÷a ngêi lao ®éng vµ nhµ t b¶n dÉn ®Õn kÕt qu¶ lµ nhµ t b¶n ch¼ng nh÷ng chiÕm mét phÇn lao ®éng cña ngêi c«ng nh©n, mµ cßn lµ ngêi së h÷u hîp ph¸p lao ®éng kh«ng c«ng ®ã. Nh vËy ®· cã sù thay ®æi c¨n b¶n trong quan hÖ së h÷u. Nhng sù vi ph¹m ®ã kh«ng vi ph¹m qui luËt gi¸ trÞ. 1.1.3 §éng c¬ cña tÝch luü t b¶n 1.1.3.1 TÝch luü t b¶n lµ quy luËt kinh tÕ c¬ b¶n cña chñ nghÜa t b¶n Víi mét khèi lîng gi¸ trÞ thÆng d nhÊt ®Þnh, mét trong hai phÇn (tÝch luü, tiªu dïng ) ®ã cµng lín th× phÇn kia cµng nhá. NÕu nh÷ng ®iÒu kiÖn kh¸c kh«ng thay ®æi th× tØ lÖ ph©n chia ®ã quyÕt ®Þnh ®¹i lîng tÝch luü. Nhng kÎ Trang5 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 thùc hiÖn s ph©n chia ®ã lµ ngêi së h÷u gi¸ trÞ thÆng d, tøc lµ nhµ t b¶n. Nh vËy, nã lµ mét hµnh vi phô thuéc vµo ý chÝ cña nhµ t b¶n. VÒ c¸i phÇn cña mãn cèng vËt ®ã do h¾n thu ®îc vµ ®îc h¾n ®em tÝch tuü, th× ngêi ta nãi r»ng nhµ t b¶n ®· tiÕt kiÖm phÇn ®ã, bëi v× h¾n kh«ng ¨n tiªu nã ®i, nghÜa lµ h¾n lµm c¸i chøc n¨ng cña h¾n lµ nhµ t b¶n, cô thÓ lµ chøc n¨ng lµm giµu. ChØ chõng nµo nhµ t b¶n lµ t b¶n nh©n c¸ch ho¸, th× nhµ t b¶n míi cã mét gi¸ trÞ lÞch sö vµ míi cã c¸i quyÒn lÞch sö ®îc tån t¹i vµ chØ trong chõng mùc Êy tÝnh tÊt yÕu nhÊt thêi cña b¶n th©n h¾n míi ®îc bao hµm trong tÝnh yÕu nhÊt thêi cña ph¬ng thøc s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa. Nhng trong chõng mùc Êy th× ®éng c¬ cña nhµ t b¶n kh«ng ph¶i lµ gi¸ trÞ sö dông vµ hëng thô mµ lµ gi¸ trÞ trao ®æi vµ viÖc lµm t¨ng thªm gi¸ trÞ trao ®æi. Lµ mét kÎ cuång tÝn viÖc lµm t¨ng thªm gi¸ trÞ, nhµ t b¶n th¼ng tay cìng bøc loµi ngêi s¶n xuÊt ®Ó s¶n xuÊt, do ®ã h¾n cìng bøc hä ph¶i ph¸t triÓn nh÷ng lùc lîng s¶n xuÊt x· héi vµ t¹o ra nh÷ng ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt vËt chÊt, mµ chØ mét m×nh nh÷ng ®iÒu kiÖn nµy míi cã thÓ h×nh thµnh c¸i c¬ së hiÖn thùc cña mét h×nh th¸i x· héi cao h¬n, mét h×nh th¸i x· héi mµ nguyªn t¾c c¬ b¶n lµ mäi c¸ nh©n ®Òu ®îc ph¸t triÓn ®Çy ®ñ vµ tù do. Nhµ t b¶n chØ ®¸ng kÝnh träng chõng nµo h¾n cßn lµ sù hiÖn th©n cña t b¶n. Víi t c¸ch nµy, h¾n chia sÎ sù say mª tuyÖt ®èi muèn lµm giµu víi kÎ tÝch luü cña c¶i. Nh÷ng c¸i mµ ngêi nµy chØ lµ mét thãi c¸ nh©n, th× ®èi víi nhµ t b¶n nã l¹i lµ t¸c ®éng cña mét bé m¸y x· héi trong ®ã nhµ t b¶n chØ lµ mét chiÕc b¸nh xe. Ngoµi ra, sù ph¸t triÓn cña nÒn s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa lµm cho sù t¨ng thªm kh«ng ngõng cu¶ mét sè t b¶n bá vµo mét xÝ nghiÖp, c«ng nghiÖp trë thµnh mét sù tÊt yÕu, vµ c¹nh tranh lµm cho nh÷ng quy luËt bªn trong cña ph¬ng thøc s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa trë thµnh nh÷ng quy luËt bªn ngoµi cã tÝnh chÊt cìng chÕ ®èi víi mçi nhµ t b¶n c¸ biÖt. C¹nh tranh buéc nhµ t b¶n kh«ng ngõng më réng t b¶n ®Ó gi÷ ®îc t b¶n, vµ h¾n chØ cã thÓ më réng t b¶n cu¶ m×nh b»ng c¸ch tÝch luü ngµy cµng nhiÒu h¬n mµ th«i. 1.1.4 C¸c nh©n tè ¶nh hëng tíi qui m« cña tÝch luü t b¶n Víi mét khèi lîng gi¸ trÞ thÆng d nhÊt ®Þnh th× qui m« cña tÝch luü phô thuéc vµo tØ lÖ ph©n chia khèi lîng gi¸ trÞ thÆng d ®ã thµnh quü tiªu dïng cña nhµ t b¶n. NÕu tØ lÖ ph©n chia ®ã ®· cã s½n th× râ rµng ®¹i lîng cña t b¶n tÝch luü sÏ do ®¹i lîng tuyÖt ®èi cña gi¸ trÞ thÆng d quyÕt ®Þnh. D o ®ã nh÷ng nh©n Trang6 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 tè quyÕt ®Þnh quy m« cña tÝch luü chÝnh lµ nh÷ng nh©n tè quyÕt ®Þnh quy m« cña gÝa trÞ thÆng d. Nh÷ng nh©n tè ®ã lµ : 1.1.4.1 Møc ®é bãc lét søc lao ®éng N©ng cao møc ®é bãc lét søc lao ®éng b»ng c¸ch c¾t xÐn vµo tiÒn c«ng. Khi nghiªn cøu sù s¶n xuÊt ra gi¸ trÞ thÆng d, C.MAC gi¶ ®Þnh r»ng s trao ®ái gi÷a c«ng nh©n vµ nhµ t b¶n lµ sù trao ®æi ngang gi¸. Nhng trong thùc tÕ, c«ng nh©n bÞ nhµ t s¶n chiÕm ®o¹t mét phÇn lao ®éng tÊt yÕu, bÞ c¾t xÐn mét phÇn tiÒn c«ng. ViÖc c¾t xÐn tiÒn c«ng gi÷ vai trß quan träng trong qu¸ tr×nh tÝch luü t b¶n. N©ng cao møc ®é bãc lét b»ng c¸ch t¨ng cêng ®é lao ®éng vµ kÐo dµi ngµy lao ®éng. ViÖc t¨ng cêng ®é lao ®éng vµ kÐo dµi ngµy lao ®éng râ rµng lµm t¨ng thªm gi¸ trÞ thÆng d, do ®ã lµm t¨ng bé phËn gi¸ trÞ thÆng d ®îc t b¶n ho¸ tøc lµ lµm t¨ng tÝch luü.Anhr hëng nµy cßn thÓ hiÖn ë chç sè lîng lao ®éng t¨ng thªm mµ nhµ t b¶n chiÕm kh«ng do t¨ng cêng ®é lao ®éng vµ kÐo dµi ngµy lao ®éng kh«ng ®ßi hái ph¶i t¨ng thªm t b¶n mét c¸ch t¬ng øng (kh«ng ®ßi hái ph¶i t¨ng thªm sè l¬ng c«ng nh©n, t¨ng thªm m¸y mãc thiÕt bÞ, mµ hÇu nh chØ cÇn t¨ng thªm s hao phÝ nguyªn liÖu ) 1.1.4.2 Tr×nh ®é n¨ng suÊt lao ®éng V iÖc n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng lµm t¨ng thªm