Tài liệu Hoàn thiện phương thức thanh toán quốc tế bằng tín dụng chứng từ (lc) tại ngân hàng thương mại cổ phần ngoại thương (vietcombank) việt nam

LuËn v¨n tèt nghiÖp Lêi më ®Çu Trong qu¸ tr×nh héi nhËp ph¸t triÓn gi÷a khu vùc vµ thÕ giíi. Th¬ng m¹i quèc tÕ cã vai trß ®Æc biÖt quan träng ®èi víi ViÖt Nam. Th¬ng m¹i quèc tÕ lµ mét c«ng cô quan träng nh»m tËn dông c¸c nguån lùc tõ bªn ngoµi nh: vèn, c«ng nghÖ, n¨ng lùc qu¶n lý. Th¬ng m¹i quèc tÕ gióp cho mçi níc cã c¬ héi ®Ó béc lé, tËn dông nh÷ng lîi thÕ còng nh kh¾c phôc nh÷ng nhîc ®iÓm cña m×nh. Tuy vËy Th¬ng m¹i quèc tÕ kh«ng thÓ tån t¹i ®éc lËp mµ cÇn cã sù hç trî tõ nhiÒu lÜnh vùc kh¸c trong ®ã cã c¸c dÞch vô thanh to¸n quèc tÕ. Thanh to¸n quèc tÕ lµ kh©u cuèi cïng ®Ó thùc hiÖn mét quy tr×nh ho¹t ®éÜnhuÊt nhËp khÈu trong Th¬ng m¹i quèc tÕ. C¸c ph¬ng thøc trong thanh to¸n quèc tÕ rÊt phong phó song phæ biÕn nhÊt lµ ph¬ng thøc tÝn dông chøng tõ. XuÊt ph¸t tõ tÝnh an toµn cao cña nã ®èi víi c¸c ®èi t¸c tham gia. ViÖc hoµn thiÖn vµ ph¸t triÓn c¸c nghiÖp vô thanh to¸n nãi chung vµ ph¬ng thøc tÝn dông chøng tõ nãi riªng lµ mét yªu cÇu cÊp thiÕt ®èi víi toµn ngµnh ng©n hµng. Thêi gian t×m hiÓu thùc tÕ t¹i Ng©n Hµng Ngo¹i Th¬ng cã h¹n víi mong muèn ho¹t ®éng thanh to¸n XuÊt NhËp KhÈu b»ng ph¬ng thøc tÝn dông chøng tõ ngµy cµng ®îc më réng vµ hoµn thiÖn h¬n, em ®· lùa chän ®Ò tµi “Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p nh»m hoµn thiÖn ph¬ng thøc thanh to¸n quèc tÕ b»ng tÝn dông th t¹i Ng©n Hµng Ngo¹i Th¬ng ViÖt Nam”. Ngoµi phÇn më ®Çu, kÕt luËn, danh môc tµi liÖu tham kh¶o, phô lôc môc lôc, luËn v¨n gåm 3 ch¬ng: Ch¬ng 1: Lý luËn chung vÒ thanh to¸n quèc tÕ vµ ph¬ng thøc tÝn dông chøng tõ. Ch¬ng 2: T×nh h×nh ¸p dông ph¬ng thøc tÝn dông chøng tõ t¹i Ng©n Hµng Ngo¹i Th¬ng ViÖt Nam. Ch¬ng 3: Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p hoµn thiÖn ho¹t ®éng thanh to¸n quèc tÕ b»ng tÝn dông chøng tõ t¹i Ng©n Hµng Ngo¹i Th¬ng ViÖt Nam. Do tr×nh ®é cßn h¹n chÕ nªn bµi viÕt sÏ kh«ng tr¸nh khái nh÷ng khiÕm khuyÕt vÒ mÆt néi dung vµ h×nh thøc diÔn ®¹t. Em rÊt mong ®îc sù chØ b¶o cña c¸c ThÇy, c¸c C« ®Ó bµi viÕt ®îc hoµn chØnh h¬n. 1 LuËn v¨n tèt nghiÖp Ch¬ng I: Lý luËn chung vÒ thanh to¸n quèc tÕ vµ tÝn dông chøng tõ I- Kh¸i qu¸t chung vÒ thanh to¸n quèc tÕ 1. Thanh to¸n quèc tÕ Kinh tÕ ph¸t triÓn khiÕn cho c¸c quan hÖ th¬ng m¹i ngµy cµng më réng vît ra khái ph¹m vi quèc gia vµ h×nh thµnh nªn Th¬ng m¹i quèc tÕ. Th¬ng m¹i quèc tÕ lµ sù trao ®æi mua b¸n hµng ho¸ dÞch vô gi÷a c¸c chñ thÓ thuéc c¸c quèc gia kh¸c nhau. §Ó qu¸ tr×nh trao ®æi mua b¸n ®îc hoµn thµnh ngêi mua ph¶i mua ®îc hµng vµ ngêi b¸n thu ®îc tiÒn vÒ th× cÇn cã sù tham gia cña c¸c Ng©n Hµng. V× vËy thanh to¸n quèc tÕ ra ®êi vµ c¸c Ng©n Hµng lµ trung gian thanh to¸n. Thanh to¸n quèc tÕ lµ viÖc thùc hiÖn c¸c nghÜa vô chi tr¶ tiÒn vµ nhËn tiÒn ph¸t sinh tõ c¸c quan hÖ kinh tÕ, th¬ng m¹i, tµi chÝnh, tÝn dông vµ dÞch vô phi mËu dÞch gi÷a c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ, gi÷a c¸c hµnh ®éng trong lÜnh vùc kinh tÕ ®èi ngo¹i b»ng c¸c h×nh thøc chuyÓn tiÒn hay bï trõ trªn c¸c tµi kho¶n t¹i c¸c Ng©n Hµng cã liªn quan. Thanh to¸n Quèc tÕ lµ mét trong nh÷ng thÕ m¹nh cña NHNT th«ng qua viÖc sö dông nhiÒu lo¹i ph¬ng thøc thanh to¸n kh¸c nhau nh: nhê thu, chuyÓn tiÒn, thÎ tÝn dông, tÝn dông chøng tõ trªn c¬ së ¸p dông mét hÖ thèng c«ng nghÖ hiÖn ®¹i. Sau ®©y luËn v¨n sÏ tËp trung ®i s©u lµm râ ho¹t ®éng thanh to¸n xuÊt khÈu vµ thanh to¸n nhËp khÈu b»ng ph¬ng thøc tÝn dông chøng tõ (L/C) t¹i ng©n hµng ngo¹i th¬ng viÖt nam. 2. Vai trß cña thanh to¸n quèc tÕ Xu híng toµn cÇu ho¸ ThÕ Giíi hiÖn nay dêng nh kh«ng cho phÐp bÊt kú mét quèc gia nµo ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ theo m« h×nh hoµn toµn ®ãng. Mèi quan hÖ gi÷a c¸c quèc gia ngµy cµng më réng kh«ng chØ trªn lÜnh vùc v¨n ho¸ mµ bao gåm c¶ giao lu kinh tÕ quèc tÕ. Thanh to¸n quèc tÕ lµ 1 dÞch vô quan träng cña ng©n hµng kh«ng thÓ thiÕu trong ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt nhËp khÈu. Ngêi b¸n trªn c¬ së giao hµng sÏ thu ®îc tiÒn tõ ngêi mua, ngîc l¹i trªn c¬ së nhËn hµng ngêi mua sÏ thanh to¸n tiÒn cho ngêi b¸n, ®ã chÝnh lµ ho¹t ®éng thanh to¸n quèc tÕ. Thanh to¸n quèc tÕ lµ nh©n tè ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn hiÖu qu¶ kinh doanh, phô thuéc vµo viÖc thùc hiÖn nghiªm tóc vµ ®Çy ®ñ mäi ®iÒu kho¶n thanh to¸n, giao hµng cña nhµ nhËp khÈu, xuÊt khÈu. Thanh to¸n quèc tÕ gi¶i quyÕt c¸c mèi quan hÖ hµng ho¸ thanh to¸n quèc tÕ t¹o nªn sù liªn tôc cña qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt vµ ®Èy nhanh qu¸ tr×nh l th«ng hµng ho¸ quèc tÕ. Thanh to¸n quèc tÕ ®Èy m¹nh ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i cña c¸c quèc gia. Nhê nã mµ viÖc chu chuyÓn nguån lùc: vèn, c«ng nghÖ, nh©n lùc, tµi nguyªn vµ c¶ 2 LuËn v¨n tèt nghiÖp thÞ trêng tiªu thô diÔn ra nhanh h¬n. Mét quèc gia cã uy tÝn tèt trong thanh to¸n sÏ thu hót ®îc nhiÒu ®èi t¸c h¬n so víi quèc gia cã chÊt lîng thanh to¸n thÊp. §èi víi ng©n hµng Trong Th¬ng m¹i quèc tÕ c¸c bªn tham gia kh«ng thÓ trùc tiÕp thanh to¸n mµ cÇn ph¶i cã sù hç trî cña ng©n hµng. Th«ng qua cung øng dÞch vô thanh to¸n ng©n hµng thu hót ®îc nhiÒu kh¸ch hµng, t¨ng thu nhËp qua c¸c kho¶n phÝ ®ång thêi t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña m×nh trªn th¬ng trêng. Ng©n hµng më réng ®îc ho¹t ®éng tÝn dông tµi trî xuÊt nhËp khÈu, thu hót ®îc nhiÒu nguån vèn ®Æc biÖt lµ vèn nhµ rçi cña c¸c doanh nghiÖp cã quan hÖ thanh to¸n quèc tÕ qua ng©n hµng. Thanh to¸n quèc tÕ lµm tèt gióp ng©n hµng n©ng cao ®îc uy tÝn cña m×nh trªn thÞ trêng quèc tÕ, do ®ã khai th¸c ®îc nguån vèn tµi trî cña c¸c ng©n hµng níc ngoµi vµ nguån vèn trªn thÞ trêng tµi chÝnh thÕ giíi nh»m ®¸p øng cao h¬n nhu cÇu vay vèn cña kh¸ch hµng. Thanh to¸n quèc tÕ gióp ng©n hµng ph¸t triÓn c¸c nghiÖp vô kinh doanh ngo¹i tÖ, b¶o l·nh vµ c¸c dÞch vô Ng©n Hµng quèc tÕ kh¸c. 3. C¸c ph¬ng thøc trong thanh to¸n quèc tÕ Trong bÊt kú hîp ®ång ngo¹i th¬ng nµo c¸c bªn tham gia ®Òu ph¶i tho¶ thuËn ¸p dông mét ph¬ng thøc thanh to¸n cô thÓ. Ngêi ta cã thÓ chän lùa mét trong nhiÒu ph¬ng thøc thanh to¸n kh¸c nhau ®Ó thu tiÒn vÒ hoÆc ®Ó tr¶ tiÒn. Nhng xÐt cho cïng viÖc lùa