Tài liệu Hoàn thiện quy trình kiểm toán khoản mục doanh thu bán hàng và cung cấp dịch vụ trên báo cáo tài chính

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 1 Chuyªn ®Ò thùc tËp Môc lôc Danh môc c¸c tõ viÕt t¾t..........................................................................................................5 Danh môc s¬ ®å b¶ng biÓu.....................................................................................................6 tãm t¾t khãa luËn........................................................................................................................8 Néi dung khãa luËn..................................................................................................................30 Lêi më ®Çu....................................................................................................................................30 PhÇn I. C¬ së lÝ luËn vÒ kiÓm to¸n doanh thu b¸n hµng vµ cung cÊp dÞch vô trong kiÓm to¸n B¸o c¸o tµi chÝnh.........................................................32 1.1. §Æc ®iÓm cña Doanh thu b¸n hµng vµ cung cÊp dÞch vô ¶nh h-ëng ®Õn kiÓm to¸n doanh thu trong kiÓm to¸n B¸o c¸o tµi chÝnh .......................................32 1.1.1. Kh¸i niÖm Doanh thu b¸n hµng vµ cung cÊp dÞch vô .....................................................32 1.1.2. §iÒu kiÖn ®Ó ghi nhËn Doanh thu b¸n hµng vµ cung cÊp dÞch vô ..............................33 1.1.3. C¸c tµi kho¶n h¹ch to¸n Doanh thu b¸n hµng vµ cung cÊp dÞch vô ..........................33 1.1.4. Mét sè quy ®Þnh khi h¹ch to¸n Doanh thu b¸n hµng vµ cung cÊp dÞch vô .............34 1.1.5. Quy tr×nh ghi nhËn Doanh thu b¸n hµng vµ cung cÊp dÞch vô.....................................35 1.1.6. KiÓm so¸t néi bé ®èi víi Doanh thu b¸n hµng vµ cung cÊp dÞch vô..........................36 1.2. Rñi ro th-êng gÆp trong h¹ch to¸n vµ ghi nhËn Doanh thu b¸n hµng vµ cung cÊp dÞch vô.........................................................................................................................38 1.2.1. Mét sè tr-êng hîp gian lËn cña Doanh nghiÖp trong h¹ch to¸n Doanh thu b¸n hµng vµ cung cÊp dÞch vô......................................................................................................38 1.2.2. Sai sãt trong h¹ch to¸n Doanh thu b¸n hµng vµ cung cÊp dÞch vô........................40 1.3. KiÓm to¸n kho¶n môc Doanh thu b¸n hµng vµ cung cÊp dÞch vô trong kiÓm to¸n B¸o c¸o tµi chÝnh…............................................................................................41 1.3.1.Vai trß cña kiÓm to¸n Doanh thu b¸n hµng vµ cung cÊp dÞch vô trong kiÓm to¸n B¸o c¸o tµi chÝnh ....................................................................................................................................41 1.3.2. Môc tiªu cña kiÓm to¸n Doanh thu b¸n hµng vµ cung cÊp dÞch vô............................42 1.3.3. B»ng chøng trong kiÓm to¸n Doanh thu b¸n hµng vµ cung cÊp dÞch vô...................45 NguyÔn ThÞ Mai Linh KiÓm to¸n 45A Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 2 Chuyªn ®Ò thùc tËp 1.3.4. Quy tr×nh kiÓm to¸n Doanh thu b¸n hµng vµ cung cÊp dÞch vô...................................46 1.3.4.1. LËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n.........................................................................................................48 1.3.4.1.1 ChuÈn bÞ kÕ ho¹ch kiÓm to¸n............................................................................................48 1.3.4.1.2. Thu thËp th«ng tin c¬ së....................................................................................................51 1.3.4.1.3. Thu thËp th«ng tin vÒ nghÜa vô ph¸p lÝ cña kh¸ch hµng vµ thùc hiÖn c¸c thñ tôc ph©n tÝch..............................................................................................................................................52 1.3.4.1.4. §¸nh gi¸ tÝnh träng yÕu vµ rñi ro kiÓm to¸n..............................................................54 1.3.4.1.5. Nghiªn cøu HTKSNB cña kh¸ch hµng vµ ®¸nh gi¸ rñi ro kiÓm so¸t.................54 1.3.4.1.6. LËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n toµn diÖn vµ so¹n th¶o ch-¬ng tr×nh kiÓm to¸n....... 55 1.3.4.2. Thùc hiÖn kiÓm to¸n...............................................................................................................56 1.3.4.2.1. Thùc hiÖn thö nghiÖm kiÓm so¸t.....................................................................................56 1.3.4.2.2. Thùc hiÖn thñ tôc ph©n tÝch..............................................................................................57 1.3.4.2.3. Thùc hiÖn thñ tôc kiÓm tra chi tiÕt..................................................................................59 1.3.4.3. KÕt thóc kiÓm to¸n..................................................................................................................63 PhÇn ii. Thùc tr¹ng kiÓm to¸n kho¶n môc doanh thu b¸n hµng vµ cung cÊp dÞch vô trong kiÓm to¸n B¸o c¸o tµi chÝnh t¹i c«ng ty dÞch vô t- vÊn tµi chÝnh kÕ to¸n vµ kiÓm to¸n (AASc).....................................................................................66 2.1. Tæng quan C«ng ty