Tài liệu Hoàn thiện quy trình kiểm toán khoản mục thuế giá trị gia tăng trong kiểm toán Báo cáo tài chính do Công ty TNHH Tư vấn Kế toán và Kiểm toán Việt Nam (AVA) thực hiện

Học Viện Tài Chính Luận Văn Tốt Nghiệp BỘ TÀI CHÍNH HỌC VIỆN TÀI CHÍNH ----------------------- Họ tên SV: Trần Thu Trang Lớp: CQ47/22.02 LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP ĐỀ TÀI: HOÀN THIỆN QUY TRÌNH KIỂM TOÁN KHOẢN MỤC THUẾ GTGT TRONG KIỂM TOÁN BCTC DO CÔNG TY TNHH TƯ VẤN KẾ TOÁN VÀ KIỂM TOÁN VIỆT NAM (AVA) THỰC HIỆN Chuyên ngành: Kiểm toán Mã số: 22 GV HƯỚNG DẪN: TS. PHẠM TIẾN HƯNG Hà Nội - 2013 Trần Thu Trang CQ47/22.02 Học Viện Tài Chính Luận Văn Tốt Nghiệp BỘ TÀI CHÍNH HỌC VIỆN TÀI CHÍNH ----------------------- Họ tên SV: Trần Thu Trang Lớp: CQ47/22.02 LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP ĐỀ TÀI: HOÀN THIỆN QUY TRÌNH KIỂM TOÁN KHOẢN MỤC THUẾ GTGT TRONG KIỂM TOÁN BCTC DO CÔNG TY TNHH TƯ VẤN KẾ TOÁN VÀ KIỂM TOÁN VIỆT NAM (AVA) THỰC HIỆN Chuyên ngành: Kiểm toán Mã số: 22 GV HƯỚNG DẪN: TS. PHẠM TIẾN HƯNG Hà Nội - 2013 Trần Thu Trang CQ47/22.02 Học Viện Tài Chính Luận Văn Tốt Nghiệp LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các số liệu, kết quả nêu trong luận văn tốt nghiệp là trung thực xuất phát từ tình hình thực tế của đơn vị thực tập. Tác giả luận văn tốt nghiệp (Ký và ghi rõ họ tên) Trần Thu Trang Y Trần Thu Trang CQ47/22.02 Học Viện Tài Chính Luận Văn Tốt Nghiệp MỤC LỤC YMỞ Đ CHƯƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ KHOẢN MỤC THUẾ GTGT CÓ ẢNH HƯỞNG ĐẾN KIỂM TOÁN BCTC TẠI CÔNG TY TNHH TƯ VẤN KẾ TOÁN VÀ KIỂM TOÁN VIỆT NAM...................................................4 1.1. Lý luận chung về khoản mục thuế GTGT------------------------------------------4 1.1.1. Đặc điểm của thuế GTGT----------------------------------------------------------4 1.1.2. Những rủi ro thường gặp trong kiểm toán thuế GTGT----------------------5 1.1.3. Mục tiêu, căn cứ kiểm toán khoản mục thuế GTGT--------------------------6 1.2. Quy trình kiểm toán khoản mục thuế GTGT trong kiểm toán BCTC ------7 1.2.1. Lập kế hoạch kiểm toán------------------------------------------------------------8 1.2.2. Thực hiện kiểm toán----------------------------------------------------------------9 1.2.3. Tổng hợp kết quả------------------------------------------------------------------14 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG QUY TRÌNH KIỂM TOÁN KHOẢN MỤC THUẾ GTGT TRONG KIỂM TOÁN BCTC DO CÔNG TY TNHH TƯ VẤN KẾ TOÁN VÀ KIỂM TOÁN VIỆT NAM THỰC HIỆN......................................................16 2.1. Khái quát chung về công ty TNHH Tư vấn Kế toán và Kiểm toán Việt Nam (AVA)------------------------------------------------------------------------------------------16 2.1.1. Quá trình hình thành và phát triển của công ty TNHH Tư vấn Kế toán và Kiểm toán Việt Nam (AVA)--------------------------------------------------------------16 2.1.2. Các lĩnh vực hoạt động chủ yếu của công ty AVA---------------------------17 2.1.3. Cơ cấu tổ chức bộ máy quản lý--------------------------------------------------18 2.1.4. Đặc điểm quy trình kiểm toán chung tại công ty AVA----------------------19 2.2. Thực trạng áp dụng quy trình kiểm toán thuế GTGT trong kiểm toán tại công ty khách hàng A của công ty AVA------------------------------------------------21 2.2.1. Lập kế hoạch kiểm toán----------------------------------------------------------21 2.2.2. Thực hiện kiểm toán--------------------------------------------------------------25 2.2.3. Kết thúc kiểm toán-----------------------------------------------------------------36 2.3. Sự khác biệt trong quy trình kiểm toán khoản mục thuế GTGT của AVA đối với khách hàng A (khách hàng cũ) và khách hàng B (khách hàng mới)----37 2.3.1. Giới thiệu