chän ph¬ng thøcnµo còng ph¶i xuÊt ph¸t tõ yªu cÇu cña ngêi b¸n lµ thu tiÒn nhanh, ®óng, ®ñ vµ tõ yªu cÇu cña ngêi mua lµ nhËp hµng ®óng, ®ñ sè lîng, chÊt lîng phï hîp vµ ®óng thêi h¹n. C¸c ng©n hµng th¬ng m¹i ViÖt Nam hiÖn nay ®ang ¸p dông chñ yÕu c¸c ph¬ng thøc thanh to¸n quèc tÕ sau: chuyÓn tiÒn, nhê thu, ghi sæ, tÝn dông chøng tõ (L/C). * Ph¬ng thøc chuyÓn tiÒn (Remittance): Lµ ph¬ng thøc thanh to¸n ®¬n gi¶n nhÊt trong ®ã kh¸ch hµng (ngêi mua) uû quyÒn cho ng©n hµng phôc vô m×nh chuyÓn mét sè tiÒn nhÊt ®Þnhh cho ngêi b¸n (ngêi hëng lîi) ë mét ®Þa ®iÓm nhÊt ®Þnh vµ trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh. ViÖc chuyÓn tiÒn xem nh ®· hoµn tÊt khi thanh to¸n hÕt sè tiÒn cho ngêi hëng lîi. Tríc thêi ®iÓm nµy sè tiÒn trong tµi ko¶n vÉn thuéc quyÒn së h÷u cña ngêi chuyÓn tiÒn vµ ngêi nay cã quyÒn huû bá lÖn chuyÓn tiÒn mµ ngêi hëng lîi kh«ng thÓ khiÕu n¹i g× víi ng©n hµng. Do vËy viÖc tr¶ tiÒn hoµn toµn phô thuéc vµo thiÖn chÝ cña ngêi mua, quyÒn lîi cña ngêi b¸n kh«ng ®îc ®¶m b¶o. Ng©n hµng chØ cã vai trß lµ trung gian cung cÊp dÞch vô chuyÓn tiÒn vµ thu phÝ dÞch vô. * Ph¬ng thøc nhê thu (Collection): Lµ ph¬ng thøc thanh to¸n theo ®ã, ngêi b¸n sau khi hoµn thµnh xong nghÜa vô giao hµng hoÆc cung øng dÞch vô th× ngêi b¸n uû th¸c cho ng©n hµng cña m×nh thu hé sè tiÒn hµng cña ngêi mua trªn c¬ së hèi phiÕu kÌm chøng tõ do ngêi b¸n lËp ra göi ng©n hµng. 3 LuËn v¨n tèt nghiÖp Ph¬ng thøc nhê thu tr¬n b»ng hèi phiÕu, ngêi xuÊt khÈu sau khi hoµn thµnh nghÜa vô giao hµng lËp chøng tõ hµng ho¸ göi trùc tiÕp cho ngêi nhËp khÈu ®Ó hä nhËn hµng vµ göi hèi phiÕu ®Õn ng©n hµng nhê thu tiÒn. Ph¬ng thøc nhê thu tr¬n kh«ng ®¶m b¶o quyÒn lîi cho ngêi xuÊt khÈu bëi v× gi÷a viÖc nhËn hµng vµ thanh to¸n cña ngêi nhËp khÈu kh«ng cã sù rµng buéc nµo, ngêi nhËp khÈu cã thÓ nhËn hµng mµ kh«ng tr¶ tiÒn hoÆc kÐo dµi thêi gian tr¶ tiÒn. Nhê thu kÌm chøng tõ lµ ph¬ng thøc thanh to¸n trong ®ã bªn b¸n uû nhiÖm cho ng©n hµng phôc vô m×nh thu hé tiÒn ë ngêi mua kh«ng chØ c¨n cø vµo hèi phiÕu mµ cßn c¨n cø vµo bé chøng tõ hµng ho¸ göi kÌm theo víi yªu cÇu lµ ng©n hµng chØ trao bé chøng tõ hµng ho¸ cho ngêi mua sau khi hä ®· thanh to¸n tiÒn (nÕu lµ ph¬ng thøc D/P – Documentary against Payment – Tr¶ tiÒn trao chøng tõ) hoÆc ký chÊp nhËn tr¶ tiÒn (nÕu lµ ph¬ng thøc D/A – Documentary against Acceptance – ChÊp nhËn tr¶ tiÒn trao chøng tõ). Ph¬ng thøc nhê thu kÌm chøng tõ ®¶m b¶o quyÒn lîi cho bªn b¸n h¬n v× ®· cã sù rµng buéc chÆt chÏ gi÷a viÖc thanh to¸n tiÒn vµ viÖc nhËn hµng cña ngêi mua. * Ph¬ng thøc ghi sæ (Open account): Lµ ph¬ng thøc thanh to¸n mµ qua ®ã bªn xuÊt khÈu khi xuÊt khÈu hµng ho¸ cung øng dÞch vô th× ghi nî cho bªn nhËp khÈu vµo mét cuèn sæ riªng cña m×nh vµ viÖc thanh to¸n c¸c kho¶n nî nµy ®îc thùc hiÖn theo ®Þnh kú (th¸ng, quý, n¨m). §©y lµ ph¬ng thøc thanh to¸n kh«ng cã sù tham gia cña ng©n hµng víi chøc n¨ng lµ ngêi më tµi kho¶n vµ thùc thi thanh to¸n. khi thùc hiÖn ph¬ng thøc nµy bªn xuÊt khÈu ®· thùc hiÖn mét tÝn dông cho bªn nhËp khÈu díi d¹ng tÝn dôgn th¬ng m¹i. Ph¬ng thøc nµy th«ng thêng chØ ¸p dông cho thanh to¸n gi÷a hai ®¬n vÞ quan hÖ thêng xuyªn vµ tin cËy lÉn nhau. * Ph¬ng thøc tÝn dông chøng tõ (Documentary letter of credit): NÕu nh hai ph¬ng thøc thanh to¸n chuyÓn tiÒn vµ nhê thu chØ cã thÓ ®îc ®¶m b¶o thùc hiÖn khi hai bªn tÝn nhiÖm, tin cËy lÉn nhau th× ph¬ng thøc tÝn dông chøng tõ cã thÓ ®¶m b¶o ngay c¶ trong trêng hîp c¸c bªn míi giao dÞch lÇn ®Çu vµ cha tin tëng lÉn nhau. QuyÒn lîi vµ tr¸ch nhiÖm cña c¸c bªn tham gia hîp ®ång mua b¸n ®îc thÓ hiÖn mét c¸ch b×nh ®¼ng. Sù tham gia cña c¸c ng©n hµng sÏ lµm cho rñi ro bÞ h¹n chÕ vµ chia ®Òu cho c¸c bªn. Ph¬ng thøc thanh to¸n tÝn dông chøng tõ ®îc ®¸nh gi¸ lµ ph¬ng thøc th«ng dông nhÊt, an toµn nhÊt trong thanh to¸n quèc tÕ. VËy ph¬ng thøc tÝn dông chøng tõ lµ g×, quy tr×nh nghiÖp vô, u nhîc ®iÓm cña nã ra lµm sao? … sÏ ® îc nghiªn cøu trong phÇn sau cña bµi luËn v¨n nµy. II- Ph¬ng thøc tÝn dông chøng tõ: 1. Quy tr×nh nghiÖp vô ph¬ng thøc tÝn dông chøng tõ: Ph¬ng thøc tÝn dông chøng tõ lµ mét sù tho¶ thuËn, trong ®ã mét ng©n hµng (ng©n hµng më th tÝn dông) theo yªu cÇu cña kh¸ch hµng (ngêi yªu cÇu më th tÝn dông) sÏ tr¶ mét sè tiÒn nhÊt ®Þnh cho mét ngêi kh¸c (ngêi hëng lîi) hoÆc chÊp 4 LuËn v¨n tèt nghiÖp nhËn hèi phiÕu do ngêi nµy ký ph¸t trong ph¹m vi sè tiÒn ghi trªn th tÝn dông khi ngêi nµy xuÊt tr×nh cho ng©n hµng mét bé chøng tõ thanh to¸n phï hîp víi nh÷ng quy ®Þnh ®Ò ra trong th tÝn dông. Theo “quy t¾c thùc hµnh thèng nhÊt vÒ tÝn dông chøng tõ” (Uniforlm Customs and Practic for Documentary Credit – UCP 500-1993) cã thÓ ®Þnh nghÜa kh¸i qu¸t th tÝn dông nh sau: Th tÝn dông lµ mét v¨n b¶n ph¸p lý trong ®ã ng©n hµng më th tÝn dông cam kÕt tr¶ tiÒn cho ngêi xuÊt khÈu nÕu ngêi xuÊt khÈu tr×nh ®îc mét bé chøng tõ thanh to¸n phï hîp víi néi dung cña th tÝn dông. Trong ph¬ng thøc tÝn dông chøng tõ c¸c bªn tham gia Ýt nhÊt ph¶i bao gåm 4 bªn: Ngêi xuÊt khÈu, Ng©n hµng th«ng b¸o (Ng©n hµng phôc vô ngêi xuÊt khÈu), Ngêi nhËp khÈu, Ng©n hµng ph¸t hµnh (Ng©n hµng phôc vô ngêi nhËp khÈu). Ngoµi ra cßn cã thÓ cã: Ng©n hµng x¸c nhËn, Ng©n hµng hoµn tr¶, Ng©n hµng chiÕt khÊu chøng tõ, Ng©n hµng tr¶ tiÒn. Ng©n hµng níc xuÊt khÈu 3 5 Bank) (Advising 3 5 2 6 9 Ng©n hµng níc nhËp khÈu (issuing Bank) 1 10 7 8 Hîp ®ång Ngêi NhËp KhÈu Ngêi XuÊt KhÈu 4 (Importer) (Exporter) (Giao hµng) S¬ ®å quy tr×nh nghiÖp vô tÝn dông chøng tõ 123. 4. 5. 6. Sau khi ngêi b¸n th«ng b¸o cho ngêi mua “Hµng s½n sµng ®Ó giao” Ngêi nhËp khÈu (Importer) xin më th tÝn dông (L/C) cho ngêi xuÊt khÈu (Exporter) qua ng©n hµng cña m×nh (hoÆc ng©n hµng kh¸c theo tho¶ thuËn) b»ng c¸ch xuÊt tr×nh ®¬n xin më L/C. Ng©n Hµng níc nhËp khÈu (Issuing Bank) më th tÝn dông (Letter of Credit) göi cho ngêi xuÊt khÈu qua ng©n hµng níc xuÊt khÈu – ng©n hµng th«ng b¸o (adv Bank) b»ng th, Telex … Ng©n Hµng níc xuÊt khÈu (Advising Bank) kiÓm tra néi dung L/C (mÉu ch÷ ký, m· kho¸ test…), thùc hiÖn th«ng b¸o L/C cho ngêi xuÊt khÈu. Ngêi xuÊt khÈu (Exporter) kiÓm tra néi dung cña L/C, nÕu chÊp nhËn th× giao hµng, nÕu kh«ng chÊp nhËn diÒu kho¶n nµo ®ã th× yªu cÇu ng©n hµng më L/C ®iÒu chØnh cho phï hîp víi hîp ®ång. Ngêi xuÊt khÈu giao hµng lËp bé chøng tõ theo yªu cÇu cña L/C göi tíi ng©n hµng cña m×nh (hoÆc c¸c ng©n hµng kh¸c nÕu L/C cho phÐp – negosiating Bank) xin thanh to¸n tiÒn hµng ®· giao. Ng©n hµng níc xuÊt khÈu kiÓm tra kü chøng tõ cña ngêi xuÊt khÈu, nÕu chøng tõ kh«ng phï hîp víi L/C th× yÒu cÇu ngêi xuÊt khÈu söa l¹i, nÕu 5 LuËn v¨n tèt nghiÖp chøng tõ hoµn toµn phï hîp víi L/C th× tiÕn hµnh göi cho ng©n hµng ph¸t hµnh kÌm th ®ßi tiÒn yªu cÇu hä tr¶ tiÒn theo sè tiÒn trªn ho¸ ®¬n. 7. Ng©n hµng më L/C (Issuing Bank) kiÓm tra l¹i chøng tõ nÕu kh«ng tõ chèi g×, th× giao chøng tõ cho ngêi nhËp khÈu ®Ó hä ®i lÊy hµng, ®ång thêi ®ßi tiÒn ngêi nhËp khÈu. 8. Ngêi nhËp khÈu tr¶ tiÒn ngêi xuÊt khÈu th«ng qua ng©n hµng cña m×nh (ng©n hµng ph¸t hµnh L/C). 