AASC............................................................................................66 2.1.1. LÞch sö h×nh thµnh vµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña AASC....................................................66 2.1.2. C¸c dÞch vô cung cÊp cña AASC............................................................................................67 2.1.3. ThÞ tr-êng vµ kh¸ch hµng cña AASC...................................................................................69 2.1.4. §Æc ®iÓm vÒ tæ chøc bé m¸y qu¶n lÝ cña AASC...............................................................72 2.1.5. Kh¸i qu¸t vÒ ho¹t ®éng kiÓm to¸n cña C«ng ty.................................................................76 2.1.5.1. Quy tr×nh kiÓm to¸n chung t¹i C«ng ty AASC................................................................76 2.1.5.2. Quy tr×nh kiÓm so¸t chÊt l-îng t¹i C«ng ty AASC.......................................................79 2.2. Thùc tr¹ng kiÓm to¸n kho¶n môc Doanh thu b¸n hµng vµ cung cÊp dÞch vô trong kiÓm to¸n B¸o c¸o tµi chÝnh t¹i C«ng ty AASC.......................................81 2.2.1. Giíi thiÖu vÒ kh¸ch hµng kiÓm to¸n .....................................................................................81 NguyÔn ThÞ Mai Linh KiÓm to¸n 45A Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 3 Chuyªn ®Ò thùc tËp 2.2.2. Thùc tr¹ng kiÓm to¸n kho¶n môc Doanh thu b¸n hµng vµ cung cÊp dÞch vô trong kiÓm to¸n B¸o c¸o tµi chÝnh cña C«ng ty AASC...........................................................................82 2.2.2.1. Kh¸i qu¸t vÒ quy tr×nh kiÓm to¸n kho¶n môc Doanh thu b¸n hµng vµ cung cÊp dÞch vô t¹i C«ng ty AASC ...................................................................................................................82 2.2.2.2. LËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n..........................................................................................................83 2.2.2.2.1. KÝ kÕt hîp ®ång kiÓm to¸n. ...............................................................................................83 2.2.2.2.2. LËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n tæng thÓ.....................................................................................84 2.2.2.2.3. §¸nh gi¸ tÝnh träng yÕu vµ rñi ro trong kiÓm to¸n kho¶n môc Doanh thu b¸n hµng vµ cung cÊp dÞch vô trªn BCTC...............................................................................................86 2.2.2.2.4. Thu thËp th«ng tin vÒ hÖ thèng kÕ to¸n vµ ®¸nh gi¸ HTKSNB.............................87 2.2.2.3. Thùc hiÖn kiÓm to¸n ..............................................................................................................93 2.2.2.3.1. Thùc hiÖn thñ tôc ph©n tÝch. ............................................................................................93 2.2.2.3.2. Thùc hiÖn kiÓm tra chi tiÕt. ..............................................................................................97 2.2.2.4. KÕt thóc kiÓm to¸n ...............................................................................................................105 PhÇn III: Mét sè kiÕn nghÞ nh»m hoµn thiÖn quy tr×nh kiÓm to¸n kho¶n môc doanh thu b¸n hµng vµ cung cÊp dÞch vô t¹i C«ng ty DÞch vô t- vÊn tµi chÝnh kÕ to¸n vµ kiÓm to¸n. ...............................................................................................115 3.1. NhËn xÐt, ®¸nh gi¸ vÒ quy tr×nh kiÓm to¸n t¹i AASC...................................115 3.1.1 ¦u ®iÓm.........................................................................................................................................115 3.1.2. Mét sè h¹n chÕ trong c«ng t¸c kiÓm to¸n t¹i AASC.....................................................116 3.1.2.1 Giai ®o¹n lËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n...............................................................................116 3.1.2.1.1. Thu thËp th«ng tin c¬ së vÒ kh¸ch hµng...............................................................116 3.1.2.1.2. T×m hiÓu HTKSNB vµ ®¸nh gi¸ rñi ro kiÓm so¸t................................................117 3.1.2.2. Giai ®o¹n thùc hiÖn kiÓm to¸n...................................................................................118 3.1.2.2.1. Chän mÉu kiÓm to¸n.................................................................................................118 3.1.2.2.2. Thùc hiÖn c¸c thö nghiÖm kiÓm so¸t......................................................................118 NguyÔn ThÞ Mai Linh KiÓm to¸n 45A Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 4 Chuyªn ®Ò thùc tËp 3.1.2.2.3. Thùc hiÖn thñ tôc ph©n tÝch.....................................................................................119 3.1.2.2.4. Thñ tôc göi th- x¸c nhËn Ýt ®-îc thùc hiÖn..........................................................120 3.1.2.3. Giai ®o¹n kÕt thóc kiÓm to¸n......................................................................................120 3.1.2.3.1. Rµ so¸t l¹i hå s¬ kiÓm to¸n......................................................................................120 3.1.2.3.2. Xem xÐt c¸c sù kiÖn ph¸t sinh sau niªn ®é kÕ to¸n.............................................120 