gi¸ trÞ thÆng d, do ®ã t¨ng thªm bé phËn gi¸ trÞ thÆng d ®îc t b¶n hãa. Song vÊn ®Ò ë ®©y lµ tÝch luü kh«ng chØ ®îc quyÕt ®Þnh bëi khèi lîng gi¸ trÞ thÆng d, mµ cßn bëi khèi lîng t liÖu s¶n xuÊt vµ t liÖu tiªu dïng do khèi lîng gi¸ trÞ thÆng d cã thÓ chuyÓn ho¸ thµnh. Nh vËy, n¨ng suÊt lao ®éng t¨ng sÏ lµm t¨ng thªm nh÷ng yÕu tè vËt chÊt ®Ó biÕn gi¸ trÞ thÆng d thµnh t b¶n míi. Do ®ã lµm t¨ng quy m« cña tÝch luü. N¨ng suÊt lao ®éng cao th× lao ®éng sèng sö dông ®îc nhiÒu lao ®äng qu¸ khø h¬n, lao ®éng qu¸ khø ®ã l¹i t¸i hiÖn díi h×nh th¸i cã Ých míi, chóng lµm chøc n¨ng t b¶n ®Ó s¶n xuÊt ra t b¶n cµng nhiÒu, do ®ã mµ quy m« cña t b¶n tÝch luü cµng lín. Nh vËy, n¨ng suÊt lao ®éng lµ nh©n tè quan träng quyÕt ®Þnh quy m« cña tÝch luü. 1.1.4.3 Sù chªnh lÖch ngµy cµng t¨ng gi÷a t b¶n sö dông vµ t b¶n tiªu dïng Trang7 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 T b¶n t¨ng lªn th× sù chªnh lÖch gi÷a t b¶n ®îc sö dông vµ t b¶n ®· tiªu dïng còng t¨ng lªn. Nãi mét c¸ch kh¸c: khèi lîng gi¸ trÞ vµ khèi lîng vËt thÓ cña nh÷ng t liÖu lao ®éng nh nhµ xëng, m¸y mãc, èng tiªu níc, sóc vËt cµy kÐo, c¸c thø khÝ tµi cóng t¨ng lªn; nh÷ng thø ®ã, trong mét thêi k× dµi hay ng¾n, nh÷ng qu¸ tr×nh s¶n xuÊt thêng xuyªn l¾p ®i l¾p l¹i, ®Òu ho¹t ®éng víi quy m« cña chóng hay ®îc dïng ®Ó ®¹t tíi mét hiÖu qu¶ cã Ých nh¸t ®Þnh, nhng l¹i chØ hao mßn dÇn dÇn, vµ do ®ã chØ mÊt gi¸ trÞ tõng phÇn mét, nghÜa lµ chØ chuyÓn gi¸ trÞ Êy tõng phÇn mét vµo s¶n phÈm mµ th«i. V× c¸c t liÖu lao ®éng ®îc dïng lµm nh÷ng c¸i t¹o ra s¶n phÈm nhng l¹i kh«ng nhËp thªm gi¸ trÞ vµo s¶n phÈm, nghÜa lµ v× chóng ®îc sö dông toµn bé nhng chØ bÞ tiªu dïng tõng phÇn th«i, cho nªn nh ®· nh¾c trªn kia, c¸c t liÖu ®ã phôc vô kh«ng c«ng gièng nh c¸c lùc lîng thiªn nhiªn: níc, h¬i níc, kh«ng khÝ, ®iÖn... nhng sù phôc vô kh«ng c«ng ®ã cña lao ®éng qu¸ khø, ®îc lao ®éng sèng n¾m lÊy vµ lµm sèng l¹i, ®ang ®îc tÝch luü l¹i cïng víi quy m« ngµy cµng t¨ng cña tÝch luü Lùc lîng s¶n xuÊt x· héi cµng ph¸t triÓn, m¸y mãc cµng hiÖn ®¹i, phÇn gi¸ trÞ cña nã chuûen vµo s¶n phÈm trong tõng thêi gian cµng Ýt, th× sù chªnh lÖch gi÷a t b¶n sö dông vµ t b¶n bÞ tiªu dïng cµng lín. Do ®ã, t b¶n lîi dông ®îc nh÷ng thµnh tùu cña lao ®éng qu¸ khø cµng nhiÒu. 1.1.4.4 Quy m« cña t b¶n øng tríc Víi tr×nh ®é bãc lét kh«ng ®æi th× khèi lîng gi¸ trÞ thÆng d sÏ do khèi lîng c«ng nh©n bÞ bãc lét quyÕt ®Þnh. Do ®ã, quy m« cña t b¶n øng tríc, nhÊt lµ bé phËn t b¶n kh¶ biÕn cµng lín, th× gi¸ trÞ thÆng d bãc lét ®îc vµ quy m« tÝch luü còng cµng lín. 1.2C¸c quy luËt cu¶ tÝch luü t b¶n 1.2.1 Lîng cÇu vÒ søc lao ®éng t¨ng cïng víi tÝch luü t b¶n trong ®iÒu kiÖn kÕt cÊu cña t b¶n kh«ng ®æi. 1.2.1.1Sù t¨ng lªn cña lîng cÇu vÒ søc lao ®éng T b¶n t¨ng lªn th× còng t¨ng thªm bé phËn kh¶ biÕn cña nã hay bé phËn ®îc biÕn thµnh søc lao ®éng. GØa dô r»ng, cïng víi nh÷ng ®iÒu kiÖn kh¸c kh«ng thay ®æi- nghÜa lµ ®Ó vËn mét khèi lîng t liÖu s¶n xuÊt hay t b¶n bÊt biÕn nhÊt ®Þnh,bao giê còng cÇn mét khèi lîng søc lao ®éng nh tríc ,th× râ rµng lµ lîng cÇu vÒ lao ®éng vµ quü sinh ho¹t cña c«ng nh©n sÏ t¨ng lªn mét Trang8 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 c¸ch tØ lÖ víi t b¶n, vµ t b¶n t¨ng lªn cµng nhanh bao nhiªu th× lîng cÇu ®ã còng cµng t¨ng lªn nhanh bÊy nhiªu. K hi quy m« tÝch luü cã thÓ më réng ®ét ngét b»ng c¸ch chØ cÇn thay ®æi sù ph©n chia gi¸ trÞ thÆng d hay s¶n phÈm thÆng d thµnh t b¶n vµ thu nhËp, v× nh÷ng lÏ ®ã nªn nhu cÇu tÝch luü cña t b¶n cã thÓ vît qu¸ sù t¨ng thªm c¶u søc lao ®éng hay sè c«ng nh©n, lîng cÇu vÒ c«ng nh©n cã thÓ vît qu¸ lîng cung vÒ c«ng nh©n vµ v× thÕ tiÒn c«ng cã thÓ t¨ng lªn. V× mçi n¨m ngêi ta sö dông nhiÒu c«ng nh©n h¬n n¨m tríc, nªn sím hay muén ¾t ph¶i ®Õn lóc mµ nhu cÇu cña tÝch lòy b¾t ®Çu vît qu¸ lîng cung b×nh thêng vÒ lao ®éng, vµ do ®ã tiÒn c«ng còng sÏ t¨ng lªn. TÝch lòy t b¶n lµ lµm t¨ng thªm giai cÊp v« s¶n. 1.2.1.2 Sù t¨ng lªn vÒ tiÒn c«ng kh«ng ng¨n c¶n viÖc t¨ng tÝch lòy t b¶n . Nh ta ®· thÊy, do b¶n chÊt cña nã, tiÒn c«ng ®ßi ngêi lao ®éng bao giê còng ph¶i cung cÊp mét sè lîng lao ®éng kh«ng c«ng nhÊt ®Þnh. Hoµn toµn kh«ng nãi ®Õn trêng hîp t¨ng tiÒn c«ng trong trêng hîp gi¸ c¶ lao ®éng h¹ xuèng...th× trong trêng hîp tèt nhÊt t¨ng tiÒn c«ng còng cã nghÜa lµ gi¶m bít vÒ sè lîng phÇn lao ®éng kh«ng c«ng mµ ngêi lao ®éng ph¶i cung cÊp. Sù gi¶m bít nµy kh«ng bao giê cã thÓ ®i ®Õn møc ®e do¹ sù tån t¹i cña b¶n th©n chÕ ®é nµy. Theo c¸ch nãi cña to¸n häc, cã thÓ nãi r»ng: ®¹i lîng tÝch lòy lµ mét biÕn sè ®éc lËp, ®¹i lîng tiÒn c«ng lµ mét biÕn sè phô thuéc, chø