9. Ng©n hµng nhËp khÈu tr¶ tiÒn ngêi xuÊt khÈu th«ng qua ng©n hµng th«ng b¸o L/C (ng©n hµng phôc vô bªn b¸n). 10.Ng©n hµng níc xuÊt khÈu tr¶ tiÒn cho ngêi xuÊt khÈu (sau khi ®· trõ c¸c kho¶n phÝ). 2. §Æc ®iÓm cña ph¬ng thøc tÝn dông chøng tõ so víi c¸c ph¬ng thøc kh¸c: - XÐt vÒ h×nh thøc: Th tÝn dông chøng tõ ®îc sö dông phæ biÕn h¬n so víi c¸c h×nh thøc th kh¸c nhê tÝnh ®a d¹ng cña nã (xem phô lôc 1) - XÐt vÒ néi dung: MÆc dï ng©n hµng chØ ®ãng vai trß lµ trung gian giao dÞch vµ thu phÝ dÞch vô nhng vÒ vai trß cña ng©n hµng lµ kh¸c nhau. NÕu nh trong ph¬ng thøc chuyÓn tiÒn, nhê thu ng©n hµng chØ lµm theo chØ thÞ cña ngêi xuÊt khÈu hoÆc ngêi nhËp khÈu th× trong ph¬ng thøc tÝn dông chøng tõ ng©n hµng cßn ®¶m nhËn viÖc kiÓm tra chøng tõ vµ ®¶m b¶o viÖc thanh to¸n cho bªn xuÊt khÈu khi hä xuÊt tr×nh bé chøng tõ phï hîp. Nh vËy th tÝn dông lµ tr¸ch nhiÖm cña ng©n hµng tiÕn hµnh tr¶ tiÒn theo lÖnh ngêi mua cho ng¬× b¸n sè tiÒn hµng ®· giao khi ngêi b¸n (ngêi xuÊt khÈu) xuÊt tr×nh ®ñ chøng tõ hîp lÖ. Trong ph¬ng thøc chuyÓn tiÒn, nhê thu, thanh to¸n ®îc hoµn tÊt khi c¶ hai bªn ngêi mua vµ ngêi b¸n tin cËy nhau, cã quen biÕt l©u dµi, cßn trong ph¬ng thøc tÝn dông chøng tõ ngay c¶ khi hai bªn míi giao dÞch lÇn ®Çu vÉn tin r»ng ®· giao hµng lµ ch¾c ch¾n cã tiÒn tr¶ vµ nhËn tiÒn 3. ¦u nhîc ®iÓm cña ph¬ng thøc tÝn dông chøng tõ: a. ¦u ®iÓm: * §èi víi ngêi xuÊt khÈu: Khi ¸p dông ph¬ng thøc tÝn dông chøng tõ ngêi xuÊt khÈu sÏ ®îc ®¶m b¶o thanh to¸n, cã nhiÒu thuËn lîi h¬n so víi c¸c ph¬ng thøc kh¸c. Ng©n hµng ph¸t hµnh sÏ ®¶m b¶o cam kÕt thanh to¸n cho ngêi xuÊt khÈu khi ngêi xuÊt khÈu tr×nh bé chøng tõ hoµn h¶o ngay c¶ khi ngêi nhËp khÈu mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n (trõ trêng hîp hiÕm khi x¶y ra lµ ng©n hµng ph¸t hµnh L/C gÆp rñi ro nh chiÕn tranh, ®éng ®Êt, ph¸ s¶n… kh«ng thÓ thanh to¸n ®îc). Ngoµi ra viÖc ngêi xuÊt khÈu cÇn tiÒn ®Ó chuÈn bÞ viÖc s¶n xuÊt kinh doanh cã thÓ ®Õn ng©n hµng xin chiÕt khÊu thanh to¸n ngay sau khi giao hµng. 6 LuËn v¨n tèt nghiÖp Ngêi xuÊt khÈu sÏ thu ®îc mét lîng ngo¹i tÖ khi xuÊt khÈu hµng ho¸ sang níc kh¸c, tr¸nh ®îc rñi ro do sù qu¶n chÕ ngo¹i hèi cña níc nhËp khÈu v× khi më th tÝn dông ngêi nhËp khÈu buéc ph¶i cã giÊy phÐp chuyÓn ngo¹i tÖ cña c¬ quan qu¶n lý ngo¹i h«Ý ë níc m×nh. * §èi víi ngêi nhËp khÈu: Khi ph¬ng thøc tÝn dông chøng tõ ®¶m b¶o an toµn cho nhµ xuÊt khÈu trong kh©u thanh to¸n th× sÏ cã nhiÒu nhµ xuÊt khÈu tham gia vµo viÖc cung cÊp hµng ho¸, do ®ã mµ nhµ nhËp khÈu sÏ kh«ng ph¶i mÊt nhiÒu thêi gian, chi phÝ cho viÖc t×m ®èi t¸c vµ chÊt lîng vµ sè lîng cña hµng ho¸ sÏ ®¶m b¶o v× rµng buéc bëi nh÷ng ®iÒu kho¶n néi dung quy ®Þnh trong bé chøng tõ. Nhê cã sù tham gia cña ng©n hµng, nhµ xuÊt khÈu sÏ gi¶m bët ®îc rñi ro khi tham gia quan hÖ víi ®èi t¸c. Ng©n hµng sÏ ®¶m nhËn viÖc kiÓm tra chøng tõ vµ nhµ nhËp khÈu chØ chÞu tr¸ch nhiÖm thanh to¸n khi bé chøng tõ ®îc coi lµ phï hîp. * §èi víi c¸c Ng©n Hµng: Ng©n hµng tham gia ®ãng vai trß lµ ngêi cung cÊp dÞch vô thanh to¸n nªn sÏ kh«ng bÞ rµng buéc bëi nh÷ng ®iÒu kho¶n trong néi dung cña hîp ®ång vµ t×nh tr¹ng hµng ho¸ gi÷a hai bªn. Sau khi kÕt luËn vÒ tÝnh ch©n thùc bÒ ngoµi cña bé chøng tõ quy ®Þnh trong bé chøng tõ : tªn hµng, ngµy giao hµng, sè tiÒn, thêi h¹n hÕt hiÖu lùc L/C, tªn Ngêi xuÊt khÈu, Ngêi nhËp khÈu, Ng©n hµng th«ng b¸o, Ng©n hµng ph¸t hµnh… Ng©n hµng sÏ thanh to¸n cho ng êi xuÊt khÈu vµ ®ßi tiÒn ngêi nhËp khÈu. Tham gia vµo ph¬ng thøc tÝn dông chøng tõ ng©n hµng sÏ cã c¬ héi t¹o lËp vµ cñng cè ®Þa vÞ cña m×nh ®èi víi c¸c ng©n hµng níc ngoµi tõ ®ã ph¸t triÓn c¸c m¹ng líi chi nh¸nh cña m×nh trªn toµn thÕ giíi. §iÒu nµy sÏ gióp cho ng©n hµng ®a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i s¶n phÈm, n©ng cao chÊt lîng dÞch vô, häc hái trao ®æi kinh nghiÖm víi c¸c níc tõ ®ã thu hót ®îc nhiÒu kh¸ch hµng. b. Nhîc ®iÓm: BÊt cø viÖc ¸p dông mét ph¬ng thøc thanh to¸n nµo còng kh«ng tr¸nh khái nh÷ng víng m¾c trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn nghiÖp vô vµ ph¬ng thøc tÝn dông chøng tõ còng kh«ng n»m ngoµi ®iÌu ®ã vµ ¶nh hëng rÊt lín tíi uy; tÝn cña kh¸ch hµng, tíi ngêi xuÊt khÈu vµ tíi ngêi nhËp khÈu. Nh vÒ kÜ thuËt nghiÖp vô cña c¸c ng©n hµng cßn h¹n chÕ nÕu x¶y ra sai sãt trong kh©u kiÓm tra L/C sÏ dÉn tíi chËm trÔ hay kh«ng thanh to¸n tiÒn cña nhµ nhËp khÈu qua ng©n hµng vµ g©y hËu qu¶ ®Õn ngêi xuÊt khÈu. Do sù chËm trÔ trong viÖc giao hµng hay tr× ho·n thanh to¸n tiÒn hµng cña ngêi nhËp khÈu víi mäi lÝ do th× sÏ ¶nh hëng ®Õn uy tÝn cña ng©n hµng trong viÖc hoµn thµnh thanh to¸n cho ®èi t¸c. Rñi ro trong thanh to¸n quèc tÕ b»ng L/C lµm cho ngêi xuÊt khÈu kh«ng gÆp thuËn lîi v× sù biÕn ®éng vÒ tû gi¸ gi÷a ®ång tiÒn thanh to¸n víi ®ång néi tÖ do thÞ trêng tiÒn tÖ quèc tÕ biÕn ®éng. NÕu trong thanh to¸n ®ång ngo¹i tÖ lªn gi¸ th× nhµ xuÊt khÈu sÏ cã lîi (gi¸ trÞ ngo¹i tÖ t¨ng, ngêi xuÊt khÈu sÏ thu ®îc lîi nhuËn cao h¬n trong viÖc quy ®æi sang néi tÖ) vµ ngîc l¹i nÕu ®ång ngo¹i tÖ 7 LuËn v¨n tèt nghiÖp gi¶m gi¸ th× nhµ xuÊt khÈu sÏ bÊt lîi. Bªn c¹nh ®ã nÕu nhµ xuÊt khÈu kinh doanh b»ng vèn ®i vay cña ng©n hµng th× sÏ ph¶i tr¶ suÊt ®i vay vµ ®iÒu ®ã còng phô thuéc vµo tû gi¸. Ngoµi ra nh÷ng yÕu kÐm trong viÖc n¾m b¾t th«ng tin còng g©y trë ng¹i rÊt lín trong viÖc xö lý, liªn l¹c th«ng b¸o cho ®èi t¸c tõ phÝa ng©n hµng L/C muèn ®îc ®¶m b¶o xö lý nhanh ®Çy ®ñ th× ®ßi hái trung t©m thanh to¸n, v¨n th ph¶i n¾m th«ng tin kÞp thêi, c«ng nghÖ ph¶i ®îc hiÖn ®¹i ho¸ theo kÞp víi c«ng nghÖ cña hÖ thèng ng©n hµng thÕ giíi nhê ®ã mµ viÖc xö lý th«ng tin, trao ®æi víi ®èi t¸c míi diÔn ra dÔ dµng nhanh nhÑn. Nhng hiÖn nay c«ng nghÖ th«ng tin cËp nhËp cña ng©n hµng ViÖt Nam thêng xuyªn chËm h¬n so víi c¸c níc (®Æc biÖt so víi c¸c níc tiªn tiÕn) nªn viÖc ®ßi tiÒn ng©n hµng níc ngoµi thêng lµ chËm, g©y ra bÊt lîi cho ngêi s¶n xuÊt trong níc. §ã lµ mét sè bÊt lîi trong ph¬ng thøc L/C. Ch¬ng II: Thùc tr¹ng ¸p dông ph¬ng thøc tÝn dông chøng tõ t¹i ng©n hµng ngo¹i th¬ng viÖt nam (Vcb) I- Vµi nÐt kh¸i qu¸t vÒ Ng©n hµng ngo¹i th¬ng 1. Hoµn c¶nh ra ®êi: Ng©n hµng ngo¹i th¬ng ViÖt nam ®îc thµnh lËp theo nghÞ ®Þnh 115 C/P ngµy 30/12/1962 cña Héi §ång ChÝnh Phñ vµ chÝnh thøc thµnh lËp ngµy 1/4/1963 tiÒn th©n lµ côc qu¶n lý ngo¹i hèi cña ng©n hµng quèc gia viÖt nam. NHNT lµ ng©n hµng th¬ng m¹i phôc vô ®èi ngo¹i l©u ®êi nhÊt viÖt nam lu«n ®îc biÕt ®Õn nh lµ mét ng©n hµng cã uy tÝn trong c¸c lÜnh vùc tµi trî, thanh to¸n xuÊt nhËp khÈu, kinh doanh ngo¹i hèi, b¶o l·nh ng©n hµng vµ c¸c dÞch vô tµi chÝnh, ng©n hµng quèc tÕ, kÓ c¶ nghiÖp vô thÎ tÝn dông visa, Mastercard. HiÖn nay NHNT ®· ph¸t triÓn thµnh mét hÖ thèng réng kh¾p cã trô së giao dÞch chÝnh ®Æt t¹i 198 TrÇn Quang Kh¶i- Hµ Néi vµ 23 chi nh¸nh trªn c¶ níc. Ngoµi ra cãn cã quan hÖ víi h¬n 1200 ng©n hµng ë 85 níc trªn thÕ giíi. Cã ®¬n vÞ liªn doanh víi Hµn Quèc, NhËt B¶n, Singapore, cã v¨n phßng ®¹i diÖn t¹i Nga, Ph¸p, Singapore vµ mét c«ng ty tµi chÝnh t¹i Hång K«ng. NHNT ®îc Nhµ Níc xÕp h¹ng lµ mét trong 23 doanh nghiÖp ®Æc biÖt, lµ thµnh viªn HiÖp héi ng©n hµng ViÖt nam, thµnh viªn HiÖp héi ng©n hµng Ch©u ¸. 8 LuËn v¨n tèt nghiÖp II- T×nh h×nh ho¹t ®éng thanh to¸n xuÊt nhËp khÈu b»ng tÝn dông chøng tõ t¹i NHNT 1. Ho¹t ®éng thanh to¸n xuÊt khÈu a. Quy tr×nh nghiÖp vô cô thÓ: Trong quy tr×nh nghiÖp vô thanh to¸n xuÊt khÈu b»ng ph¬ng thøc tÝn dông chøng tõ NHNT ®ãng vai trß lµ ng©n hµng th«ng b¸o phôc vô cho ngêi xuÊt khÈu ®¶m nhËn nhiÖm vô:  NhËn L/C tõ ng©n hµng ph¸t hµnh, th«ng b¸o L/C cho ngêi xuÊt khÈu, söa ®æi L/C.  KiÓm tra chøng tõ.  §ßi tiÒn ng©n hµng níc ngoµi  Tr¶ tiÒn cho ngêi xuÊt khÈu Mäi nghiÖp vô liªn quan ®Õn tiÕp nhËn L/C tõ níc ngoµI ®Õn, nhËn tin ®Õn, truyÒn tin ®i… cña phßng thanh to¸n xuÊt ®Òu ® îc thùc hiÖn th«ng qua m¹ng th«ng tin ®iÖn tö ®îc kÕt nèi trong hÖ thèng ng©n hµng. NghiÖp vô thanh to¸n xuÊt khÈu ®îc tãm t¾t theo s¬ ®å sau: S¬ ®å 1.1 (1) (4) Phßng T.To¸n XuÊt Thanh to¸n viªn (7) (7) (6) (5) (8) Ng©n hµng ph¸t hµnh (3) (2) Ngêi Hëng lîi * NhËn L/C, th«ng b¸o L/C, söa ®æi L/C Bíc 1: Sau khi ng©n hµng më L/C (ng©n hµng ph¸t hµnh) theo lÖnh cña ngêi nhËp khÈu chuyÓn L/C sang VCB (ng©n hµng th«ng b¸o) t¹i phßng v¨n th(nÕu L/C díi d¹ng th) hoÆc t¹i trung t©m thanh to¸n (nÕu L/C díi d¹ng telex, Swift(®iÖn). Qua phßng v¨n th hoÆc trung t©m thanh to¸n L/C sÏ ®îc chuyÓn tíi phßng thanh to¸n xuÊt. Phßng thanh to¸n xuÊt(cô thÓ kiÓm so¸t viªn, trëng/phã phßng) sÏ chuyÓn L/C ®Õn tõng thanh to¸n viªn theo nh÷ng bé phËn c«ng viÖc mµ hä ®îc ®¶m nhiÖm. NÕu ng©n hµng th«ng b¸o tõ chèi th«ng b¸o L/C ®ã th× ph¶I th«ng b¸o ngay cho ng©n hµng ph¸t hµnh. Bíc 2: Thanh to¸n viªn nhËn ®uîc L/C sÏ kiÓm tra tÝnh ch©n thùc cña L/C ®îc thÓ hiÖn qua ch÷ ký, m· test xem cã ®óng cha, nÕu thÊy ®óng sÏ lËp bé hå s¬, ghi vµo sæ theo dâi thanh to¸n, ®a sè liÖu vµo m¸y tÝnh nh sè liÖu L/C, ngêi tr¶ tiÒn, ng©n hµng më L/C, sè tiÒn, thêi h¹n giao hµng…vµ th«ng b¸o L/C ®Õn cho ngêi hëng lîi(nhµ xuÊt khÈu) cã ®Ýnh kÌm th më L/C. 9 LuËn v¨n tèt nghiÖp Trêng hîp nhËn ®îc ®iÖn th«ng b¸o söa ®æi L/C th× VCB ph¶i cã tr¸ch nhiÖm th«ng b¸o ngay cho ngêi xuÊt khÈu. Tuy nhiªn VCB sÏ kh«ng th«ng b¸o söa ®æi L/C nÕu VCB kh«ng ph¶I lµ ng©n hµng th«ng b¸o gèc. Trêng hîp ng©n hµng më L/C yªu cÇu VCB x¸c nhËn L/C th× tuú tõng trêng hîp cô thÓ ®Ó tr×nh gi¸m ®èc xem xÐt cã nªn chÊp nhËn hay kh«ng?. NÕu kh«ng ®ång ý thanh to¸n viªn ph¶i th«ng b¸o ngay cho ng©n hµng ph¸t hµnh vµ lËp th«ng b¸o kh«ng kÌm x¸c nhËn theo mÉu göi kh¸ch hµng. NÕu ®ång ý thanh to¸n viªn sÏ lËp th«ng b¸o bæ xung viÖc x¸c nhËn cho ngêi xuÊt khÈu. Khi lËp th«ng b¸o L/C hoÆc söa ®æi L/C, thanh to¸n viªn ®ång thêi lËp phiÕu thu phÝ(theo quy ®Þnh) phÝ th«ng b¸o L/C (22 USD), phÝ söa ®æi L/C (11 USD), phÝ x¸c nhËn th× tuú theo tû lÖ % sè tiÒn cña L/C ®ã do VCB quy ®Þnh. Trêng hîp VCB tõ chèi th«ng b¸o L/C th× còng ph¶I th«ng b¸o ngay cho ng©n hµng më L/C biÕt Th th«ng b¸o L/C, söa ®æi L/C (xem phô lôc 2-3) * TiÕp nhËn, kiÓm tra chøng tõ vµ ®ßi tiÒn Bíc 3: Ngêi hëng lîi (nhµ xuÊt khÈu) khi ®· nhËn ®îc L/C tøc lµ L/C ®· ®¶m b¶o vÒ gi¸ trÞ ph¸p lý sÏ giao hµng ®ång thêi lËp bé chøng tõ cïng th ®ßi tiÒn theo yªu cÇu cña L/C göi tíi thanh to¸n viªn cña VCB ®Ó nhê ®ßi tiÒn hé. Trong bé chøng tõ gåm cã: th yªu cÇu thanh to¸n hµng ho¸ xuÊt khÈu theo ph¬ng thøc tÝn dông chøng tõ, ho¸ ®¬n th¬ng m¹i, chøng tõ vËn t¶i, b¶ng kª chi tiÕt hµng ho¸ vµ c¸c lo¹i giÊy tê hµng ho¸ kh¸c theo néi dung quy ®Þnh trong hîp ®ång (xem phô lôc 4) Bíc 4: Khi nhËn ®îc bé chøng tõ thanh to¸n viªn sÏ kiÓm tra tÝnh ch©n thùc bÒ ngoµi cña chøng tõ, sau ®ã ®èi chiÕu kiÓm tra chi tiÕt tõng lo¹i chøng tõ xem cã phï hîp víi néi dung quy ®Þnh trong L/C hay kh«ng, gi÷a chóng cã m©u thuÉn g× kh«ng. Khi kiÓm tra chøng tõ thanh to¸n viªn ph¶i ghi ý kiÕn cña m×nh trªn phiÕu kiÓm tra chøng tõ (phô lôc 5) nÕu thÊy phï hîp. Sau ®ã thanh to¸n viªn sÏ göi phiÕu kiÓm tra chøng tõ ®Õn kiÓm so¸t viªn phô tr¸ch phßng cña m×nh ®Ó xin ý kiÕn, ch÷ ký. Bíc 5: Phßng thanh to¸n xuÊt sÏ kiÓm tra bé chøng tõ tríc khi göi ®i. NÕu bé chøng tõ phï hîp th× sÏ tiÕn hµnh göi cho ng©n hµng ph¸t hµnh ®Ó ®ßi tiÒn(phô lôc 6). ViÖc ®ßi tiÒn cã thÓ ®îc thùc hiÖn b»ng th hoÆc b»ng ®iÖn. NÕu sö dông b»ng ®iÖn th× ¸p dông m¹ng Swift theo mÉu ®iÖn thÝch hîp MT 754 hoÆc MT 742. Trêng hîp bé chøng tõ cã lçi phßng TTX ph¶i th«ng b¸o ngay cho ngêi xuÊt khÈu biÕt ®Ó kÞp thêi söa ch÷a vÝ dô nh lçi chÝnh t¶, thiÕu tõ… NÕu ngêi xuÊt khÈu kh«ng ®ång ý víi nh÷ng ý kiÕn vÒ viÖc söa lçi cña ng©n hµng trªn th× thanh to¸n viªn ph¶i yªu cÇu ngêi xuÊt khÈu x¸c nhËn vµ cã ký b¶o lu vµ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ nh÷ng lçi ®ã nÕu ng©n hµng níc ngoµi tõ chèi thanh to¸n. §èi víi nh÷ng