3.1.2.3.3.Thùc hiÖn c¸c bót to¸n ®iÒu chØnh....................................................................121 3.2. C¸c gi¶i ph¸p nh»m hoµn thiÖn c«ng t¸c kiÓm to¸n t¹i AASC ...............122 3.2.1. C¸c gi¶i ph¸p vÒ c«ng t¸c kiÓm to¸n nãi chung t¹i AASC.........................................122 3.3.2 C¸c gi¶i ph¸p nh»m c¶i thiÖn quy tr×nh kiÓm to¸n kho¶n môc Doanh thu b¸n hµng vµ cung cÊp dÞch vô t¹i AASC..........................................................................................................124 3.3.2.1. Giai ®o¹n lËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n...................................................................................124 3.2.2.1.1 Chó träng thu thËp th«ng tin c¬ së vÒ kh¸ch hµng...............................................124 3.2.2.1.2 VÒ §¸nh gi¸ HTKSNB vµ rñi ro kiÓm so¸t............................................................124 3.2.2.2 Giai ®o¹n thùc hiÖn kiÓm to¸n...........................................................................................126 3.2.2.2.1. Chän mÉu kiÓm to¸n.................................................................................................126 3.2.2.2.2 Thùc hiÖn thö nghiÖm kiÓm so¸t..............................................................................127 3.3.2.2.3. ¸p dông nhiÒu h¬n c¸c thñ tôc ph©n tÝch.............................................................129 3.2.2.2. Chó träng thñ tôc göi th- x¸c nhËn ..........................................................................130 3.2.2.3. Giai ®o¹n kÕt thóc kiÓm to¸n............................................................................................131 3.3.2.3.1 Quy ®Þnh vÒ viÖc rµ so¸t l¹i Hå s¬ kiÓm to¸n.......................................................131 3.3.2.3.2 T¨ng c-êng kiÓm tra c¸c sù kiÖn ph¸t sinh sau niªn ®é kÕ to¸n..................... 131 3.3.2.3.3. Thùc hiÖn c¸c bót to¸n ®iÒu chØnh...................................................................131 KÕt luËn.........................................................................................................................................132 Danh môc tµi liÖu tham kh¶o..............................................................................................133 Phô lôc.........................................................................................................................................134 NhËn xÐt cña gi¸o viªn h-íng dÉn ......................................................................140 NhËn xÐt cña ®¬n vÞ thùc tËp .................................................................................141 NguyÔn ThÞ Mai Linh KiÓm to¸n 45A Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 5 Chuyªn ®Ò thùc tËp Danh môc c¸c tõ viÕt t¾t Ban gi¸m ®èc BG§ B¸o c¸o tµi chÝnh BCTC B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n BC§KT B¸o c¸o kÕt qu¶ kinh doanh BCKQKD B¸o c¸o l-u chuyÓn tiÒn tÖ BCLCTT Doanh nghiÖp Doanh nghiÖp Nhµ N-íc Doanh thu b¸n hµng vµ cung cÊp dÞch vô Gi¸ trÞ gia t¨ng HÖ thèng kiÓm so¸t néi bé DN DNNN DTBH&CCDV GTGT HTKSNB KiÓm to¸n néi bé KTNB KiÓm to¸n viªn KTV S¶n xuÊt kinh doanh SXKD Tµi kho¶n Tµi s¶n cè ®Þnh VËt liÖu næ c«ng nghiÖp NguyÔn ThÞ Mai Linh TK TSC§ VLNCN KiÓm to¸n 45A Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 6 Chuyªn ®Ò thùc tËp Danh môc s¬ ®å b¶ng biÓu S¬ ®å 1: Quy tr×nh chung h¹ch to¸n DTBH&CCDV...................................................36 S¬ ®å 2: S¬ ®å h¹ch to¸n kho¶n môc DTBH&CCDV................................................. 47 S¬ ®å 3: Tr×nh tù kiÓm to¸n kho¶n môc DTBH&CCDV........................................... 48 S¥ §å 4: S¬ ®å tæ chøc bé m¸y qu¶n lý C«ng ty AASC............................................ 75 S¬ ®å 5: Quy tr×nh kiÓm to¸n t¹i c«ng ty AASC........................................................... 76 B¶ng 1: Thñ tôc kiÓm to¸n chi tiÕt kho¶n môc DTBH&CCDV..................................60 B¶ng 2: KÕt qu¶ kinh doanh cña c«ng ty AASC tõ n¨m 2002 ®Õn nay................... 71 B¶ng 3: B¶ng sè liÖu vÒ nh©n sù cña AASC .................................................................... 73 B¶ng 4: Møc träng yÕu víi c¸c kho¶n môc ®-îc quy ®Þnh tai AASC .................... 86 B¶ng 5: B¶ng -íc l-îng møc träng yÕu ®èi víi kho¶n môc DTBH&CCDV........ 87 B¶ng 6: B¶ng tæng hîp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n kho¶n môc DTBH&CCDV t¹i AASC.............................................................................................................................................. 89 B¶ng 7: Sæ Ch÷ T TK 3387 C«ng ty Cæ phÇn 14-9 ................................................... 103 B¶ng8: Tæng hîp c¸c sai sãt cÇn ®iÒu chØnh t¹i c«ng ty XuÊt nhËp khÈu Hl...... 107 BiÓu 1: MÉu giÊy so¸t xÐt cña AASC....................................................................................80 BiÓu 2: §¸nh gi¸ HTKSNB t¹i C«ng ty XuÊt nhËp khÈu HL ..................................... 88 BiÓu 3: Ch-¬ng tr×nh kiÓm to¸n kho¶n môc DTBH&CCDV...................................... 90 BiÓu 4: Thùc hiÖn thñ tôc ph©n tÝch t¹i C«ng ty Cæ phÇn 14-9 ................................. 