kh«ng ph¶i ngîc l¹i . NÕu khèi lîng lao ®éng kh«ng c«ng do giai cÊp c«ng nh©n cung cÊp vµ do giai cÊp c¸c nhµ t b¶n tÝch lòy, l¹i t¨ng lªn kh¸ nhanh ®Õn møc nã chØ cã thÓ biÕn thµnh t b¶n khi nµo cã mét sù t¨ng thªm kh¸c thêng cña sè lao ®éng ®îc tr¶ c«ng, th× tiÒn c«ng sÏ t¨ng lªn, vµ nÕu nh÷ng ®iÒu kiÖn kh¸c kh«ng thay ®æi, th× lao ®éng kh«ng c«ng sÏ gi¶m xuèng mét c¸ch t¬ng xøng. Nhng mét khi sù gi¶m xuèng nµy ch¹m tíi c¸i ®iÓm mµ ë ®Êy lao ®éng thÆng d nu«i dìng t b¶n kh«ng cßn cung cÊp víi mét khèi lîng b×nh thêng n÷a, th× cã ngay mét sù ph¶n øng :mét phÇn Ýt h¬n cña thu nhËp sÏ ®îc t b¶n ho¸, tÝch luü ch÷ng l¹i, vµ sù vËn ®éng ®i lªn cña tiÒn c«ng sÏ bÞ ®¸nh bËt trë l¹i. Nh vËy, sù t¨ng lªn cña gi¸ c¶ lao ®éng kh«ng vît qu¸ nh÷ng giíi h¹n b¶o ®¶m kh«ng nh÷ng gi÷ nguyªn ®îc nh÷ng c¬ së cña chÕ ®é t b¶n chñ nghÜa mµ cßn ®¶m b¶o cho t¸i s¶n xuÊt cña chÕ ®é ®ã ®îc thùc hiÖn víi quy m« më réng. Trang9 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 1.2.2 Sù gi¶m bít t¬ng ®èi bé phËn t b¶n kh¶ biÕn trong tiÕn tr×nh tÝch luü vµ tÝch tô ®i kÌm theo tiÕn tr×nh ®ã Mét khi ®· cã nh÷ng cã nh÷ng c¬ së chung cña chÕ ®é t b¶n chñ nghÜa, th× trong tiÕn tr×nh tÝch luünhÊt ®Þnh sÏ ®Õn lóc sù ph¸t triÓn cña n¨ng suÊt lao ®éng x· héi trë thµnh ®ßn bÈy m¹nh nhÊt cña tÝch luü. N¨ng suÊt lao ®éng t¨ng thÓ hiÖn ë viÖc gi¶m bít khèi lîng lao ®éng so víi khèi lîng t liÖu s¶n xuÊt mµ lao ®éng ®ã lµm cho ho¹t ®éng hay lµ thÓ hiÖn ë sù gi¶m bít ®¹i lîng cña nh©n tè chñ quan cña qu¸ tr×nh lao ®éng so víi c¸c nh©n tè kh¸ch quan cña qu¸ tr×nh ®ã. Sù thay ®æi ®ã cña kÕt cÊu kÜ thuËt cña t b¶n, s t¨ng lªn cña khèi lîng t liÖu s¶n xuÊt so víi khèi lîng søc lao ®éng ®ang lµm cho c¸c t liÖu s¶n xuÊt ®ã sèng l¹i, l¹i ph¶n ¸nh trë l¹i vµo trong kÕt cÊu gi¸ trÞ cña t b¶n, vµo trong viÖc t¨ng thªm bé phËn bÊt biÕn cña gi¸ trÞ t b¶n, b»ng c¸ch lÊy vµo bé phËn kh¶ biÕn cña nã. VÝ dô: lóc ®Çu 50% cña mét t b¶n nµo ®ã ®îc chi cho t liÖu s¶n xuÊt, cßn 50% ®îc chi cho søc lao ®éng; sau ®ã cïng víi sù ph¸t triÓn cña n¨ng suÊt lao ®éng 80% ®îc chi cho t liÖu s¶n xuÊt vµ 20% ®îc chi cho søc lao ®éng...C¸c quy luËt vÒ s t¨ng lªn cña bé phËn bÊt biÕn cña t b¶n so víi bé phËn kh¶ biÕn, ë mçi bíc ®Òu ®îc x¸c minh. Tuy vËy sù gi¶m bít phÇn kh¶ biÕn cña t b¶n so víi phÇn bÊt biÕn hay lµ sù thay ®æi kÕt cÊu cña t b¶n, chØ nãi lªn mét c¸ch gÇn ®óng sù biÕn ®æi trong kÕt cÊu cña c¸c bé phËn vËt chÊt cña t b¶n mµ th«i. Cïng víi n¨ng suÊt ®· t¨ng lªn cña lao ®éng th× kh«ng nh÷ng khèi lîng t liÖu s¶n xuÊtdo nã tiªu dïng t¨ng lªn, mµ gi¸ trÞ cña t liÖu s¶n xuÊt so víi khèi lîng cña nã l¹i cßn gi¶m xuèng n÷a. Nh vËy gi¸ trÞ cña t liÖu s¶n xuÊt t¨ng lªn mét c¸ch tuþet ®èi, nhng kh«ng t¨ng theo cïng tØ lÖ víi khèi lîng cña nã. V× vËy, sù chªnh lÖch gi÷a t b¶n bÊt biÕn vµ t b¶n kh¶ biÕn t¨ng lªn chËm h¬n nhiÒu so víi sù chªnh lÖch gi÷a khèi liÖu t liÖu s¶n xuÊt do t b¶n bÊt biÕn chuyÓn ho¸ thµnh, vµ khèi lîng søc lao ®éng do t b¶n chuyÓn ho¸ thµnh. Sù chªnh lÖch trªn còng t¨ng lªn víi sù chªnh lÖch díi, nhng víi mét møc ®é Ýt h¬n. V¶ l¹i nÕu sù tiÕn bé cña tÝch luü lµm gi¶m bít ®¹i lîng t¬ng ®èi cña bé phËn t b¶n kh¶ biÕn th× nh vËy tuyÖt nhiªn kh«ng ph¶i nã lo¹i trõ sù t¨ng lªn cña ®¹i lîng tuyÖt ®èi cña nã. GØa ®Þnh r»ng mét gi¸ trÞ t b¶n lóc ®Çu tù chia ra thµnh 50% lµ t b¶n bÊt biÕn vµ 50%lµ t b¶n kh¶ biÕn, vÒ sau l¹i chia thµnh 80% lµ t b¶n bÊt biÕn vµ 20%lµ t b¶n kh¶ biÕn. NÕu trong thêi gian ®ã sè t b¶n lóc ®Çu gåm 6000 ch¼ng h¹n, ®· Trang10 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 t¨ng lªn thµnh 18000 th× phÇn kh¶ biÕn cña nã ®· t¨ng thªm. Tríc kia nã lµ 3000, b©y giê lµ 3600. Nhng, nÕu tríc kia chØ cÇn t¨ng t b¶n thªm 20%lµ ®ñ ®Ó t¨ng lîng cÇu vÒ lao ®éng lªn 20% th× b©y giê ®iÒu ®ã l¹i ®ßi hái ph¶i t¨ng t b¶n lóc ®Çu lªn gÊp 3 lÇn. Mäi t b¶n ®Òu lµ sù tÝch tô nhiÒu hay Ýt t liÖu s¶n xuÊt víi mét sù chØ huy t¬ng øng ®èi víi mét ®éi qu©n lao ®éng. Víi mäi tÝch luü ®Òu trë thµnh ph¬ng tiÖn cho mét tÝch luü míi.TÝch tô vµ tËp trung t b¶n cã quan hÖ víi nhau. Sù kh¸c biÖt nµy kh«ng chØ vÒ chÊt mµ cßn kh¸c nhau vÒ mÆt lîng. TËp trung t b¶n tuy kh«ng lµm t¨ng quy m« t b¶n x· héi nhng cã vai trß rÊt lín trong qu¸ tr×nh chuyÓn s¶n xuÊt nhá lªn s¶n xuÊt lín TBCN vµ qu¸ tr×nh chuyÓn CNTB tõ giai ®o¹n thÊp lªn giai ®o¹n cao. 1.2.3 ViÖc s¶n xuÊt ngµy cµng nhiÒu nh©n khÈu thõa t¬ng ®èi 1.2.3.1.Nh©n khÈu thõa s¶n phÈm tÊt yÕu cña tÝch lòy Lîng cÇu vÒ lao ®éng kh«ng ph¶i do quy m« cña tæng t b¶n quyÕt ®Þnh mµ do quy m« cña bé phËn kh¶ biÕn cña t b¶n quyÕt ®Þnh; cho