khách hàng B---------------------------------------------------------37 2.3.2. Sự khác biệt trong quy trình kiểm toán khoản mục thuế GTGT ở khách hàng B so với khách hàng A------------------------------------------------------------37 CHƯƠNG 3: MỘT SỐ Ý KIẾN NHẰM HOÀN THIỆN QUY TRÌNH KIỂM TOÁN KHOẢN MỤC THUẾ GTGT DO CÔNG TY AVA THỰC HIỆN.......42 3.1. Đánh giá thực trạng kiểm toán khoản mục thuế GTGT trong kiểm toán BCTC do công ty AVA thực hiện--------------------------------------------------------42 3.1.1. Ưu điểm------------------------------------------------------------------------------42 Trần Thu Trang CQ47/22.02 Học Viện Tài Chính Luận Văn Tốt Nghiệp 3.1.2. Hạn chế------------------------------------------------------------------------------43 3.1.3. Nguyên nhân của thực trạng trên----------------------------------------------45 3.2. Một số kiến nghị nhằm hoàn thiện quy trình kiểm toán khoản mục thuế GTGT trong kiểm toán BCTC do Công ty AVA thực hiện-------------------------46 3.2.1. Sự cần thiết phải hoàn thiện quy trình kiểm toán thuế GTGT trong kiểm toán BCTC do công ty AVA thực hiện-------------------------------------------------47 3.2.2. Một số kiến nghị nhằm hoàn thiện quy trình kiểm toán khoản mục thuế GTGT trong kiểm toán BCTC do Công ty AVA thực hiện-------------------------47 3.3. ĐIỀU KIỆN THỰC HIỆN------------------------------------------------------------52 3.3.1. Về phía nhà nước và các trường Đại học-------------------------------------52 3.3.2. Về phía hiệp hội kế toán và kiểm toán-----------------------------------------53 3.3.3. Về phía công ty AVA--------------------------------------------------------------54 3.3.4. Về phía các đơn vị khách hàng--------------------------------------------------54 KẾT LUẬN............................................................................................................57 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO..............................................................58 PHỤ LỤC...............................................................................................................59 Trần Thu Trang CQ47/22.02 Học Viện Tài Chính Luận Văn Tốt Nghiệp DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT AVA BCTC BCKT BGĐ CĐKT CĐPS CSDL GTGT GTLV KHA KHB KQHĐK D KSNB KTV NSNN TK TNHH TSCĐ VAT Tên viết tắt của công ty TNHH Tư vấn Kế toán và Kiểm toán Việt Nam Báo cáo Tài chính Báo cáo Kiểm toán Ban giám đốc Cân đối kế toán Cân đối phát sinh Cơ sở dẫn liệu Giá trị gia tăng Giấy tờ làm việc Khách hàng A Khách hàng B Kết quả hoạt động kinh doanh Kiểm soát nội bộ Kiểm toán viên Ngân sách Nhà nước Tài khoản Trách nhiệm hữu hạn Tài sản cố định Thuế GTGT (Value Added Tax) Trần Thu Trang CQ47/22.02 Học Viện Tài Chính Luận Văn Tốt Nghiệp DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Bảng 1.1. Thử nghiệm kiểm soát đối với khoản mục thuế GTGT …………...10 Biểu 2.1. Mô tả hệ thống KSNB khách hàng A .............................................23 Biểu 2.2. Các chỉ tiêu xác định mức trọng yếu ..............................................24 Biểu 2.3. Phân tích khoản mục thuế GTGT đầu vào được khấu trừ của KHA..26 Biểu 2.4. Phân tích khoản mục thuế GTGT đầu ra của KHA ........................27 Biểu 2.5. Kiểm tra chi tiết chứng từ thuế GTGT đầu vào KHA ....................29 Biểu 2.6. Bảng tổng hợp thuế GTGT đầu ra theo từng tháng KHA ..............32 Biểu 2.7. Tính toán lại thuế GTGT đầu ra phải nộp của KHA .....................34 Biểu 2.8. Kiểm tra chi tiết thuế GTGT đầu ra KHA .....................................35 Bảng 2.9. So sánh việc thực hiện các thủ tục kiểm toán trong giai đoạn lập kế hoạch kiểm toán đối với 2 khách hàng A và B .............................................38 Bảng 2.10. So sánh việc thực hiện các thủ tục kiểm toán trong giai đoạn thực hiện kiểm toán đối với 2 khách hàng A và B ...............................................39 Bảng 3.1. Phân tổ cho khoản mục kiểm toán …………………………….