Tài liệu Hoàn thiện tổ chức công tác kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm tại công ty cổ phần may 2 hưng yên

Lêi cam ®oan T«i xin cam ®oan b¶n luËn v¨n lµ c«ng tr×nh nghiªn cøu khoa häc, ®éc lËp cña t«i. C¸c sè liÖu, kÕt qu¶ nªu trong luËn v¨n lµ trung thùc vµ cã nguån gèc râ rµng. T¸c gi¶ luËn v¨n NguyÔn thu hiÒn Môc lôc Lêi cam ®oan Môc lôc Danh môc c¸c ch÷ viÕt t¾t Më ®Çu Ch¬ng 1: Lý luËn chung vÒ tæ chøc c«ng t¸c kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm trong c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt................................. 1.1. VÞ trÝ vai trß cña kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm trong qu¶n lý doanh nghiÖp s¶n xuÊt ................................................................................................................ 1.1.1. Th«ng tin vÒ chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm trong qu¶n lý doanh nghiÖp s¶n xuÊt............................................................................ 1.1.2. Vai trß vµ yªu cÇu cña kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm trong c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt............................................ 1.2. kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt gi¸ thµnh s¶n phÈm trong c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt.......................................................... 1.2.1. Kh¸i niÖm chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm trong doanh nghiÖp s¶n xuÊt....................................................................................... 1.2.2. Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm trong doanh nghiÖp s¶n xuÊt....................................................................................... 1.3. tæ chøc c«ng t¸c kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm trong doanh nghiÖp s¶n xuÊt.................. 1.3.1. 1.3.2. 1.3.3. 1.3.4. §èi tîng kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm............. Ph¬ng ph¸p kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt.................................................... Ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ s¶n phÈm dë dang.............................................. Ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm.................................................... 1.4. tæ chøc kÕ to¸n qu¶n trÞ chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm trong doanh nghiÖp..................................... 1.4.1. Kh¸i niÖm, b¶n chÊt cña kÕ to¸n qu¶n trÞ (KTQT)............................... 1.4.2. Môc tiªu tæ chøc KTQT chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm trong doanh nghiÖp s¶n xuÊt................................................................. 1.4.3. Néi dung tæ chøc kÕ to¸n qu¶n trÞ chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm trong doanh nghiÖp s¶n xuÊt................................................ 1.5. ph¬ng ph¸p kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm cña mét sè níc trªn thÕ giíi.................... 1.5.1. C¸c nguyªn t¾c chung ®îc thõa nhËn réng r·i...................................... 1.5.2. KÕ to¸n chi phÝ gi¸ thµnh t¹i Mü.......................................................... 1.5.3. KÕ to¸n chi phÝ gi¸ thµnh t¹i Ph¸p........................................................ Ch¬ng 2: Thùc tr¹ng tæ chøc c«ng t¸c kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm t¹i c«ng ty cæ phÇn may 2 hng yªn....................................... 2.1. kh¸I qu¸t qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn, ®Æc ®iÓm tæ chøc s¶n xuÊt, tæ chøc bé m¸y qu¶n lý vµ tæ chøc c«ng t¸c kÕ to¸n t¹i c«ng ty cæ phÇn may 2 hng yªn....................................................................................................... 2.1.1. 2.1.2. 2.1.3. 2.1.4. Kh¸i qu¸t qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn........................................ §Æc ®iÓm tæ chøc s¶n xuÊt................................................................... §Æc ®iÓm tæ chøc bé m¸y qu¶n lý........................................................ §Æc ®iÓm tæ chøc c«ng t¸c kÕ to¸n....................................................... 2.2. thùc tr¹ng tæ chøc c«ng t¸c kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm t¹i c«ng ty cæ phÇn may 2 hng yªn.................................................................................. 2.2.1. 2.2.2. 2.2.3. 2.2.4. §Æc ®iÓm vµ c¸ch ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt cña C«ng ty................... §èi tîng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt cña C«ng ty..................................... Ph¬ng ph¸p tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt cña C«ng ty................................ Ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm cña C«ng ty Cæ phÇn May 2 Hng Yªn............................................................................................... 2.2.5. Tæ chøc kÕ to¸n qu¶n trÞ chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm t¹i C«ng ty Cæ phÇn May 2 Hng Yªn......................................... 2.3. nhËn xÐt vÒ thùc tr¹ng tæ chøc c«ng t¸c kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm t¹i c«ng ty cæ phÇn may 2 hng yªn.................................................................. 2.3.1. Nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®îc.......................................................................... 2.3.2. Nh÷ng tån t¹i vµ nguyªn nh©n................................................................ Ch¬ng 3: Gi¶I ph¸p hoµn thiÖn tæ chøc c«ng t¸c kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm t¹i c«ng ty cæ phÇn may 2 hng yªn.................. 3.1. 3.2. sù cÇn thiÕt ph¶I hoµn thiÖn tæ chøc c«ng t¸c kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm t¹i c«ng ty cæ phÇn may 2 hng yªn................................................. nh÷ng yªu cÇu c¬ b¶n ®Æt ra trong qu¸ tr×nh hoµn thiÖn tæ chøc c«ng t¸c kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm t¹i c«ng ty cæ phÇn may 2 hng yªn....................................................................................................... 3.3. 3.4. nguyªn t¾c cña viÖc hoµn thiÖn.............................................. ph¬ng híng vµ c¸c gi¶I ph¸p hoµn thiÖn tæ chøc c«ng t¸c kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm t¹i c«ng ty cæ phÇn may 2 hng yªn............................... 3.4.1. Hoµn thiÖn kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm t¹i C«ng ty Cæ phÇn May 2 Hng Yªn........................................................ 3.4.2. Hoµn thiÖn kÕ to¸n qu¶n trÞ chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm t¹i C«ng ty Cæ phÇn May 2 Hng Yªn......................................... 3.5. §iÒu kiÖn thùc hiÖn c¸c gi¶I ph¸p............................................ 3.5.1. VÒ phÝa Nhµ Níc.................................................................................. 3.5.2. VÒ phÝa C«ng ty Cæ phÇn May 2 Hng Yªn........................................... KÕt luËn nhËn xÐt cña cb hdkh Danh môc tµi liÖu tham kh¶o Danh môc phô lôc danh môc s¬ ®å, biÓu mÉu Danh môc c¸c ch÷ viÕt t¾t 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. BHXH BHTN BHYT CPBH CP NCTT CP NVLTT CP QLDN CPSX CPSXC CCDC KPC§ KK§K KKTX KTQT KTTC NVL TSC§ TGNH TM B¶o hiÓm x· héi B¶o hiÓm thÊt nghiÖp B¶o hiÓm y tÕ Chi phÝ b¸n hµng Chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp Chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp Chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp Chi phÝ s¶n xuÊt Chi phÝ s¶n xuÊt chung C«ng cô dông cô Kinh phÝ c«ng ®oµn KiÓm kª ®Þnh kú Kª khai thêng xuyªn KÕ to¸n qu¶n trÞ KÕ to¸n tµi chÝnh Nguyªn vËt liÖu Tµi s¶n cè ®Þnh TiÒn göi ng©n hµng TiÒn mÆt Më ®Çu 1. TÝnh cấp thiết của đề tài Trong nền kinh tế thị trường hiện nay, mỗi doanh nghiệp đều cã đối thủ cạnh tranh, đã kh«ng chỉ là sự cạnh tranh về nh·n hiệu mà còng là sự cạnh tranh về chất lượng và gi¸ cả sản phẩm. Đặc biệt sau khi Việt Nam gia nhập WTO th× sự cạnh tranh kh«ng chỉ giữa c¸c c«ng ty trong nước mà cßn là c¸c c«ng ty đa quốc gia. Mặt kh¸c trong điều kiện kinh tế đang gÆp ph¶i nh÷ng bÊt æn như hiện nay th× sự cạnh tranh ấy diễn ra ngày càng gay gắt và quyết liệt hơn. ChÝnh v× điều đã buộc c¸c doanh nghiệp phải ph¸t huy mọi lợi thế cạnh tranh của m×nh, hợp lý hãa toàn bộ qu¸ tr×nh sản xuất kinh doanh để kh«ng ngừng tăng cường sức mạnh cạnh tranh của doanh nghiệp. Và một trong những yếu tố cã vai trß quyết định đối với sự thành c«ng hay thất bại của doanh nghiệp là chi phÝ sản xuất và gi¸ thành sản phẩm. Chi phÝ sản xuất và gi¸ thµnh sản phẩm là hai yếu tố cã mối quan hệ mật thiết với nhau. Nếu doanh nghiệp muốn hạ gi¸ thành sản phẩm để n©ng cao sức cạnh tranh trªn thị trường trong nước cũng như nước ngoài th× việc quản lý chi phÝ sản xuất là một kh©u cực kỳ quan trọng. Th«ng qua việc ph©n tÝch chi phÝ sản xuất và tÝnh gi¸ thành sản phẩm gióp doanh nghiệp x¸c định được mức gi¸ hợp lý để doanh nghiệp cã l·i và cã khả năng cạnh tranh với c¸c sản phẩm trong nước và c¸c sản phẩm nhập khẩu trªn thị trường. Đối với C«ng ty Cổ phần May 2 Hng Yªn một trong những doanh nghiệp đi đầu của dệt may cña TØnh Hng Yªn vµ trong c¶ nước về lĩnh vực sản xuất và gia c«ng xuất khẩu hàng may mặc th× việc n©ng cao sức cạnh tranh cho sản phẩm là điều tất yếu. ChÝnh v× thế mà chi phÝ sản xuất và gi¸ thành sản phẩm lu«n là đối tượng quan t©m hàng đầu của bộ m¸y quản lý. C«ng ty lu«n phải t×m mọi biện ph¸p quản lý để tiết kiệm chi phÝ sản xuất, hạ gi¸ thành sản phẩm nhưng vẫn phải đảm bảo chất lượng cho sản phẩm và n©ng cao hiệu quả sản xuất. §Æc biÖt chi phÝ lµ mét trong nh÷ng chØ tiªu quan träng trong hÖ thèng c¸c chØ tiªu kinh tÕ phôc vô cho c«ng t¸c qu¶n lý cña doanh nghiÖp vµ cã mèi quan hÖ mËt thiÕt víi doanh thu, kÕt qu¶, ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, do vËy ®îc chñ doanh nghiÖp rÊt quan t©m. Tæ chøc kÕ to¸n chi phÝ mét c¸ch khoa häc, hîp lý vµ ®óng ®¾n cã ý nghÜa rÊt lín trong c«ng t¸c lËp kÕ ho¹ch ®iÒu hµnh, tæ chøc thùc hiÖn vµ qu¶n lý chi phÝ nãi riªng còng nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh nãi chung cña mét doanh nghiÖp gãp phÇn t¨ng cêng qu¶n lý tµi s¶n, vËt t, lao ®éng, tiÒn vèn mét c¸ch tiÕt kiÖm cã hiÖu qu¶. §ã lµ mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn quan träng t¹o cho doanh nghiÖp mét u thÕ c¹nh tranh. C«ng t¸c kÕ to¸n víi vai trß lµ c«ng cô qu¶n lý quan träng cung cÊp th«ng tin vÒ toµn bé tµi s¶n vµ c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ tµi chÝnh, ®Æc biÖt lµ th«ng tin vÒ chi phÝ vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. Trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÞ trêng, ®ßi hái c¸c nhµ qu¶n lý cã ®îc th«ng tin mét c¸ch kÞp thêi, chÝnh x¸c vµ ph¶i cã kh¶ n¨ng ph©n tÝch dù b¸o t¬ng lai. ChÝnh