nªn cïng víi sù t¨ng lªn cña tæng t b¶n th× lîng cÇu vÒ lao ®éng còng dÇn dÇn gi¶m bít ®i chø kh«ng ph¶i t¨ng lªn theo tØ lÖ víi sù t¨ng thªm cña tæng t b¶n, nh chóng ta ®· gi¶ ®Þnh tríc ®©y. Lîng cÇu vÒ lao ®éng gi¶m xuèng mét c¸ch t¬ng ®èi so víi ®¹i lîng cña tæng t b¶n vµ gi¶m xuèng theo mét cÊp sè ngµy cµng nhanh cïng víi sù t¨ng lªn cña ®¹i lîng Êy. ThËt ra cïng víi sù t¨ng lªn cña tæng t b¶n th× phÇn kh¶ biÕn cña nã, hay søc lao ®éng kÕt hîp vµo nã, còng t¨ng lªn, nhng l¹i t¨ng lªn theo mét tû lÖ kh«ng ngõng gi¶m sót. Cïng víi sù tÝch luü t b¶n do b¶n th©n n㠮Πra, nh©n khÈu c«ng nh©n còng s¶n xuÊt ra víi mét quy m« ngµy cµng lín nh÷ng ph¬ng tiÖn lµm cho hä trë thµnh nh©n khÈu thõa t¬ng ®èi lµ quy luËt nh©n khÈu thõa riªng cña ph¬ng thøc s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa, còng gièng nh trªn thùc tÕ, mäi ph¬ng thøc s¶n xuÊt ®Æc thï trong lÞch sö ®Òu cã quy luËt nh©n khÈu ®Æc thï, cã hiÖu lùc trong lÞch sö cña nã. Mét quy luËt nh©n khÈu tr×u tîng chØ tån t¹i ®èi víi thùc vËt vµ ®éng vËt, chõng nµo mµ con ngêi trong lÞch sö cha x©m nhËp vµo lÜnh vùc nµy. 1.2.3.2 Nh©n khÈu thõa, ®ßn bÈy cña tÝch luü t b¶n ®iÒu kiÖn tån t¹i cña ph¬ng thøc s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa. §éi qu©n c«ng nghiÖp trõ bÞ . Nhng, nÕu nh©n khÈu c«ng nh©n thõa lµ s¶n phÈm tÊt yÕu cña tÝch luü, hay cña sù ph¸t triÓn cña c¶i trªn c¬ së t b¶n chñ nghÜa, th× ngîc l¹i nh©n khÈu Trang11 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 thõa nµy l¹i trë thµnh mét ®ßn bÈy cña tÝch lòy t b¶n chñ nghÜa vµ thËm chÝ cßn lµ ®iÒu kiÖn tån t¹i cña ph¬ng thøc s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa nøa. Sè nh©n khÈu ®ã t¹o thµnh mét ®éi qu©n c«ng nghiÖp trõ bÞ cã s½n, hoµn toµn thuéc vÒ t b¶n mét c¸ch tuyÖt ®èi tùa hå nh thÓ t b¶n ®· bá c«ng cña ra nu«i dìng lªn sè nh©n khÈu thõa ®ã. Khèi lîng cña c¶i x· héi, ngµy cµng ph×nh ra cïng víi sù tiÕn bé cña tÝch lòy vµ cã thÓ biÕn thµnh t b¶n phô thªm, ®iªn cuång ®æ x« vµo nh÷ng ngµnh s¶n xuÊt cò mµ thÞ trêng më réng ®ét ngét, hoÆc vµo nh÷ng ngµnh s¶n xuÊt míi...mµ sù ph¸t triÓn cña nh÷ng ngµnh s¶n xuÊt cò ®ßi hái ph¶i cã. Trong tÊt c¶ nh÷ng trêng hîp nh thÕ th× cÇn lµm thÕ nµo ®Ó cã thÓ tung mét c¸ch ®ét ngét nh÷ng khèi lîng ngêi rÊt lín vµo nh÷ng ®iÓm quyÕt ®Þnh mµ kh«ng ph¶i gi¶m bít quy m« s¶n xuÊt trong nh÷ng lÜnh vùc kh¸c. Nh©n khÈu thõa cung cÊp nh÷ng khèi lîng ngêi ®ã. ViÖc më réng quy m« mét c¸ch ®ét ngét vµ nh¶y vät lµ tiÒn ®Ò cña viÖc thu hÑp nã mét c¸ch ®ét ngét; b¶n th©n sù thu hÑp nµy l¹i g©y ra sù më réng kia, nhng sù më réng kia kh«ng thÓ nµo thùc hiÖn ®îc nÕu kh«ng cã mét nguån søc ngêi bãc lét ®îc, nÕu kh«ng cã sù t¨ng thªm khèi lîng c«ng nh©n mét c¸ch ®éc lËp víi sè t¨ng tuyÖt ®èi cña nh©n khÈu. Sè t¨ng ®ã ®îc t¹o bëi mét qu¸ tr×nh ®¬n gi¶n thêng xuyªn "gi¶i phãng" mét bé phËn c«ng nh©n, nhê nh÷ng ph¬ng ph¸p lµm gi¶m bít sè c«ng nh©n ®ang lµm viÖc so víi s¶n xuÊt ®· t¨ng lªn. Nh vËy toµn bé h×nh thøc vËn ®éng ®Æc biÖt cña nÒn c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i ®Òu ph¸t sinh trªn sù thêng xuyªn biÕn mét bé phËn nµo ®ã cña nh©n khÈu c«ng nh©n thµnh nh÷ng c«ng nh©n kh«ng cã viÖc lµm hay chØ cã viÖc lµm mét nöa. ViÖc s¶n xuÊt nh©n khÈu thõa t¬ng ®èi, nghÜa lµ thõa so víi nhu cÇu trung b×nh cña t b¶n trong viÖc lµm t¨ng gi¸ trÞ cña nã, lµ ®iÒu kiÖn sèng cßn cña nÒn c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i. Trang12 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 CH¦¥NG 2: VAI TRß CñA TÝCH Luü t b¶n trong qu¸ tr×nh H×nh thµnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ TBCN 2.1 TÝch luü nguyªn thuû t b¶n 2.1.1TÝch luü ban ®Çu, ®iÓm xuÊt ph¸t cña ph¬ng thøc s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa 2.1.1.1 Hai ®iÒu kiÖn ra ®êi cña ph¬ng thøc s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa Qóa tr×nh ph¸t triÓn cña con ngêi tõ khi sinh ra cho tíi nay g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn vµ thay thÕ lÉn nhau cña c¸c ph¬ng thøc s¶n xuÊt x· héi.Ph¬ng thøc s¶n xuÊt ®Çu tiªn lµ céng s¶n nguyªn thuû, ph¬ng thøc s¶n xuÊt nµy ®îc thay thÕ bëi ph¬ng thøc s¶n xuÊt n« lÖ tiÕp ®ã lµ phu¬ng thøc s¶n xuÊt phonng kiÕn. Vµ tõ gi÷a thÕ kØ XV cho tíi gi÷a thÕ kØ XVII lµ thêi k× b¾t ®Çu tan r· cña chÕ ®é phong kiÕn vµ thay thÕ bëi chÕ ®é phong kiÕn lµ chÕ ®é t b¶n chñ nghÜa b¾t ®Çu ra ®êi. Chñ nghÜa t b¶n ra ®êi trong lßng chÕ ®é phong kiÕn. Hai ®iÒu kiÖn cÇn vµ ®ñ ®Ó h×nh thµnh chñ nghÜa t b¶n +TËp trung trong tay mét sè Ýt ngêi sè tiÒn cña lín ®Ó lËp ra c¸c xÝ nghiÖp TBCN +Cã mét líp ngêi hoµn toµn tù do vÒ th©n thÓ (quyÒn quyÕt ®Þnh th©n thÓ m×nh) vµ ®· bÞ mÊt hÕt t liÖu s¶n xuÊt. 2.1.1.1 TÝch luý nguyªn thuû t b¶n,®ßn bÈy ®Èy nhanh s ra ®êi cña hai ®iÒu kiÖn GØa ®Þnh r»ng tríc tÝch luü t b¶n chñ nghÜa ®· cã mét sù tÝch luü "ban ®Çu" -mét tÝch luü kh«ng ph¶i lµ kÕt qu¶ cña ph¬ng thøc s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa, mµ lµ xuÊt ph¸t ®iÓm cña nã. Trong khoa kinh tÕ chÝnh trÞ, sù tÝch lòy ban ®Çu nµy ®ãng mét vai trß còng gÇn gièng nh vai trß cña téi tæ t«ng trong thÇn häc. Vµ tõ thêi c¸i téi tæ t«ng ®ã ®· b¾t ®Çu sù nghÌo khæ cña sè ®«ng ngêi, lµ nh÷ng ngêi dï cã lao ®éng hÕt søc còng ch¼ng cã g× ®Ó b¸n trõ b¶n th©n hä ;vµ b¾t ®Çu sù giµu cã cña mét sè Ýt, dï ®· th«i lao ®éng tõ l©u mµ vÉn cø giµu m·i lªn. Nhng khi ®· ®ông ®Õn vÊn ®Ò quyÒn së h÷u th× ngêi ta cã nghÜa vô thiªng liªng lµ ph¶i theo ®óng quan ®iÓm cña s¸ch vë vì lßng cho tÎ con, lµ quan ®iÓm duy nhÊt ®óng víi mäi løa tuæi mäi tr×nh ®é ph¸t triÓn. Nh Trang13 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 mäi ngêi ®Òu biÕt, trong lÞch sö hiÖn thùc th× sù x©m chiÕm, n« dÞch, cíp bãc, tãm l¹i lµ b¹o lùc ®· ®ãng mét vai trß lín. TiÒn vµ hµng ho¸, còng gièng hÖt nh t liÖu s¶n xuÊt vµ t liÖu sinh ho¹t, ngay tõ ®Çu kh«ng ph¶i lµ t b¶n.Chóng cÇn ®îc chuyÓn ho¸ thµnh t b¶n. Nhng sù chuyÓn ho¸ nµy chØ cã thÓ diÔn ra trong nh÷ng hoµn c¶nh nhÊt ®Þnh th«i, nh÷ng hoµn c¶nh ®ã quy l¹i lµ :"hai lo¹i hµng ho¸ rÊt kh¸c nhau ph¶i gÆp nhau vµ tiÕp xóc víi nhau - mét bªn lµ ngêi cã tiÒn, cã t liÖu s¶n xuÊt vµ t liÖu sinh ho¹t,cÇn mua søc lao ®éng cña ngêi kh¸c ®Ó lµm t¨ng thªm gi¸ trÞ ®· chiÕm ®îc; bªn kia lµ nh÷ng ngêi lao ®éng tù do,nh÷ng ngêi b¸n søc lao ®éng cña b¶n th©n m×nh, do ®ã lµ nh÷ng ngêi b¸n lao ®éng ". Víi viÖc chia thÞ trêng hµng ho¸ thµnh hai cùc nh vËy, th× nh÷ng ®iÒu kiÖn c¬ b¶n cña nÒn s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa còng ®îc t¹o ra."Quan hÖ t b¶n chñ nghÜa gi¶ ®Þnh ph¶i t¸ch rêi ngêi lao ®éng víi quyÒn së h÷u nh÷ng ®iÒu kiÖn thùc hiÖn lao ®éng" Qóa tr×nh mét mÆt th× biÕn t liÖu s¶n xuÊt vµ t liÖu sinh ho¹t cña x· héi thµnh t b¶n, vµ mÆt kh¸c, biÕn nh÷ng ngêi s¶n xuÊt trùc tiÕp thµnh nh÷ng ngêi lao ®éng lµm thuª. Do ®ã, c¸i gäi lµ tÝch luü ban ®Çu ch¼ng qua chØ lµ mét qu¸ tr×nh lÞch sö t¸ch rêi ngêi s¶n xuÊt ra khái t liÖu s¶n xuÊt(Nã lµ ban ®Çu v× nã lµ tiÒn sö cña t b¶n vµ cña ph¬ng thøc s¶n xuÊt phï hîp víi t b¶n ). C¸i ®· ®¸nh dÊu thêi ®¹i trong lÞch sö cña tÝch luü ban ®Çu lµ nh÷ng sù ®¶o lén lµm ®ßn bÈy cho giai cÊp c¸c nhµ t b¶n ®ang h×nh thµnh. C¬ së cña toµn bé qu¸ tr×nh nµy lµ sù tíc ®o¹t ruéng ®Êt cña nh÷ng ngêi s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, cña n«ng d©n . ë Anh nã mang h×nh thøc cæ ®iÖn, v× vËy nªn chóng ta lÊy níc Anh lµm vÝ dô 2.1.2 Néi dung, ®Æc ®iÓm cña thêi kú tÝch luü nguyªn thuû(§iÓn h×nh ë Anh) 2.1.2.1 Sù tíc ®o¹t ruéng ®Êt cña d©n c ë n«ng th«n Mµn më ®Çu cña sù ®¶o lén ®Æt nÒn t¶ng cho ph¬ng thøc t b¶n chñ nghÜa ®· diÔn ra trong ba m¬i n¨m cuèi thÕ kØ XV vµ mÊy m¬i n¨m ®Çu thÕ kØ XVI. BiÕn ®ång ruéng thµnh b·i ch¨n th¶ ®· trë thµnh khÈu hiÖu cña c¸c chóa phong kiÕn. Nhµ ë cña n«ng d©n vµ nh÷ng chiÕc nhµ nhá cña c«ng nh©n bÞ ph¸ huû ®i b»ng b¹o lùc noÆc cho ®æ n¸t ®Ó biÕn thµnh b·i ch¨n th¶, ë ®Êy chØ cßn nhµ cña chóa ®Êt mµ th«i. Trong thêi k× nµy, c¬ quan lËp ph¸p còng t×m Trang14 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 c¸ch duy tr×mét møc tèi thiÓu 4 a-c¬ ®Êt ®ai cho mçi c¨n nhµ nhá cña ngêi c«ng nh©n c«ng nghiÖp lµm thuª vµ cÊm kh«ng nhËn cho ngoõi kh¸c ®Õn ë thuª trong nhµ m×nh. Trong thÕ kØ XVI cuéc c¶i c¸ch t«n gi¸o vµ sù cíp bãc hµng lo¹t nh÷ng tµi s¶n cña gi¸o héi tiÕp theo sau nã ®· ®em l¹i mét sù thóc ®Èy ghª gím cho qu¸ tr×nh tíc ®o¹t quÇn chóng nh©n d©n b»ng b¹o lùc. ViÖc xo¸ bá c¸c nhµ tu kÝn ®· ®Èy c¸c ngêi trong c¸c nhµ tu ®ã vµo hµng ngò v« s¶n. VÊn ®Ò "rµo ruéng ®Êt cña c«ng x· ", viÖc rµo ®Êt cña c«ng x· rÊt phæ biÕn vµ phÇn lín nh÷ng l·nh ®Þa míi do viÖc rµo ®Êt mµ cã, d· biÐn thµnh ®ång cá. Kh«ng ph¶i chØ nh÷ng ®Êt bá hoang, mµ l¾m khi c¶ nh÷ng ®Êt ®ai ®· trång trät còng ®Òu bÞ ®Þa chñ l©n cËn s¸p nhËpdíi cí rµo ®Êt. Tãm l¹i, cíp ®o¹t tµi s¶n cña nhµ thê, nhîng ®Êt ®ai nhµ níc mét c¸ch gian lËn, ¨n c¾p ®Êt ®ai cña c«ng x·, biÕn së h÷u phong kiÕn vµ së h÷u thÞ téc thµnh së h÷u t nh©n hiÖn ®¹i b»ng c¸ch chiÕm ®o¹t vµ khñng bè tµn nhÉn-®ã lµ bÊy nhiªu ph¬ng ph¸p th¬ méng cña tÝch luü ban®Çu-Chóng ®· chinh phôc ®Êt ®ai cho nÒn n«ng nghiÖp t b¶n chñ nghÜa, ®em ruéng ®Êt g¾n vµo t b¶n vµ t¹o ra mét