Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Hoàn thiện pháp luật về thương mại hàng hoá của việt nam trước yêu cầu gia nhập ...

Tài liệu Hoàn thiện pháp luật về thương mại hàng hoá của việt nam trước yêu cầu gia nhập tổ chức thương mại thế giới (wto)

.PDF
119
118
147

Mô tả:

Hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ th−¬ng m¹i hµng ho¸ cña ViÖt Nam ®¸p øng yªu cÇu gia nhËp WTO Tr−êng §¹i häc ngo¹i th−¬ng Khoa kinh tÕ ngo¹i th−¬ng ---------  --------- Kho¸ luËn tèt nghiÖp §Ò tµi: HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VỀ THƯƠNG MẠI HÀNG HOÁ CỦA VIỆT NAM TRƯỚC YÊU CẦU GIA NHẬP TỔ CHỨC THƯƠNG MẠI THẾ GIỚI (WTO) Gi¸o viªn h−íng dÉn : PGS.TS. PGS.TS. Hoµng Ngäc ThiÕt Sinh viªn : Hoµng Anh TuÊn 1 Hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ th−¬ng m¹i hµng ho¸ cña ViÖt Nam ®¸p øng yªu cÇu gia nhËp WTO Lêi c¶m ¬n Tr−íc tiªn, em xin bµy tá lßng biÕt ¬n s©u s¾c tíi tÊt c¶ c¸c thÇy c« gi¸o Tr−êng §¹i häc Ngo¹i Th−¬ng, ®Æc biÖt lµ c¸c thÇy c« trong Ban gi¸m hiÖu vµ Khoa Kinh tÕ ngo¹i th−¬ng, ®0 gióp ®ì, t¹o ®iÒu kiÖn cho em häc tËp vµ tr−ëng thµnh trong h¬n bèn n¨m häc t¹i tr−êng. Em xin tr©n träng c¶m ¬n thÇy Hoµng Ngäc ThiÕt – Phã gi¸o s−, TiÕn sü, Phã hiÖu tr−ëng Tr−êng §¹i häc Ngo¹i Th−¬ng, ng−êi ®0 nhiÖt t©m vµ tËn t×nh h−íng dÉn em hoµn thµnh tèt kho¸ luËn tèt nghiÖp. Em xin bµy tá lßng kÝnh träng vµ biÕt ¬n tíi TiÕn sü Hoa H÷u Long - Chuyªn viªn chÝnh, Phã vô tr−ëng Vô Ph¸p luËt Quèc tÕ vµ Hîp t¸c Quèc tÕ - Bé T− ph¸p, ¤ng Lª Minh T©m - Côc tr−ëng Côc Qu¶n lý chÊt l−îng hµng ho¸ - Bé Th−¬ng m¹i, Th¹c sü NguyÔn Thµnh H−ng - Phã vô tr−ëng Vô Ph¸p chÕ - Bé Th−¬ng m¹i, nh÷ng nhµ khoa häc ®0 lu«n khuyÕn khÝch vµ t¹o mäi ®iÒu kiÖn vÒ tµi liÖu cËp nhËt gióp em trong qu¸ tr×nh viÕt kho¸ luËn. Em còng xin c¶m ¬n c¸c c« b¸c c«ng t¸c t¹i th− viÖn Tr−êng §¹i häc Ngo¹i Th−¬ng, th− viÖn Quèc gia, ViÖn Nghiªn cøu Nhµ n−íc vµ Ph¸p luËt vµ ViÖn Kinh tÕ thÕ giíi ®0 gióp ®ì vµ cho em m−în nh÷ng tµi liÖu quý b¸u. Cuèi cïng, em xin c¶m ¬n gia ®×nh, b¹n bÌ ®0 lu«n cæ vò, quan t©m vµ t¹o ®iÒu kiÖn vÒ thêi gian cho em trong suèt qu¸ tr×nh viÕt kho¸ luËn. MÆc dï ®0 hÕt søc cè g¾ng tõ viÖc nghiªn cøu, s−u tÇm tµi liÖu, tæng hîp c¸c ý kiÕn cña c¸c chuyªn gia trong vµ ngoµi n−íc vÒ lÜnh vùc nµy, song kho¸ luËn vÉn kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt nhÊt ®Þnh. Em rÊt mong nhËn ®−îc sù gióp ®ì, chØ b¶o, h−íng dÉn cña c¸c thÇy c« vµ c¸c b¹n. §iÒu ®ã lµ nguån cæ vò lín lao ®Ó em tiÕp tôc con ®−êng khoa häc ®Çy ch«ng gai vµ thö th¸ch. Ng−êi viÕt Sinh viªn Hoµng Anh TuÊn 2 Hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ th−¬ng m¹i hµng ho¸ cña ViÖt Nam ®¸p øng yªu cÇu gia nhËp WTO Lêi nãi ®Çu NghÞ quyÕt §¹i héi §¶ng IX ®0 ®Æt ra nhiÖm vô ®èi ngo¹i trong giai ®o¹n míi lµ “tiÕp tôc më réng quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i theo h−íng ®a ph−¬ng ho¸, ®a d¹ng ho¸, chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ theo lé tr×nh phï hîp víi ®iÒu kiÖn n−íc ta vµ ®¶m b¶o thùc hiÖn nh÷ng cam kÕt trong quan hÖ song ph−¬ng vµ ®a ph−¬ng nh− AFTA, APEC, HiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i ViÖt – Mü vµ tiÕn tíi gia nhËp WTO…”1. Thùc hiÖn chñ tr−¬ng trªn cña §¶ng, chóng ta ®0 vµ ®ang tham gia cã hiÖu qu¶ vµo ASEAN/AFTA, APEC vµ ®ang “tÝch cùc tiÕn hµnh ®µm ph¸n ®Ó gia nhËp Tæ chøc Th−¬ng m¹i ThÕ giíi (WTO) theo c¸c ph−¬ng ¸n vµ lé tr×nh hîp lý, phï hîp víi hoµn c¶nh cña n−íc ta lµ mét n−íc ®ang ph¸t triÓn ë tr×nh ®é thÊp vµ ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c¬ chÕ kinh tÕ”2 (môc tiªu dù kiÕn vµo n¨m 2005). Cã thÓ kh¼ng ®Þnh, viÖc gia nhËp WTO trong thêi gian tíi sÏ lµ b−íc ngoÆt ®¸nh dÊu sù héi nhËp m¹nh mÏ cña kinh tÕ ViÖt Nam vµo kinh tÕ thÕ giíi. Víi sù gia nhËp nµy, chóng ta sÏ tr¸nh ®−îc t×nh tr¹ng bÞ ph©n biÖt ®èi xö trong th−¬ng m¹i quèc tÕ, æn ®Þnh ®−îc thÞ tr−êng xuÊt khÈu, tõng b−íc n©ng cao vÞ thÕ cña quèc gia vµ t¹o thÕ ®øng v÷ng ch¾c h¬n trong quan hÖ quèc tÕ. Tuy nhiªn, qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, gia nhËp WTO còng ®ßi hái ViÖt Nam cÇn cã sù ®æi míi vµ hoµn thiÖn hÖ thèng chÝnh s¸ch vµ ph¸p luËt, ®Æc biÖt lµ ph¸p luËt kinh tÕ - th−¬ng m¹i sao cho phï hîp víi c¸c quy t¾c chung cña hÖ thèng th−¬ng m¹i quèc tÕ, víi “luËt ch¬i” chung cña thÕ giíi, ®ång thêi vÉn ®¶m b¶o ®−îc quyÒn lîi cña ®Êt n−íc, ®éc lËp, chñ quyÒn d©n téc, æn ®Þnh ®êi sèng kinh tÕ - chÝnh trÞ - x0 héi trong n−íc. Hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt theo “luËt ch¬i” chung cña WTO lµ mét vÊn ®Ò kh«ng hÒ ®¬n gi¶n. Bëi lÏ, WTO ®−îc tæ chøc vµ vËn hµnh dùa trªn mét khu«n khæ ph¸p lý chÆt chÏ nh»m b¶o ®¶m tÝnh kh¶ thi vµ hiÖu qu¶ cao nhÊt trong mäi ho¹t ®éng cña m×nh, nh»m môc ®Ých phèi hîp hµnh ®éng cña c¸c quèc gia trong nç lùc chung lµ tiÕn tíi tù do ho¸ th−¬ng m¹i trªn ph¹m vi toµn cÇu. Khu«n khæ ®ã lµ mét hÖ thèng c¸c v¨n b¶n ph¸p lý cã gi¸ trÞ rµng buéc tÊt c¶ c¸c n−íc thµnh viªn, gåm 60 HiÖp ®Þnh, Phô lôc, QuyÕt ®Þnh vµ V¨n b¶n diÔn gi¶i mµ c¸c n−íc tham dù Vßng ®µm ph¸n Uruguay ®0 ký th«ng qua §Þnh −íc cuèi cïng (Final Act) cïng víi HiÖp ®Þnh thµnh lËp WTO. Theo ph¹m vi ®iÒu chØnh, nh÷ng v¨n b¶n nµy gåm 6 nhãm lín, 1 2 V¨n kiÖn §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø IX - NXB ChÝnh trÞ quèc gia, 2001 NghÞ quyÕt sè 07-NQ/TW ngµy 27/1/2001 cña Bé ChÝnh trÞ vÒ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ 3 Hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ th−¬ng m¹i hµng ho¸ cña ViÖt Nam ®¸p øng yªu cÇu gia nhËp WTO trong ®ã nhãm v¨n b¶n ®iÒu chØnh quy m« nhÊt lµ vÒ th−¬ng m¹i hµng ho¸. ChÝnh v× vËy, muèn trë thµnh thµnh viªn cña WTO, ViÖt Nam nãi riªng vµ tÊt c¶ c¸c quèc gia nãi chung ph¶i nghiªn cøu chÕ ®Þnh th−¬ng m¹i hµng ho¸ ®å sé cña WTO vµ ph¶i tham gia ®Çy ®ñ vµo HiÖp ®Þnh chung vÒ th−¬ng m¹i vµ thuÕ quan (GATT 1994) cïng 12 HiÖp ®Þnh vµ rÊt nhiÒu Phô lôc liªn quan kÌm theo. Nh×n l¹i hÖ thèng ph¸p luËt th−¬ng m¹i ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m qua, ta cã thÓ thÊy r»ng c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt hiÖn hµnh cña chóng ta ®iÒu chØnh lÜnh vùc th−¬ng m¹i hµng ho¸ ®0 liªn tôc ®−îc ®−îc ban hµnh míi, c¸c v¨n b¶n ch−a phï hîp còng ®0 ®−îc söa ®æi, bæ sung theo kÞp b−íc ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ còng nh− ®¸p øng yªu cÇu héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Tuy nhiªn, víi hÖ thèng c¸c v¨n b¶n quy ®Þnh chÆt chÏ vµ ®ång bé cña WTO, chóng ta vÉn ph¶i tiÕp tôc ®èi chiÕu, rµ so¸t c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt ViÖt Nam hiÖn hµnh vÒ lÜnh vùc th−¬ng m¹i hµng ho¸ víi c¸c quy ®Þnh t−¬ng øng cña WTO ®Ó tõng b−íc hoµn thiÖn cho phï hîp h¬n n÷a, thóc ®Èy tiÕn tr×nh gia nhËp tæ chøc th−¬ng m¹i lín nhÊt hµnh tinh nµy. ChÝnh v× nh÷ng lý do trªn, em ®0 chän ®Ò tµi: “Hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ th−¬ng m¹i hµng ho¸ cña ViÖt Nam tr−íc yªu cÇu gia nhËp Tæ chøc Th−¬ng m¹i ThÕ giíi (WTO)” lµm ®Ò tµi kho¸ luËn tèt nghiÖp cña m×nh. Môc ®Ých cña kho¸ luËn T×m hiÓu, ph©n tÝch néi dung c¬ b¶n cña chÕ ®Þnh th−¬ng m¹i hµng ho¸ cña WTO, ®ång thêi so s¸nh, ®èi chiÕu nh÷ng ®iÓm t−¬ng ®ång vµ kh¸c biÖt gi÷a c¸c quy ®Þnh vÒ th−¬ng m¹i hµng ho¸ cña ViÖt Nam víi c¸c quy ®Þnh t−¬ng øng cña WTO. Trªn c¬ së ®ã, kho¸ luËn ®−a ra mét sè gi¶i ph¸p nh»m ®iÒu chØnh vµ hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ th−¬ng m¹i hµng ho¸ cña ViÖt Nam tr−íc yªu cÇu chuÈn bÞ gia nhËp WTO (môc tiªu dù kiÕn vµo n¨m 2005). §èi t−îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu §èi t−îng nghiªn cøu cña kho¸ luËn lµ chÕ ®Þnh th−¬ng m¹i hµng ho¸ cña WTO bao gåm HiÖp ®Þnh chung vÒ ThuÕ quan vµ Th−¬ng m¹i (GATT) vµ c¸c HiÖp ®Þnh kÌm theo (12 HiÖp ®Þnh)3 cïng c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt hiÖn hµnh cña ViÖt Nam vÒ th−¬ng m¹i hµng ho¸. Ph¹m vi nghiªn cøu cña kho¸ luËn chØ giíi h¹n ë nh÷ng quy ®Þnh vµ néi dung c¬ b¶n trong c¸c HiÖp ®Þnh vµ c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt kÓ trªn, 3 Xem Danh môc c¸c Phô lôc cña HiÖp ®Þnh thµnh lËp Tæ chøc Th−¬ng m¹i ThÕ giíi (HiÖp ®Þnh WTO), trang 19 (List of Annexes, page 19, Final Act embodying the Results of the Uruguay Round of Multilateral Trade Negotiatons. The Uruguay Round, Trade Negotiations Committee) 4 Hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ th−¬ng m¹i hµng ho¸ cña ViÖt Nam ®¸p øng yªu cÇu gia nhËp WTO kh«ng ®i s©u ph©n tÝch chi tiÕt vµ toµn bé c¸c HiÖp ®Þnh, c¸c v¨n b¶n ®ã, kh«ng ph©n tÝch c¸c Phô lôc, c¸c V¨n b¶n diÔn gi¶i ®i kÌm c¸c HiÖp ®Þnh cña WTO, còng nh− kh«ng ph©n tÝch c¸c luËt th−¬ng m¹i chuyªn ngµnh nh− dÞch vô, së h÷u trÝ tuÖ, ®Çu t− v.v… Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu Trªn c¬ së ph−¬ng ph¸p luËn duy vËt biÖn chøng vµ duy vËt lÞch sö, t¸c gi¶ sö dông c¸c ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch, tæng hîp, ®èi chiÕu, so s¸nh, diÔn gi¶i, quy n¹p ®Ó nghiªn cøu ®Ò tµi kho¸ luËn. Ngoµi ra, kho¸ luËn cßn vËn dông c¸c quan ®iÓm, ®−êng lèi, chñ tr−¬ng ph¸t triÓn kinh tÕ cña §¶ng vµ Nhµ n−íc ®Ó kh¸i qu¸t hÖ thèng vµ kh¼ng ®Þnh kÕt qu¶ nghiªn cøu. Bè côc cña kho¸ luËn Ngoµi Lêi nãi ®Çu, KÕt luËn, Danh môc tµi liÖu tham kh¶o vµ Phô lôc, néi dung cña kho¸ luËn ®−îc tr×nh bµy trong 3 ch−¬ng: Ch−¬ng 1: Nh÷ng quy ®Þnh c¬ b¶n vÒ th−¬ng m¹i hµng ho¸ cña WTO Ch−¬ng 2: So s¸nh ph¸p luËt vÒ th−¬ng m¹i hµng ho¸ cña ViÖt Nam víi c¸c quy ®Þnh vÒ th−¬ng m¹i hµng ho¸ cña WTO Ch−¬ng 3: Quan ®iÓm, nguyªn t¾c vµ c¸c gi¶i ph¸p ®iÒu chØnh hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ th−¬ng m¹i hµng ho¸ cña ViÖt Nam ®¸p øng yªu cÇu gia nhËp WTO Ph¸p luËt vÒ th−¬ng m¹i hµng ho¸ cña ViÖt Nam tr−íc yªu cÇu gia nhËp Tæ chøc Th−¬ng m¹i ThÕ giíi (WTO) lµ mét vÊn ®Ò phøc t¹p vµ réng lín. ViÖc nghiªn cøu thÊu ®¸o còng nh− ®−a ra nh÷ng gi¶i ph¸p cô thÓ nh»m tõng b−íc hoµn thiÖn ph¸p luËt ViÖt Nam vÒ th−¬ng m¹i hµng ho¸ lµ yªu cÇu bøc xóc cña khoa häc ph¸p lý ViÖt Nam, ®©y còng lµ c«ng viÖc phøc t¹p, ®ßi hái ph¶i ®−îc nghiªn cøu, xem xÐt mét c¸ch nghiªm tóc. Kho¸ luËn nµy xin ®−îc gãp mét phÇn nhá vµo sù xem xÐt ®ã. Danh môc c¸c ch÷ viÕt t¾t trong kho¸ luËn 5 Hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ th−¬ng m¹i hµng ho¸ cña ViÖt Nam ®¸p øng yªu cÇu gia nhËp WTO AA Agreement on Agriculture HiÖp ®Þnh N«ng nghiÖp Agreement on Implementation of HiÖp ®Þnh vÒ thùc hiÖn §iÒu VI cña ADP AFTA APEC AS ASEAN ATC CVA Article VI of the GATT 1994 GATT 1994 (Chèng b¸n ph¸ gi¸ (“Anti-Dumping Code”) ADP) ASEAN Free Trade Area Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN Asia Pacific Cooperation Th¸i