….51 Trần Thu Trang CQ47/22.02 Học Viện Tài Chính 1 Luận Văn Tốt Nghiệp MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu Hiện nay Việt Nam đang là một trong những nước hàng đầu về thu hút đầu tư trên thế giới và có tốc độ tăng trưởng đứng thứ hai Đông Nam Á. Hàng loạt cácdoanh nghiệp, tập đoàn kinh tế lớn. thuộc nhiều thành phần kinh tế liên tục được thành lập mới và mở rộng về qui mô. Kéo theo đó là những quan hệ kinh tế nảy sinh phức tạp, hơn bao giờ hết, vấn đề minh bạch trong hoạt động kinh doanh trở thành một yếu tố quyết định để thu hút đầu tư và phát triển kinh tế. Ở nước ta, hoạt động kiểm toán mặc dù mới chỉ xuất hiện hơn chục năm nhưng với đòi hỏi khách quan của nền kinh tế cũng như sự khuyến khích phát triển của Nhà nước, các công ty kiểm toán đã không ngừng lớn mạnh cả về qui mô và chất lượng dịch vụ cung cấp, góp phần không nhỏ vào việc làm lành mạnh hóa các quan hệ kinh tế và trợ giúp đắc lực công tác quản lý của Nhà nước. đồng thời tạo niềm tin vững chắc cho người sử dụng thông tin tài chính. Cùng với sự tăng trưởng phát triển kinh tế, quyền và nghĩa vụ nộp thuế là hoạt động không thể thiếu trong quá trình sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp. Thực hiện nghĩa vụ đối với NSNN không chỉ là trách nhiệm của tất cả các thành phần trong nền kinh tế mà còn là công cụ quản lý vĩ mô của Nhà nước. Tuy nhiên trong thực tế các tổ chức lại luôn tìm cách để trốn tránh nghĩa vụ của mình thông qua hình vi gian lận, trốn thuế.Chính vì vậy, hoạt động kiểm toán ngày nay đang phát huy vai trò quan trọng của mình là trong sạch hóa bộ máy kinh tế của các doanh nghiệp hoạt động tại Việt Nam, trong đó có việc đảm bảo quyền và nghĩa vụ nộp thuế của doanh nghiệp. Được sự hướng dẫn nhiệt tình của thầy giáo TS Phạm Tiến Hưng và sự giúp đỡ của ban giám đốc công ty TNHH Tư vấn Kế toán và Kiểm toán Việt Nam (AVA), sự giúp đỡ tận tình của các anh chị KTV tại phòng nghiệp vụ 6 Trần Thu Trang CQ47/22.02 Học Viện Tài Chính 2 Luận Văn Tốt Nghiệp công ty AVA, cùng với những kiến thức và lý luận trang bị tại trường, em đã hoàn thành chuyên đề thực tập của mình với tên đề tài: “Hoàn thiện quy trình kiểm toán khoản mục thuế giá trị gia tăng trong kiểm toán Báo cáo tài chính do Công ty TNHH Tư vấn Kế toán và Kiểm toán Việt Nam (AVA) thực hiện”. 2. Mục đích nghiên cứu - Hệ thống hóa và làm rõ thêm về mặt lý luận đối với quy trình kiểm toán thuế GTGT trong kiểm toán BCTC. - Làm rõ thực trạng quy trình kiểm toán thuế GTGT trong kiểm toán BCTC do công ty AVA thực hiện. - Kiến nghị hoàn thiện qui trình kiểm toán thuế GTGT cho công ty AVA. 3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu của đề tài Đề tài nghiên cứu về lý luận và thực tiễn về qui trình kiểm toán khoản mục thuế GTGT trong kiểm toán BCTC. Phạm vi nghiên cứu của đề tài là nghiên cứu qui trình kiểm toán khoản mục thuế GTGT trong một cuộc kiểm toán BCTC do công ty AVA thực hiện. 4. Phương pháp nghiên cứu Đề tài dựa trên cơ sở vận dụng các phương pháp nghiên cứu của chủ nghĩa duy vật biện chứng từ lý luận đến thực tiễn, phương pháp cụ thể kết hợp với phân tích và sử dụng các bảng biểu, sơ đồ diễn giải minh họa và một số phương pháp khác. 5. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu và kết luận, nội dung chính của luận văn được trình bày gồm 3 chương: Chương 1: Những vấn đề lý luận cơ bản về khoản mục thuế GTGT có ảnh hưởng đến kiểm toán BCTC tài công ty TNHH Tư vấn Kế toán và Kiểm toán Việt Nam (AVA) Chương 2: Thực trạng quy trình kiểm toán khoản mục thuế GTGT trong kiểm toán BCTC do công ty AVA thực hiện Trần Thu Trang CQ47/22.02 Học Viện Tài Chính Chương 3: 3 Luận Văn Tốt Nghiệp Một số ý kiến nhằm hoàn thiện quy trình kiểm toán khoản mục thuế GTGT do công ty AVA thực hiện Do hạn chế về thời gian tiếp cận với thực tế, chuyên đề thực tập này chỉ dừng lại ở mô tả và so sánh thực tế vận dụng trên cơ sở khách quan, chưa đi sâu vào kinh nghiệm vận dụng và các kỹ thuật trợ giúp khác nên báo cáo này không tránh khỏi những thiếu sót, em rất mong nhận được ý kiến đóng góp của thầy cô, các anh chị KTV và bạn bè để em hoàn thiện luận văn tốt hơn đồng thời củng cố thêm kiến thức hướng đến những mục tiêu lớn hơn trong tương lai. Trần Thu Trang CQ47/22.02 Học Viện Tài Chính 4 Luận Văn Tốt Nghiệp CHƯƠNG 1 NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ KHOẢN MỤC THUẾ GTGT CÓ ẢNH HƯỞNG ĐẾN KIỂM TOÁN BCTC TẠI CÔNG TY TNHH TƯ VẤN KẾ TOÁN VÀ KIỂM TOÁN VIỆT NAM 1.1. Lý luận chung về khoản mục thuế GTGT 1.1.1. Đặc điểm của thuế GTGT 1.1.1.1. Khái niệm thuế GTGT Thuế GTGT còn gọi là VAT là từ viết tắt của Value Added Tax. Khai sinh từ nước Pháp, thuế GTGT được áp dụng rộng rãi ở nhiều nước trên thế giới. Ngày nay các quốc gia thuộc khối liên minh Châu Âu, Châu Phi, Châu Mỹ La Tinh và một số quốc gia Châu Á trong đó có Việt Nam đã chính thức áp dụng thuế GTGT. Các quốc gia khác cũng đang trong thời kỳ nghiên cứu loại thuế này.Tính đến nay đã có 130 quốc gia áp dụng thuế GTGT. Ở nước ta để thay thế cho Luật thuế doanh thu, Luật thuế GTGT được quốc hội khóa X thông qua ngày 10 tháng 5 năm 1997 đã có hiệu lực thi hành 01/01/1999; luật sửa đổi bổ sung một số điều Luật thuế GTGT được quốc hội khóa XI thông qua 17/06/2003 có hiệu lực thi hành ngày 01/01/2004; luật sửa đổi bổ sung một số điều của Luật thuế tiêu thụ đặc biệt và Luật thuế GTGT được quốc hội khóa XI thông qua ngày 29/11/2005 có hiệu lực thi hành ngày 01/01/2006. Căn cứ vào luật thuế GTGT số 02/1997/QH9 và nghị định số 158/2003/NĐ-CP ban hành ngày 10/12/2003 thuế GTGT được định nghĩa như sau: “Thuế giá trị gia tăng là loại thuế được tính trên phần giá trị tăng thêm của hàng hóa và dịch vụ phát sinh trong quá trình tư sản xuất, lưu thông đến tiêu dùng”. 1.1.1.2. Đặc điểm cơ bản của thuế GTGT Thứ nhất, thuế GTGT là loại thuế gián thu,đối tượng nộp thuế và đối tượng chịu thuế là khác nhau. Đối tượng nộp thuế GTGT là người sản xuất, Trần Thu Trang CQ47/22.02 Học Viện Tài Chính 5 Luận Văn Tốt Nghiệp cung ứng hàng hóa, dịch vụ còn đối tượng chịu thuế là người tiêu dùng cuối cùng hàng hóa dịch vụ. Thứ hai, thuế GTGT được thu ở tất cả các giai đoạn của quá trình sản xuất. Thuế GTGT chỉ được tính trên phần giá trị tăng thêm ở mỗi giai đoạn sản xuất kinh doanh. Tổng số thuế mà người tiêu dùng cuối cùng phải chịu bằng tổng số thuế ở mỗi giai đoạn. Thứ ba, thuế GTGT mang tính lãnh thổ rõ rệt. Luật thuế GTGT quy định đối tượng chịu thuế là hàng hóa, dịch vụ được tiêu dùng trong lãnh thổ Việt Nam. Thuế GTGT có phạm vi điều chỉnh rộng và đa dạng. Vì thế nó có khả năng đem lại nguồn thu lớn, thường xuyên và ổn định cho Ngân sách Nhà nước. 1.1.2. Những rủi ro thường gặp trong kiểm toán thuế GTGT Việc nhận diện những sai phạm có thể xảy ra giúp KTV đánh giá rủi ro tiềm tàng đối với khoản mục thuế GTGT, đồng thời tập trung vào những vấn đề trọng yếu, nhiều khả năng xảy ra sai sót. 1.1.2.1.