luång cÇn thiÕt nh÷ng ngêi v« s¶n bÞ ®Æt ra ngoµi vßng ph¸p luËt ®Ó cung cÊp cho c«ng nghiÖp thµnh thÞ. 2.1.2.2 Ph¬ng ph¸p ®Ém m¸u tõ cuèi thÕ kØ XV nh»m chèng nh÷ng ngêi bÞ tíc ®o¹t. Nh÷ng ®¹o luËt nh»m h¹ thÊp tiÒn c«ng. Ph¸p chÕ vÒ lao ®éng lµm thuª- nhay tõ ®Çu ®· nh»m vµo sù bãc lét c«ng nh©n vµ trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña nã lu«n lu«n thï ddÞch víi c«ng nh©n. Ph¸p luËt ®· quy ®Þnh mét biÓu tiÒn c«ng cho thµnh thÞ vµ n«ng th«n, cho c«ng kho¸n vµ c«ng ngµy. C«ng nh©n n«ng th«n ph¶i lµm thuª n¨m, c«ng nh©n thµnh thÞ lµm thuª "trªn thÞ trêng c«ng khai". CÊm kh«ng ®îc tr¶ c«ng cao h¬n møc quy ®Þnh, tr¸i lÖnh th× bÞ ph¹t tï, nh÷ng ngêi lÜnh tiÒn c«ng cao h¬n l¹i bÞ ph¹t nÆng h¬n ngêi tr¶ c«ng.VÝ dô, theo ®iÒu 18 vµ 19 cña quy chÕ £-li-da-bet vÒ ngêi häc viÖc th× ngêi tr¶ tiÒn c«ng cao h¬n bÞ ph¹t tï 10 ngµy, cßn ngêi nhËn tiÒn c«ng ®ã bÞ ph¹t 21 ngµy.Quy chÕ n¨m 1360 l¹i t¨ng møc trõng ph¹t h¬n n÷a vµ thËm chÝ cßn cho phÐp chñ ®îc dïng quyÒn cìng bøc th©n thÓ ®Ó b¾t lµm viÖc theo biÓu tiÒn c«ng do ph¸p luËt quy ®Þnh.C¸c tæ chøc liªn kÕt c«ng nh©n bÞ coi lµ téi nÆng kÓ tõ thÕ kØ XIV cho ®Õn tËn n¨m 1825 .Nh÷ng ®¹o luËt nh»m lµm gi¶m tiÒn c«ng vÉn tiÕp tôc cã hiÖu lùc ®ång thêi Trang15 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 víi viÖc xÎo tai vµ dïng s¾t nung ®ãng dÊu vµo "nh÷ng ngêi mµ kh«ng ai muèn thuª c¶". Trong suèt h¬n bèn tr¨m n¨m, ngêi ta s¶n xuÊt ranh÷ng ®¹o luËt chØ quy ®Þnh møc cao nhÊt cña tiÒn c«ng tronh bÊt cø trêng hîp nµo còng kh«ng ®îc vît qu¸. Nh÷ng diÒu kho¶n trong c¸c quy chÕ c«ng nh©n nãi vÒ giao kÌo gi÷a thî vµ chñ, vÒ thêi gian xo¸ bá giao kÌo... quy ®Þnh r»ng ngêi chñ béi íc chØ bÞ truy tè vÒ d©n sù, cßn ngêi thî béi íc l¹i bÞ truy tè vÒ h×nh sù. 2.1.2.3 Sù ra ®êi cña ngêi PhÐcmie t b¶n chñ nghÜa. Ta h·y tù hái: vËy th× lóc ban ®Çu do ®©u mµ cã c¸c nhµ t b¶n. Sù h×nh thµnh nh÷ng ngêi phecmie, th× cã thÓ nãi r»ng chóng ta cã thÓ lÊy tay sê thÊy ®îc, v× nã lµ mét qu¸ tr×nh kÐo dµi trong nhiÒu thÕ kØ.Ngêi Phecmie ®îc h×nh thµnh tõ rÊt xa xa. Cuéc c¸ch m¹ng c«ng nghiÖp trong kho¶ng 30 n¨m cuèi thÕ kØ XV vµ kÐo dµi trong gÇn suèt c¶ thÕ kØ XVI ®· lµm cho ngêi Phecmie giµu lªn mét c¸ch nhanh chãng. ViÖc chiÕm ®o¹t nh÷ng b·i ch¨n nu«i cña c«ng x· cho phÐp ngêi Phecmie t¨ng ®µn sóc vËt cña m×nh lªn rÊt nhiÒu mµ hÇu nh kh«ng ph¶i tèn kÐm g× c¶.Sù gi¶m gi¸ kh«ng ngõng cña c¸c lo¹i kim lo¹i quý, vµ do ®ã cña tiÒn n÷a, ®· ®em l¹i nh÷ng qu¶ b»ng vµng cho ngêi Phecmie. Sù lªn gi¸ kh«ng ngõng cña lóa m×, len, thÞt, tãm l¹i lµ tÊt c¶ s¶n phÈm n«ng nghiÖp, lµm t¨ng thªm t b¶n b»ng tiÒn cña ngêi Phecmie mµ anh ta ch¼ng ph¶i mÊt c«ng søc g×, cßn ®Þa t« anh ta ph¶i tr¶ l¹i ®îc kÝ kÕt theo gi¸ trÞ ®ång tiÒn cò. Nh vËy lµ cïng mét lóc ngêi Phecmie ®· lµm c¶ giµu trªn lng cña nh÷ng ngêi c«ng nh©n lµm thuª cho hä, lÉn trªn lng ngêi ®Þa chñ quý téc. V× vËy kh«ng cã g× ®¸ng lÊy lµm l¹ lµ cuèi thÕ kØ XVI ë Anh d· h×nh thµnh nªn mét giai cÊp"nh÷ng ngêi Phecmie t b¶n chñ nghÜa" giµu cã ®èivíi thêi ®ã. 2.1.2.4 ¶nh hëng ngîc trë l¹i cña cuéc c¸ch m¹ng n«ng nghiÖp ®èi víi c«ng nghiÖp, sù h×nh thµnh thÞ trêng trong níc cho t b¶n c«ng nghiÖp. ViÖc tíc ®o¹t vµ xua ®uæi d©n c n«ng th«n ra khái ruéng ®Êt kh«ng ngõng hÕt ®ît nµy ®Õn ®ît kh¸c, ®· cung cÊp cho c«ng nghiÖp ë thµnh thÞ ngµy cµng nhiÒu ®¸m ngêi v« s¶n hoµn toµn ®øng ngoµi quan hÖ phêng héi.T×nh h×nh d©n d n«ng th«n ®äc lËp tù m×nh cµy cÊy trë lªn tha thít, th× kh«ng ph¶i chØ t¬ng øng víi sù ®«ng ®Æc thªm cña giai cÊp v« s¶n c«ng nghiÖp. MÆc dï sè ngêi cµy cÊy ruéng ®Êt cã gi¶m ®i, ruéng ®Êt b©y giê vÉn mang mét sè s¶n Trang16 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 phÈm nh tríc hay nhiÒu h¬n tríc, v× cuéc c¸ch m¹ng vÒ quan hÖ së h÷u ruéng ®Êt ®· dÉn theo sù c¶i tiÕn c¸c ph¬ng ph¸p canh t¸c, sù hiÖp t¸c réng lín h¬n, sù tËp trung c¸c t liÖu s¶n xuÊt... ViÖc tíc ®o¹t vµ ®uæi mét bé phËn d©n c n«ng th«n kh«ng nh÷ng gi¶i phãng c«ng nh©n, gi¶i phãng t liÖu sinh ho¹t vµ t liÖu lao ®éng cña hä cho t b¶n c«ng nghiÖp, mµ cßn t¹o ra thÞ trêng trong níc n÷a. ThËt vËy, chÝnh nh÷ng sù kiÖn biÕn nh÷ng ngêi tiÓu n«ng thµnh c«ng nh©n lµm thuª, vµ biÕn t liÖu sinh ho¹t vµ t liÖu lao ®éng cña hä thµnh yÕu tè vËt thÓ cña t b¶n , th× còng ®ång thêi t¹o ra t¹o ra thÞ trêng bªn trong cho t b¶n. VËy lµ, ®i ®«i víi sù tíc ®o¹t nh÷ng ngêi n«ng d©n ®éc lËp tríc ®©y vµ víi viÖc t¸ch hä ra khái c¸ t liÖu s¶n xuÊt, th× còng diÔn ra sù tiªu diÖt nghÒ phô n«ng th«n vµ qu¸ tr×nh t¸ch rêi c«ng trêng thñ c«ng víi nghÒ n«ng. Vµ chØ cã sù tiªu diÖt