B×nh D−¬ng Agreement on Safeguards HiÖp ®Þnh vÒ C¸c biÖn ph¸p tù vÖ Association of South East Asian HiÖp héi c¸c Quèc gia §«ng Nam Nations ¸ Agreement on Textiles and HiÖp ®Þnh vÒ Hµng dÖt vµ May Clothing mÆc Agreement on Implementation of HiÖp ®Þnh vÒ thùc thi §iÒu VII cña Article VI of the GATT 1994 GATT 1994 (X¸c ®Þnh trÞ gi¸ tÝnh (“Customs Value Code”) thuÕ h¶i quan) Understanding DSU Economic DiÔn ®µn Hîp t¸c Kinh tÕ Ch©u ¸ Procedures on Rules Governing and the Settlement of Disputes EU GATS GATT GSP European Union B¶n tho¶ thuËn vÒ Quy t¾c vµ Thñ tôc gi¶i quyÕt tranh chÊp Liªn minh Ch©u ¢u General Agreement on Trade in HiÖp ®Þnh chung vÒ Th−¬ng m¹i Services DÞch vô General Agreement on Tariffs HiÖp ®Þnh chung vÒ ThuÕ quan vµ and Trade Generalized MËu dÞch System of Preferences HÖ thèng −u ®0i thuÕ quan phæ cËp Agreement on Import Licensing HiÖp ®Þnh vÒ Thñ tôc cÊp phÐp Procedures nhËp khÈu IMF International Monetary Fund Quü TiÒn tÖ Quèc tÕ ITO International Trade Organization Tæ chøc Th−¬ng m¹i Quèc tÕ MFN Most-Favoured Nation §0i ngé Tèi huÖ quèc NT National Treatment Nguyªn t¾c ®èi xö quèc gia PSI Ageement on Preshipment HiÖp ®Þnh vÒ Gi¸m ®Þnh hµng ho¸ ILP 6 Hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ th−¬ng m¹i hµng ho¸ cña ViÖt Nam ®¸p øng yªu cÇu gia nhËp WTO Inspection ROA SCM tr−íc khi göi hµng Agreement on Rules of Origin HiÖp ®Þnh vÒ Trî gi¸ vµ C¸c biÖn Countervailing Measures ph¸p chèng trî gi¸ Sanitary and Phytosanitary Measures TBT TPRM TRIMs WB WTO ph¸p kiÓm dÞnh ®éng thùc vËt HiÖp ®Þnh vÒ hµng rµo kü thuËt to Trade trong th−¬ng m¹i Trade Policy Review Mechanism C¬ chÕ ®¸nh gi¸ chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i Agreement on Trade-Related HiÖp ®Þnh C¸c biÖn ph¸p ®Çu t− liªn Investment Measures quan ®Õn th−¬ng m¹i on Trade-Related Aspects of Intellectual Property Rights UNCTAD HiÖp ®Þnh vÒ ¸p dông c¸c biÖn Agreement on Technical Barriers Agreement TRIPS ho¸ Agreement on Subsidies and Agreement on the Application of SPS HiÖp ®Þnh vÒ Quy t¾c xuÊt xø hµng HiÖp ®Þnh vÒ QuyÒn së h÷u trÝ tuÖ liªn quan ®Õn th−¬ng m¹i United Nations Conference on Héi nghÞ Th−¬ng m¹i vµ Ph¸t triÓn Trade and Development cña Liªn hîp quèc World Bank Ng©n hµng ThÕ giíi World Trade Organization Tæ chøc Th−¬ng m¹i ThÕ giíi Nguån: Final Act embodying the Results of the Uruguay Round of Multilateral Trade Negotiatons. The Uruguay Round, Trade Negotiations Committee 7 Hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ th−¬ng m¹i hµng ho¸ cña ViÖt Nam ®¸p øng yªu cÇu gia nhËp WTO Ch−¬ng 1 Nh÷ng quy ®Þnh c¬ b¶n vÒ th−¬ng m¹i hµng ho¸ ho¸ cña wto 1.1. tæng quan vÒ tæ chøc th−¬ng m¹i thÕ giíi (WTO) 1.1.1. LÞch sö h×nh thµnh WTO Tæ chøc Th−¬ng m¹i ThÕ giíi (WTO), ®−îc thµnh lËp ngµy 1 th¸ng 1 n¨m 1995, kÕ tôc vµ më réng ph¹m vi ®iÒu tiÕt th−¬ng m¹i quèc tÕ cña tæ chøc tiÒn th©n cña nã lµ HiÖp ®Þnh chung vÒ ThuÕ quan vµ Th−¬ng m¹i (GATT). GATT ra ®êi sau §¹i chiÕn ThÕ giíi lÇn thø 2 trong trµo l−u h×nh thµnh hµng lo¹t c¬ chÕ ®a biªn ®iÒu tiÕt c¸c ho¹t ®éng hîp t¸c kinh tÕ quèc tÕ, mµ ®iÓn h×nh lµ Ng©n hµng T¸i thiÕt vµ Ph¸t triÓn quèc tÕ, th−êng ®−îc biÕt ®Õn nh− lµ Ng©n hµng ThÕ giíi (World Bank) vµ Quü TiÒn tÖ Quèc tÕ (IMF) ngµy nay. Víi ý t−ëng h×nh thµnh nh÷ng nguyªn t¾c, thÓ lÖ, luËt ch¬i cho th−¬ng m¹i quèc tÕ ®iÒu tiÕt c¸c lÜnh vùc vÒ c«ng ¨n viÖc lµm, vÒ th−¬ng m¹i hµng ho¸, kh¾c phôc t×nh tr¹ng h¹n chÕ, rµng buéc ho¹t ®éng nµy ph¸t triÓn, 23 n−íc s¸ng lËp GATT ®0 cïng mét sè n−íc kh¸c tham gia Héi nghÞ vÒ th−¬ng m¹i vµ viÖc lµm vµ dù th¶o HiÕn ch−¬ng La Havana ®Ó thµnh lËp Tæ chøc Th−¬ng m¹i Quèc tÕ (ITO) víi t− c¸ch lµ c¬ quan chuyªn m«n cña Liªn hîp quèc. §ång thêi, c¸c n−íc nµy ®0 cïng nhau tiÕn hµnh c¸c cuéc ®µm ph¸n vÒ thuÕ quan vµ xö lý c¸c biÖn ph¸p b¶o hé mËu dÞch ®ang ¸p dông trµn lan trong th−¬ng m¹i quèc tÕ tõ ®Çu nh÷ng n¨m 30 cña thÕ kû XX, nh»m thùc hiÖn môc tiªu tù do ho¸ mËu dÞch, më ®−êng cho cho kinh tÕ vµ th−¬ng m¹i ph¸t triÓn, t¹o c«ng ¨n viÖc lµm, n©ng cao thu nhËp vµ ®êi sèng cña nh©n d©n c¸c n−íc thµnh viªn. HiÕn ch−¬ng thµnh lËp Tæ chøc Th−¬ng m¹i Quèc tÕ (ITO) nãi trªn ®0 ®−îc tháa thuËn t¹i Héi nghÞ Liªn hîp quèc vÒ th−¬ng m¹i vµ viÖc lµm ë Havana tõ 11/1947 ®Õn 24/3/1948, nh−ng do mét sè quèc gia gÆp khã kh¨n trong phª chuÈn, nªn viÖc thµnh lËp Tæ chøc Th−¬ng m¹i Quèc tÕ (ITO) ®0 kh«ng thùc hiÖn ®−îc. 8 Hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ th−¬ng m¹i hµng ho¸ cña ViÖt Nam ®¸p øng yªu cÇu gia nhËp WTO MÆc dï vËy, kiªn tr× môc tiªu ®0 ®Þnh, vµ víi kÕt qu¶ ®¸ng khÝch lÖ ®0 ®¹t ®−îc ë vßng ®µm ph¸n thuÕ ®Çu tiªn lµ 45.000 −u ®0i vÒ thuÕ ¸p dông gi÷a c¸c bªn tham gia ®µm ph¸n, chiÕm kho¶ng 1/5 tæng l−îng mËu dÞch thÕ giíi, 23 n−íc s¸ng lËp ®0 cïng nhau ký kÕt HiÖp ®Þnh chung vÒ ThuÕ quan vµ Th−¬ng m¹i (GATT), chÝnh thøc cã hiÖu lùc vµo th¸ng 1/1948. Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña m×nh tõ th¸ng 1/1948 ®Õn th¸ng 1/1995, GATT ®0 tiÕn hµnh 8 vßng ®µm ph¸n4 chñ yÕu vÒ thuÕ quan. Tuy nhiªn, tõ thËp kû 70 cña thÕ kû XX vµ ®Æc biÖt tõ Vßng ®µm ph¸n Uruguay (1986 - 1994) do th−¬ng m¹i quèc tÕ kh«ng ngõng ph¸t triÓn, nªn GATT ®0 më réng diÖn ho¹t ®éng, ®µm ph¸n kh«ng chØ vÒ thuÕ quan mµ cßn tËp trung x©y dùng c¸c HiÖp ®Þnh h×nh thµnh c¸c chuÈn mùc, luËt ch¬i ®iÒu tiÕt c¸c vÊn ®Ò vÒ hµng rµo phi quan thuÕ, vÒ th−¬ng m¹i dÞch vô, quyÒn së h÷u trÝ tuÖ, c¸c biÖn ph¸p ®Çu t− cã liªn quan tíi th−¬ng m¹i, vÒ th−¬ng m¹i hµng n«ng s¶n, hµng dÖt may, vÒ c¬ chÕ gi¶i quyÕt tranh chÊp. Víi diÖn ®iÒu tiÕt cña hÖ thèng th−¬ng m¹i ®a biªn ®−îc më réng, nªn HiÖp ®Þnh chung vÒ ThuÕ quan vµ Th−¬ng m¹i (GATT) víi t− c¸ch lµ mét sù tho¶ thuËn cã nhiÒu néi dung ký kÕt mang tÝnh chÊt tuú ý ®0 tá ra kh«ng thÝch hîp. Do ®ã, ngµy 15/4/1994, t¹i Marrakesh (Marèc), kÕt thóc Vßng ®µm ph¸n Uruguay5, c¸c thµnh viªn cña GATT ®0 cïng nhau ký HiÖp ®Þnh thµnh lËp Tæ chøc Th−¬ng m¹i ThÕ giíi (WTO) nh»m kÕ tôc vµ ph¸t triÓn sù nghiÖp cña GATT. Theo ®ã, WTO chÝnh thøc ®−îc thµnh lËp ®éc lËp víi hÖ thèng Liªn hîp quèc vµ ®i vµo ho¹t ®éng tõ ngµy 1/1/1995. TÝnh ®Õn th¸ng 12 n¨m 2003, WTO ®0 cã 146 n−íc vµ l0nh thæ lµ thµnh viªn chÝnh thøc, 26 n−íc vµ vïng l0nh thæ cïng 7 tæ chøc quèc tÕ ®−îc h−ëng quy chÕ quan s¸t viªn t¹i WTO6. 1.1.2. Môc ®Ých ho¹t ®éng cña WTO WTO chØ lµ mét thiÕt chÕ quèc tÕ liªn quan ®Õn c¸c quy t¾c cña th−¬ng m¹i gi÷a c¸c quèc gia. H¹t nh©n cña thiÕt chÕ nµy lµ c¸c HiÖp ®Þnh cña WTO ®−îc c¸c quèc gia tham gia quan hÖ th−¬ng m¹i quèc tÕ x©y dùng vµ cam kÕt thùc hiÖn. C¸c HiÖp ®Þnh nµy ®0 t¹o lËp mét khung ph¸p lý v÷ng ch¾c cho th−¬ng m¹i ®a biªn, lµ khu«n khæ rµng buéc chÝnh phñ c¸c n−íc duy tr× chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i cña m×nh phï hîp víi kû c−¬ng ®0 ®−îc ®Þnh lËp. Cho dï c¸c HiÖp ®Þnh ®ã do chÝnh phñ c¸c 4 Xem thªm Phô lôc 1: Tãm t¾t c¸c vßng ®µm ph¸n cña GATT Xem thªm Phô lôc 2: Tãm t¾t thµnh qu¶ cña Vßng ®µm ph¸n Uruguay (1986-1994) 6 Xem thªm Phô lôc 3: Danh s¸ch thµnh viªn chÝnh thøc vµ c¸c chÝnh phñ n−íc, tæ chøc quèc tÕ ®−îc h−ëng quy chÕ quan s¸t viªn t¹i