94 NguyÔn ThÞ Mai Linh KiÓm to¸n 45A Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 7 Chuyªn ®Ò thùc tËp BiÓu 5: Thùc hiÖn thñ tôc ph©n tÝch T¹i C«ng ty XuÊt nhËp khÈu HL..................... 95 BiÓu 6: Thùc hiÖn tæng hîp ®èi øng t¹i C«ng ty Cæ phÇn 14-9.................................. 96 BiÓu 7: Thùc hiÖn tæng hîp ®èi øng t¹i C«ng ty XuÊt nhËp khÈu HL...................... 97 BiÓu 8: Thùc hiÖn kiÓm tra chi tiÕt t¹i C«ng ty Cæ phÇn 14-9 ................................... 99 BiÓu 9: Thùc hiÖn kiÓm tra chi tiÕt t¹i C«ng ty XuÊt nhËp khÈu HL...................... 100 BiÓu 10 :KiÓm tra viÖctr×nh bµy DTBH&CCDV t¹i C«ng ty Cæ phÇn 14-9........ 104 BiÓu 11 : TrÝch th- qu¶n lÝ cña C«ng ty Cæ phÇn 14-9 ............................................... 105 BiÓu 12: TrÝch th- qu¶n lÝ göi cho c«ng ty XuÊt nhËp khÈu HL ............................. 107 BiÓu 13: Trang kÕt luËn kiÓm to¸n cña C«ng ty Cæ phÇn 14-9 ............................... 110 BiÓu 14:Trang BiÓu 15: kÕt luËn kiÓm to¸n cña C«ng ty XuÊt nhËp khÈu HL...................... 111 BiÓu thuyÕt minh chªnh lÖch sau kiÓm to¸n................................................... 112 L-u ®å 1: L-u ®å ®¸nh gi¸ hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé.................................................125 NguyÔn ThÞ Mai Linh KiÓm to¸n 45A Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 8 Chuyªn ®Ò thùc tËp Lêi më ®Çu Sau khi ®æi míi ®Êt n-íc, yªu cÇu vÒ x©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ ®-îc §¶ng vµ Nhµ n-íc ®Æt lªn hµng ®Çu. Mäi ®-êng lèi chñ tr-¬ng lóc nµy ®Òu h-íng tíi x©y dùng mét nÒn kinh tÕ v÷ng m¹nh, tù chñ vµ ®éc lËp lµm tiÒn ®Ò ®Ó cñng cè vµ æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ. Trong ®ã, kÕ to¸n ®-îc x¸c ®Þnh lµ mét c«ng cô quan träng ®Ó qu¶n lÝ nÒn kinh tÕ, muèn cã mét hÖ thèng kÕ to¸n trong s¹ch, v÷ng m¹nh th× chóng ta ph¶i kh«ng ngõng ph¸t triÓn vµ hoµn thiÖn c«ng t¸c kiÓm to¸n. Sím nhËn thøc ®-îc ®iÒu ®ã, n¨m 1991 Bé Tµi chÝnh ®· ra quyÕt ®Þnh cho phÐp thµnh lËp c¸c c«ng ty chuyªn ho¹t ®éng trong lÜnh vùc kÕ to¸n vµ kiÓm to¸n. Ho¹t ®éng kiÓm to¸n lµ mét lo¹i h×nh kh¸ míi mÎ ë ViÖt Nam, tuy gÆp rÊt nhiÒu khã nh¨n vµ th¸ch thøc tõ nh÷ng chuyÓn ®æi cña nÒn c¬ chÕ thÞ tr-êng nh-ng kiÓm to¸n ViÖt Nam ®· ph¸t triÓn hÕt søc nhanh chãng. Trong vßng 16 n¨m qua, ViÖt Nam ®· cã trªn 150 C«ng ty KiÓm to¸n ®-îc thµnh lËp víi nhiÒu h×nh thøc së h÷u kh¸c nhau. §©y lµ thµnh tùu to lín còng lµ kÕt qu¶ tÊt yÕu cña nh÷ng nç lùc vÒ c¶i c¸ch nÒn kinh tÕ, hÖ thèng ph¸p luËt còng nh- m«i tr-êng ph¸p lÝ vÒ kiÓm to¸n cña ChÝnh phñ ViÖt Nam. C«ng ty DÞch vô T- vÊn Tµi chÝnh KÕ to¸n vµ KiÓm to¸n (AASC) lµ mét trong nh÷ng C«ng ty KiÓm to¸n ®-îc thµnh lËp ®Çu tiªn ë n-íc ta. Lµ mét doanh nghiÖp Nhµ n-íc ra ®êi tõ rÊt sím, AASC cã ®-îc nh÷ng lîi thÕ riªng trong nh÷ng n¨m ®Çu ph¸t triÓn cña m×nh. Nh-ng trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, tr-íc sù c¹nh tranh gay g¾t cña c¸c C«ng ty KiÓm to¸n n-íc ngoµi trong xu thÕ héi nhËp vµ toµn cÇu hãa, c¸c C«ng ty kiÓm to¸n trong n-íc nãi chung vµ AASC nãi riªng ®ang ®øng tr-íc rÊt nhiÒu khã kh¨n. Tuy kh«ng cßn sù hç trî ®Æc biÖt tõ Nhµ NguyÔn ThÞ Mai Linh KiÓm to¸n 45A Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 9 Chuyªn ®Ò thùc tËp n-íc, nh-ng AASC vÉn kh«ng ngõng ph¸t triÓn, nh÷ng ®ãng gãp cña c«ng ty cho nÒn kinh tÕ vµ ng©n s¸ch Nhµ n-íc ngµy cµng t¨ng. §©y chÝnh lµ lÝ do em chän AASC lµm n¬i thùc tËp vµ nghiªn cøu cho Khãa luËn tèt nghiÖp cña m×nh. Kho¶n môc Doanh thu lu«n lµ chØ tiªu ®-îc quan t©m hµng ®Çu trªn BCTC, c¸c kÕt luËn vÒ tÝnh trung thùc vµ hîp lÝ cña kho¶n môc doanh thu sÏ lµ c¬ së ®Ó ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ SXKD cña DN, ®Æc biÖt lµ ®èi víi c¸c DN SX. C¸c ho¹t ®éng kiÓm to¸n kh¸c nh- kiÓm to¸n ho¹t ®éng b¸n hµng- thu tiÒn, kiÓm to¸n chi phÝ vµ gi¸ vèn hµng b¸n,… ®Òu h-íng tíi môc tiªu cuèi cïng lµ kh¼ng ®Þnh doanh thu ®¹t ®-îc trong k× cã chÝnh x¸c vµ hîp lÝ hay kh«ng, ®©y lµ c¬ së ®Ó ra c¸c quyÕt ®Þnh qu¶n lÝ cña chñ DN vµ nh÷ng ng-êi quan t©m kh¸c. Trong kho¶n môc Doanh thu th× Doanh thu b¸n hµng vµ cung cÊp dÞch vô ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh, v× ®©y lµ doanh thu tõ ho¹t ®éng chÝnh cña DN, lµ c¬ së ®Ó ®¸nh gi¸ n¨ng lùc ho¹t ®éng, SXKD cña mçi DN. ChÝnh v× vËy, em ®· chän Quy tr×nh kiÓm to¸n kho¶n môc Doanh thu b¸n hµng vµ cung cÊp dÞch vô lµm träng t©m cho Khãa luËn tèt nghiÖp cña m×nh. Khãa luËn tèt nghiÖp cña em cã tiªu ®Ò l¯ “Hoµn thiÖn quy tr×nh kiÓm to¸n kho¶n môc Doanh thu b¸n hµng vµ cung cÊp dÞch vô trªn B¸o c¸o tµi chÝnh t¹i C«ng ty DÞch vô T- vÊn Tµi chÝnh KÕ to¸n vµ KiÓm to¸n”, néi dung gåm cã 3 phÇn: --PhÇn I: C¬ së lÝ luËn vÒ kiÓm to¸n Doanh thu b¸n hµng vµ cung cÊp dÞch vô trong kiÓm to¸n B¸o c¸o tµi chÝnh. --PhÇn II: Thùc tr¹ng kiÓm to¸n kho¶n môc Doanh thu b¸n hµng vµ cung cÊp dÞch vô trong kiÓm to¸n B¸o c¸o tµi chÝnh t¹i C«ng ty DÞch vô T- vÊn Tµi chÝnh KÕ to¸n vµ KiÓm to¸n. --PhÇn III: Mét sè kiÕn nghÞ nh»m hoµn thiÖn Quy tr×nh kiÓm to¸n kho¶n môc doanh thu b¸n hµng vµ cung cÊp dÞch vô trong kiÓm to¸n B¸o c¸o tµi chÝnh t¹i C«ng ty DÞch vô T- vÊn Tµi chÝnh KÕ to¸n vµ KiÓm to¸n. NguyÔn ThÞ Mai Linh KiÓm to¸n 45A Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 10 Chuyªn ®Ò thùc tËp PhÇn I. C¬ së lÝ luËn vÒ kiÓm to¸n doanh thu b¸n hµng cÊp dÞch vô trong kiÓm to¸n B¸o c¸o tµi chÝnh 1.1. §Æc ®iÓm cña DTBH&CCDV ¶nh h-ëng ®Õn kiÓm to¸n doanh thu trong kiÓm to¸n BCTC. 1.1.1. Kh¸i niÖm DTBH&CCDV. Qu¸ tr×nh ho¹t ®éng SXKD lµ qu¸ tr×nh kÕt hîp c¸c yÕu tè ®Çu vµo ®Ó t¹o ra nh÷ng s¶n phÈm cÇn thiÕt phôc vô cho nhu cÇu cña con ng-êi. Trong ®ã ho¹t ®éng b¸n hµng vµ ghi nhËn doanh thu cã thÓ coi lµ ho¹t ®éng cuèi cïng cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Ho¹t ®éng nµy sÏ ®em l¹i doanh thu cho DN, cã doanh thu th× DN míi cã vèn ®Ó tiÕn hµnh t¸i s¶n xuÊt më réng, t¨ng nhanh tèc ®é chu chuyÓn vèn, n©ng cao chÊt l-îng sö dông vèn. Theo tõ ®iÓn TiÕng ViÖt th×: “Doanh thu l¯ tæng thu nhËp do kinh doanh trong mét thêi k× nhÊt ®Þnh bao gåm c° vèn lÉn l±i”. Theo quan ®iÓm cña M²c th×: “Doanh thu l¯ kÕt qu° cña qu² tr×nh tiªu thô, ®ã lµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh thùc hiÖn gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ sö dông cña s¶n phÈm hµng hãa. Qua tiªu thô, s¶n phÈm chuyÓn tõ h×nh th¸i hiÖn vËt sang h×nh th¸i tiÒn tÖ vµ kÕt thóc mét vßng chu chuyÓn vèn”. Theo ChuÈn mùc KÕ to²n sè 14 “Doanh thu vµ thu nhËp kh¸c” th× “Doanh thu lµ tæng gi¸ trÞ c¸c lîi Ých kinh tÕ doanh nghiÖp thu ®-îc trong k× kÕ to¸n, ph¸t sinh tõ c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh th«ng th-êng cña doanh nghiÖp, gãp phÇn l¯m t¨ng vèn chñ së h÷u”. Trong ®ã, DTBH&CCDV: lµ toµn bé sè tiÒn thu ®-îc, hoÆc sÏ thu ®-îc tõ c¸c giao dÞch vµ nghiÖp vô ph¸t sinh doanh thu nh- b¸n s¶n phÈm, hµng hãa, cung NguyÔn ThÞ Mai Linh KiÓm to¸n 45A Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 11 Chuyªn ®Ò thùc tËp cÊp dÞch vô cho kh¸ch hµng bao gåm c¶ c¸c kho¶n thu phô vµ phÝ thu thªm ngoµi gi¸ b¸n (nÕu cã). 1.1.2. §iÒu kiÖn ®Ó ghi nhËn DTBH&CCDV. Tiªu chÝ ghi nhËn DTBH&CCDV phô thuéc vµo tõng lo¹i doanh thu cña c¸c hµng hãa, dÞch vô do DN cung cÊp: Mét lµ, Doanh thu tõ b¸n hµng: ®-îc ghi nhËn khi ®ång thêi tháa m·n 5 ®iÒu kiÖn sau: +DN ®· chuyÓn giao phÇn lín rñi ro vµ lîi Ých g¾n liÒn víi quyÒn së h÷u s¶n phÈm hoÆc hµng hãa cho ng-êi mua. +DN kh«ng cßn n¾m gi÷ quyÒn qu¶n lÝ hµng hãa nh- ng-êi së h÷u hµng hãa hoÆc quyÒn kiÓm so¸t hµng hãa. +Doanh thu ®-îc x¸c ®Þnh t-¬ng ®èi ch¾c ch¾n. +DN ®· thu ®-îc hoÆc sÏ thu ®-îc lîi Ých kinh tÕ tõ giao dÞch b¸n hµng. +X¸c ®Þnh ®-îc chi phÝ liªn quan ®Õn giao dÞch b¸n hµng. Hai lµ, Doanh thu tõ cung cÊp dÞch vô: §-îc ghi nhËn khi kÕt qu¶ giao dÞch ®ã ®-îc x¸c ®Þnh mét c¸ch ®¸ng tin cËy. Tr-êng hîp giao dÞch vÒ cung cÊp dÞch vô liªn quan ®Õn nhiÒu k× th× doanh thu ®-îc ghi nhËn trong k× theo kÕt qu¶ phÇn c«ng viÖc ®· hoµn thµnh vµo ngµy lËp B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n k× ®ã. KÕt qu¶ cña giao dÞch vµ cung cÊp dÞch vô ®-îc x¸c ®Þnh khi tháa m·n tÊt c¶ 4 ®iÒu kiÖn sau: +Doanh thu ®-îc x¸c ®Þnh t-¬ng ®èi ch¾c ch¾n. +Cã kh¶ n¨ng thu ®-îc lîi Ých kinh tÕ tõ giao dÞch cung cÊp dÞch vô ®ã. +X¸c ®Þnh ®-îc phÇn c«ng viÖc ®· hoµn thµnh vµo ngµy lËp B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n. +X¸c ®Þnh ®-îc chi phÝ ph¸t sinh cho giao dÞch vµ chi phÝ ®Ó hoµn thµnh giao dÞch cung cÊp dÞch vô ®ã. 1.1.3. C¸c tµi kho¶n sö dông trong h¹ch to¸n DTBH&CCDV §Ó thuËn lîi vµ t¹o c¬ së ph¸p lÝ cho viÖc h¹ch to¸n DTBH&CCDV, Bé Tµi ChÝnh ®· ban hµnh hÖ tèng tµi kho¶n chi tiÕt cho tõng lo¹i doanh thu vµ ph©n thµnh 2 nhãm c¬ b¶n: NguyÔn ThÞ Mai Linh KiÓm to¸n 45A Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 12 Chuyªn ®Ò thùc tËp --Nhãm tµi kho¶n ph¶n ¸nh doanh thu t¨ng trong k×: Mét lµ: DTBH&CCDV ®-îc theo dâi trªn TK 511: TK nµy cuèi k× kh«ng cã sè d- vµ ®-îc chi tiÕt thµnh 4 tµi kho¶n cÊp hai: +TK 5111: Doanh thu b¸n hµng hãa. +TK 5112: Doanh thu b¸n c¸c thµnh phÈm. +TK 5113: Doanh thu cung cÊp dÞch vô. +TK 5114: Doanh thu trî cÊp, trî gi¸. +TK 5117: Doanh thu bÊt ®éng s¶n. Hai lµ: Doanh thu b¸n hµng néi bé ®-îc theo dâi trªn TK 512: tµi kho¶n nµy dïng ®Ó ph¶n ¸nh doanh thu cña s¶n phÈm hµng hãa, dÞch vô, lao vô tiªu thô trong néi bé. Tµi kho¶n nµy kh«ng cã sè d- cuèi k× vµ ®-îc chi tiÕt thµnh 3 tµi kho¶n cÊp hai: +TK 5121: Doanh thu b¸n hµng hãa. +TK 5122: Doanh thu b¸n c¸c s¶n phÈm. +TK 5123: Doanh thu cung cÊp dÞch vô. TK 512 chØ sö dông cho c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn h¹ch to¸n phô thuéc trong mét c«ng ty hay mét tæng c«ng ty. ChØ ph¶n ¸nh vµo TK nµy sè doanh thu cña khèi l-îng s¶n phÈm hµng hãa, dÞch vô, lao vô cña c¸c thµnh viªn cung cÊp lÉn nhau. Kh«ng h¹ch to¸n vµo TK nµy c¸c kho¶n doanh thu b¸n hµng cho c¸c DN kh«ng trùc thuéc c«ng ty, tæng c«ng ty. --Nhãm TK ph¶n ¸nh c¸c kho¶n gi¶m DTBH&CCDV: C¸c TK nµy ®Òu kh«ng cã sè d- cuèi k×. Mét lµ: ChiÕt khÊu th-¬ng m¹i ®-îc theo dâi trªn TK 521. Hai lµ: Hµng b¸n bÞ tr¶ l¹i ®-îc theo dâi trªn TK 531. Ba lµ: Gi¶m gi¸ hµng b¸n ®-îc theo dâi trªn TK 532. 