lçi kh«ng thÓ söa ch÷a ®îc th× trªn th hoÆc ®iÖn ®ßi tiÒn ph¶I nãi râ nh÷ng lçi ®ã ®Ó ng©n hµng ph¸t hµnh xem xÐt tr¶ tiÒn. Thanh to¸n viªn ph¶I cã tr¸ch nhiÖm theo dâi viÖc tr¶ tiÒn cña ng©n hµng níc ngoµi(ng©n hµng ph¸t 10 LuËn v¨n tèt nghiÖp hµnh). §èi víi L/C tr¶ ngay lµ 7 ngµy kÓ tõ ngµy ®iÖn ®ßi tiÒn, 10 ngµy kÓ tõ ngµy ®ßi tiÒn b»ng th, göi chøng tõ chuyÓn ph¸t nhanh, 15 ngµy kÓ tõ ngµy ®ßi tiÒn b»ng th chøng tõ ®¶m b¶o, nÕu kh«ng nhËn ®îc giÊy b¸o cã cña ng©n hµng níc ngoµI th× thanh to¸n viªn ph¶i ®iÖn nh¾c ng©n hµng ph¸t hµnh. §èi víi L/C tr¶ chËm tríc ngµy ®Õn h¹n 3 ngµy lµm viÖc, thanh to¸n viªn ph¶I nh¾c ng©n hµng níc ngoµi thanh to¸n ®óng h¹n. Khi ®Õn h¹n mµ ng©n hµng níc ngoµi vÉn cha thanh to¸n th× thanh to¸n viªn tiÕp tôc ®iÖn nh¾c ng©n hµng níc ngoµI thùc hiÖn nghÜa vô cña m×nh. Bíc 6: Ng©n hµng ph¸t hµnh(níc ngoµi) khi nhËn ®îc ®iÖn ®ßi tiÒn tõ ng©n hµng ®ßi tiÒn cïng bé chøng tõ sÏ cã nghÜa vô kiÓm tra l¹i bé chøng tõ nÕu thÊy bé chøng tõ phï hîp theo ®óng yªu cÇu trong L/C th× ng©n hµng níc ngoµi sÏ lËp ®iÖn b¸o tr¶ tiÒn ®Õn VCB vµ chuyÓn vµo phßng xuÊt qua hÖ thèng truyÒn tõ phßng v¨n th hoÆc trung t©m thanh to¸n. Trêng hîp ng©n hµng ph¸t hµnh kh«ng ph¶i lµ ng©n hµng tr¶ tiÒn th× VCB ph¶i lËp ®iÖn ®ßi tiÒn ng©n hµng hoµn tr¶(theo phô lôc 7). Bíc 7: Phßng thanh to¸n xuÊt sÏ chuyÓn ®iÖn ®Õn thanh to¸n viªn ®Ó thanh to¸n viªn lËp b¸o cã ®Ó tr¶ tiÒn cho ngêi b¸n ghi nî ng©n hµng níc ngoµi + Trong trêng hîp chiÕt khÊu (phô lôc 8) - ChiÕt khÊu miÔn truy ®ßi lµ viÖc VCB mua ®øt bé chøng tõ thanh to¸n vµ chÞu mäi rñi ro trong viÖc ®ßi tiÒn ngêi nhËp khÈu níc ngoµi ®©y lµ h×nh thøc thanh to¸n Ýt ®îc sö dông v× kh¶ n¨ng chÞu rñi ro vµ thiÖt h¹i do phÝa níc ngoµI kh«ng thanh to¸n lµ rÊt lín. - ChiÕt khÊu truy ®ßi lµ viÖc ng©n hµng chiÕt khÊu chøng tõ nhng nÕu níc ngoµi tõ chèi thanh to¸n th× ng©n hµng cã thÓ truy ®ßi ngêi xuÊt khÈu. §©y thùc chÊt lµ nghiÖp vô øng tríc tiÒn hµng hay cho vay thÕ chÊp L/C chø cha ph¶i lµ nghiÖp vô mua ®øt b¸n ®o¹n. Bëi v× trong trêng hîp ng©n hµng chiÕt khÊu 98% trÞ gi¸ bé chøng tõ khi ng©n hµng níc ngoµi tr¶ tiÒn th× VCB sÏ tr¶ l¹i 2% cßn l¹i sau khi ®· thu l·i vµ phÝ liªn quan. NÕu ng©n hµng níc ngoµI kh«ng thanh to¸n ®îc th× VCB sÏ ®ßi l¹i sè tiÒn ®· chiÕt khÊu, nÕu lóc nµy ngêi xuÊt khÈu kh«ng thÓ thanh to¸n ®îc th× VCB sÏ tù ®éng ghi nî vµo tµi kho¶n kh¸ch hµng(tµI kho¶n cña ngêi xuÊt khÈu) vµ trªn tµi kho¶n cña kh¸ch hµng kh«ng cã tiÒn th× trong vßng 7 ngµy lµm viÖc ng©n hµng sÏ chuyÓn thµnh nî qu¸ h¹n vµ xö lý nh víi trêng hîp cho vay qu¸ h¹n. HiÖn nay nÕu ph¶i thùc hiÖn h×nh thøc chiÕt khÊu chøng tõ th× VCB thêng ¸p dông h×nh thøc chiÕt khÊu truy ®ßi. Bíc 8: Thanh to¸n viªn sÏ th«ng b¸o tr¶ tiÒn cho ngêi hëng lîi b»ng c¸ch ghi cã sè tiÒn theo nh trong L/C vµo tµI kho¶n cña ngêi hëng lîi t¹i ng©n hµng m×nh. b. T×nh h×nh ho¹t ®éng thanh to¸n xuÊt khÈu hµng ho¸ dÞch vô tai VCB - T×nh h×nh thÞ phÇn thanh to¸n xuÊt khÈu qua VCB 11 LuËn v¨n tèt nghiÖp VCB lµ ng©n hµng chuyªn phôc vô trong lÜnh vùc ®èi ngo¹i nªn ®îc rÊt nhiÒu kh¸ch hµng tin tëng. Tû träng thanh to¸n xuÊt khÈu qua VCB kh¸ lín so víi tæng kim ng¹ch thanh to¸n xuÊt khÈu cña c¶ níc. B¶ng sau ph¶n ¸nh tû träng thanh to¸n xuÊt khÈu qua VCB trong mét vµI n¨m gÇn ®©y: B¶ng 1. Doanh sè vµ tû träng thanh to¸n xuÊt khÈu qua VCB §¬n vÞ: TriÖu USD Thanh to¸n xuÊt khÈu qua VCB N¨m Doanh sè Tû träng 1998 2533 27 1999 3263 28.3 2000 4163 29.1 2001 5150 31.5 (Nguån: B¸o c¸o thanh to¸n quèc tÕ cña VCB) Qua b¶ng trªn ta thÊy doanh sè xuÊt khÈu qua VCB t¨ng dÇn qua c¸c n¨m tõ 2533 triÖu USD n¨m 1998 lªn 5150 triÖu USD n¨m 2001 lµm cho thÞ phÇn thanh to¸n trong tæng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu cña c¶ níc t¨ng tõ 27%(1998) lªn tíi 31.5% n¨m 2001. Nguyªn nh©n n¨m 1998 doanh sè xuÊt khÈu qua VCB chØ ®¹t tíi 2533 triÖu USD lµ do VCB ph¶i ®èi phã víi hµng lo¹t khã kh¨n nh: cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ khu vùc Ch©u ¸ lµm ph¸ s¶n nhiÒu c«ng ty, nhiÒu doanh nghiÖp ë c¸c níc trong khu vùc lµm cho ho¹t ®éng th¬ng m¹i quèc tÕ ë níc ta bÞ ¶nh hëng, bªn c¹nh ®ã lµ do mét sè c¸n bé VCB cã liªn quan ®Õn mét vµi vô ¸n kinh tÕ næi cém lµm h¹ thÊp uy tÝn cña VCB trªn thÞ trêng. Víi sù nç lùc lín cña m×nh, ®Ó kh¾c phôc nh÷ng khã kh¨n, lÊy l¹i uy tÝn VCB ®· thu ®îc kÕt qu¶ kh¶ quan tû träng thanh to¸n xuÊt khÈu ®¹t 28.3% n¨m 1999 t¨ng 29.1% n¨m 2000 vµ t¨ng 31.5% n¨m 2001. Cã ®îc kÕt qu¶ nµy lµ nhê VCB ®· n©ng cao chÊt lîng phôc vô kh¸ch hµng. Víi ph¬ng ch©m ho¹t ®éng tÊt c¶ v× kh¸ch hµng cïng víi sù ®æi míi vÒ kü thuËt c«ng nghÖ VCB ®· t¹o ®îc lßng tin cña nhiÒu b¹n hµng vµ thu hót ngµy cµng nhiÒu kh¸ch hµng. Tû träng vµ doanh sè sö dông ph¬ng thøc tÝn dông chøng tõ VCB chñ yÕu ¸p dông 3 ph¬ng thøc thanh to¸n c¬ b¶n lµ: chuyÓn tiÒn, nhê thu, tÝn dông chøng tõ trong ®ã ph¬ng thøc tÝn dông chøng tõ ®îc ¸p dông phæ biÕn h¬n c¶, thÓ hiÖn th«ng qua b¶ng sè liÖu sau: B¶ng 2. Doanh sè vµ tû träng sö dông ph¬ng thøc tÝn dông chøng tõ t¹i ng©n hµng ngo¹i th¬ng ViÖt nam VCB §¬n vÞ : TriÖu USD N¨m 1999 N¨m 2000 N¨m 2001 Doanh Tû träng Doanh Tû träng Doanh Tû träng Ph¬ng thøc thanh to¸n sè (%) sè (%) sè (%) ChuyÓn tiÒn Nhê thu TÝn dông chøng tõ 236 130 2894 7.3 226 4.9 230 4.5 4 194 4.2 140 2.7 88.7 3826 91.9 4788 92.8 (nguån: B¸o c¸o thanh to¸n quèc tÕ cña VCB) 12 LuËn v¨n tèt nghiÖp Kim ng¹ch thanh to¸n xuÊt khÈu thùc hiÖn t¹i VCB chñ yÕu lµ sö dông ph¬ng thøc tÝn dông chøng tõ. NÕu nh n¨m 1999 chØ ®¹t 2894 triÖu USD th× ®Õn n¨m 2000 ®¹t 3826 triÖu USD vµ n¨m 2001 ®¹t 4788 triÖu USD. V× vËy tû träng sö dông ph¬ng thøc nµy còng t¨ng lªn ®¸ng kÓ tõ 88.7%(1998) lªn 91.9%(2000) vµ 92.8% n¨m 2001. Sè kh¸ch hµng sö dông ph¬ng thøc TDCT nhiÒu h¬n lµ do: rñi ro ®èi víi nhµ xuÊt khÈu lµ rÊt lín do ho¹t ®éng th¬ng m¹i quèc tÕ ngµy cµng trë nªn phøc t¹p do chÞu sù t¸c ®éng m¹nh mÏ cña nh÷ng biÕn ®éng vÒ chÝnh trÞ, kinh tÕ ®ang diÔn ra trªn thÕ giíi. Víi thÕ m¹nh truyÒn thèng trong thanh to¸n quèc tÕ, VCB vÉn lµ ng©n hµng ®îc nhiÒu nhµ xuÊt khÈu lùa chän lµm ng©n hµng ®Ó thùc hiÖn thanh to¸n.VCB cã nhiÒu kh¸ch hµng quen thuéc giao dÞch víi sè lîng lín nh: Vinafood, Coalimex, Seafood, Petrolimex, DÖt may… Giao dÞch thêng