WTO 5 9 Hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ th−¬ng m¹i hµng ho¸ cña ViÖt Nam ®¸p øng yªu cÇu gia nhËp WTO n−íc ®µm ph¸n vµ ký kÕt víi nhau, nh−ng ®Ých cuèi cïng cña chóng lµ trî gióp c¸c nhµ s¶n xuÊt hµng ho¸ vµ cung øng dÞch vô, c¸c nhµ xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu trong ®iÒu chØnh c¸c hµnh vi th−¬ng m¹i, kinh doanh cña hä. WTO cã 3 môc ®Ých c¬ b¶n sau: Thø nhÊt, gióp cho dßng th−¬ng m¹i cµng tù do ®−îc bao nhiªu cµng tèt bÊy nhiªu. §Ó lµm ®−îc nh− vËy, ng−êi ta cè g¾ng ®Ó mäi c¸i cã thÓ râ rµng mµ kh«ng trõu t−îng, cã thÓ nhËn biÕt vµ dù b¸o tr−íc ®−îc. §iÒu ®ã cã nghÜa WTO ph¶i phÊn ®Êu ®Ó b¶o ®¶m cho c¸c c¸ nh©n, doanh nghiÖp vµ chÝnh phñ c¸c n−íc hiÓu r»ng c¸c quy t¾c th−¬ng m¹i lµ thèng nhÊt trªn toµn thÕ giíi vµ kh«ng mét n−íc nµo ®−îc ®ét nhiªn thay ®æi chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i mµ kh«ng mét c¸ nh©n, tæ chøc cña n−íc kh¸c biÕt tr−íc. Nãi mét c¸ch kh¸c lµ c¸c quy t¾c th−¬ng m¹i ph¶i “trong s¸ng, râ rµng” vµ cã thÓ l−êng tr−íc ®−îc mäi thay ®æi. Thø hai, thùc hiÖn chøc n¨ng cña trung t©m dµn xÕp, th−¬ng l−îng vµ tho¶ thuËn c¸c chÝnh s¸ch, quy t¾c th−¬ng m¹i ®a biªn. Thø ba, trung t©m ®Ó gi¶i quyÕt c¸c bÊt ®ång, c¸c tranh chÊp ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng th−¬ng m¹i quèc tÕ. 1.1.3. C¸c nguyªn t¾c c¬ b¶n cña WTO7 HÖ thèng c¸c hiÖp ®Þnh cña WTO kh¸ lín vµ ®ång bé, bao qu¸t c¶ mét ph¹m vi réng lín c¸c ho¹t ®éng th−¬ng m¹i. C¸c hiÖp ®Þnh ®ã liªn quan ®Õn n«ng nghiÖp, hµng dÖt may, ng©n hµng, v« tuyÕn viÔn th«ng, mua s¾m cña chÝnh phñ, c¸c tiªu chuÈn c«ng nghiÖp, ®Õn së h÷u trÝ tuÖ vµ c¸c lÜnh vùc kh¸c. Tuy vËy, c¸c nguyªn t¾c c¬ b¶n, c¸c nguyªn t¾c nÒn t¶ng cña WTO xuyªn suèt toµn bé c¸c hiÖp ®Þnh. C¸c nguyªn t¾c ®ã lµ c¬ së cña hÖ thèng th−¬ng m¹i ®a biªn. Cã thÓ nªu lªn mét sè nguyªn t¾c c¬ b¶n sau ®©y cña WTO: 1.1.3.1. Th−¬ng m¹i kh«ng ph©n biÖt ®èi xö Th−¬ng m¹i thÕ giíi ph¶i ®−îc thùc hiÖn mét c¸ch c«ng b»ng, kh«ng cã sù ph©n biÖt ®èi xö, víi néi dung sau: C¸c n−íc thµnh viªn WTO cam kÕt dµnh cho nhau chÕ ®é §0i ngé Tèi huÖ quèc (MFN), tøc lµ chÕ ®é ®0i ngé ë c¸c lÜnh vùc m×nh dµnh cho hµng ho¸ cña mét 7 Xem thªm ViÖt Nam vµ c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ, Uû ban quèc gia vÒ hîp t¸c kinh tÕ quèc tÕ, NXB CTQG, 2000, trang 18-24 vµ Th«ng tin khoa häc ph¸p lý Chuyªn ®Ò vÒ: ASEAN, APEC, WTO - Mét sè vÊn ®Ò ph¸p lý vÒ tæ chøc vµ hîp t¸c, ViÖn Nghiªn cøu khoa häc ph¸p lý, Bé T− ph¸p, 10/1998, trang 46-51 10 Hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ th−¬ng m¹i hµng ho¸ cña ViÖt Nam ®¸p øng yªu cÇu gia nhËp WTO n−íc b¹n hµng nµy tíi møc nµo th× còng ph¶i dµnh cho hµng ho¸ cña c¸c n−íc b¹n kh¸c chÕ ®é ®0i ngé nh− vËy, b×nh ®¼ng, kh«ng cã sù ph©n biÖt ®èi xö nµo. C¸c n−íc thµnh viªn WTO cam kÕt dµnh cho nhau chÕ ®é §èi xö quèc gia (NT), tøc lµ chÕ ®é kh«ng ph©n biÖt ®èi xö gi÷a hµng nhËp khÈu víi hµng s¶n xuÊt trong n−íc, khi hµng nhËp khÈu ®−îc ®−a vµo thÞ tr−êng trong n−íc. C¸c quèc gia cã chÝnh s¸ch ®èi xö nh− thÕ nµo ®èi víi hµng ho¸ s¶n xuÊt trong n−íc th× còng ph¶i ®èi xö nh− vËy ®èi víi hµng ho¸ nhËp khÈu tõ c¸c n−íc thµnh viªn WTO. ChÕ ®é MFN vµ chÕ ®é NT chñ yÕu dµnh cho hµng ho¸ khi ¸p dông c¸c chÝnh s¸ch ë lÜnh vùc thuÕ quan, phi thuÕ quan, thanh to¸n, ng©n hµng, vËn t¶i, b¶o hiÓm… c¶ trong th−¬ng m¹i ®Çu t− vµ quyÒn së h÷u trÝ tuÖ, vµ ®Òu cã nh÷ng tr−êng hîp ngo¹i lÖ. Tuy nhiªn, hiÖn nay céng ®ång quèc tÕ ®ang tÝch cùc vËn ®éng ®Ó më réng chÕ ®é MFN, NT ®èi víi c¶ th−¬ng nh©n, nhÊt