Đối với khoản mục thuế GTGT đầu vào được khấu trừ - Hạch toán không đúng thuế suất thuế GTGT. - Ghi chép, trình bày, thanh toán thuế chậm hơn so với hạn quy định trong luật thuế. - Ghi nhận thuế GTGT đầu vào được khấu trừ với hóa đơn thông thường, hóa đơn khống. - Ghi nhận thuế GTGT đầu vào được khấu trừ với hóa đơn GTGT không hợp lệ: không ghi mã số thuế, không ghi giá chưa thuế, không ghi tổng giá thanh toán… hoặc hóa đơn không theo quy định của Bộ Tài chính và cơ quan thuế, hóa đơn đã hết hạn khấu trừ. - Với những trường hợp hàng bán bị giảm giá, hàng bán bị trả lại, kế toán không hạch toán giảm thuế GTGT đầu vào được khấu trừ. - Với những hàng hóa dịch vụ sử dụng để sản xuất hàng hóa dịch vụ không chịu thuế GTGT hoặc không sử dụng cho sản xuất thì số thuế GTGT đầu vào không Trần Thu Trang CQ47/22.02 Học Viện Tài Chính 6 Luận Văn Tốt Nghiệp được khấu trừ mà phải hạch toán chi phí nhưng kế toán vẫn ghi tăng thuế GTGT đầu vào được khấu trừ. - Khấu trừ giữa thuế GTGT đầu vào được khấu trừ với số thuế phải nộp giữa các chi nhánh khi lập báo cáo tài chính hợp nhất không chính xác. - Sự khác nhau về số liệu giữa hạch toán thuế GTGT và cácTờ khai thuế GTGT không giải thích được nguyên nhân. - Tính toán không chính xác giữa thuế GTGT đầu vào được khấu trừ và thuế GTGT đầu ra, không hạch toán rõ ràng các mức thuế suất, không thể phân thành các mức thuế suất cụ thế. 1.1.2.2.Đối với thuế GTGT đầu ra phải nộp - Kiểm soát, quản lý và ghi nhận thuế GTGT đầu ra không phù hợp với luật định: không phát hành hóa đơn khi bán hàng, áp dụng sai thuế suất, tính toán sai giá tính thuế.… - Không hạch toán tách biệt giữa hàng hóa dịch vụ không chịu thuế và hàng hóa dịch vụ áp dụng mức thuế suất 0%. - Những chứng từ, tài liệu như hóa đơn, hợp đồng, phiếu thu.… và các tài liệu đặc thù cho những giao dịch kinh tế như hợp đồng thuế tài sản, hợp đồng xây dựng, hợp đồng xuất nhập khẩu… không phù hợp với luật định. - Khi phát sinh các khoản giảm trừ doanh thu, thuế GTGT đầu ra được ghi giảm khi chưa có các chứng từ cần thiết như : biên bản thỏa thuận hàng bán bị trả lại, hóa đơn xuất lại hàng hóa.… Trên góc độ kiểm toán, yêu cầu đặt ra hiện nay là cần đảm bảo khoản mục thuế GTGT được trình bày trên BCTC một cách trung thực, hợp lý, phản ánh đúng số thuế GTGT phải nộp của doanh nghiệp. Vì thế, để đảm bảo có thể đưa ra kết luận khách quan và phát hiện những sai sót trọng yếu, KTV cần thường xuyên cập nhật văn bản pháp luật về thuế GTGT, nắm vững quy trình hạch toán kế toán, đồng thời, phối hợp chặt chẽ với KTV phần hành khác trong quá trình làm việc tại đơn vị khách thể kiểm toán. 1.1.3. Mục tiêu, căn cứ kiểm toán khoản mục thuế GTGT Trần Thu Trang CQ47/22.02 Học Viện Tài Chính 7 Luận Văn Tốt Nghiệp 1.1.3.1. Mục tiêu kiểm toán Trên cơ sở mục đích kiểm toán thuế GTGT như trên ta có thể xác định mục tiêu kiểm toán cụ thể như sau: - Tính tuân thủ: việc tính toán, ghi chép, trình bày, thanh toán thuế GTGT phải trả phải tuân theo pháp luật hiện hành. - Tính đầy đủ: mọi giao dịch liên quan đến thuế GTGT phát sinh trong kỳ phải được ghi chép đầy đủ và chính xác trên sổ sách kế toán. - Tính hiện hữu: tất cả các giao dịch liên quan đến thuế GTGT được ghi chép trong sổ kế toán phải thực sự có thật và có chứng từ xác minh cho sự tồn tại của chúng. - Tính chính xác: việc tính toán thuế GTGT đầu vào được khấu trừ và thuế GTGT đầu ra phải đảm bảo chính xác, tránh gian lận và sai sót. - Tính toán: thuế GTGT đầu vào được khấu trừ và thuế GTGT đầu ra phải được tính toán đúng thuế suất và giá tính thuế. - Quyền sở hữu: thuế GTGT đầu vào được khấu trừ và thuế GTGT đầu ra phải trả phải được phân chia rõ ràng, tránh nhầm lẫn giữa tài sản và nợ. Khi mua tài sản thì phát sinh thuế GTGT đầu vào được khấu trừ. Khi nhận nợ mới thì phát sinh thuế GTGT đầu ra phải nộp. 1.1.3.2. Căn cứ kiểm toán - Các chính sách, chế độ có liên quan (như Luật doanh nghiệp, chế độ quản lý doanh nghiệp, quy định của Nhà nước về thuế...) - Các báo cáo tài chính của đơn vị: Báo cáo kết quả kinh doanh, bảng cân đối kế toán, báo cáo lưu chuyển tiền tệ, thuyết minh báo cáo tài chính. - Sổ kế toán: Sổ hạch toán nghiệp vụ, sổ kế toán tổng hợp và sổ chi tiết các tài khoản có liên quan: TK 133, 3331, 131, 331, 511, 152, ....) 