nghÒ phô ë n«ng th«n míi cã thÓ lµm cho thÞ trêng bªn trong cña mét níc cã ®îc c¸i quy m« vµ sù æn ®Þnh cÇn thiÕt cho ph¬ng thøc s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa. 2.1.2.5 Sù ra ®êi cña nhµ t b¶n c«ng nghiÖp( hÖ thèng thuéc ®Þa, chÕ ®é c«ng tr¸i, hÖ thèng thuÕ kho¸..) Sù ra ®êi cña nhµ t b¶n c«ng nghiÖp kh«ng cã tÝnh chÊt dÇn dÇn tõng bíc nh sù ra ®êi cña ngêi Phecmie. Mét sè Ýt thî c¶ nhá phêng héi thñ c«ng, mét sè ®«ng h¬n nh÷ng thî thñ c«ng nhá ®éc lËp, hay thËm chÝ c¶ nh÷ng c«ng nh©n lµm thuª n÷a, còng ®· trë thµnh nhµ t b¶n nhá, råi dÇn dÇn nhê më réng sù bãc lét lao ®éng lµm thuª vµ ®Èy m¹nh tÝch luü t b¶n mét c¸ch t¬ng xøng mµ trë thµnh nh÷ng nhµ t b¶n thùc thô.Thêi th¬ Êu cña nÒn s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa thêng hay cã t×nh h×nh gièng nh thêi th¬ Êu cña thµnh thÞ thêi trung cæ, tøc lµ c¸i thêi mµ vÊn ®Ò ai trong sè nh÷ng n«ng n« ch¹y trèn sÏ lµ «ng chñ, ai sÏ lµ ®Çy tí, phÇn lín nh÷ng quyÕt ®Þnh tuú theo ai lµ kÎ ®· bá trèn sím h¬n. Nhng bíc di chËm nh rïa cña ph¬ng ph¸p nµy ®· kh«ng lµm sao ®¸p øng ®îc nhu cÇu bu«n b¸n cña thÞ trêng thÕ giíi míi, do nh÷ng ph¸t kiÕn lín cuèi thÕ kû XV t¹o ra. ChÕ ®é phong kiÕn ë n«ng th«n, chÕ ®é phêng héi ë thµnh thÞ ®· c¶n trë viÖc t-tiÒn tÖ-®îc h×nh thµnh. Nh÷ng trë ng¹i nµy bÞ xo¸ bá cïng víi viÖc gi¶i t¸n nh÷ng ®oµn tuú tïng phong kiÕn, cïng víi viÖc tíc ®o¹t d©n c n«ng th«n vµ ®uæi hä ®i tõng phÇn mét. Trang17 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 ViÖc t×m thÊy nh÷ng vïng má vµng vµ má b¹c ë ch©u Mü, viÖc tuyÖt diÖt ngêi b¶n xø, b¾t hä lµm n« lÖ vµ ch«n vïi hä trong c¸c hÇm má, viÖc b¾t ®Çu ®i chinh phôc vµ cíp bãc miÌn §«ng ¢n , viÖc biÕn ch©u Phi thµnh khu cÊm ®Ó s¨n b¾t bu«n b¸n ngêi da ®en, -®ã lµ buæi b×nh minh cña thêi ®¹i s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa. Nh÷ng qu¸ tr×nh th¬ méng Êy lµ nh÷ng yÕu tè chñ yÕu cña tÝch luü ban ®Çu. TiÕp ngay sau ®ã lµ cuéc chiÕn tranh th¬ng m¹i cña c¸c níc ch©u ¢u mµ chiÕn trêng lµ tr¸i ®Êt. ChÕ ®é thuéc ®Þa, quèc tr¸i, g¸nh nÆng thuÕ kho¸, thuÕ quan b¶o hé, chiÕn tranh th¬ng m¹i..., tÊt c¶ nh÷ng mÇm non Êy cña thêi k× c«ng trêng thñ c«ng chÝnh cèng ®· ph¸t triÓn lªn mét c¸ch ghª gím trong thêi k× th¬ Êu cña nÒn ®¹i c«ng nghiÖp. Sù ra ®êi cña ®¹i c«ng nghiÖp ®· ®îc ®¸nh dÊu b»ng sù ¨n cíp hµng lo¹t trÎ em mét c¸ch tµn b¹o. C¸c c«ng xëng mé c«ng nh©n cho m×nh còng dïng b¹o lùc nh h¶i qu©n cña vua mé lÝnh thuû vËy. 2.2 TÝch lòy t b¶n trong thêi kú CNTB hiÖn ®¹i. 2.2.1 Thóc ®Èy lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn. TÝch lòy nguyªn thuû lµ xuÊt ph¸t ®iÓm cña chñ nghÜa t b¶n th× víi chñ nghÜa t b¶n hiÖn ®¹i nã l¹i lµ ®iÒu kiÖn sèng cßn, ®iÒu kiÖn thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña chÕ ®é nµy.TÝch lòy t b¶n lµ quy luËt tÊt yÕu cña chñ nghÜa t b¶n, nã tån t¹i song song víi sù tån t¹i cña chñ nghÜa t b¶n. Chñ nghÜa t b¶n lµ ph¬ng thøc s¶n xuÊt x· héi mµ ë ®ã tån t¹i nh÷ng ngêi cßn ®îc gäi lµ c¸c nhµ t b¶n kh«ng bao giê hµi lßng víi sè t b¶n hä cã. Môc tiªu cña c¸c nhµ t b¶n lµ lu«n lu«n tèi ®a ho¸ lîi nhuËn vµ hä lµm mäi c¸ch ®Ó ®¹t ®îc môc tiªu nµy.TÝch lòy lµ con ®êng tÊt yÕu mµ chñ nghÜa t b¶n ®i qua lµ v× lÏ nµy. Khi nhµ t b¶n mua t liÖu s¶n xuÊt, thuª c«ng nh©n ®Ó tiÕn hµnh s¶n xuÊt hä thu ®îc mét khèi lîng gi¸ trÞ th¨ng d, nhng nhµ t b¶n kh«ng bao giê hµi lßng víi gi¸ trÞ thÆng d nµy. Hä sÏ t×m c¸ch t¨ng nã lªn b¨ng c¸ch biÕn mét phÇn gi¸ trÞ thÆng d thµnh t b¶n phô thªm. Cø thÕ qu¸ tr×nh nµy diÔn ra liªn tôc vµ quy m« cña nhµ t b¶n kh«ng ngõng më réng. Quy m« më réng nhµ t b¶n sÏ mua thªm t liÖu s¶n xuÊt vµ thuª thªm lao ®éng. Song nÕu chØ ®¬n thuÇn t¨ng gi¸ trÞ thÆng d nh vËy th× nhµ t b¶n kh«ng cßn lµ nhµ t b¶n n÷a. Hä sÏ t×m c¸ch h¹n chÕ bé phËn kh¶ biÕn xuèng t¬ng ®èi so víi bé phËn bÊt biÕn. Vµ ®Ó lµm ®iÒu ®ã hä sÏ dïng sè t b¶n mµ hä tÝch lòy ®îc( tõ gi¸ trÞ cña ngêi kh¸c lµm ra) ®Ó ®Çu t c¶i tiÕn kü thuËt nh»m n©ng cao n¨ng suÊt mµ quy m« më réng cña t b¶n lµ ®iÒu kiÖn t¹o Trang18 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 ra v« cïng thuËn lîi. Vµ cø thÕ nh mét chuçi logic s¶n xuÊt ra gi¸ trÞ thÆng d, tÝch luü t b¶n ®Ó t¨ng quy m«, ®Ó t¨ng quy m« dÉn tíi sù ph¸t triÓn ngµy cµng cao cña lùc lîng s¶n xuÊt vµ l¹i tiÕp tôc phôc vô cho viÖc s¶n xuÊt ra gi¸ trÞ thÆng d. X· héi t b¶n kh«ng ngõng phån thÞnh h¬n. Qóa tr×nh nµy l¹i khiÕn cho lùc lîng s¶n xuÊt x· héi ngµy cµng ph¸t triÓn ®óng theo xu híng lÞch sö tÊt yÕu cña nã. 2.2.2 X· héi ho¸ nÒn s¶n xuÊt ngµy cµng cao. Nh ®· tr×nh bµy ë trªn tÝch