v× ®iÒu ®ã c«ng t¸c kÕ to¸n còng ®ßi hái ngµy mét hoµn thiÖn nh»m ®¸p øng nh÷ng yªu cÇu cña thùc tÕ. ë ViÖt Nam, nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n vÒ tæ chøc kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm trong doanh nghiÖp May vµ ph¬ng ph¸p thùc hiÖn ®Õn nay vÉn cha ®îc nghiªn cøu mét c¸ch toµn diÖn, ®Çy ®ñ cã hÖ thèng vµ khoa häc. XuÊt ph¸t tõ thùc tÕ ®ã t¸c gi¶ luËn v¨n ®· lùa chän ®Ò tµi: “Hoµn thiÖn tæ chøc c«ng t¸c kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm t¹i C«ng ty Cæ phÇn May 2 Hng Yªn” ®Ó nghiªn cøu cã ý nghÜa thiÕt thùc vÒ c¶ lý luËn lÉn thùc tiÔn. 2. Môc ®Ých nghiªn cøu cña ®Ò tµi - VÒ lý luËn: N¾m râ vµ hÖ thèng hãa ®îc nh÷ng néi dung c¬ b¶n vÒ thùc tÕ c«ng t¸c kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm trong c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt ë ViÖt Nam. - VÒ thùc tÕ: Nghiªn cøu vµ ph©n tÝch thùc tr¹ng tæ chøc kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm t¹i C«ng ty Cæ phÇn May 2 Hng Yªn. - §Ò xuÊt ph¬ng híng vµ gi¶i ph¸p cã tÝnh kh¶ thi ®Ó hoµn thiÖn tæ chøc kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm t¹i C«ng ty Cæ phÇn May 2 Hng Yªn, ®Ó phï hîp víi ®iÒu kiÖn ho¹t ®éng kinh doanh cña c«ng ty vµ chÕ ®é kÕ to¸n doanh nghiÖp hiÖn hµnh nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh. 3. §èi tîng vµ ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tµi - §èi tîng nghiªn cøu : §Ò tµi nghiªn cøu nh÷ng vÊn ®Ò chung vµ thùc tÕ vÒ tæ chøc kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm trong c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt. - Ph¹m vi nghiªn cøu: §Ò tµi chØ tËp trung nghiªn cøu thùc tÕ cña tæ chøc kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm chñ yÕu vÒ gia c«ng hµng may mÆc (®©y lµ ho¹t ®éng chÝnh t¹i C«ng ty trong giai ®o¹n hiÖn nay) t¹i C«ng ty Cæ phÇn May 2 Hng Yªn. Tõ ®ã ®a ra ph¬ng híng vµ gi¶i ph¸p hoµn thiÖn nh÷ng néi dung h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm cña doanh nghiÖp. Chñ yÕu trªn gãc ®é kÕ to¸n tµi chÝnh vµ mét sè vÊn ®Ò vÒ kÕ to¸n qu¶n trÞ. 4. ý nghÜa khoa häc vµ thùc tiÔn cña ®Ò tµi - ý nghÜa khoa häc: LuËn v¨n kh¸i qu¸t, hÖ thèng hãa vµ lµm s¸ng tá nh÷ng vÊn ®Ò chung nhÊt vÒ kÕ to¸n tµi chÝnh chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm cña doanh nghiÖp s¶n xuÊt cã xÐt ®Õn khÝa c¹nh chi phÝ vµ gi¸ thµnh díi gãc ®é kÕ to¸n qu¶n trÞ. - ý nghÜa thùc tiÔn: Trªn c¬ së kh¶o s¸t thùc tÕ, ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng tæ chøc kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm t¹i C«ng ty Cæ phÇn May 2 Hng Yªn. LuËn v¨n ®Ò xuÊt ®îc mét sè gi¶i ph¸p cã ý nghÜa thùc tÕ trong thùc tiÔn gãp phÇn hoµn thiÖn tæ chøc kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm t¹i c«ng ty ®Ó ngµy cµng phï hîp h¬n víi ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt kinh doanh hiÖn nay. 5. KÕt cÊu cña luËn v¨n Ngoµi phÇn më ®Çu vµ kÕt luËn, luËn v¨n ®îc tr×nh bµy thµnh 3 ch¬ng nh sau: Ch¬ng 1: Lý luËn chung vÒ tæ chøc c«ng t¸c kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm trong c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt. Ch¬ng 2: Thùc tr¹ng tæ chøc c«ng t¸c kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm t¹i C«ng ty Cæ phÇn May 2 Hng Yªn. Ch¬ng 3: Gi¶i ph¸p hoµn thiÖn tæ chøc c«ng t¸c kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm t¹i C«ng ty Cæ phÇn May 2 Hng Yªn. 1 Ch¬ng 1 Lý luËn chung vÒ tæ chøc c«ng t¸c kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm trong c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt 1.1. VÞ trÝ vai trß cña kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm trong qu¶n lý doanh nghiÖp s¶n xuÊt 1.1.1. Th«ng tin vÒ chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm trong qu¶n lý doanh nghiÖp s¶n xuÊt KÕ to¸n lµ mét ph¬ng ph¸p cung cÊp th«ng tin cÇn thiÕt cho qu¶n lý cã hiÖu qu¶ vµ ®Ó ®¸nh gi¸ ho¹t ®éng cña mäi tæ chøc. Chøc n¨ng cña kÕ to¸n lµ cung cÊp c¸c th«ng tin kÕ to¸n vÒ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp cho c¸c ®èi tîng kh¸c nhau. §èi víi Nhµ níc vµ c¸c c¬ quan Nhµ níc, kÕ to¸n cung cÊp c¸c th«ng tin lµ c¬ së ®Ó kiÓm tra, kiÓm so¸t toµn bé sö dông tµi s¶n vµ c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ cña doanh nghiÖp mét c¸ch thêng xuyªn, kÞp thêi. KiÓm tra viÖc chÊp hµnh c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ tµi chÝnh cña Nhµ níc, viÖc thùc hiÖn nghÜa vô cña doanh nghiÖp, tõ ®ã gióp c¸c c¬ quan Nhµ níc tæng hîp nghiªn cøu, hoµn thiÖn vµ ban hµnh chÝnh s¸ch kinh tÕ tµi chÝnh thÝch hîp nh»m qu¶n lý thèng nhÊt nÒn kinh tÕ quèc d©n. §èi víi nhµ qu¶n lý, c¸c nhµ doanh nghiÖp, th«ng tin cña kÕ to¸n vÒ t×nh h×nh tµi s¶n, c¸c ho¹t ®éng tµi chÝnh lµ c¬ së ®Ó chñ doanh nghiÖp, c¸c nhµ qu¶n lý biÕt ®îc t×nh h×nh sö dông c¸c lo¹i tµi s¶n, lao ®éng, t×nh h×nh chi phÝ vµ kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh, tÝnh hiÖu qu¶ cña c¸c gi¶i ph¸p ®Ó ®iÒu hµnh, chØ ®¹o ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cã hiÖu qu¶ vµ ®Þnh híng ph¸t triÓn doanh nghiÖp. §èi víi c¸c nhµ ®Çu t, kÕ to¸n cung cÊp th«ng tin gióp hä ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng sinh lêi, còng nh c¸c rñi ro tiÒm tµng cña doanh nghiÖp ®èi víi c¸c kho¶n ®Çu t cña hä. Tõ ®ã, c¸c nhµ ®Çu t cã quyÕt ®Þnh ®óng ®¾n vµ thÝch hîp trong qu¸ tr×nh ®Çu t. §èi víi nhµ cho vay, kÕ to¸n cung cÊp c¸c th«ng tin gióp hä ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng cña doanh nghiÖp trong viÖc thanh to¸n c¸c kho¶n tiÒn nî gèc, tiÒn l·i còng nh c¸c kho¶n tiÒn ph¶i thu ®Ó ®iÒu chØnh víi doanh nghiÖp. Do ph¹m vi phôc vô th«ng tin kh¸c nhau nªn kÕ to¸n ®îc chia thµnh kÕ 2 to¸n tµi chÝnh vµ kÕ to¸n qu¶n trÞ. KÕ to¸n tµi chÝnh chñ yÕu cung cÊp th«ng tin cho c¸c ®èi tîng bªn ngoµi doanh nghiÖp, kÕ to¸n qu¶n trÞ cung cÊp th«ng tin nh»m tháa m·n nhu cÇu cña nhµ qu¶n trÞ c¸c cÊp trong doanh nghiÖp. Th«ng tin cña kÕ to¸n tµi chÝnh chñ yÕu ph¶n ¸nh nh÷ng nghiÖp vô kinh tÕ tµi chÝnh ®· x¶y ra , tuy rÊt cÇn thiÕt cho viÖc lËp kÕ ho¹ch nhng cha ®ñ v× nã chØ ph¶n ¸nh qu¸ khø trong khi sù vËt l¹i vËn ®éng kh«ng ngõng. Th«ng tin cña kÕ to¸n tµi chÝnh ®îc biÓu diÔn díi d¹ng gi¸ trÞ lµ chñ yÕu vµ ph¶i tu©n thñ c¸c nguyªn t¾c kÕ to¸n, cã tÝnh ph¶n ¸nh kh¸ch quan sù viÖc x¶y ra vµ ph¶i ®¶m b¶o ®é chÝnh x¸c tuyÖt ®èi. Th«ng tin cña kÕ to¸n qu¶n trÞ chñ yÕu ®Æt träng t©m trong t¬ng lai, nh»m phôc vô qu¸ tr×nh ra quyÕt ®Þnh cña c¸c nhµ qu¶n trÞ. Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, do nhu cÇu ph¶i nh¹y bÐn vµ n¾m b¾t nhanh c¬ héi kinh doanh nªn th«ng tin cung cÊp cho c¸c nhµ qu¶n trÞ doanh nghiÖp cÇn linh ho¹t, kÞp thêi vµ thÝch hîp víi tõng quyÕt ®Þnh. Th«ng tin cña kÕ to¸n qu¶n trÞ ®îc thÓ hiÖn díi c¶ h×nh th¸i gi¸ trÞ lÉn h×nh th¸i hiÖn vËt kh«ng buéc ph¶i tu©n thñ c¸c nguyªn t¾c kÕ to¸n. Trong doanh nghiÖp s¶n xuÊt, th«ng tin kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt gi¸ thµnh s¶n phÈm cã vai trß rÊt quan träng ®èi víi nhµ qu¶n lý. Th«ng tin kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt, gi¸ thµnh s¶n phÈm gióp nhµ qu¶n lý ra quyÕt ®Þnh kÕ ho¹ch hµng n¨m vÒ chi phÝ s¶n xuÊt. C¸c kho¶n dù to¸n ng©n s¸ch vÒ dù to¸n khèi lîng s¶n phÈm s¶n xuÊt, dù to¸n chi phÝ nguyªn vËt liÖu s¶n xuÊt, dù to¸n chi phÝ s¶n xuÊt chung… cho môc tiªu chi phÝ s¶n xuÊt. Th«ng tin kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt, tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm gióp nhµ qu¶n lý kiÓm tra, so s¸nh, ®¸nh gi¸ kÞp thêi t×nh h×nh s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp, kiÓm so¸t viÖc thùc hiÖn vµ ph©n tÝch ®îc nguyªn nh©n chªnh lÖch gi÷a chi phÝ theo dù to¸n vµ chi phÝ thùc tÕ, tõ ®ã cã c¸c quyÕt ®Þnh ®iÒu chØnh, tæ chøc thùc hiÖn s¶n xuÊt hîp lý nh»m tiÕt kiÖm chi phÝ, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm. Th«ng tin kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt, tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm ®ßi hái ph¶i ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c, kÞp thêi. NÕu th«ng tin kh«ng ®Çy ®ñ , c¸c nhµ qu¶n trÞ sÏ gÆp khã kh¨n trong qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh s¶n xuÊt. NÕu th«ng tin kh«ng chÝnh x¸c c¸c nhµ qu¶n trÞ cã thÓ ®a ra c¸c quyÕt ®Þnh sai lÇm ¶nh hëng ®Õn qu¸ tr×nh sinh lêi cña doanh nghiÖp. NÕu th«ng tin kh«ng ®îc kÞp thêi th× c¸c vÊn ®Ò tån t¹i l©u 3 kh«ng ®îc gi¶i quyÕt vµ cã thÓ mÊt c¬ héi trong s¶n xuÊt kinh doanh. 1.1.2. Vai trß vµ yªu cÇu cña kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm trong c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt. Néi dung c¬ b¶n cña kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt lµ nhËn diÖn, thu thËp, tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh, ®¸p øng nhu cÇu th«ng tin chi phÝ s¶n xuÊt, gi¸ thµnh cho c¸c quyÕt ®Þnh kinh tÕ liªn quan ®Õn gi¸ trÞ s¶n phÈm, gi¸ vèn, gi¸ b¸n, lîi nhuËn, kiÓm so¸t, hoµn thiÖn ®Þnh møc chi phÝ s¶n xuÊt cho c¸c nhµ qu¶n trÞ trong doanh nghiÖp. ChÝnh v× vËy trong c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt, viÖc tæ chøc kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm lu«n lµ néi dung c¬ b¶n, träng t©m cña toµn bé tæ chøc c«ng t¸c kÕ to¸n vµ cã vai trß quan träng. KÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm cung cÊp th«ng tin vÒ t×nh h×nh chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh, gi¸ thµnh s¶n phÈm gióp c¸c nhµ qu¶n lý kiÓm tra tÝnh hîp ph¸p, hîp lÖ vµ kiÓm so¸t viÖc sö dông chi phÝ nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ cña chi phÝ, ng¨n chÆn c¸c hiÖn tîng tiªu cùc trong qu¶n lý. Gióp c¸c nhµ qu¶n lý n¾m ®îc chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh thùc tÕ cña tõng lo¹i s¶n phÈm, tõng ho¹t ®éng, tõng bé phËn ®Ó x¸c ®Þnh chi phÝ cÇn bï ®¾p ®Ó thùc hiÖn t¸i s¶n xuÊt, ph©n tÝch ®¸nh gi¸ t×nh h×nh thùc hiÖn c¸c ®Þnh møc chi phÝ, dù to¸n chi phÝ vµ kÕ ho¹ch gi¸ thµnh. Tõ ®ã ®a ra c¸c gi¶i ph¸p qu¶n lý nh»m tiÕt kiÖm chi phÝ h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm. Gióp c¸c nhµ qu¶n lý tÝnh to¸n, x¸c ®Þnh hiÖu qu¶ kinh doanh cña doanh nghiÖp. §Ó ph¸t huy vai trß cña kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm trong c¸c doanh nghiÖp, tæ chøc kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm ph¶i thùc hiÖn c¸c yªu cÇu sau: - X¸c ®Þnh chÝnh x¸c néi dung, ph¹m vi cña chi phÝ s¶n xuÊt, ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt thµnh c¸c yÕu tè, c¸c kho¶n môc phï hîp víi yªu cÇu qu¶n lý chi phÝ. - X¸c ®Þnh ®óng ®¾n ®èi tîng kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt, ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. - X¸c ®Þnh ph¬ng ph¸p kÕ to¸n vµ quy n¹p chi phÝ s¶n xuÊt vµo c¸c ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh phï hîp víi ®Æc ®iÓm s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp, ®¸p øng yªu cÇu kiÓm so¸t chi phÝ vµ kiÓm tra c¸c dù to¸n, c¸c ®Þnh 4 møc chi phÝ. - X¸c ®Þnh mét quy tr×nh kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt phï hîp víi ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh ®Ó mét mÆt thùc hiÖn môc tiªu tÝnh gi¸ thµnh thùc tÕ cña s¶n phÈm, mÆt kh¸c phôc vô cho viÖc thùc hiÖn vµ t¨ng cêng kÕ to¸n néi bé trong doanh nghiÖp. - Lùa chän ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ s¶n phÈm dë dang, ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm ®¶m b¶o tÝnh ®óng, tÝnh ®ñ gi¸ thµnh s¶n phÈm hoµn thµnh. 