1.2. Quy trình kiểm toán khoản mục thuế GTGT trong kiểm toán BCTC Quy trình kiểm toán thuế GTGT được tiến hành tuân theo quy trình chung của cuộc kiểm toán BCTC bao gồm 3 giai đoạn: lập kế hoạch kiểm toán, thực hiện kiểm toán và kết thúc kiểm toán. Trần Thu Trang CQ47/22.02 Học Viện Tài Chính 8 Luận Văn Tốt Nghiệp 1.2.1. Lập kế hoạch kiểm toán Lập kế hoạch kiểm toán là bước đầu tiên của mỗi cuộc kiểm toán nhưng có tính chất định hướng cho toàn bộ cuộc kiểm toán. Trên góc độ kiểm toán thuế, bước này có ý nghĩa đặc biệt quan trọng vì nó giúp cho kiểm toán viên nắm bắt được với đặc thù của đơn vị khách hàng như vậy sẽ chịu những loại thuế gì, mức thuế suất ra sao, doanh nghiệp có nằm trong đối tượng được miễn giảm thuế hay không, doanh nghiệp thực hiện tính thuế theo phương pháp nào...Để làm được điều này, kiểm toán viên cần thu thập những biên bản trao đổi thông tin giữa khách hàng với cơ quan thuế, biên bản quyết toán thuế, và biên bản của thanh tra thuế, những văn bản này sẽ giúp kiểm toán viên khoanh vùng được rủi ro, đánh giá được việc quản lý thuế của khách hàng và định hướng được cách thức sẽ kiểm tra. Ngoài ra, điều này còn đồng nghĩa với việc kiểm toán viên phải nắm bắt được những quy định trong các văn bản pháp lý hiện hành liên quan tới khoản mục kiểm toán. Đối với khoản mục thuế nói chung, cách tiếp cận của kiểm toán viên thường là kiểm tra chi tiết vì các doanh nghiệp thường có xu hướng tối thiểu hóa lượng thuế phải nộp cho Nhà nước. Tuy nhiên, với khoản mục thuế GTGT, các thử nghiệm kiểm soát được sử dụng vì nó còn liên quan trực tiếp đến quy trình bán hàng và mua hàng, nên tất yếu đòi hỏi tự thân mỗi đơn vị phải duy trì hệ thống kiểm soát nội bộ đối với việc tính và kê khai thuế GTGT để có thể ngăn chặn, phát hiện được các gian lận và sai sót về thuế GTGT. Hệ thống đó bao gồm từ khâu quản lý hóa đơn GTGT đầu vào, lập hóa đơn GTGT đầu ra đến việc kê khai tính và nộp thuế GTGT. Tiếp theo, KTV thực hiện đánh giá tính trọng yếu và rủi ro của khoản mục thuế GTGT. Việc ước lượng ban đầu về tính trọng yếu là một việc mang tính chất xét đoán nghề nghiệp của KTV, vì thế, ước lượng ban đầu về tính trọng yếu đối với các khoản mục kế toán nói chung hay khoản mục thuế GTGT nói riêng không cố định mà có thể thay đổi trong suốt cuộc kiểm toán. Trần Thu Trang CQ47/22.02 Học Viện Tài Chính 9 Luận Văn Tốt Nghiệp Trên cơ sở mức trọng yếu được xác định cho toàn bộ BCTC và phân bổ cho khoản mục thuế GTGT, KTV cần đánh giá khả năng xảy ra sai sót trọng yếu ở mức toàn bộ BCTC cũng như đối với khoản mục thuế GTGT để phục vụ cho việc thiết kế các thủ tục kiểm toán và xây dựng chương trình kiểm toán cho khoản mục này. Đánh giá rủi ro – rủi ro kiểm soát và rủi ro tiềm tàng – đối với các sai phạm trọng yếu bao gồm cả gian lận và sai sót là công việc không thể thiếu trong bước lập kế hoạch kiểm toán. Theo đó, KTV sẽ xác định tài khoản có số dư lớn để thực hiện kiểm toán, đồng thời xác định rủi ro tiềm tàng. Như đã nói ở trên, vì doanh nghiệp thường có xu hướng tối thiểu hóa khoản thuế phải nộp nên rủi ro tiềm tàng đối với khoản mục thuế thường được đánh giá ở mức trung bình. Sau khi hiểu được hệ thống kế toán và kiểm toán nội bộ, KTV phải thực hiện đánh giá rủi ro ban đầu về rủi ro kiểm soát theo các cơ sở dẫn liệu cho số dư của khoản mục thuế GTGT. Việc đánh giá rủi ro kiểm soát được thực hiện sau khi KTV có được sự hiểu biết nhất định về hệ thống KSNB của khách hàng. Công việc cuối cùng trong giai đoạn lập kế hoạch là thiết kế chương trình kiểm toán nhằm dự kiến chi tiết về các công việc kiểm toán cần thực hiện, thời gian hoàn thành và sự phân công lao động giữa các KTV cũng như dự kiến về tư liệu, thông tin liên quan cần sử dụng và thu thập phục vụ cho công việc kiểm toán thuế GTGT. Đối với phần hành kiểm toán thuế, thường có nhu cầu phối hợp với bộ phận