luü t b¶n tÊt yÕu dÉn ®Õn sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt víi tr×nh ®é cao l¹i dÉn tíi qu¸ tr×nh x· héi ho¸ nÒn s¶n xuÊt. ThËt vËy lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn dÉn tíi m©u thuÉn, s¶n phÈm s¶n xuÊt ra th× ngµy cµng tËp trung Ýt vµo mét sè Ýt ngêi trong khi ®ã s¶n phÈm ®ã l¹i ngµy cµng ®îc mang tÝnh x· héi cao.Lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn tÊt yÕu dÉn tíi sù ph©n c«ng lao ®éng x· héi ngµy cµng t¸ch biÖt vµ râ rµng(ph©n c«ng c¶ vÒ mÆt x· héi nãi chung hay trong c«ng trêng s¶n xuÊt nãi riªng). Lóc nµy s¶n phÈm s¶n xuÊt ra kh«ng chØ lµ s¶n phÈm c¸ biÖt cña bÊt k× c¸ nh©n nµo n÷a mµ nã ®ßi hoØ sù kÕt hîp cña nhiÒu ngêi thËm chÝ cña c¶ x· héi. S¶n phÈm nã ®· mang tÝnh x· héi hay nÒn s¶n xuÊt ®· ngµy cµng ®îc x· héi ho¸. ChÝnh ®iÒu nµy gay lªn m©u thuÉn trong lßng cña chñ nghÜa t b¶n, dÉn tíi xu híng lÞch sö cña ph¬ng thøc s¶n xuÊt nµy. 2.2.3 Xu híng lÞch sö cña tÝch luü t b¶n. Khi tÝch luü nguyªn thuû ®· t¹o ra nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Ó ra ®êi CNTB th× viÖc tiÕp tôc tíc ®o¹t nh÷ng kÎ t h÷u, sÏ mang mét h×nh thøc míi. B©y giê kÎ cÇn ph¶i bÞ tíc ®o¹t kh«ng ph¶i lµ ngêi lao ®éng kinh doanh ®éc lËp n÷a mµ lµ nhµ t b¶n ®ang bãc lét sè ®«ng c«ng nh©n. Sù tíc ®o¹t ®ã ®îc thùc hiÖn qua sù t¸c ®éng cña quy luËt néi t¹i cña b¶n th©n nÒn s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa, b»ng c¸ch tËp trung t b¶n. Mét sè nhµ t b¶n ®¸nh quþ nhiÒu nhµ t b¶n. Song song víi sù tËp trung ®ã, hay lµ viÖc mét sè Ýt nhµ t b¶n tíc ®o¹t sè ®«ng nhµ t b¶n ®ã, th× ®ång thêi h×nh thøc hiÖp t¸c cña qu¸ tr×nh lao ®éng víi quy m« ngµy cµng lín, viÖc ¸p dông khoa häc vµo kÜ thuËt mét c¸ch cã ý thøc, viÖc khai th¸c ®Êt ®ai mét c¸ch cã kÕ ho¹ch, viÖc biÕn t liÖu lao ®éng thµnh nh÷ng t liÖu lao ®éng chØ sö dông ®îc mét c¸ch tËp thÓ, viÖc tiÕt kiÖm tÊt c¶ c¸c t liÖu s¸n xuÊt b»ng c¸ch sö dông chóng víi t c¸ch lµ nh÷ng t liÖu s¶n xuÊt cña lao ®éng kÕt hîp, viÖc l«i cuèn tÊt c¶ c¸c d©n Trang19 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 téc vµo m¹ng líi thÞ trêng thÕ giíi, vµ ®i ®«i víi c¸i ®ã lµ tÝnh chÊt quèc tÕ cña chÕ ®é t b¶n chñ nghÜa, còng ph¸t triÓn. Con sè nh÷ng tªn trïm t b¶n tiÕm ®o¹t vµ n¾m ®éc quyÒn tÊt c¶ nh÷ng c¸i lîi cña qu¸ tr×nh chuyÓn ho¸ ®ã ngµy cµng gi¶m ®i kh«ng ngõng, th× n¹n nghÌo khæ, ¸p bøc, n« dÞch, tho¸i ho¸, bãc lét cµng t¨ng thªm, nh÷ng sù c¨m phÉn cña giai cÊp c«ng nh©n mét giai cÊp ®ang ngµy cµng kh«ng ngõng ®«ng ®¶o h¬n, ngµy cµng ®îc c¬ cÊu cña b¶n th©n qu¸ tr×nh s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa huÊn luyÖn, ®oµn kÕt vµ tæ chøc l¹i còng t¨ng lªn. Sù tËp chung t liÖu s¶n xuÊt vµ x· héi ho¸ lao ®éng ®¹t ®Õn c¸i ®iÓm mµ chóng kh«ng cßn thÝch hîp víi c¸i vá t b¶n chñ nghÜa cña chóng n÷a. C¸i vá ®ã vì tung ra. Giê tËn sè cña chÕ ®é t b¶n chñ nghÜa ®· ®iÓm. Nh÷ng kÎ ®i tíc ®o¹t bÞ tíc ®o¹t. Ph¬ng thøc chiÕm h÷u t b¶n chñ nghÜa do ph¬ng thøc s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa ®Î ra, vµ do ®ã c¶ chÕ ®é t h÷u t b¶n chñ nghÜa n÷a, lµ sù phñ ®Þnh ®Çu tiªn ®èi víi chÕ ®é t h÷u c¸ nh©n dùa trªn lao ®éng cña b¶n th©n. Nhng nÒn s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa l¹i ®Î ra sù phñ ®Þnh b¶n th©n nã, víi tÝnh tÊt yÕu cña mét qu¸ tr×nh tù nhiªn. §ã lµ sù phñ ®Þnh c¸i phñ ®Þnh. Sù phñ ®Þnh nµy kh«ng kh«i phôc l¹i chÕ ®é t h÷u, mµ kh«i phôc l¹i chÕ ®é së h÷u c¸ nh©n trªn c¬ së nh÷ng thµnh tùu cña thêi ®¹i t b¶n chñ nghÜa: trªn c¬ së sù hîp t¸c vµ sù chiÕm h÷u c«ng céng ®èi víi ruéng ®Êt vµ nh÷ng t liÖu s¶n xuÊt do chÝnh lao ®éng lµm ra. DÜ nhiªn, viÖc biÕn chÕ ®é t h÷u ph©n t¸n dùa trªn c¬ së lao ®éng cña b¶n th©n c¸c c¸ nh©n thµnh chÕ ®é t h÷u t b¶n chñ nghÜa, lµ mét qu¸ tr×nh l©u dµi, gian khæ vµ ®au ®ín h¬n nhiÒu so víi viÖc biÕn chÕ ®é t h÷u t b¶n chñ nghÜa, thùc tÕ ®· dùa trªn mét qu¸ tr×nh s¶n xuÊt x· héi, thµnh chÕ ®é së h÷u x· héi. ë kia lµ mét sè Ýt kÎ tiÕm ®o¹t ®i tíc ®o¹t quÇn chóng nh©n d©n, cßn ë ®©y th× quÇn chóng nh©n d©n ®i tíc ®o¹t mét sè Ýt nh÷ng kÎ tiÕm ®o¹t. Ch¬ng 3 ý nghÜa cña vÊn ®Ò nghiªn cøu. 3.1 ý nghÜa vÒ mÆt lý luËn TÝch luü t b¶n mét víi vai trß xuÊt ph¸t ®iÓm cña chñ nghÜa t b¶n gäi lµ tÝch luü nguyªn thuû t b¶n vµ víi vai trß lµ ®ßn bÈy cho sù ph¸t triÓn quy m« cña chñ nghÜa t b¶n hiÖn nay. Chóng ta ®· ®i t×m hiÓu c¶ hai lo¹i tÝch luü t b¶n trªn, ®· hiÓu ®îc thùc chÊt cña tÝch luü t b¶n. TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu trªn trang bÞ cho chóng ta mét thÕ giíi quan ph¬ng ph¸p luËn vÒ vÊn ®Ò nghiªn cøu. Mét Trang20