xuyªn víi c¸c thÞ trêng Ch©u ¢u (®¹t trªn 850 tr USD) víi mÆt hµng chñ yÕu lµ dÖt may, thùc phÈm, s¶n phÈm thñ c«ng mü nghÖ thÞ trêng NhËt B¶n (trªn 800 tr USD) víi mÆt hµng lµ cµ phª, thùc phÈm vµ c¸c thÞ trêng kh¸c nh Singapore, Th¸i Lan, Trung Quèc, Mü, Ph¸p, Italia, Iraq… 2. Ho¹t ®éng thanh to¸n nhËp khÈu: a. Quy tr×nh nghiÖp vô cô thÓ: Trong quy tr×nh thanh to¸n nhËp khÈu sö dông ph¬ng thøc tÝn dông chøng tõ, VCB ®ãng vai trß cam kÕt thanh to¸n cho ngêi hëng lîi níc ngoµi cô thÓ lµ * Ph¸t hµnh L/C * TiÕp nhËn chøng tõ, kiÓm tra chøng tõ, giao chøng tõ vµ thanh to¸n. S¬ ®å 1.2: NghiÖp vô thanh to¸n nhËp khÈu 6 Ngêi nhËp khÈu Phßng thanh to¸n nhËp 1 4 3 3 5 Ng©n hµng th«ng b¸o 2 4 Thanh to¸n viªn Ng©n hµng th«ng b¸o lµ ng©n hµng phôc vô ngêi xuÊt khÈu *Ph¸t hµnh L/C Bíc 1: Sau khi ký kÕt hîp ®ång bu«n b¸n hµng ho¸ víi ngêi xuÊt khÈu ë níc ngoµi, ngêi nhËp khÈu sÏ lËp bé hå s¬ chøng tõ t¹i ng©n hµng ph¸t hµnh (VCB). Bé hå s¬ chøng tõ gåm: th yªu cÇu ph¸t hµnh L/C cã ®Çy ®ñ ch÷ ký cña chñ tµi kho¶n vµ kÕ to¸n trëng (phô lôc 9,10); b¶n sao hîp ®ång mua b¸n ngo¹i th¬ng hoÆc giÊy tê cã gi¸ trÞ t¬ng ®¬ng nh hîp ®ång, b¶n sao giÊy chøng nhËn ®¨ng ký m· sè doanh 13 LuËn v¨n tèt nghiÖp nghiÖp, v¨n b¶n cho phÐp nhËp khÈu cña bé th¬ng m¹i hoÆc bé qu¶n lý chuyªn ngµnh cïng víi c¸c giÊy tê kh¸c cã liªn quan (nÕu cã). Phßng thanh to¸n nhËp nhËn ®îc chøng tõ sÏ kiÓm tra sè lîng vµ sù hîp lÖ cña c¸c giÊy tê trªn sau ®ã ghi râ ngµy vµ giê nh©n (Th tÝn dông chøng tõ cã thÓ lµm b»ng ®iÖn hoÆc th). HiÖn nay th tÝn dông chøng tõ (L/C) thêng ®îc sö dông phæ biÕn nhÊt lµ th tÝn dông kh«ng thÓ huû ngang v× ®¶m b¶o cho c¶ nhµ xuÊt khÈu, nhËp khÈu vµ ng©n hµng. Bíc 2: Phßng thanh to¸n nhËp kiÓm so¸t viªn, trëng phã phßng sau khi nhËn ®îc L/C sÏ chuyÓn tíi tõng thanh to¸n viªn theo dâi c¸c kh¸ch hµng mµ hä ®· ph©n c«ng. Thanh to¸n viªn kiÓm tra néi dung th yªu cÇu ph¸t hµnh L/C. NÕu néi dung kh«ng râ rµng, c¸c ®iÒu kiÖn chØ cã m©u thuÉn th× thanh to¸n viªn sÏ h¬ng dÉn vµ yªu cÇu kh¸ch hµng hoµn chØnh l¹i tríc khi ph¸t hµnh L/C chø kh«ng tù ®éng söa ch÷a hoÆc bæ sung thay cho kh¸ch hµng. Sau ®ã thanh to¸n viªn sÏ kiÓm tra nguån vèn ®¶m b¶o thanh to¸n cña kh¸ch hµng. Trong trêng hîp kh¸ch hµng vµ ng©n hµng cha quen biÕt míi tham gia giao dÞch lÇn ®Çu L/C ®îc ph¸t hµnh b»ng vèn tù cã cña kh¸ch hµng ph¶i ký quü 100%, ng©n hµng ph¶i kiÓm tra ®ñ sè tiÒn theo ®óng gi¸ trÞ cña hîp ®ång. Trêng hîp kh¸ch hµng vµ ng©n hµng cã quen biÕt l©u, tin tëng nhau, kh¸ch hµng kh«ng ký quü hoÆc cã yªu cÇu miÔn gi¶m ký quü c¸c bé phËn cã liªn quan sÏ nghiªn cøu ®Ò xuÊt tr×nh héi ®ång tÝn dông hoÆc l·nh ®¹o ng©n hµng quyÕt ®Þnh. Trêng hîp L/C ®îc ph¸t hµnh b»ng vèn vay cña VCB th× thanh to¸n viªn sÏ c¨n cø vµo phiÕu duyÖt ph¸t hµnh L/C cña bé phËn tÝn dông ®· ®îc ban l·nh ®¹o VCB phª duyÖt ®Ó ph¸t hµnh L/C. Trêng hîp L/C ®îc ph¸t hµnh do bªn thø ba b¶o l·nh th× thanh to¸n viªn sÏ c¨n cø vµo th b¶o l·nh cña bªn thø ba ®· ®îc l·nh ®¹o ng©n hµng duyÖt ®Ó ph¸t hµnh L/C. NÕu c¸c ®iÒu kiÖn trªn ®îc ngêi nhËp khÈu thùc hiÖn ®Çy ®ñ th× VCB sÏ tiÕn hµnh më th tÝn dông (theo phô lôc 11a). Bíc 3: Thanh to¸n viªn (®¹i diÖn cho ng©n hµng ph¸t hµnh VCB) th«ng b¸o lµ ®· ph¸t hµnh L/C cho ng©n hµng th«ng b¸o vµ nhµ nhËp khÈu. Thanh to¸n viªn më L/C cho kh¸ch hµng ®¨ng ký sè tham chiÕu L/C vµ ®a d÷ liÖu vµo m¸y tÝnh. NÕu L/C ®îc ph¸t hµnh b»ng ®iÖn th× ph¶i cã testkey hoÆc ph¸t hµnh b»ng m¸y swift th× sö dông mÉu ®iÖn MT700, MT701 hoÆc b»ng th th× sö dông toµn bé 2 mÉu ®iÖn trªn kÌm th theo mÉu. Thanh to¸n viªn sÏ thu phÝ ph¸t hµnh L/C Toµn bé hå s¬ cïng thu ph¸t hµnh L/C ®îc tr×nh phô tr¸ch phßng ký duyÖt giao mét v¨n b¶n sao cho kh¸ch hµng (ngêi nhËp khÈu), lu hå s¬ theo dâi vµ ®ång thêi th«ng b¸o cho ng©n hµng cña ngêi xuÊt khÈu biÕt. 14 LuËn v¨n tèt nghiÖp Sau khi ph¸t hµnh L/C nÕu kh¸ch hµng cã yªu cÇu söa ®æi th× ph¶i xuÊt tr×nh th yªu cÇu söa ®æi L/C (phô lôc 10) kÌm v¨n b¶n tho¶ thuËn gi÷a ngêi mua vµ ngêi b¸n (nÕu cã) vµ thu phÝ söa ®æi. PhÝ söa ®æi ph¶i ghi râ do ngêi mua hay ngêi b¸n chÞu. C¨n cø vµo yªu cÇu cña kh¸ch hµng thanh to¸n viªn sÏ ph¸t hµnh söa ®æi göi ng©n hµng th«ng b¸o: söa ®æi cã thÓ lËp b»ng swift MT707, cã telex cã m· hoÆc b»ng th cã ®Çy ®ñ ch÷ ký ®îc uû quyÒn. *TiÕp nhËn chøng tõ, kiÓm tra chøng tõ, giao chøng tõ vµ thanh to¸n: Bíc 4,5: Ng©n Hµng th«ng b¸o khi nhËn ®îc bé hå s¬ L/C tõ ng©n hµng ph¸t hµnh sÏ kiÓm tra th«ng b¸o cho ngêi xuÊt khÈu biÕt ®Ó ngêi xuÊt khÈu giao hµng ®ång thêi lËp ®iÖn ®ßi tiÒn tíi ng©n hµng ph¸t hµnh. Phßng thanh to¸n nhËp nhËn ®îc th«ng b¸o ®ßi tiÒn sÏ chuyÓn tíi thanh to¸n viªn ®¶m nhËn ®Ó kiÓm tra. + NÕu chøng tõ ®ßi tiÒn b»ng ®iÖn: Thanh to¸n viªn kiÓm tra chøng tõ xem cã phï hîp víi néi dung, sè lîng so víi c¸c ®iÒu kho¶n quy ®Þnh trong L/C vµ söa ®æi trong L/C (nÕu cã). NÕu chøng tõ phï hîp th× ghi ý kiÕn cña m×nh trªn phiÕu kiÓm tra sau ®ã tr×nh kiÓm so¸t viªn hay phô tr¸ch phßng ký duyÖt vµ c¨n cø vµo quyÕt ®Þnh cña phô tr¸ch phßng ®Ó tr¶ tiÒn vµ th«ng b¸o cho kh¸ch hµng (ngêi nhËp khÈu) (phô lôc 11b). NÕu ®iÖn th«ng b¸o chøng tõ kh«ng phï hîp thanh to¸n viªn ph¶i lËp th«ng b¸o cho ngêi nhËp khÈu kÌm mét b¶n sao ®iÖn cho ng©n hµng th«ng b¸o r»ng chøng tõ ®ßi tiÒn cã sai sãt (phô lôc 12). Trong trêng hîp nhµ nhËp khÈu chÊp nhËn sai sãt vµ ®ång ý thanh to¸n th× ng©n hµng sÏ thanh to¸n cho nhµ xuÊt khÈu qua ng©n hµng th«ng b¸o. Trong trêng hîp ngêi nhËp khÈu kh«ng chÊp nhËn sai sãt hoÆc chÊp nhËn mét phÇn th× thanh to¸n viªn sÏ lËp ®iÖn tõ chèi thanh to¸n hoÆc chÊp nhËn thanh to¸n mét phÇn tr×nh phô tr¸ch phßng ký duyÖt vµ göi l¹i cho ng©n hµng th«ng b¸o chê xö lý ghi râ “Chóng tèi ®ang gi÷ chøng tõ chê sù ®Þnh ®o¹t cña c¸c «ng. Chóng t«i giµnh quyÒn ®ßi tiÒn tõ phÝa c¸c «ng, trong vßng 7 ngµy lµm viÖc, chËm nh©t ngµy… kh«ng nhËn ®îc ý kiÕn tr¶ lêi tõ phÝa c¸c «ng, chóng t«i sÏ tr¶ l¹i chøng tõ vµ c¸c «ng ph¶i cã tr¸ch nhiÖm hoµn tr¶ tiÒn cho chóng t«i ®Çy ®ñ c¶ gèc vµ l·i ph¸t sinh vµo tµi kho¶n…” HiÖn nay thñ tôc phÝ thanh to¸n t¹i VCB lµ tèi ®a 330 USD vµ phÝ bu ®iÖn cã thuÕ VAT cè ®Þnh lµ 22 USD. §èi víi nh÷ng chøng tõ mµ ng©n hµng th«ng b¸o ®iÖn th«ng b¸o cã sai sãt nhµ xuÊt khÈu cha chÊp nhËn sai sãt ®ã VCB ®· ®iÖn tõ chèi