tư vấn thuế để giải quyết những tình huống thuế phức tạp phát hiện được trong cuộc kiểm toán. 1.2.2. Thực hiện kiểm toán Đây là giai đoạn KTV chủ động triển khai các công việc đã ghi trong kế hoạch kiểm toán và chương trình kiểm toán kết hợp với khả năng của kiểm toán viên để thu thập bằng chứng kiểm toán làm cơ sở đưa ra kết luận xác đáng về mức độ trung thực và hợp lý của BCTC. Giai đoạn này bao gồm các bước công việc sau: Trần Thu Trang CQ47/22.02 Học Viện Tài Chính 10 Luận Văn Tốt Nghiệp 1.2.2.1.Thực hiện các khảo sát kiểm soát Thử nghiệm kiểm soát được tiến hành dựa trên các kỹ thuật cụ thể gồm: quan sát, phỏng vấn, kiểm tra tài liệu và làm lại. Việc tiến hành các thử nghiệm kiểm soát nhằm thu thập bằng chứng để đánh giá mức độ tự tuân thủ các chính sách và các thủ tục kiểm soát nội bộ đã được vạch ra trong chu kỳ. Đối với khoản mục thuế GTGT, KTV thực hiện các thử nghiệm kiểm soát theo các mục tiêu kiểm toán nội bộ: Bảng 1.1. Thử nghiệm kiểm soát đối với khoản mục thuế GTGT -Kiểm tra biên bản quyết toán thuế của các năm gần nhất, kiểm tra các phần giảm trừ khai báo, tăng lượng phải nộp, thuế GTGT được khấu trừ, thuế GTGT không được khấu trừ, thuế GTGT hoàn lại; Tính -Phỏng vấn kế toán thuế về chính sách thuế áp dụng so sánh với chính tuân thủ sách thuế hiện hành; -Kiểm tra việc phê chuẩn có đúng thẩm quyền hay không? Đồng thời kiểm tra tính đầy đủ, hợp lệ của các chứng từ, biên bản liên quan đến thuế GTGT. Tính đúng đắn Tính đầy đủ Tính hiện hữu Tính chính xác Kiểm tra các chứng từ nghi vấn và các chứng từ có quá trình kiểm soát nội bộ yếu kém về số tiền và cách tính toán. Kiểm tra việc đánh số liên tục của các hóa đơn GTGT, các chứng từ nộp thuế, hoàn thuế... -Kiểm tra so sánh ngày tháng năm trên giấy tờ sổ sách kế toán với ngày tháng phát sinh nghiệp vụ thuế GTGT; -Kiểm tra dấu hiệu kiểm soát nội bộ đối với các chứng từ như chữ ký, dấu của người có thẩm quyền của đơn vị. -Khảo sát mẫu một số sơ đồ tài khoản cho một số nghiệp vụ phức tạp; -Kiểm tra sực vi phạm quy chế kiểm soát nội bộ về việc ghi sổ đúng phương pháp và đúng sự phân loại một ố chứng từ nghi vấn; Trần Thu Trang CQ47/22.02 Học Viện Tài Chính Tính trình bày 11 Luận Văn Tốt Nghiệp -Kiểm tra đối chiếu các nghiệp vụ cơ bản, số liệu tổng quát; -Kiểm tra sự vi phạm quy chế kiểm soát. 1.2.2.2.Thực hiện thủ tục phân tích Thủ tục phân tích áp dụng cho phần hành thuế GTGT bao gồm kiểm tra tính hợp lý, phân tích xu hướng và phân tích tỷ suất. Kiểm tra tính hợp lý thường bao gồm các so sánh cơ bản: -So sánh số thuế GTGT phải nộp thực tế với số thuế GTGT do doanh nghiệp lập kế hoạch, dự toán; - So sánh số thuế GTGT của doanh nghiệp phải nộp với số liệu về thuế GTGT của toàn ngành; - So sánh số thuế GTGT phải nộp của doanh nghiệp với số liệu dự kiến của kiểm toán. Phân tích xu hướng: là sự phân tích những thay đổi theo thời gian của các số dư của các khoản mục thuế GTGT được khấu trừ. phải nộp hoặc được hoàn lại. Cụ thể: - So sánh thuế GTGT được khấu trừ giữa kỳ này với kỳ trước, hoặc giữa các tháng với nhau; - So sánh số thuế GTGT phải nộp giữa kỳ này với kỳ trước. hoặc giữa các tháng với nhau. Phân tích tỷ suất: là cách thức so sánh số dư tài khoản thuế GTGT với số dư tài khoản khác giữa kỳ kế toán với nhau để tìm ra các biến động bất thường. Các tỷ suất sử dụng là: tỷ suất thuế GTGT phải nộp so với doanh thu, tỷ lệ thuế GTGT đầu vào so với các khoản chi phí tương ứng... 1.2.2.3. Thực hiện thủ tục kiểm tra chi tiết nghiệp vụ và số dư  Tiến hành chọn mẫu khoản mục thuế GTGT: Xuất phát từ những điều kiện và đòi hỏi khách quan trong việc giảm chi phí, thời gian của cuộc kiểm toán song vẫn đảm bảo chất lượng của cuộc kiểm toán, phương pháp chọn mẫu để kiểm tra chi tiết trong các cuộc kiểm toán đã Trần Thu Trang CQ47/22.02 Học Viện Tài