1.2. kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt gi¸ thµnh s¶n phÈm trong c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt 1.2.1. Kh¸i niÖm chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm trong doanh nghiÖp s¶n xuÊt 1.2.1.1. Chi phÝ s¶n xuÊt Sù ph¸t triÓn cña x· héi loµi ngêi g¾n liÒn víi s¶n xuÊt hµng hãa. §Ó tiÕn hµnh s¶n xuÊt, bÊt kú ph¬ng thøc nµo ®Òu g¾n liÒn víi sù vËn ®éng vµ tiªu hao c¸c yÕu tè c¬ b¶n nh»m t¹o nªn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Nãi c¸ch kh¸c, qu¸ tr×nh s¶n xuÊt hµng hãa lµ sù kÕt hîp cña ba yÕu tè: t liÖu lao ®éng, ®èi tîng lao ®éng vµ søc lao ®éng, ®ång thêi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt hµng hãa còng chÝnh lµ qu¸ tr×nh tiªu hao cña chÝnh b¶n th©n ba yÕu tè trªn. Sù tham gia cña c¸c yÕu tè nµy vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt h×nh thµnh nªn c¸c kho¶n chi phÝ t¬ng øng. Nh vËy, chi phÝ s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp lµ toµn bé c¸c hao phÝ vÒ lao ®éng sèng, lao ®éng vËt hãa vµ c¸c chi phÝ cÇn thiÕt kh¸c mµ doanh nghiÖp chi ra trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh biÓu hiÖn b»ng thíc ®o tiÒn tÖ, ®îc tÝnh cho mét kú nhÊt ®Þnh (th¸ng, quý, n¨m). Chi phÝ s¶n xuÊt bao gåm nhiÒu lo¹i, nhiÒu yÕu tè kh¸c nhau, song chung quy l¹i kh«ng n»m ngoµi chi phÝ vÒ lao ®éng sèng cÇn thiÕt vµ lao ®éng vËt hãa. Chi phÝ vÒ lao ®éng sèng cÇn thiÕt bao gåm: tiÒn l¬ng, c¸c kho¶n trÝch theo l¬ng nh: BHXH, BHYT, KPC§… cña c«ng nh©n s¶n xuÊt. Chi phÝ vÒ lao ®éng vËt hãa bao gåm: Chi phÝ vÒ nguyªn vËt liÖu, nhiªn liÖu, n¨ng lîng, khÊu hao TSC§… dïng vµo s¶n xuÊt. 1.2.1.2. Gi¸ thµnh s¶n phÈm Gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ ph¹m trï kinh tÕ g¾n liÒn víi s¶n xuÊt hµng hãa. Gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ mét chØ tiªu quan träng cña qu¶n lý theo nguyªn t¾c 5 h¹ch to¸n kinh tÕ. Gi¸ thµnh s¶n phÈm ®îc tÝnh to¸n, x©y dùng theo tõng lo¹i s¶n phÈm, dÞch vô hoµn thµnh cô thÓ. Gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña toµn bé c¸c kho¶n hao phÝ vÒ lao ®éng sèng cÇn thiÕt vµ lao ®éng vËt hãa mµ doanh nghiÖp ®· bá ra cã liªn quan ®Õn khèi lîng s¶n phÈm, c«ng viÖc, lao vô vµ dÞch vô ®· hoµn thµnh trong kú. Gi¸ thµnh lµ mét chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp, ph¶n ¸nh chÊt lîng toµn bé ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ cña doanh nghiÖp. Gi¸ thµnh s¶n phÈm cã mèi quan hÖ mËt thiÕt víi gi¸ trÞ hµng hãa vµ lµ mét bé phËn c¬ b¶n cña gi¸ trÞ hµng hãa. C¸c chi phÝ mµ doanh nghiÖp bá ra cÊu thµnh nªn gi¸ trÞ cña s¶n phÈm, lao vô, dÞch vô. Gi¸ trÞ cña s¶n phÈm lao vô, dÞch vô gåm ba bé phËn: C + V + m = Gi¸ trÞ s¶n phÈm, lao vô, dÞch vô Trong ®ã: - C: Lµ toµn bé gi¸ trÞ t liÖu s¶n xuÊt ®· tiªu hao trong qu¸ tr×nh t¹o ra s¶n phÈm, dÞch vô nh: KhÊu hao TSC§, chi phÝ nguyªn vËt liÖu, c«ng cô, dông cô. Chi phÝ nµy gäi lµ hao phÝ lao ®éng vËt hãa. - V: Lµ chi phÝ vÒ tiÒn l¬ng, tiÒn c«ng tr¶ cho ngêi lao ®éng tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt t¹o ra s¶n phÈm, dÞch vô ®îc gäi lµ hao phÝ lao ®éng sèng cÇn thiÕt. - m: Lµ gi¸ trÞ míi do lao ®éng sèng t¹o ra trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm, dÞch vô. ë gãc ®é doanh nghiÖp th× (C+ V) lµ chi phÝ s¶n xuÊt mµ doanh nghiÖp ph¶i bá ra ®Ó t¹o ra s¶n phÈm, dÞch vô. Gi¸ thµnh s¶n xuÊt s¶n phÈm lµ chi phÝ s¶n xuÊt tÝnh cho s¶n phÈm, dÞch vô do doanh nghiÖp s¶n xuÊt ®· hoµn thµnh. Trªn gãc ®é kinh tÕ, gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ thíc ®o chi phÝ vµ kh¶ n¨ng sinh lêi v× gi¸ thµnh lµ c¨n cø ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ b¸n. NÕu gi¸ b¸n kh«ng ®æi th× gi¸ thµnh s¶n phÈm vµ lîi nhuËn tû lÖ nghÞch víi nhau. Trªn gãc ®é doanh nghiÖp, gi¸ thµnh s¶n phÈm cµng thÊp th× hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cµng cao vµ ngîc l¹i. Do vËy phÊn ®Êu h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ môc tiªu quan träng cña tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt. 1.2.2. Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm trong doanh nghiÖp s¶n xuÊt. 1.2.2.1. Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt lµ néi dung quan träng ®Çu tiªn cÇn ph¶i thùc hiÖn ®Ó phôc vô cho viÖc tæ chøc theo dâi, tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt nh»m tÝnh 6 ®îc gi¸ thµnh s¶n phÈm, thuËn tiÖn cho c«ng t¸c qu¶n lý, h¹ch to¸n, kiÓm tra, kiÓm so¸t doanh nghiÖp. * Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt theo yÕu tè (néi dung, tÝnh chÊt kinh tÕ cña chi phÝ) Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy, chi phÝ s¶n xuÊt ph¸t sinh cã cïng néi dung kinh tÕ ®îc s¾p xÕp chung vµo mét yÕu tè, bÊt kÓ nã ph¸t sinh ë bé phËn nµo, dïng ®Ó s¶n xuÊt ra s¶n phÈm g×. C¸ch ph©n lo¹i nµy cßn nh»m gióp doanh nghiÖp biÕt ®îc c¬ cÊu, tû träng tõng yÕu tè chi phÝ mµ doanh nghiÖp ®· chi ra trong tæng chi phÝ nh»m ®¸nh gi¸ t×nh h×nh thùc hiÖn dù to¸n chi phÝ s¶n xuÊt theo yÕu tè lËp dù to¸n chi phÝ cho kú tiÕp theo, cung cÊp tµi liÖu cho viÖc lËp thuyÕt minh b¸o c¸o tµi chÝnh vÒ c¸c yÕu tè chi phÝ. Theo chÕ ®é kÕ to¸n hiÖn hµnh ë ViÖt Nam th× chi phÝ s¶n xuÊt ®îc ph©n thµnh 5 yÕu tè sau: - Chi phÝ nguyªn vËt liÖu: Lµ toµn bé gi¸ mua, chi phÝ mua cña nguyªn vËt liÖu dïng vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh trong kú, bao gåm: chi phÝ nguyªn vËt liÖu chÝnh, chi phÝ nguyªn vËt liÖu phô, chi phÝ nhiªn liÖu, chi phÝ phô tïng thay thÕ vµ chi phÝ nguyªn vËt liÖu kh¸c. - Chi phÝ nh©n c«ng: Lµ c¸c kho¶n chi phÝ vÒ tiÒn l¬ng ph¶i tr¶ cho ngêi lao ®éng vÒ tiÒn l¬ng, tiÒn c«ng, phô cÊp vµ c¸c kho¶n trÝch BHXH, BHYT, BHTN, KPC§ theo tiÒn l¬ng cña ngêi lao ®éng. - Chi phÝ khÊu hao TSC§: Bao gåm khÊu hao tÊt c¶ TSC§ dïng vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt trong kú cña doanh nghiÖp. - Chi phÝ dÞch vô mua ngoµi: Lµ c¸c kho¶n chi phÝ vÒ c¸c lo¹i dÞch vô mua ngoµi, thuª ngoµi phôc vô cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt nh ®iÖn, níc, vÖ sinh c«ng nghiÖp… - Chi phÝ b»ng tiÒn kh¸c: Lµ c¸c chi phÝ b»ng tiÒn ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ ngoµi c¸c chi phÝ nãi trªn nh chi tiÕp kh¸ch, chi héi häp… * Ph©n lo¹i chi phÝ theo môc ®Ých, c«ng dông kinh tÕ Ph©n lo¹i chi phÝ theo môc ®Ých, c«ng dông cña chi phÝ lµ c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh sè chi phÝ s¶n xuÊt ®· chi cho tõng kh©u, tõng lÜnh vùc, tõng môc ®Ých cô thÓ. Lµ c¨n cø ®Ó tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm theo c¸c kho¶n môc chi phÝ, x©y dùng kÕ ho¹ch gi¸ thµnh vµ ph©n tÝch t×nh h×nh thùc hiÖn gi¸ thµnh kÕ ho¹ch. Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy ngêi ta c¨n cø vµo môc ®Ých c«ng dông kinh tÕ cña chi phÝ ®Ó xÕp nh÷ng chi phÝ cã cïng môc ®Ých c«ng dông vµo cïng mét kho¶n môc chi phÝ. 7 Theo chÕ ®é kÕ to¸n hiÖn hµnh t¹i ViÖt Nam th× chi phÝ s¶n xuÊt theo ph©n lo¹i nµy gåm 3 kho¶n môc: - Chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp: Lµ toµn bé chi phÝ nguyªn vËt liÖu ®îc sö dông trùc tiÕp cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt chÕ t¹o s¶n phÈm, lao vô, dÞch vô. - Chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp: Bao gåm toµn bé chi phÝ vÒ tiÒn l¬ng vµ c¸c kho¶n ph¶i tr¶ cho c«ng nh©n trùc tiÕp tham gia vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt, c¸c kho¶n trÝch theo tiÒn l¬ng cña c«ng nh©n trùc tiÕp s¶n xuÊt nh BHXH, BHYT, BHTN, KPC§. - Chi phÝ s¶n xuÊt chung: Lµ c¸c kho¶n chi phÝ s¶n xuÊt liªn quan ®Õn phôc vô vµ qu¶n lý s¶n xuÊt trong ph¹m vi c¸c ph©n xëng, ®éi s¶n xuÊt nh l¬ng vµ c¸c kho¶n trÝch theo l¬ng cña nh©n viªn qu¶n lý ph©n xëng, khÊu hao TSC§ dïng s¶n xuÊt s¶n phÈm vµ qu¶n lý ph©n xëng s¶n xuÊt, chi phÝ vËt liÖu, chi phÝ dông cô s¶n xuÊt, chi phÝ dÞch vô mua ngoµi, chi phÝ b»ng tiÒn kh¸c phôc vô cho s¶n xuÊt ë tæ, ph©n xëng s¶n xuÊt. Ph©n lo¹i chi phÝ theo néi dung kinh tÕ vµ theo c«ng dông kinh tÕ cã ý nghÜa quan träng hµng ®Çu trong viÖc phôc vô cho c«ng t¸c tæ chøc kÕ to¸n chi phÝ vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. *Ngoµi 2 c¸ch ph©n lo¹i trªn, chi phÝ s¶n xuÊt cßn ®îc ph©n lo¹i theo mét sè tiªu thøc kh¸c - Chi phÝ ban ®Çu: Lµ c¸c chi phÝ mµ doanh nghiÖp ph¶i tÝnh to¸n, mua s¾m tõ tríc ®Ó tiÕn hµnh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, bao gåm chi phÝ vÒ nguyªn vËt liÖu, chi phÝ khÊu hao TSC§, chi phÝ dÞch vô mua ngoµi, chi phÝ kh¸c b»ng tiÒn… - Chi phÝ chuyÓn ®æi: Lµ c¸c chi phÝ ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh ph©n c«ng hîp t¸c lao ®éng trong doanh nghiÖp. Gi¶ sö nh gi¸ trÞ b¸n thµnh phÈm tù chÕ ®îc sö dông lµm nguyªn vËt liÖu trong qu¸ tr×nh chÕ biÕn kh¸c trong doanh nghiÖp. - Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt theo kh¶ n¨ng quy n¹p chi phÝ vµo c¸c ®èi tîng kÕ to¸n chi phÝ + Chi phÝ trùc tiÕp: Lµ nh÷ng chi phÝ liªn quan trùc tiÕp ®Õn tõng ®èi tîng kÕ to¸n chi phÝ (nh tõng lo¹i s¶n phÈm, c«ng viÖc, ho¹t ®éng, ®¬n ®Æt hµng…), chóng ta cã thÓ quy n¹p trùc tiÕp cho tõng ®èi tîng chÞu chi phÝ. §èi víi lo¹i chi phÝ nµy thêng chiÕm tû träng lín trong tæng chi phÝ chóng dÔ nhËn biÕt vµ 8 kÕ to¸n chÝnh x¸c, vÝ dô nh chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp, chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp. + Chi phÝ gi¸n tiÕp: Lµ c¸c lo¹i chi phÝ cã liªn quan ®Õn nhiÒu ®èi tîng kÕ to¸n chi phÝ kh¸c nhau nªn kh«ng thÓ quy n¹p trùc tiÕp ®îc, mµ ph¶i tËp hîp, quy n¹p cho tõng ®èi tîng theo ph¬ng ph¸p ph©n bæ gi¸n tiÕp. Khi thùc hiÖn ph©n bæ chi phÝ cho tõng ®èi tîng, doanh nghiÖp cÇn ph¶i lùa chän tiªu chuÈn ph©n bæ hîp lý. Møc ®é hîp lý cña chi phÝ ph©n bæ cho tõng ®èi tîng phô thuéc vµo tÝnh hîp lý vµ khoa häc cña tiªu chuÈn ph©n bæ lùa chän. V× vËy, c¸c nhµ qu¶n trÞ doanh nghiÖp còng ph¶i quan t©m ®Õn viÖc lùa chän tiªu chuÈn ph©n bæ nÕu muèn cã nh÷ng th«ng tin ®óng ®¾n, trung thùc vÒ chi phÝ, kÕt qu¶ lîi nhuËn cña tõng s¶n phÈm, dÞch vô, tõng lo¹i ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp. C¸ch ph©n lo¹i nµy cã ý nghÜa vÒ kü thuËt quy n¹p chi phÝ vµo ®èi tîng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt còng nh gióp cho viÖc kiÓm so¸t chi phÝ ®îc thuËn lîi h¬n. - Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt theo mèi quan hÖ cña chi phÝ víi quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt s¶n phÈm + Chi phÝ c¬ b¶n: Lµ c¸c chi phÝ cã liªn quan trùc tiÕp ®Õn quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt, chÕ t¹o s¶n phÈm nh chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp, chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp, chi phÝ c«ng cô dông cô s¶n xuÊt, chi phÝ khÊu hao TSC§ dïng trùc tiÕp vµo s¶n xuÊt s¶n phÈm. + Chi phÝ chung: Lµ c¸c chi phÝ cã liªn quan ®Õn phôc vô vµ qu¶n lý s¶n xuÊt cã tÝnh chÊt chung nh chi phÝ qu¶n lý ë c¸c ph©n xëng s¶n xuÊt, chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp. C¸ch ph©n lo¹i nµy gióp cho c¸c nhµ qu¶n trÞ doanh nghiÖp x¸c ®Þnh ®îc ph¬ng híng, biÖn ph¸p tiÕt kiÖm chi phÝ vµ h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm. §èi víi chi phÝ c¬ b¶n liªn quan trùc tiÕp ®Õn quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt, chÕ t¹o s¶n phÈm th× kh«ng thÓ c¾t bá mét lo¹i chi phÝ nµo mµ ph¶i phÊn ®Êu h¹ thÊp chi phÝ th«ng qua qu¶n lý viÖc sö dông chi phÝ ®Þnh møc tiªu hao hoÆc c¶i tiÕn quy tr×nh c«ng nghÖ, hîp lý hãa s¶n xuÊt, t×m nguyªn liÖu thay thÕ… cßn ®èi víi chi phÝ chung cÇn ph¶i triÖt ®Ó tiÕt kiÖm, h¹n chÕ thËm trÝ lo¹i trõ c¸c kho¶n chi phÝ kh«ng cÇn thiÕt, t¨ng cêng qu¶n lý chi phÝ chung theo dù to¸n, chÕ ®é chi tiªu. - Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt theo mèi quan hÖ gi÷a chi phÝ víi møc ®é 9 ho¹t ®éng + Chi phÝ kh¶ biÕn(biÕn phÝ): Lµ nh÷ng chi phÝ thay ®æi vÒ tæng sè khi cã sù thay ®æi møc ho¹t ®éng doanh nghiÖp. Møc ®é ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp cã thÓ lµ sè lîng s¶n phÈm s¶n xuÊt ra, sè lîng s¶n phÈm tiªu thô, sè giê m¸y ho¹t ®éng, doanh thu b¸n hµng thùc hiÖn… Trong mét doanh nghiÖp s¶n xuÊt biÕn phÝ tån t¹i kh¸ phæ biÕn nh chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp, chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp, chi phÝ n¨ng lîng… Nh÷ng chi phÝ nµy, khi møc ®é ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp gia t¨ng th× chóng còng gia t¨ng tû lÖ thuËn vµ ngîc l¹i. Tuy vËy nÕu kh¶o s¸t tû mû h¬n vÒ biÕn phÝ, chóng ta nhËn thÊy chóng kh«ng thuÇn nhÊt mét h×nh thøc mµ tån t¹i díi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau: BiÕn phÝ tû lÖ: Lµ lo¹i biÕn phÝ mµ tæng chi phÝ quan hÖ tû lÖ thuËn trùc tiÕp víi møc ®é ho¹t ®éng, cßn chi phÝ cña mét ®¬n vÞ ho¹t ®éng th× kh«ng thay ®æi. Thuéc lo¹i biÕn phÝ nµy thêng cã chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp, chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp, chi phÝ hoa hång tr¶ cho ®¹i lý… BiÕn phÝ thay ®æi kh«ng tû lÖ trùc tiÕp: Lµ lo¹i biÕn phÝ mµ cã trêng hîp tæng biÕn phÝ cã tèc ®é t¨ng nhanh h¬n tèc ®é t¨ng cña møc ®é ho¹t ®éng, v× vËy biÕn phÝ tÝnh cho mét ®¬n vÞ khèi lîng ho¹t ®éng còng t¨ng lªn khi khèi lîng ho¹t ®éng t¨ng hoÆc ngîc l¹i tæng biÕn phÝ cã tèc ®é t¨ng chËm h¬n tèc ®é t¨ng cña khèi lîng ho¹t ®éng, khi ®ã biÕn phÝ tÝnh cho mét khèi lîng ho¹t ®éng l¹i gi¶m ®i khi khèi lîng ho¹t ®éng t¨ng. + Chi phÝ bÊt biÕn(®Þnh phÝ): Lµ nh÷ng chi phÝ mµ vÒ tæng sè kh«ng thay ®æi khi cã sù thay ®æi vÒ møc ®é ho¹t ®éng cña ®¬n vÞ theo giíi h¹n c«ng suÊt thiÕt kÕ. NÕu xÐt tæng chi phÝ th× ®Þnh phÝ kh«ng thay ®æi, ngîc l¹i nÕu xÐt ®Þnh phÝ trªn mét ®¬n vÞ khèi lîng ho¹t ®éng th× nã tû lÖ nghÞch víi møc ®é ho¹t ®éng. Nh vËy dï doanh nghiÖp cã ho¹t ®éng hay kh«ng th× vÉn tån t¹i ®Þnh phÝ, khi doanh nghiÖp gia t¨ng møc ®é ho¹t ®éng th× ®Þnh phÝ trªn mét ®¬n vÞ ho¹t ®éng sÏ gi¶m dÇn. Tuy vËy nÕu kh¶o s¸t tû mû h¬n vÒ ®Þnh phÝ, chóng ta nhËn thÊy ®Þnh phÝ còng tån t¹i díi nhiÒu h×nh thøc víi mèi quan hÖ kh¸c nhau víi møc ®é ho¹t ®éng cña ®¬n vÞ. §Þnh phÝ tuyÖt ®èi: Lµ nh÷ng chi phÝ mµ xÐt vÒ tæng sè th× kh«ng thay ®æi khi cã sù thay ®æi cña khèi lîng ho¹t ®éng cßn chi phÝ cho mét 10 ®¬n vÞ khèi lîng ho¹t ®éng th× thay ®æi tû lÖ nghÞch trùc tiÕp víi khèi l îng ho¹t ®éng. §Þnh phÝ cÊp bËc: Lµ nh÷ng lo¹i chi phÝ chØ cã tÝnh chÊt cè ®Þnh t¬ng ®èi, nã chØ cè ®Þnh trong mét giíi h¹n møc ®é ho¹t ®éng nhÊt ®Þnh, sau ®ã nÕu khèi lîng ho¹t ®éng t¨ng lªn th× kho¶n chi phÝ nµy sÏ t¨ng lªn mét møc míi nµo ®ã. §Þnh phÝ b¾t buéc: Lµ nh÷ng ®Þnh phÝ kh«ng thÓ thay ®æi mét c¸ch nhanh chãng, chóng thêng liªn quan ®Õn TSC§ vµ cÊu tróc tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. Nh÷ng kho¶n chi phÝ nµy tån t¹i l©u dµi trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp vµ kh«ng thÓ c¾t gi¶m hÕt trong mét thêi gian ng¾n. V× vËy, khi quyÕt ®Þnh ®Çu t vµo TSC§ c¸c nhµ qu¶n trÞ doanh nghiÖp cÇn ph¶i c©n nh¾c kü lìng, mét khi ®· quyÕt ®Þnh th× doanh nghiÖp buéc ph¶i g¾n chÆt víi quyÕt ®Þnh ®ã trong mét thêi gian dµi. MÆt kh¸c, ®Þnh phÝ b¾t buéc kh«ng ph¶i tïy tiÖn c¾t gi¶m trong mét thêi gian ng¾n, do vËy c¸c nhµ qu¶n trÞ doanh nghiÖp cÇn ph¶i x¸c ®Þnh vÉn ph¶i gi÷ nguyªn ®Þnh phÝ b¾t buéc, kh«ng ®îc thay ®æi nÕu vÉn muèn thay ®æi vµ muèn ®¹t ®îc môc ®Ých l©u dµi cña doanh nghiÖp cho dï ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp cã thÓ bÞ suy gi¶m trong mét thêi kú nµo ®ã. §Þnh phÝ kh«ng b¾t buéc: Lµ c¸c ®Þnh phÝ cã thÓ ®îc thay ®æi nhanh chãng b»ng c¸c quyÕt ®Þnh cña c¸c nhµ qu¶n trÞ doanh nghiÖp. §Þnh phÝ kh«ng b¾t buéc thêng liªn quan tíi kÕ ho¹ch ng¾n h¹n vµ ¶nh hëng ®Õn chi phÝ cña doanh nghiÖp hµng n¨m, cã thÓ thay ®æi khi cÇn thiÕt. Tuy nhiªn viÖc ph©n biÖt ®Þnh phÝ b¾t buéc vµ ®Þnh phÝ kh«ng b¾t buéc chØ cã tÝnh chÊt t¬ng ®èi, tïy thuéc vµo nhËn thøc chñ quan cña c¸c nhµ qu¶n trÞ doanh nghiÖp. Cã nh÷ng nhµ qu¶n trÞ nh×n nhËn mét kho¶n ®Þnh phÝ nµo ®ã lµ b¾t buéc nªn rÊt ngÇn ng¹i khi ra quyÕt ®Þnh ®iÒu chØnh. Ngîc