vµ qua kiÓm tra bé chøng tõ ph¸t hiÖn thªm lçi th× thanh to¸n viªn ph¶i lËp th«ng b¸o tr×nh phô tr¸ch phßng ®Ó tiÕp tôc tõ chèi thanh to¸n vµ ghi râ chê sù ®Þnh ®o¹t cña ng©n hµng th«ng b¸o ®ång thêi th«ng b¸o ®Ó nhµ nhËp khÈu cho ý kiÕn. NÕu nhµ nhËp khÈu ®ång ý thanh to¸n th× thanh to¸n viªn sÏ lËp ®iÖn tr¶ tiÒn vµ thu phÝ sai sãt. + NÕu chøng tõ ®ßi tiÒn b»ng th. 15 LuËn v¨n tèt nghiÖp NÕu chøng tõ phï hîp, lËp th«ng b¸o cho ngêi nhËp khÈu (phô lôc 13). Sau 3 ngµy lµm viÖc mµ kh¸ch hµng kh«ng cã ý kiÕn g× th× thanh to¸n viªn thùc hiÖn tr¶ tiÒn theo chØ dÉn cña L/C vµ quy ®Þnh cña VCB. NÕu chøng tõ kh«ng phï hîp thanh to¸n viªn sÏ lËp ®iÖn tõ chèi thanh to¸n göi ng©n hµng th«ng b¸o vµ chØ ra nh÷ng ®iÓm kh«ng hîp lÖ ®ång thêi th«ng b¸o cho ngêi nhËp khÈu (theo phô lôc12) vµ yªu cÇu ngêi nhËp khÈu hoÆc ng©n hµng th«ng b¸o tr¶ lêi trong vßng 3 ngµy lµm viÖc kÓ tõ ngµy nhËn ®îc th«ng b¸o cña VCB. NÕu nhµ nhËp khÈu chÊp nhËn sai sãt vµ ®ång ý thanh to¸n th× thanh to¸n viªn thanh to¸n vµ thu phÝ sai sãt. NÕu nhµ nhËp khÈu thõ chèi thanh to¸n hoÆc chÊp nhËn thanh to¸n mét phÇn th× th«ng b¸o cho ng©n hµng cña ngêi xuÊt khÈu biÕt vµ chê chØ thÞ cña hä ®Ó xö lý. Bíc 6: VCB trao bé chøng tõ cho ngêi nhËp khÈu ®Ó hä ®i nhËn hµng. ViÖc giao chøng tõ cho kh¸ch hµng chØ ®îc thùc hiÖn khi kh¸ch hµng cã ®ñ tiÒn ®Ó thanh to¸n bé chøng tõ vµ c¸c chi phÝ cã liªn quan (nÕu cã). Khi giao chøng tõ cho kh¸ch hµng th× chøng tõ ph¶i yªu cÇu kh¸ch hµng ký nhËn ghi râ ngµy giê nhËn vµ tªn ngêi nhËn… b. T×nh h×nh ho¹t ®éng thanh to¸n nhËp khÈu hµng ho¸ dÞch vô t¹i VCB: So víi nhiÒu níc trªn ThÕ Giíi nÒn kinh tÕ ViÖt Nam cã møc t¨ng trëng chËm. HÖ thèng c¬ së h¹ng tÇng yÕu kÐm céng víi c«ng nghÖ s¶n xuÊt l¹c hËu cïng víi mét sè khã kh¨n do ®iÒu kiÖn kh¸ch quan lµm cho nÒn kinh tÕ cµng trë nªn tôt hËu. ChÝnh v× lÏ ®ã nhu cÇu nhËp khÈu ®èi víi ViÖt Nam lµ rÊt lín. Vµ c¬ héi cung cÊp dÞch vô thanh to¸n qu¸ tr×nh quèc tÕ qua ng©n hµng lµ rÊt cÇn thiÕt. VCB lµ ng©n hµng chuyªn cung cÊp c¸c s¶n phÈm dÞch vô liªn quan ®Õn quan hÖ víi níc ngoµi tõ 1994 trë vÒ tríc do ®ãng vai trß ®éc quyÒn trong lÜnh vùc quan hÖ ®èi ngo¹i nªn 100% c¸c kho¶n thanh to¸n ra níc ngoµi ®Òu qua VCB. Sau khi mÊt thÕ ®éc quyÒn khèi lîng thanh to¸n nhËp khÈu tuy cã gi¶m song vÉn duy tr× ë møc ®é lín. Trong nh÷ng n¨m trë l¹i ®©y thÞ phÇn thanh to¸n nhËp khÈu qua VCB gi¶m ®¸ng kÓ thÓ hiÖn qua b¶ng sau: B¶ng 3: ThÞ phÇn thanh to¸n nhËp khÈu qua VCB N¨m 1998 1999 2000 2001 ThÞ phÇn thanh to¸n nhËp khÈu So víi tæng XuÊt NhËp So víi c¶ níc (%) KhÈu (%) 60.37 49.0 61.30 32.0 57.73 30.0 51.50 30.5 (Nguån: B¸o c¸o thanh to¸n quèc tÕ cña VCB) 16 LuËn v¨n tèt nghiÖp KÕt qu¶ trªn cho thÊy thÞ phÇn thanh to¸n nhËp khÈu qua VCB chiÕm 49% lîng thanh to¸n cña c¶ níc th× ®Õn n¨m 2000 gi¶m xuèng cßn 30% vµ ®Õn n¨m 2001 cã t¨ng lªn mét trót chiÕm 30.5%. Cã thÓ lµ do mét sè nguyªn nh©n sau:  Do chÝnh s¸ch h¹n chÕ nhËp khÈu cña nhµ níc ®èi víi mét sè mÆt hµng cha cÇn thiÕt ph¶i nhËp khÈu, do tiÕt kiÖm tiªu dïng vµ b¾t ®Çu quy ®Þnh viÖc d¸n tem ®èi víi c¸c mÆt hµng nhËp khÈu.  Do sè lîng Ng©n hµng th¬ng m¹i quèc doanh, th¬ng m¹i cæ phÇn t¨ng lªn ®¸ng kÓ nªn cã sù c¹nh tranh trong hÖ thèng ng©n hµng vÒ dÞch vô thanh to¸n. So víi c¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i kh¸c nh×n chung doanh sè thanh to¸n nhËp khÈu qua VCB vÉn lµ lín nhÊt. C¸c mÆt hµng nhËp khÈu chñ yÕu lµ x¨ng dÇu ®¹t (1050 tr USD), m¸y mãc phô tïng (®¹t 550 tr USD), ph©n bãn, xi m¨ng, s¾t thÐp ®· ®îc h¹n chÕ nhËp khÈu. §Õn cuèi n¨m 2000 gi¸ trÞ thanh to¸n t¨ng 7,7% so víi n¨m 1999. Sang n¨m 2001 gi¸ trÞ thanh to¸n vÉn ë møc æn ®Þnh (kho¶ng 7% so víi n¨m 2000). 3. Nh÷ng kÕt qu¶ vµ tån t¹i trong thanh to¸n L/C cña VCB 3.1. KÕt qu¶: Thùc hiÖn ®êng lèi ®æi míi kinh tÕ x· héi cña §¶ng vµ nhµ níc cïng víi hÖ thèng Doanh NghiÖp Nhµ Níc. VCB ®· cã nhiÒu nç lùc v¬n lªn vµ lu«n ph¸t huy vai trß lµ mét Ng©n hµng th¬ng m¹i quèc doanh hµng ®Çu ®¸p øng ®îc nhu cÇu cña kh¸ch hµng ë kh¾p mäi n¬i. Trong lÜnh vùc thanh to¸n quèc tÕ VCB lu«n chiÕm tû träng, doanh sè cao nhÊt so víi c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i kh¸c trong níc, thÓ hiÖn qua b¶ng sè liÖu sau: B¶ng 4: Doanh sè vµ tû träng thanh to¸n quèc tÕ qua VCB §¬n vÞ tÝnh: TriÖu USD 1998 1999 2000 Ng©n Hµng Doanh sè % Doanh sè % Doanh sè % NH NT VN 9151 44.1 9512 41 10244 39.7 NH CT VN 1080 5.2 1066 4.6 1190 4.6 NH §T & PT VN 667 3.2 1045 4.5 1465 5.7 NH NN VN 1708 8.2 2686 11.6 2701 10.4 C¸c NH TM kh¸c 8135 39.3 8853 38.3 10200 39.6 (Nguån: B¸o c¸o qua c¸c ng©n hµng) So víi c¸c ng©n hµng nãi trªn tû träng vµ doanh sè thanh to¸n quèc tÕ qua VCB chiÕm kÕt quat lín nhÊt trung b×nh chiÕm trªn 80% tæng c¸c mãn thanh to¸n quèc tÕ qua ng©n hµng. NÕu nh n¨m 1998 chØ ®¹t 2894 tr USD th× sang n¨m 2000 lµ 3826 tr USD vµ n¨m 2001 lµ 4780 tr USD. Nh÷ng con sè khæng lå trªn cho thÊy thanh to¸n theo ph¬ng thøc tÝn dông chøng tõ t¹i VCB lu«n ®ù¬c hÊp dÉn vµ ®¸ng tin cËy ®èi víi hÇu hÕt c¸c kh¸ch hµng. Mäi kh¸ch hµng ®Òu yªn t©m vÒ chÊt lîng phôc vô còng nh hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña ®éi ngò nh©n viªn ng©n hµng cã trinh ®é nghiÖp vô cao vµ giµu kinh nghiªm. 17 LuËn v¨n tèt nghiÖp 3.2. Nh÷ng tån t¹i trong thanh to¸n L/C cña VCB: a. §èi víi ho¹t ®éng thanh to¸n xuÊt khÈu: MÆc dï khèi lîng kh¸ch hµng trong níc thanh to¸n qua rÊt lín nhng gi¸ trÞ thanh to¸n mçi lÇn thêng thÊp lµm t¨ng chi phÝ giao dÞch cho c¶ ng©n hµng vµ kh¸ch hµng khi ¸p dông ph¬ng thøc tÝn dông chøng tõ. Cã nhiÒu trêng hîp trÞ gi¸ chøng tõ qu¸ nhá khiÕn cho ng©n hµng kh«ng nh÷ng kh«ng thu ®îc phÝ mµ cßn ph¶i chÞu lç chi phÝ giao dÞch. §· vËy viÖc thu håi vµ thanh to¸n tiÒn ®«i khi cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n do c¸c nguyªn nh©n tõ phÝa ngêi thanh to¸n níc ngoµi hoÆc tõ ngêi xuÊt khÈu hay tõ chÝnh b¶n th©n ng©n hµng. Trªn thùc tÕ cã mét sè kh¸ch hµng tríc ®©y giao dÞch víi VCB nhng thêi gian gÇn ®©y l¹i chuyÓn sang ho¹t ®éng víi ng©n hµng kh¸c. bªn c¹nh ®ã mét sè nhµ xuÊt khÈu trong níc khi ®· thiÕt lËp ®îc mèi quan hÖ v÷ng ch¾c víi ngêi nhËp khÈu níc ngoµi th× hä chuyÓn sang ph¬ng thøc thanh to¸n kh¸c nh»m ®¹t hiÖu qu¶ h¬n ®¬n gi¶n ho¸ thñ tôc vµ gi¶m thiÓu ®îc chi phÝ nh ph¬ng thøc nhê thu chuyÓn tiÒn. H¬n n÷a sai sãt trong vÊn ®Ò lËp chøng tõ cßn tån t¹i ®èi víi c¸c ®¬n vÞ xuÊt khÈu. Thùc tÕ chøng tõ hµng xuÊt cã tíi 70% chøng tõ cã sai sãt ph¶i chê ng©n hµng më L/C chÊp nhËn míi ®îc ®ßi tiÒn cho nªn thêng g©y ra sù chËm trÔ nhiÒu phiªn to¸i, khã kh¨n cho ng©n hµng lµm chËm quy tr×nh thanh to¸n, dÉn ®Õn gi¶m chÊt lîng vµ uy tÝn cña ng©n hµng trong lÜnh vùc thanh to¸n quèc tÕ. b. §èi víi ho¹t ®éng thanh to¸n nhËp khÈu: Kh¸ch hµng lµ ngêi nhËp khÈu thêng khã kh¨n vÒ vèn khi tham gia quan hÖ víi ngêi xuÊt khÈu níc ngoµi. Ho¹t ®éng kinh doanh cña hä chñ yÕu dùa vµo vèn ®i vay cña ng©n hµng nªn ®Æt ng©n hµng ®øng tríc nguy c¬ mÊt vèn lín bëi v× viÖc thu håi vèn lóc nµy hoµn toµn phô thuéc vµo kÕt qu¶ ®iÒu kiÖn cña nhµ nhËp khÈu. Bªn c¹nh ®ã tr×nh ®é cña ngêi nhËp khÈu còng lµ vÉn ®Ò g©y khã kh¨n cho c«ng t¸c thanh to¸n nhËp khÈu. Sù thiÕu hiÓu biÕt vÒ th¬ng m¹i quèc tÕ cña ngêi nhËp khÈu lu«n g©y khã kh¨n cho ng©n hµng trong viÖc më vµ thanh to¸n L/C. Ch¼ng h¹n ngêi nhËp khÈu do tr×nh ®é h¹n chÕ kh«ng hiÓu râ ®iÒu kho¶n trong hîp ®ång hay cè t×nh lµm sai nh÷ng tho¶ thuËn ban ®Çu dÉn ®Õn yªu cÇu më L/C cã néi dung kh«ng khíp víi hîp ®ång th¬ng m¹i lµm chËm trÔ qu¸ tr×nh thanh to¸n g©y ra nhiÒu chi phÝ tèn kÐm cho c¶ ng©n hµng vµ ngêi nhËp khÈu. c §èi víi quan hÖ ®¹i lý cña VCB: Trong quan hÖ víi ng©n hµng níc ngoµi VCB thêng gÆp khã kh¨n trë ng¹i tõ phÝa b¹n hµng do bÞ ¶nh h¬ngr bëi thùc tÕ: hµng ho¸ xuÊt khÈu cña ViÖt Nam cha cã ®îc chÊt lîng cao vµ uy tÝn trªn thÞ trêng quèc tÕ. Do ®ã c¸c ng©n hµng níc ngoµi thêng ¸p dông c¸c biÖn ph¸p ®¶m b¶o an toµn cao, thùc hiÖn kiÓm so¸t vµ b¾t lçi chøng tõ chÆt chÏ nh»m t¨ng thu phÝ vµ trèn tr¸nh tr¸ch nhiÖm hoÆc tr× ho·n thanh to¸n, chÊp ngêi nhËp khÈu cã thêi gian ®Ó chÊp nhËn chøng tõ. 18 LuËn v¨n tèt nghiÖp MÆc dï VCB cã quan hÖ ®¹i lý víi h¬n 1000 ng©n hµng nhng ë mét sè thÞ trêng VCB vÉn cßn thiÕu ®¹i lý nh: khu vùc Trung Nam ¸, Mü La Tinh nªn viÖc giao dÞch ®èi víi khu vùc nµy thêng ph¶i thùc hiÖn thanh to¸n qua ng©n hµng thø 3 nªn thêi gian thanh to¸n thêng kÐo dµi lµm t¨ng chi phÝ tõ ®ã ¶nh hëng ®Õn hiÖu qu¶ kinh doanh cña c¸c dn. d. §èi víi tr×nh ®é cña c¸n bé nh©n viªn Ng©n Hµng NT: §Õn nay, VCB ®· x©y dùng ®îc ®éi ngò c¸n bé cã tr×nh ®é häc vÊn kh¸ gåm 2800 c¸n bé trong dã tr×nh ®é §¹i häc vµ trªn §¹i häc chiÕm h¬n 70%. Tuy vËy hÖ thèng VCB cßn qó nhá bÐ gän nhÑ víi h¬n 23 chi nh¸nh vµ mét c«ng ty tµi chÝnh, m« h×nh tæ chøc hiÖn t¹i cßn nhiÒu nhîc ®iÓm mang nÆng tÝnh hµnh chÝnh. T duy kinh tÕ thÞ trêng cña sè ®«ng c¸n bé VCB cha tiÕn kÞp so víi ®ßi hái thùc tÕ. e. §èi víi kü thuËt c«ng nghÖ th«ng tin: VCB nhËn thøc c«ng nghÖ lµ nh©n tè kh«ng thÓ thiÕu ®îc trong ho¹t ®éng cña m×nh nªn ®· kh«ng ngõng ®Çu t, bá ra nh÷ng kho¶n vèn khæng lå ®Ó ®¸p øng ®îc yªu cÇu ho¹t ®éng cña c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i hiÖn ®¹i. Tuy nhiªn cho ®Õn nay hÖ thèng c«ng nghÖ cña VCB cßn nhiÒu bÊt cËp, m¸y mãc cßn thiÕu, ch¬ng tr×nh qu¶n lý vµ xö lý cha linh ho¹t, cßn x¶y ra c¸c lçi lµm gi¸n ®o¹n qu¸ tr×nh giao dÞch. Thªm vµo ®ã kü thuËt c«ng nghÖ hiÖn ®¹i lµm cho toµn bé ho¹t ®éng cña VCB trë nªn phô thuéc hoµn toµn. nÕu mét sù cè kü thuËt nµo ®ã x¶y ra sÏ lµm ¶nh hëng tíi mäi ho¹t ®éng t¹i VCB. NhiÒu khi qu¸ tr×nh thanh to¸n còng bÞ ¶nh hëng bëi nh÷ng sù cè kü thuËt m¸y mãc, thiÕt bÞ truyÒn d÷ liÖu vµ xö lý th«ng tin nh: ®iÖn bÞ chËp, telex bÞ ng¾t qu·ng, hoÆc ®iÖn nhËp sai sè, thÊt l¹c chøng tõ… Do vËy ®ßi hái ph¶i cã hÖ thèng c«ng nghÖ ® îc trang bÞ hiÖn ®¹i vµ tèi t©n nhÊt. f. §èi víi chiÕn lîc më réng quan hÖ kh¸ch hµng: Ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu t¹i ViÖt Nam chÞu sù chÞ phèi s©u s¾c cña c¸c chÝnh s¸ch qu¶n lý cña nhµ níc nh: chÝnh s¸ch qu¶n lý ngo¹i hèi, chÝnh s¸ch h¹n chÕ nhËp khÈu ®Ó b¶o vÖ nÒn s¶n xuÊt trong níc, khuyÕn khÝch xuÊt khÈu nh÷ng mÆt hµng ®îc sù cho phÐp cña nhµ níc… Do vËy c¸c ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu ë ViÖt Nam diÔn ra kh«ng s«i ®éng nh ë c¸c quèc gia kh¸c nªn nhu cÇu vÒ s¶n phÈm thanh to¸n quèc tÕ bÞ h¹n chÕ. Bªn c¹nh ®ã thêi gian gÇn ®©y ho¹t ®éng thanh to¸n quèc tÕ cña VCB diÔn ra trong bèi c¶nh c¹nh tranh quyÕt liÖt gi÷a c¸c ng©n hµng kÓ tõ khi ph¸p lÖnh ng©n hµng n¨m 1990 ra ®êi chÊm døt thêi kú ®éc quyÒn trong thanh to¸n quèc tÕ cña VCB. Thªm vµo ®ã bíc sang n¨m 2002, VCB l¹i ph¶i ®¬ng ®Çu víi mét cuéc c¹nh tranh míi khèc liÖt h¬n ®ã lµ khi hiÖp ®Þnh th¬ng m¹i ViÖt-Mü trë nªn cã hiÖu lùc. Trong mét thêi gian ng¾n n÷a danh giíi gi÷a ng©n hµng trong níc víi níc ngoµI sÏ kh«ng cßn. PhÝa ®èi t¸c Hoa Kú sÏ më chi nh¸nh ng©n hµng t¹i ViÖt Nam vµ cung cÊp c¸c dÞch vô cña hä víi u thÕ cã ®Çy ®ñ tiÒm n¨ng vÒ vèn, c«ng nghÖ ng©n hµng ph¸t triÓn, cã bÒ dµy kinh 19 LuËn v¨n tèt nghiÖp nghiÖm ho¹t ®éng trong c¬ chÕ thÞ trêng, thñ tôc lµm viÖc nhanh gän th«ng tho¸ng, thanh to¸n quèc tÕ lµ s¶n phÈm chÊt lîng hµng ®Çu cña hä…cho nªn ®©y ®ang lµ vÊn ®Ò lín ®èi víi VCB ph¶i gi¶i quyÕt trong ho¹t ®éng thanh to¸n quèc tÕ cña m×nh. g. §èi víi chÝnh s¸ch cña nhµ níc Hµnh lang ph¸p lý cho ho¹t ®éng ng©n hµng nãi chung vµ ho¹t ®éng thanh to¸n quèc tÕ nãi riªng cßn thiÕu vµ nhiÒu bÊt cËp. LuËt ng©n hµng ®· ®i vµo ho¹t ®éng song cßn qu¸ nhiÒu ®iÓm chung chung, khã thùc hiÖn. ViÖc vËn dông UCP500 lµm c¨n cø quy ®Þnh tr¸ch nhiÖm quyÒn h¹n nhng UCP chØ lµ th«ng lÖ quèc tÕ kh«ng thÓ ¸p dông mét c¸ch m¸y mãc ®îc nhÊt lµ trong ®iÒu kiÖn cña níc ta. Bªn c¹nh ®ã, c¸c v¨n b¶n quy ®Þnh vÒ c«ng t¸c xuÊt nhËp khÈu, thuÕ quan, h¶i quan cña viÖt nam cßn cha æn ®Þnh, hay thay ®æi lµm ¶nh hëng trùc tiÕp tíi ho¹t ®éng thanh to¸n quèc tÕ cña ng©n hµng. H¬n n÷a, quy chÕ qu¶n lý ngo¹i hèi cña viÖt nam cßn nhiÒu ®iÓm cha râ rµng ¶nh hëng nhiÒu ®Õn qu¸ tr×nh thanh to¸n quèc tÕ. Tû gi¸ lµ yÕu tè ph¶n ¸nh t¬ng quan gi¸ c¶ gi÷a ®ång néi tÖ vµ ®ång ngo¹i tÖ. Khi nhµ níc ®iÒu chØnh tû gi¸ theo mét môc tiªu vÜ m« nµo ®ã th× sÏ kÐo theo sù biÕn ®éng cña trÞ gi¸ hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu, lµm ph¸t sinh lç hoÆc l·i ®èi víi c¸c ®¬n vÞ kinh doanh. Do vËy, khã kh¨n trong chÝnh s¸ch qu¶n lý cña nhµ níc ®ang b¾t buéc VCB ph¶I cã nh÷ng ph¬ng híng ho¹t ®éng hiÖu qu¶ h¬n. 20