Chính 12 Luận Văn Tốt Nghiệp thường xuyên được sử dụng. Vấn đề trung tâm của chọn mẫu kiểm toán là chọn được mẫu tiêu biểu có những đặc điểm giống với những đặc điểm của quần thể mẫu được chọn. Hai phương pháp chọn mẫu được áp dụng trong kiểm toán là chọn mẫu xác xuất và chọn mẫu phi xác xuất. Khi chọn mẫu kiểm toán thuế GTGT cần áp dụng linh hoạt hai phương pháp chọn mẫu trên cho từng trường hợp cụ thể. Phương pháp chọn mẫu thuế GTGT được chọn phụ thuộc vào số lượng các nghiệp vụ kinh tế phát sinh, sự hiểu biết về đối tượng kiểm toán cũng như trình độ của KTV, thời điểm chọn mẫu, mức giá phí cho cuộc kiểm toán và phù hợp trong mối tương quan với các phần hành kiểm toán khác…để bảo đảm tính đại diện của mẫu chọn.  Thực hiện kiểm tra chi tiết trên khoản mục thuế GTGT: * Xem xét, kiểm tra số dư đầu kỳ của thuế GTGT, KTV tiến hành: - Đối chiếu số dư cuối kỳ phản ánh trên sổ kế toán kỳ trước với số dư cuối kỳ phản ánh trên sổ sách, BCTC (Báo cáo KQKD) kỳ trước. - Đối chiếu số dư cuối kỳ phản ánh trên sổ kế toán, BCTC (Báo cáo KQKD) kỳ trước với số dư đầu kỳ phản ánh trên sổ sách, BCTC (Báo cáo KQKD) kỳ này. Trường hợp đã có số liệu quyết toán tài chính kỳ trước của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền thì phải điều chỉnh số liệu (số dư cuối kỳ trước, số dư đầu kỳ này) theo số liệu trên biên bản kiểm tra quyết toán tài chính. * Xem xét, kiểm tra thuế GTGT phải nộp Nhà nước phát sinh trong kỳ, KTV thực hiện một số công việc sau: - Lập bảng tổng hợp số phát sinh thuế GTGT phải nộp NSNN trong năm, đối chiếu với các năm trước nếu thấy có biến động đột xuất cần phải đi sâu làm rõ nguyên nhân. - Thực hiện việc tính toán khoản thuế GTGT phải nộp trong kỳ phát sinh sau đó đối chiếu với đơn vị tính toán, nếu phát hiện sai lệch thì đi sâu làm rõ nguyên nhân và thống nhất số liệu với doanh nghiệp. Trần Thu Trang CQ47/22.02 Học Viện Tài Chính 13 Luận Văn Tốt Nghiệp - Nếu có ý kiến tranh chấp giữa doanh nghiệp và cơ quan quản lý Nhà nước thì phải nghiên cứu kỹ, nắm vững các quy định của Nhà nước, ý kiến của doanh nghiệp, của cơ quan Nhà nước làm rõ đúng sai và có ý kiến tư vấn cho doanh nghiệp và cơ quan Nhà nước trực tiếp quản lý về biện pháp giải quyết. * Xem xét, kiểm tra thuế GTGT đã nộp Nhà nước trong kỳ báo cáo, KTV thực hiện một số công việc sau: - Lập bảng kê chi tiết thuế GTGT đã nộp trong kỳ báo cáo. - Thực hiện các thủ tục kiểm tra chi tiết sổ sách, chứng từ nộp tiền (ủy nhiệm chi, séc, phiếu chi tiền mặt…) - Đối chiếu việc ghi chép sổ sách kế toán với chứng từ kế toán nhằm xác định xem việc ghi chép có đầy đủ, chính xác và có chứng từ chứng minh không. - Đối chiếu số liệu giữa sổ sách kế toán, số liệu đã được kiểm tra với số liệu trên BCTC (Phần đã nộp - Báo cáo KQKD). * Xem xét, kiểm tra số còn phải nộp tại thời điểm cuối kỳ: Nếu việc kiểm toán xác định số phải nộp phát sinh trong kỳ, số đã nộp thực hiện trong kỳ đã đảm bảo được yêu cầu đúng đắn, chính xác thì công việc còn lại cần làm là chỉ kiểm tra việc tính toán cân đối giữa số dư đầu kỳ, số phát sinh trong kỳ để xác định được đúng số còn phải nộp tại thời điểm cuối kỳ tính thuế GTGT.  Đánh giá kết quả kiểm tra chi tiết khoản mục thuế GTGT: Sau khi kiểm tra chi tiết, KTV đánh giá những bằng chứng kiểm toán đã thu thập được. Những phát hiện bao gồm các sai sót không chỉ về tài khoản mà còn về chức năng hoạt động của hệ thống KSNB, hệ thống thông tin và có thể về tính khách quan của Ban Giám đốc. năng lực của đội ngũ nhân viên. Nếu sau kiểm tra xác định có chênh lệch kiểm toán, KTV phải điều tra về tính chất, nguyên nhân và cân nhắc tính trọng yếu của chênh lệch kiểm toán khoản mục thuế GTGT trên BCTC.  Xử lý chênh lệch kiểm toán thuế GTGT: Khi có chênh lệch trong kiểm toán thuế GTGT, KTV cần tiến hành: Trần Thu Trang CQ47/22.02