lµ trong lÜnh vùc ®Çu t−, th−¬ng m¹i dÞch vô vµ c¸c thÓ nh©n trong lÜnh vùc b¶o hé quyÒn së h÷u trÝ tuÖ. 1.1.3.2. Nguyªn t¾c tù do ho¸ th−¬ng m¹i Xu thÕ chung cña c¸c quèc gia lµ lu«n lu«n x¸c ®Þnh th−¬ng m¹i lµ yÕu tè mang tÝnh quyÕt ®Þnh hµng ®Çu trong chiÕn l−îc ph¸t triÓn kinh tÕ cña mçi n−íc, trong ®ã thÞ tr−êng lµ ®éng lùc chÝnh cña t¨ng tr−ëng kinh tÕ. Do vËy, céng ®ång th−¬ng m¹i quèc tÕ mµ ®¹i diÖn lµ WTO lu«n x¸c ®Þnh tù do ho¸ th−¬ng m¹i lµ môc tiªu hµng ®Çu ph¶i nç lùc thùc hiÖn. Néi dung cèt lâi cña nguyªn t¾c tù do ho¸ th−¬ng m¹i nµy lµ c¾t gi¶m dÇn tõng b−íc hµng rµo thuÕ quan vµ phi thuÕ quan, ®Ó ®Õn mét lóc nµo ®ã trong t−¬ng lai sÏ xo¸ bá hoµn toµn, më ®−êng cho th−¬ng m¹i ph¸t triÓn. Tù do ho¸ th−¬ng m¹i g¾n víi viÖc dì bá hµng rµo th−¬ng m¹i th«ng qua ®µm ph¸n song ph−¬ng vµ ®a ph−¬ng phï hîp víi ph¸p luËt, thÓ lÖ vµ kh¶ n¨ng cô thÓ cña tõng n−íc. §Õn nay hÇu hÕt c¸c n−íc ®Òu h−áng øng chñ tr−¬ng tù do ho¸ th−¬ng m¹i cña WTO ®Ó tranh thñ kh¶ n¨ng vµ c¬ héi hîp t¸c, liªn kÕt kinh tÕ ë c¸c møc ®é kh¸c nhau, tham gia vµo ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ, th©m nhËp vµo thÞ tr−êng quèc tÕ ngµy cµng s©u s¾c h¬n. 1.1.3.3. Nguyªn t¾c b¶o hé b»ng hµng rµo thuÕ quan Tuy chñ tr−¬ng tù do ho¸ th−¬ng m¹i, nh−ng WTO vÉn thõa nhËn sù cÇn thiÕt cña b¶o hé mËu dÞch v× c¸c n−íc ®Òu nhËn thÊy thùc tiÔn thÕ giíi cã sù chªnh lÖch vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ, th−¬ng m¹i gi÷a c¸c n−íc. 11 Hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ th−¬ng m¹i hµng ho¸ cña ViÖt Nam ®¸p øng yªu cÇu gia nhËp WTO Nguyªn t¾c b¶o hé mËu dÞch mµ WTO chñ tr−¬ng lµ b¶o hé b»ng hµng rµo thuÕ quan, kh«ng ñng hé b¶o hé mËu dÞch b»ng hµng rµo phi thuÕ quan hoÆc c¸c biÖn ph¸p hµnh chÝnh. C¸c n−íc cã nghÜa vô ph¶i c«ng bè møc thuÕ trÇn cam kÕt, ®Ó råi tõ ®ã cïng víi c¸c n−íc WTO kh¸c th−¬ng l−îng gi¶m dÇn. ChØ cã gi¶m, mµ kh«ng cã t¨ng qu¸ møc trÇn cam kÕt, nÕu t¨ng qu¸ th× ph¶i båi th−êng nhanh chãng, kÞp thêi vµ tho¶ ®¸ng cho c¸c n−íc bÞ thiÖt h¹i. Ngoµi ra, mçi n−íc ph¶i cam kÕt mèc thêi gian thùc hiÖn lé tr×nh c¾t gi¶m dÇn ®Ó tiÕn tíi môc tiªu xo¸ bá hµng rµo quan thuÕ. 1.1.3.4. Nguyªn t¾c æn ®Þnh trong th−¬ng m¹i8 WTO chñ tr−¬ng th−¬ng m¹i quèc tÕ ph¶i ®−îc tiÕn hµnh trªn c¬ së æn ®Þnh, râ rµng, minh b¹ch, kh«ng Èn ý. §Ó thùc hiÖn nguyªn t¾c nµy, WTO quy ®Þnh: C¸c n−íc thµnh viªn ph¶i th«ng qua ®µm ph¸n, ®−a ra c¸c cam kÕt víi nh÷ng lé tr×nh thùc hiÖn cô thÓ. Tuy thõa nhËn quyÒn cña mçi n−íc thµnh viªn ®−îc ®µm ph¸n l¹i c¸c cam kÕt cña m×nh, nh−ng WTO quy ®Þnh nghÜa vô ph¶i ®Òn bï c¸c thiÖt h¹i cã thÓ x¶y ra cho c¸c thµnh viªn kh¸c. Mäi chÕ ®é, chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i cña quèc gia ph¶i ®−îc c«ng bè c«ng khai cho mäi ng−êi, æn ®Þnh trong thêi gian dµi vµ cã thÓ dù b¸o tr−íc nh÷ng rñi ro cã thÓ x¶y ra. NÕu quèc gia cã thay ®æi th× ph¶i th«ng b¸o tr−íc cho c¸c doanh nghiÖp, c¸ nh©n cã ®ñ thêi gian nghiªn cøu, gãp ý, ph¶n ¸nh nguyÖn väng cña hä tr−íc khi ®−a chÝnh s¸ch ®0 thay ®æi ®ã ra ¸p dông. Nguyªn t¾c nµy gióp m«i tr−êng kinh doanh cã tÝnh æn ®Þnh, lµnh m¹nh vµ cã thÓ dù ®o¸n tr−íc ®−îc. 1.1.3.5. Nguyªn t¾c t¨ng c−êng c¹nh tranh c«ng b»ng WTO lu«n chñ tr−¬ng t¨ng c−êng c¹nh tranh lµnh m¹nh, c«ng b»ng trong th−¬ng m¹i quèc tÕ, ®Ó cho chÊt l−îng, gi¸ c¶ quyÕt ®Þnh vËn mÖnh cña hµng ho¸ trong c¹nh tranh trªn th−¬ng tr−êng; kh«ng ®−îc dïng quyÒn lùc Nhµ n−íc ®Ó ¸p ®Æt, bãp mÐo tÝnh lµnh m¹nh, c«ng b»ng cña c¹nh tranh trªn th−¬ng tr−êng quèc tÕ. Nguyªn t¾c nµy ®0 ®−îc