l¹i, cã nhµ qu¶n trÞ l¹i cho r»ng ®Þnh phÝ ®ã lµ kh«ng b¾t buéc vµ cã thÓ thêng xuyªn xem xÐt, ®iÒu chØnh khi cÇn thiÕt. + Chi phÝ hçn hîp: Lµ lo¹i chi phÝ mµ b¶n th©n nã gåm c¶ c¸c yÕu tè cña ®Þnh phÝ vµ biÕn phÝ nh chi phÝ thuª ph¬ng tiÖn vËn t¶i hµng hãa, chi phÝ ®iÖn n¨ng, chi phÝ ®iÖn tho¹i, hµng th¸ng ngoµi kho¶n cíc thuª bao cè ®Þnh doanh nghiÖp cßn ph¶i tr¶ tiÒn cíc theo sè lîng cuéc gäi vµ thêi gian ®µm tho¹i… §Ó phôc vô cho viÖc lËp kÕ ho¹ch, kiÓm so¸t vµ chñ ®éng ®iÒu tiÕt chi phÝ, c¸c nhµ qu¶n trÞ doanh nghiÖp cÇn ph¶i ph©n tÝch chi phÝ hçn hîp thµnh c¸c 11 yÕu tè ®Þnh phÝ vµ biÕn phÝ. Cã nhiÒu ph¬ng ph¸p ®Ó ph©n tÝch nh ph¬ng ph¸p ®å thÞ, ph¬ng ph¸p b×nh ph¬ng nhá nhÊt, ph¬ng ph¸p cùc ®¹i cùc tiÓu. ViÖc ph©n biÖt ®Þnh phÝ, biÕn phÝ cã ý nghÜa quan träng trong viÖc thiÕt kÕ x©y dùng m« h×nh chi phÝ trong mèi quan hÖ gi÷a chi phÝ, khèi lîng vµ lîi nhuËn, x¸c ®Þnh ®iÓm hßa vèn còng nh ®a ra c¸c quyÕt ®Þnh kinh doanh quan träng. MÆt kh¸c viÖc ph©n biÖt nµy cßn gióp c¸c nhµ qu¶n trÞ doanh nghiÖp x¸c ®Þnh ®óng ®¾n ph¬ng híng ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ cña chi phÝ vµ x©y dùng dù to¸n chi phÝ hîp lý. - Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt theo thÈm quyÒn ra quyÕt ®Þnh + Chi phÝ kiÓm so¸t ®îc: Lµ nh÷ng chi phÝ mµ c¸c nhµ qu¶n trÞ ë mét cÊp qu¶n lý nµo ®ã x¸c ®Þnh ®îc lîng ph¸t sinh cña nã, cã thÈm quyÒn quyÕt ®Þnh vÒ sù ph¸t sinh chi phÝ ®ã vµ kiÓm so¸t ®îc chi phÝ ®ã. + Chi phÝ kh«ng kiÓm so¸t ®îc: Lµ nh÷ng chi phÝ mµ nhµ qu¶n trÞ ë mét cÊp qu¶n lý nµo ®ã kh«ng thÓ dù ®o¸n chÝnh x¸c sù ph¸t sinh cña nã vµ kh«ng cã thÈm quyÒn quyÕt ®Þnh ®èi víi kho¶n chi phÝ ®ã. ViÖc x¸c ®Þnh chi phÝ kiÓm so¸t ®îc vµ chi phÝ kh«ng kiÓm so¸t ®îc cã ý nghÜa quan träng ®èi víi c¸c nhµ qu¶n trÞ thuéc tõng cÊp qu¶n lý trong doanh nghiÖp , gióp hä ho¹ch ®Þnh ®îc dù to¸n chi phÝ ®óng ®¾n h¬n, h¹n chÕ sù bÞ ®éng vÒ viÖc huy ®éng nguån lùc ®Ó ®¶m b¶o cho c¸c kho¶n chi phÝ ®ång thêi ®a ra ph¬ng híng ®Ó t¨ng cêng chi phÝ kiÓm so¸t ®îc cho tõng cÊp. - C¸c lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt ®îc sö dông trong lùa chän c¸c ph¬ng ¸n + Chi phÝ c¬ héi Trong kinh doanh, mét kho¶n chi phÝ ph¸t sinh ®Òu ®îc ph¶n ¸nh vµ theo dâi trong sæ kÕ to¸n, còng nh b¸o c¸o kÕ to¸n. Tuy nhiªn cã mét lo¹i chi phÝ hoµn toµn kh«ng ®îc ph¶n ¸nh trªn sæ kÕ to¸n nhng l¹i rÊt quan träng, ph¶i ®îc xem xÐt c©n nh¾c mçi khi doanh nghiÖp cÇn lùa chän ph¬ng ¸n kinh doanh ®ã lµ chi phÝ c¬ héi. Chi phÝ c¬ héi lµ lîi Ých bÞ mÊt ®i do chän ph¬ng ¸n kinh doanh nµy thay v× chän ph¬ng ¸n kinh doanh kh¸c. Nh vËy, ngoµi nh÷ng chi phÝ kinh doanh ®· ®îc tËp hîp, ph¶n ¸nh trong sæ kÕ to¸n, c¸c nhµ qu¶n trÞ cßn ph¶i xem xÐt chi phÝ c¬ héi khi lùa chän ph¬ng ¸n tèi u. + Chi phÝ chªnh lÖch: Lµ nh÷ng kho¶n chi phÝ cã ë ph¬ng ¸n s¶n xuÊt kinh doanh nµy nhng kh«ng cã hoÆc chØ cã mét phÇn ë ph¬ng ¸n s¶n xuÊt kinh doanh kh¸c. Chi phÝ chªnh lÖch gi÷a c¸c ph¬ng ¸n lµ th«ng tin thÝch hîp cho c¸c nhµ qu¶n trÞ lùa chän ph¬ng ¸n ®Çu t hoÆc ph¬ng ¸n s¶n xuÊt kinh 12 doanh tèi u. + Chi phÝ ch×m: Lµ nh÷ng chi phÝ ®· ph¸t sinh, nã cã trong tÊt c¶ c¸c ph¬ng ¸n s¶n xuÊt kinh doanh ®îc ®a ra xem xÐt lùa chän. §©y lµ nh÷ng chi phÝ mµ c¸c nhµ qu¶n trÞ ph¶i chÊp nhËn kh«ng cã sù lùa chän. Chi phÝ ch×m kh«ng bao giê thÝch hîp cho viÖc ra quyÕt ®Þnh, v× chóng kh«ng cã tÝnh chªnh lÖch. Chi phÝ ch×m thêng liªn quan ®Õn ®Çu t vµo TSC§. VÝ dô: chi phÝ khÊu hao TSC§ hay chi phÝ thuª nhµ xëng… lµ nh÷ng chi phÝ ch×m mµ nhµ qu¶n trÞ chÊp nhËn khi ký hîp ®ång thuª, dï lùa chän ph¬ng ¸n kinh doanh nµo liªn quan ®Õn TSC§ ®ã. ViÖc ph©n lo¹i chi phÝ theo c¸c tiªu thøc trªn, gióp doanh nghiÖp cã thÓ kiÓm so¸t ®îc c¸c kho¶n chi phÝ bá ra vµ lµ c¬ së ®Ó lËp dù to¸n chi phÝ. 1.2.2.2. Ph©n lo¹i gi¸ thµnh s¶n phÈm §Ó ®¸p øng yªu cÇu qu¶n lý, h¹ch to¸n, kÕ ho¹ch hãa gi¸ thµnh còng nh yªu cÇu x©y dùng gi¸ c¶ hµng hãa, gi¸ thµnh ®îc xem xÐt díi nhiÒu gãc ®é, nhiÒu ph¹m vi tÝnh to¸n kh¸c nhau. Cã nhiÒu c¸ch ph©n lo¹i gi¸ thµnh kh¸c nhau: * Ph©n lo¹i gi¸ thµnh s¶n phÈm theo c¬ së sè liÖu vµ thêi ®iÓm tÝnh gi¸ thµnh Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy th× gi¸ thµnh s¶n phÈm ®îc chia thµnh hai lo¹i: gi¸ thµnh kÕ ho¹ch, gi¸ thµnh ®Þnh møc vµ gi¸ thµnh thùc tÕ. - Gi¸ thµnh kÕ ho¹ch: Lµ gi¸ thµnh s¶n xuÊt s¶n phÈm ®îc tÝnh trªn c¬ së chi phÝ s¶n xuÊt kÕ ho¹ch vµ s¶n lîng kÕ ho¹ch. Gi¸ thµnh kÕ ho¹ch ®îc tÝnh to¸n tríc khi tiÕn hµnh s¶n xuÊt s¶n phÈm. Gi¸ thµnh kÕ ho¹ch lµ môc tiªu phÊn ®Êu cña doanh nghiÖp trong tiÕt kiÖm hîp lý chi phÝ s¶n xuÊt ®Ó h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm vµ lµ c¨n cø ®Ó ph©n tÝch ®¸nh gi¸ t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch h¹ gi¸ thµnh cña doanh nghiÖp. - Gi¸ thµnh ®Þnh møc: Lµ gi¸ thµnh s¶n xuÊt s¶n phÈm ®îc tÝnh trªn c¬ së c¸c ®Þnh møc chi phÝ hiÖn hµnh vµ chØ ®îc tÝnh cho ®¬n vÞ s¶n phÈm. Gi¸ thµnh ®Þnh møc còng ®îc tÝnh tríc khi tiÕn hµnh s¶n xuÊt s¶n phÈm. Gi¸ thµnh ®Þnh møc lµ c«ng cô ®Ó qu¶n lý chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n xuÊt s¶n phÈm, lµ thíc ®o chÝnh x¸c ®Ó x¸c ®Þnh hiÖu qu¶ sö dông tµi s¶n, lao ®éng, tiÒn vèn trong s¶n xuÊt, lµ c¨n cø ®Ó ®¸nh gi¸ ®óng ®¾n kÕt qu¶ thùc hiÖn c¸c gi¶i ph¸p kinh tÕ kü thuËt mµ doanh nghiÖp ®· ®Ò ra trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh. - Gi¸ thµnh thùc tÕ: Lµ gi¸ thµnh s¶n xuÊt s¶n phÈm ®îc tÝnh trªn c¬ së sè liÖu chi phÝ s¶n xuÊt thùc tÕ ®· ph¸t sinh cho s¶n lîng s¶n phÈm ®îc s¶n xuÊt