1.1.4. Mét sè quy ®Þnh khi h¹ch to¸n DTBH&CCDV. Khi thùc hiÖn h¹ch to¸n DTBH&CCDV, c¸c DN cÇn thùc hiÖn theo ®óng nh÷ng quy ®Þnh sau: +Doanh thu vµ chi phÝ liªn quan ®Õn cïng mét giao dÞch ph¶i ®-îc ghi nhËn ®ång thêi theo nguyªn t¾c phï hîp vµ ph¶i theo n¨m tµi chÝnh. NguyÔn ThÞ Mai Linh KiÓm to¸n 45A Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 13 Chuyªn ®Ò thùc tËp +ChØ ghi nhËn doanh thu trong k× kÕ to¸n khi tháa m·n ®ång thêi c¸c ®iÒu kiÖn ghi nhËn doanh thu b¸n hµng, doanh thu cung cÊp dÞch vô theo tõng quy ®Þnh trong ChuÈn mùc KÕ to¸n 14 “Doanh thu v¯ thu nhËp kh²c” v¯ c²c quy ®Þnh cña ChÕ ®é kÕ to¸n hiÖn hµnh. +Doanh thu ph¶i ®-îc theo dâi theo tõng lo¹i doanh thu. +Khi hµng hãa hoÆc dÞch vô ®-îc trao ®æi ®Ó lÊy hµng hãa hoÆc dÞch vô t-¬ng ®-¬ng vÒ b¶n chÊt vµ gi¸ trÞ th× viÖc trao ®æi ®ã kh«ng ®-îc coi lµ mét giao dÞch t¹o ra doanh thu vµ kh«ng ghi nhËn doanh thu. +NÕu trong k× kÕ to¸n ph¸t sinh c¸c kho¶n gi¶m trõ DTBH&CCDV th× ph¶i ®-îc h¹ch to¸n riªng biÖt. C¸c kho¶n gi¶m trõ doanh thu ®-îc tÝnh trõ vµo doanh thu ghi nhËn ban ®Çu ®Ó x¸c ®Þnh doanh thu thuÇn lµm c¨n cø x¸c ®Þnh kÕt qu¶ kinh doanh cña k× kÕ to¸n. +Cuèi k× toµn bé doanh thu thuÇn thùc hiÖn trong k× kÕ to¸n ®-îc kÕt chuyÓn vµo TK 911- X¸c ®Þnh kÕt qu¶ kinh doanh. C¸c TK nµy kh«ng cã sè dcuèi k×. 1.1.5. Quy tr×nh ghi nhËn DTBH&CCDV. Ph©n lo¹i doanh thu gióp cho viÖc x¸c ®Þnh doanh thu cña tõng lo¹i ®-îc tÝnh to¸n vµ tæng hîp mét c¸ch chÝnh x¸c. Dùa trªn môc tiªu ®ã, x¸c ®Þnh c«ng thøc tÝnh to¸n doanh thu cÇn ®-îc thùc hiÖn theo quy chuÈn nhÊt ®Þnh. Theo QuyÕt ®Þnh sè 149/2001/Q§-BTC ngµy 31/12/2001 cña Bé Tµi ChÝnh vÒ viÖc ban hµnh 4 chuÈn mùc KÕ to¸n ViÖt Nam (®ît 1), DTBH&CCDV ®-îc x¸c ®Þnh theo gi¸ trÞ hîp lÝ cña c¸c kho¶n ®· thu hoÆc sÏ thu ®-îc. +NÕu DN ¸p dông tÝnh thuÕ GTGT ph¶i nép theo ph-¬ng ph¸p khÊu trõ th× DTBH&CCDV lµ doanh thu ch-a tÝnh thuÕ GTGT vµ DN sö dông hãa ®¬n GTGT. +NÕu DN ¸p dông tÝnh thuÕ GTGT ph¶i nép theo ph-¬ng ph¸p trùc tiÕp th× DTBH&CCDV lµ doanh thu cã tÝnh thuÕ GTGT vµ DN sö dông hãa ®¬n b¸n hµng. +§èi víi nh÷ng hµng hãa, dÞch vô thuéc ®èi t-îng chÞu thuÕ TT§B hoÆc thuÕ xuÊt nhËp khÈu th× DTBH&CCDV vµ cung cÊp dÞch vô lµ tæng gi¸ thµnh to¸n (®· bao gåm thuÕ TT§B, thuÕ xuÊt nhËp khÈu). NguyÔn ThÞ Mai Linh KiÓm to¸n 45A Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 14 Chuyªn ®Ò thùc tËp ChuÈn mùc KÕ to¸n ViÖt Nam cã quy ®Þnh c¸ch thøc x¸c ®Þnh cho tõng lo¹i doanh thu theo tõng ph-¬ng ph¸p cô thÓ. Trong ®ã DTBH&CCDV lµ doanh thu chñ yÕu cña c¸c DN ho¹t ®éng SXKD, cung cÊp dÞch vô. Bªn c¹nh ®ã, DTBH&CCDV chiÕm phÇn lín trong tæng doanh thu cña DN. Do ®ã, c«ng thøc x¸c ®Þnh DTBH&CCDV ®-îc thÓ hiÖn nh- sau: Doanh thu thuÇn Doanh thu vÒ b¸n hµng vµ cung cÊp = C¸c b¸n hµng vµ cung cÊp - dÞch vô dÞch vô kho¶n gi¶m trõ Mçi DN cã thÓ ¸p dông nhiÒu ph-¬ng thøc tiªu thô kh¸c nhau: ph-¬ng thøc tiªu thô trùc tiÕp, ph-¬ng thøc chuyÓn hµng theo hîp ®ång, ph-¬ng thøc tiªu thô qua ®¹i lÝ, ph-¬ng thøc b¸n hµng tr¶ gãp…Quy tr×nh h¹ch to¸n DTBH&CCDV cã thÓ kh¸i qu¸t theo s¬ ®å d-íi ®©y. Quy tr×nh h¹ch to¸n doanh thu: S¬ ®å 1: Quy tr×nh chung h¹ch to¸n DTBH&CCDV TK 111,112,131 TK 521,531,532 TK511 ChiÕt khÊu, gi¶m gi¸, KÕt chuyÓn kháan hµng b¸n bÞ tr¶ l¹i . TK 111,112,131 DT b¸n hµng vµ cung cÊp gi¶m trõ DT dÞch vô TK 515 TK 3331 VAT ph¶i nép theo P.Ph¸p trùc tiÕp L·i thu ®-îc do b¸n hµng tr¶ gãp TK 3331 VAT ph¶i nép theo VAT ®-îc gi¶m trõ tÝnh trªn P.Ph¸p khÊu trõ Sè tiÒn gi¶m trõ doanh thu 1.1.6. KiÓm so¸t néi bé víi DTBH&CCDV. NguyÔn ThÞ Mai Linh KiÓm to¸n 45A Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 15 Chuyªn ®Ò thùc tËp HTKSNB ®èi víi DTBH&CCDV ®-îc x©y dùng bao gåm bèn yÕu tè chÝnh: M«i tr-êng kiÓm so¸t, hÖ thèng th«ng tin, c¸c thñ tôc kiÓm so¸t vµ hÖ thèng kiÓm to¸n néi bé. M«i tr-êng kiÓm so¸t: bao gåm toµn bé nh©n tè bªn trong ®¬n vÞ vµ bªn ngoµi ®¬n vÞ cã tÝnh m«i tr-êng t¸c ®éng ®Õn viÖc thiÕt kÕ, ho¹t ®éng vµ xö lÝ d÷ liÖu cña c¸c lo¹i h×nh KSNB. (1) HÖ thèng th«ng tin: HÖ thèng th«ng tin chñ yÕu lµ hÖ thèng kÕ to¸n cña DN bao gåm hÖ thèng chøng tõ kÕ to¸n, hÖ thèng sæ kÕ to¸n, hÖ thèng TK kÕ to¸n vµ hÖ thèng b¶ng Tæng hîp- C©n ®èi kÕ to¸n liªn quan ®Õn kho¶n môc DTBH&CCDV (2). KiÓm to¸n néi bé: lµ mét bé phËn ®éc lËp trong DN, thùc hiÖn kiÓm tra, ®¸nh gi¸ vÒ c«ng t¸c h¹ch to¸n kÕ to¸n DTBH&CCDV trong DN. Bé phËn KTNB nÕu ho¹t ®éng h÷u hiÖu sÏ cung cÊp ®-îc nh÷ng th«ng tin kÞp thêi, x¸c thùc vÒ chÊt l-îng cña ho¹t ®éng kiÓm so¸t DTBH&CCDV, tõ ®ã kÞp thêi ®iÒu chØnh vµ bæ sung c¸c qui chÕ kiÓm so¸t hiÖu qu¶, n©ng cao tÝnh trung thùc vµ hîp lÝ cña kho¶n môc DTBH&CCDV trªn BCTC cña DN. C¸c thñ tôc kiÓm so¸t: ®-îc c¸c nhµ qu¶n lÝ DN x©y dùng trªn ba nguyªn t¾c c¬ b¶n: nguyªn t¾c bÊt kiªm nhiÖm; nguyªn t¾c ph©n c«ng, ph©n nhiÖm râ rµng vµ chÕ ®é ñy quyÒn. C¸c thñ tôc kiÓm so¸t chñ yÕu ®-îc x©y dùng ®èi víi kho¶n môc DTBH&CCDV lµ:  Quy ®Þnh thèng nhÊt vÒ viÖc ®¸nh sè thø tù c¸c hãa ®¬n b¸n hµng.  X©y dùng vµ sö dông s¬ ®å TK phï hîp víi kho¶n môc DTBH&CCDV ë ®¬n vÞ.  Quy ®Þnh vÒ viÖc phª chuÈn ®èi víi c¸c nghiÖp vô b¸n hµng, c¸c kho¶n b¸n chÞu cho kh¸ch hµng, c¸c kho¶n gi¶m trõ DTBH&CCDV.  C¸ch li tr¸ch nhiÖm vµ ®èi chiÕu th-êng xuyªn gi÷a ng-êi phª chuÈn nghiÖp vô b¸n hµng víi nguêi ghi sæ DTBH&CCDV, gi÷a ng-êi ghi sæ doanh thu vµ ng-êi ghi sæ ph¶i thu kh¸ch hµng. NguyÔn ThÞ Mai Linh KiÓm to¸n 45A Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 16 Chuyªn ®Ò thùc tËp  Quy ®Þnh vÒ viÖc lËp chøng tõ vµ thêi gian ghi nhËn c¸c kho¶n DTBH&CCDV vµo sæ kÕ to¸n. LËp vµ c©n ®èi DTBH&CCDV theo c¸c th¸ng, ®èi chiÕu néi bé c¸c kho¶n DTBH&CCDV cña kh¸ch hµng. (1). §ång chñ biªn GS.TS NguyÔn Quang Quynh- TS. Ng« TrÝ TuÖ, “Gi²o tr×nh KiÓm to²n t¯i chÝnh”, NXB §H KTQD, H¯ Néi, 2006, tr.88. (2). §ång chñ biªn GS.TS NguyÔn Quang Quynh- TS. Ng« TrÝ TuÖ, “Gi²o tr×nh KiÓm to²n t¯i chÝnh”, NXB §H KTQD, H¯ Néi, 2006, tr.91. 1.2. Rñi ro th-êng gÆp trong h¹ch to¸n vµ ghi nhËn DTBH&CCDV 1.2.1. Mét sè tr-êng hîp gian lËn cña DN trong h¹ch to¸n DTBH&CCDV. DTBH&CCDV lµ mét kho¶n môc quan träng trªn B¸o c¸o kÕt qu¶ kinh doanh, trùc tiÕp ph¶n ¸nh kÕt qu¶ ho¹t ®éng SXKD cña DN. Do vËy c¸c DN th-êng cã xu h-íng lµm sai lÖch th«ng tin nµy theo h-íng cã lîi cho m×nh. V× vËy khi kiÓm to¸n DTBH&CCDV, KTV cÇn chó ý mét sè tr-êng hîp gian lËn cña DN nh- sau: --Dïng kÜ thËt sao chÐp ph¶n ¸nh sai nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh trªn chøng tõ ®Ó trèn lËu thuÕ hoÆc tham nhòng. DN ph¶n ¸nh sè tiÒn trªn hãa ®¬n b¸n hµng giao cho kh¸ch hµng lín h¬n so víi sè tiÒn trªn hãa ®¬n b¸n hµng cïng 1 sªri l-u ë DN, dÉn ®Õn ph¶n ¸nh sai lÖch DTBH&CCDV. Tuy ®©y lµ mét thñ thuËt rÊt cæ ®iÓn song nhiÒu DN vÉn sö dông ®Ó trèn thuÕ GTGT vµ thuÕ thu nhËp DN. --C¸c tr-êng hîp h¹ch to¸n DTBH&CCDV sai chÕ ®é nh»m môc ®Ých trèn lËu thuÕ vµ ghi gi¶m doanh thu, tõ ®ã ¶nh h-ëng ®Õn tÝnh trung thùc cña th«ng tin trªn B²o c²o t¯i chÝnh (°nh h­ëng ®Õn tÝnh “hiÖu lùc” v¯ “trän vÑn” cña DTBH&CCDV) C¸c tr-êng hîp gian lËn nµy th-êng gÆp lµ: +Tæ chøc chuyÓn nh÷ng mÆt hµng cã thuÕ suÊt cao thµnh mÆt hµng cã thuÕ suÊt thÊp. NguyÔn ThÞ Mai Linh KiÓm to¸n 45A Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 17 Chuyªn ®Ò thùc tËp +Kh«ng h¹ch to¸n doanh thu b¸n hµng c¸c tr-êng hîp hµng ®æi hµng dïng s¶n phÈm, hµng hãa tr¶ l-¬ng, th-ëng cho c«ng nh©n viªn chøc… Theo chuÈn mùc kÕ to¸n vÒ doanh thu, ph¶i h¹ch to¸n vµo doanh thu b¸n hµng c¸c kho¶n nãi trªn theo gi¸ b¸n cña mÆt hµng cïng lo¹i, cïng thêi ®iÓm. +Mét sè DN kinh doanh th-¬ng m¹i b¸n bu«n vµ b¸n lÎ, khi cã nghiÖp vô b¸n lÎ nh-ng chØ h¹ch to¸n doanh thu theo gi¸ b¸n bu«n, phÇn chªnh lÖch ®-îc ghi gi¶m chi phÝ SXKD, hoÆc ghi khèng mét kho¶n c«ng nî hoÆc ghi t¨ng thu nhËp kh¸c. +NhiÒu DN b¸n hµng theo ph-¬ng thøc tr¶ chËm nh-ng l¹i lµm thñ tôc vµ h¹ch to¸n theo ph-¬ng thøc nhËn hµng ®¹i lÝ, chØ h¹ch to¸n doanh thu theo phÇn hoa hång ®-îc h-ëng +Mét sè DN b¸n hµng kh«ng h¹ch to¸n DTBH&CCDV mµ bï trõ th¼ng vµo hµng tån kho hoÆc nî ph¶i tr¶. Nh- vËy trong qu¸ tr×nh h¹ch to¸n, DN chØ thu vµo quü tiÒn mÆt hoÆc tiÒn göi ng©n hµng sè tiÒn chªnh lÖch thu ®-îc. Sè tiÒn cßn l¹i DN ®Ó ngoµi hÖ thèng sæ kÕ to¸n ®Ó tr¶ trùc tiÕp cho ng-êi b¸n hµng (gi¸ mua). ThËm chÝ mét sè DN khi b¸n hµng chØ h¹ch to¸n gi¶m gi¸ hµng tå kho theo gi¸ vèn, sè l·i thu ®-îc sÏ ph©n chia hoµn toµn ngoµi hÖ thèng sæ kÕ to¸n. +DN thùc hiÖn kho¸n gän l« hµng, chØ thu tiÒn l·i cña c¸n bé ®i thùc hiÖn l« hµng, c¸c kho¶n doanh thu vµ kÕt qu¶ ®Òu ngoµi sæ kÕ to¸n. §©y lµ mét hiÖn t-îng gian lËn nghiªm träng, gäi l¯ “bu«n lËu trªn sæ s²ch” m¯ c²c DN th-¬ng m¹i th-êng dïng ®Ó trèn lËu thuÕ. +Mét sè DN th-¬ng m¹i ®-îc phÐp nép thuÕ GTGT trªn chªnh lÖch gi¸ mua vµ gi¸ b¸n th-êng t×m c¸ch trèn lËu thuÕ b»ng c¸ch rót kho¶n chªnh lÖch nµy. C¸ch th¸c phæ biÕn mµ c¸c DN th-êng ¸p dông lµ: *Lµm gi¶ thñ tôc mua t¹i kho ng-êi b¸n, ®-a mét sè kho¶n chi phÝ vµo gi¸ mua. *Dïng h×nh thøc kho¸n thu kÕt qu¶ (nh- ®· nãi ë trªn) nh-ng chñ ®éng ®-a gi¸ b¸n lªn s¸t thÞ tr-êng, v× thuÕ chØ thu trªn kÕt qu¶ mµ DN thu ®-îc. +Ngoµi ra, mét sè ®¬n vÞ thùc hiÖn chÕ ®é kho¸n doanh thu (giao th«ng, n«ng nghiÖp…) chØ h¹ch to¸n theo møc doanh thu kho¸n. §©y kh«ng ph¶i lµ doanh thu ®Ó tÝnh thuÕ GTGT (theo LuËt thuÕ GTGT, doanh thu ®Ó tÝnh thuÕ lµ NguyÔn ThÞ Mai Linh KiÓm to¸n 45A Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 18 Chuyªn ®Ò thùc tËp kho¶n thu ch-a trõ mét kho¶n chi phÝ nµo). Doanh thu tÝnh thuÕ sÏ ®-îc x¸c ®Þnh b»ng c¸ch lÊy doanh thu kho¸n céng víi c¸c kho¶n chi phÝ mµ ng-êi nhËn kho¸n ®· ph¶i bá ra (theo hîp ®ång, c¬ chÕ kho¸n). --C¸c tr-êng hîp sö dông sai TK hoÆc quy tr×nh h¹ch to¸n lµm sai lÖch DTBH&CCDV vµ kÕt qu¶ kinh doanh gi÷a c¸c k× kÕ to¸n (¶nh h-ëng ®Õn c¬ së dÉn liÖu “®óng k×” cña doanh thu). C¸c tr-êng hîp gian lËn nµy th-êng gÆp lµ: +DN chØ h¹ch to¸n DTBH&CCDV khi thu ®-îc tiÒn. Khi kh¸ch mua hµng theo h×nh thøc tr¶ chËm hoÆc tr¶ gãp, kÕ to¸n h¹ch to²n v¯o t¯i kho°n “Ph°i thu cña kh²ch h¯ng” theo gi² b²n, chªnh lÖch gi÷a gi² b²n v¯ gi² vèn h³ch to²n vµo tµi kho¶n 338. +Mét sè tr-êng hîp trong n¨m kiÓm to¸n, DN gÆp ®iÒu kiÖn thuËn lîi vÒ thÞ tr-êng, b¸n ®-îc nhiÒu hµng theo gi¸ cao, hoµn thµnh tèt kÕ ho¹ch nép ng©n s¸ch, c¸c DN ®· giµnh l¹i mét phÇn DTBH&CCDV (th-êng lµ c¸c l« hµng vµo cuèi n¨m) h¹ch to¸n vµo niªn ®é sau. Môc ®Ých cña DN trong tr-êng hîp nµy lµ lµm chËm viÖc nép thuÕ, dù trï cho rñi ro cña niªn ®é sau. +Thµnh phÈm, hµng hãa xuÊt b¸n nh-ng kh«ng h¹ch to¸n xuÊt kho, chØ h¹ch to¸n tiÒn b¸n hµng thu ®-îc nh-ng l¹i ghi t¨ng mét kho¶n c«ng nî khèng. C¸ch lµm nh- vËy lµm cho t×nh tr¹ng tµi chÝnh trong k× bÞ xuyªn t¹c vµ còng thiÕu nhÊt qu¸n gi÷a c¸c k× kÕ to¸n. 1.2.2. Sai sãt trong h¹ch to¸n doanh thu. Doanh thu nãi chung vµ DTBH&CCDV nãi riªng lµ kho¶n môc t-¬ng ®èi nh¹y c¶m cña tÊt c¶ c¸c DN nªn viÖc xem xÐt rñi ro ®èi víi kho¶n môc nµy lu«n ®-îc c¸c DN quan t©m. Mét lµ, DTBH&CCDV ph¶n ¸nh trªn sæ s¸ch, b¸o c¸o kÕ to¸n cao h¬n doanh thu thùc tÕ. Tr-êng hîp nµy ®-îc biÓu hiÖn cô thÓ lµ DN ®· h¹ch to¸n vµo doanh thu nh÷ng kho¶n thu ch-a ®ñ c¸c yÕu tè x¸c ®Þnh lµ doanh thu nh- quy ®Þnh hoÆc sè doanh thu ®· ph¶n ¸nh trªn sæ s¸ch, b¸o c¸o kÕ to¸n cao h¬n so víi doanh thu trªn chøng tõ kÕ to¸n. Rñi ro trong tr-êng hîp nµy cã thÓ lµ do: NguyÔn ThÞ Mai Linh KiÓm to¸n 45A Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 19 Chuyªn ®Ò thùc tËp --Ghi nhËn DTBH&CCDV khi ng-êi mua ®· øng tiÒn, DN ®· øng xuÊt hµng hoÆc cung cÊp dÞch vô nh-ng c¸c thñ tôc mua b¸n, cung cÊp dÞch vô ch-a hoµn thµnh vµ ng-êi mua ch-a chÊp nhËn thanh to¸n. --Ghi nhËn DTBH&CCDV khi ng-êi ®· øng tr-íc tiÒn cho DN nh-ng DN ch-a xuÊt hµng hoÆc ch-a cung cÊp dÞch vô cho kh¸ch hµng. --Sè liÖu ®· tÝnh to¸n vµ ghi trªn sæ sai lµm t¨ng DTBH&CCDV so víi sè liÖu ph¶n ¸nh trªn chøng tõ kÕ to¸n. --Ghi khèng DTBH&CCDV, h¹ch to¸n trïng DTBH&CCDV ... Hai lµ, DTBH&CCDV ph¶n ¸nh trªn sæ s¸ch kÕ to¸n, b¸o c¸o kÕ to¸n thÊp h¬n so víi DTBH&CCDV thùc tÕ. Tr-êng hîp nµy ®-îc biÓu hiÖn cô thÓ lµ DN ch-a h¹ch to¸n vµo doanh thu hÕt c¸c kho¶n thu ®· ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó x¸c ®Þnh lµ doanh thu nh- quy ®Þnh hoÆc sè doanh thu ®· ph¶n ¸nh trªn sæ s¸ch, b¸o c¸o kÕ to¸n thÊp h¬n so víi doanh thu trªn c¸c chøng tõ kÕ to¸n. Cã thÓ lµ do: DN ®· lµm thñ tôc b¸n hµng vµ cung cÊp dÞch vô cho kh¸ch hµng, kh¸ch hµng ®· tr¶ tiÒn hoÆc ®· thùc hiÖn c¸c thñ tôc chÊp nhËn thanh to¸n nh-ng ®¬n vÞ ch-a h¹ch to¸n hoÆc ®· h¹ch to¸n nhÇm vµo c¸c tµi kho¶n kh¸c; sè liÖu ®· tÝnh to¸n vµ ghi sæ sai lµm gi¶m doanh thu so víi sè liÖu trªn chøng tõ kÕ to¸n. ViÖc h¹ch to¸n DTBH&CCDV tån t¹i rñi ro nh- trªn cã nhiÒu nguyªn nh©n, nh-ng chñ yÕu lµ do nh©n viªn kÕ to¸n ch-a n¾m râ quy ®Þnh vÒ h¹ch to¸n DTBH&CCDV hoÆc do tr×nh ®é nghiÖp vô cña nh©n viªn kÕ to¸n, hoÆc v× mét lÝ do nµo ®ã mµ nh©n viªn kÕ to¸n h¹ch to¸n DTBH&CCDV kh«ng ®óng quy ®Þnh. 1.3. KiÓm to¸n kho¶n môc DTBH&CCDV trong kiÓm to¸n BCTC. 1.3.1. Vai trß cña kiÓm to¸n DTBH&CCDV trong kiÓm to¸n BCTC. Lµ mét bé phËn hîp thµnh cña BCTC, gi÷a B¸o c¸o KÕt qu¶ ho¹t ®éng SXKD vµ BC§KT cã mèi quan hÖ rÊt mËt thiÕt. HiÓu biÕt ®Çy ®ñ vÒ mèi quan hÖ nµy sÏ gióp cho ng-êi l·nh ®¹o kiÓm to¸n cã ®-îc sù bè trÝ s¾p xÕp c¸n bé mét c¸ch khoa häc, hîp lÝ khi lËp kÕ ho¹ch còng nh- khi thùc hiÖn kiÓm to¸n, võa ®¶m b¶o cho c«ng viÖc cña c¸c KTV trong nhãm kh«ng bÞ chång chÐo, trïng lÆp, võa ®¶m b¶o cho néi dung cña cuéc kiÓm to¸n ®-îc thùc hiÖn ®Çy ®ñ, kh«ng bÞ bá sãt. Nãi mét c¸ch kh¸c, hiÓu biÕt ®Çy ®ñ vÒ mèi liªn hÖ chÆt chÏ biÖn chøng gi÷a B¸o c¸o NguyÔn ThÞ Mai Linh KiÓm to¸n 45A Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 20 Chuyªn ®Ò thùc tËp KÕt qu¶ ho¹t ®éng SXKD vµ B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n gióp cho viÖc lËp kÕ ho¹ch vµ chØ ®¹o thùc hiÖn cuéc kiÓm to¸n ®¹t chÊt l-îng cao, võa tiÕt kiÖm ®-îc nh÷ng chi phÝ kh«ng cÇn thiÕt vÒ vËt chÊt, thêi gian lao ®éng vµ ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao nhÊt. Trong c¸c kho¶n môc trªn BCKQKD vµ BCTC, DTBH&CCDV lµ vÊn ®Ò ®-îc c¸c kiÓm to¸n viªn quan t©m hµng ®Çu trong c¸c cuéc kiÓm to¸n BCTC. Së dÜ kiÓm to¸n DTBH&CCDV cã vai trß quan träng nh- vËy lµ v× c¸c lÝ do sau: Thø nhÊt, DTBH&CCDV cã liªn quan ®Õn chu tr×nh b¸n hµng- thu tiÒn, ®Õn ho¹t ®éng chÝnh cña c¸c DN vµ do ®ã liªn quan chÆt chÏ ®Õn nhiÒu chØ tiªu träng yÕu trªn B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n vµ B¸o c¸o KÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh, cô thÓ lµ c¸c kho¶n thu tiÒn mÆt, tiÒn göi ng©n hµng, c¸c kho¶n ph¶i thu, chØ tiªu lîi nhuËn ch-a ph©n phèi, c¸c chØ tiªu vÒ thùc hiÖn nghÜa vô tµi chÝnh cña DN, c¸c chØ tiªu thuÕ vµ c¸c kho¶n ph¶i nép Nhµ N-íc… Thø hai, chØ tiªu DTBH&CCDV ph¶n ¸nh trªn B¸o c¸o KÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh lu«n g¾n bã chÆt chÏ víi c¸c chØ tiªu thu tiÒn mÆt, tiÒn göi ng©n hµng, xuÊt vËt t-, hµng hãa…§ã lµ nh÷ng yÕu tè linh ho¹t, hay biÕn ®éng vµ dÔ x¶y ra gian lËn nhÊt. Do ®ã, th«ng qua viÖc kiÓm tra chØ tiªu vÒ DTBH&CCDV cã thÓ ph¸t hiÖn ra nh÷ng sai sãt, gian lËn trong viÖc h¹ch to¸n c¸c chØ tiªu cã liªn quan ph¶n ¸nh trªn B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n vµ ng-îc l¹i, th«ng qua viÖc kiÓm tra ®èi chiÕu vµ thùc hiÖn c¸c thñ tôc kiÓm to¸n chi tiÕt c¸c chØ tiªu trªn B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n cã thÓ ph¸t hiÖn ra nh÷ng sai sãt, gian lËn vÒ DTBH&CCDV. Thø ba, DTBH&CCDV lµ c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh c¸c chØ tiªu lîi nhuËn vµ c¸c lo¹i thuÕ kh¸c nªn rÊt nh¹y c¶m víi c¸c gian lËn trong viÖc x¸c ®Þnh møc lîi nhuËn, thuÕ thu nhËp DN vµ c¸c nghÜa vô kh¸c cña DN ®èi víi Nhµ N-íc. Cho nªn, th«ng qua viÖc kiÓm tra ®èi chiÕu vµ thùc hiÖn c¸c thñ tôc kiÓm to¸n ®èi víi chi tiªu DTBH&CCDV cã thÓ ph¸t hiÖn ra nh÷ng sai sãt, gian lËn trong viÖc h¹ch to¸n vµ x¸c ®Þnh c¸c chØ tiªu ®ã. 1.3.2 Môc tiªu cña kiÓm to¸n DTBH&CCDV. Môc tiªu chung cña kiÓm to¸n tµi chÝnh lµ thu thËp b»ng chøng (x¸c minh) ®Ó ®-a ra kÕt luËn (bµy tá ý kiÕn) tr×nh bµy trªn mét b¸o c¸o kiÓm to¸n thÝch hîp. Theo chuÈn mùc KiÓm to¸n ViÖt Nam sè 200- Môc tiªu vµ nguyªn t¾c c¬ b¶n chi NguyÔn ThÞ Mai Linh KiÓm to¸n 45A