nhÊn m¹nh trong c¸c lÜnh vùc nh− quyÒn vµ nghÜa vô cña doanh nghiÖp Nhµ n−íc; quyÒn cÊp phÐp kinh doanh xuÊt khÈu, nhËp khÈu; cÊp h¹n ng¹ch; trî gi¸; b¸n ph¸ gi¸; qu¶n lý ngo¹i hèi; qu¶n lý gi¸ c¶ vµ c¸c ho¹t ®éng trong lÜnh vùc phi thuÕ quan kh¸c. 8 Nguyªn t¾c nµy cßn gäi lµ “cã thÓ dù ®o¸n tr−íc ®−îc” 12 Hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ th−¬ng m¹i hµng ho¸ cña ViÖt Nam ®¸p øng yªu cÇu gia nhËp WTO 1.1.3.6. Nguyªn t¾c kh«ng h¹n chÕ sè l−îng hµng ho¸ nhËp khÈu WTO chñ tr−¬ng kh«ng h¹n chÕ sè l−îng hµng ho¸ nhËp khÈu gi÷a c¸c n−íc thµnh viªn. Tuy nhiªn, WTO còng cho phÐp cã nh÷ng tr−êng hîp ngo¹i lÖ ®−îc phÐp ¸p dông c¸c h¹n chÕ sè l−îng hµng ho¸ nhËp khÈu (QR), khi n−íc ®ã gÆp khã kh¨n vÒ c¸n c©n thanh to¸n, hoÆc do tr×nh ®é ph¸t triÓn thÊp cña nÒn kinh tÕ trong n−íc, hoÆc v× nh÷ng lý do vÒ m«i tr−êng, an ninh quèc gia. Tuy vËy, ®©y chØ lµ nh÷ng tr−êng hîp ®Æc biÖt, cã tÝnh chÊt t¹m thêi, cÇn cã thêi h¹n cô thÓ ®Ó xo¸ bá h¼n. 1.1.3.7. QuyÒn ®−îc kh−íc tõ vµ ®−îc tù vÖ trong tr−êng hîp khÈn cÊp Nguyªn t¾c nµy ®−îc ghi nhËn trong GATT 1994. §iÒu XXV cña GATT 1994 cho phÐp trong mét sè tr−êng hîp thËt ®Æc biÖt, mét n−íc cã thÓ kh−íc tõ viÖc thùc hiÖn mét hoÆc mét sè nghÜa vô cam kÕt. Tuy vËy, ®©y chØ lµ mét quyÒn hÕt søc t¹m thêi vµ ph¶i ®−îc 3/4 sè phiÕu biÓu quyÕt t¸n thµnh9. §iÒu XIX cña GATT 1994 cßn cho phÐp mét n−íc thµnh viªn ¸p dông nh÷ng biÖn ph¸p tù vÖ trong tr−êng hîp khÈn cÊp, khi nÒn s¶n xuÊt trong n−íc bÞ hµng ho¸ nhËp khÈu ®e do¹. Víi quyÒn tù vÖ nµy, mçi n−íc cã thÓ sö dông h×nh thøc t¨ng thuÕ nhËp khÈu v−ît møc trÇn cam kÕt hoÆc ¸p dông h×nh thøc h¹n chÕ sè l−îng hoÆc c¸c h×nh thøc kh¸c ®Ó h¹n chÕ nhËp khÈu, hç trî s¶n xuÊt trong n−íc. Tuy vËy, biÖn ph¸p nµy chØ cã tÝnh t¹m thêi vµ ph¶i ¸p dông b×nh ®¼ng, c«ng khai. 1.1.3.8. Nguyªn t¾c t«n träng c¸c tæ chøc quèc tÕ khu vùc WTO lµ ®¹i diÖn cho th−¬ng m¹i toµn cÇu, nh−ng vÉn thõa nhËn nh÷ng tæ chøc kinh tÕ khu vùc ho¹t ®éng trong lÜnh vùc th−¬ng m¹i quèc tÕ, miÔn lµ nh÷ng tæ chøc nµy tu©n thñ nguyªn t¾c tù do ho¸ th−¬ng m¹i, thùc hiÖn chÝnh s¸ch kinh tÕ më, h−íng ngo¹i, kh«ng co côm, thùc hiÖn viÖc lo¹i bá dÇn hoÆc gi¶m dÇn c¸c hµng rµo quan thuÕ, phi quan thuÕ g©y c¶n trë cho dßng th−¬ng m¹i toµn cÇu. Do vËy, nguyªn t¾c MFN ®−îc miÔn trõ trong quan hÖ gi÷a c¸c n−íc thµnh viªn cña tæ chøc kinh tÕ, th−¬ng m¹i khu vùc d−íi h×nh thøc liªn minh thuÕ quan hoÆc khu vùc mËu dÞch tù do. 1.1.3.9. Nguyªn t¾c dµnh ®iÒu kiÖn thuËn lîi h¬n cho c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn vµ chËm ph¸t triÓn 9 Xem thªm kho¶n 3,4 §iÒu IX HiÖp ®Þnh thµnh lËp Tæ chøc Th−¬ng m¹i ThÕ giíi (HiÖp ®Þnh WTO) 13 Hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ th−¬ng m¹i hµng ho¸ cña ViÖt Nam ®¸p øng yªu cÇu gia nhËp WTO PhÇn IV GATT 1994 thõa nhËn sù cÇn thiÕt ph¶i dµnh cho c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn vµ chËm ph¸t triÓn nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi h¬n trong th−¬ng m¹i quèc tÕ vÒ hµng ho¸ vµ dÞch vô. §èi víi nh÷ng n−íc nµy, c¸c n−íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn sÏ kh«ng yªu cÇu cã ®i cã l¹i trong c¸c cam kÕt, gi¶m hoÆc bá hµng rµo thuÕ quan hoÆc phi thuÕ quan ®Ó c¸c n−íc ®ã cã thÓ tham gia ®Çy ®ñ vµo th−¬ng m¹i th−¬ng m¹i quèc tÕ. Trong ®iÒu kho¶n “hç trî kh¶ n¨ng” cña WTO, c¸c n−íc ph¸t triÓn cam kÕt dµnh chÕ ®é −u ®0i thuÕ quan phæ cËp (GSP) cho c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn vµ chÕ ®é −u ®0i th−¬ng m¹i ®Æc biÖt cho c¸c n−íc chËm ph¸t triÓn nhÊt. 1.1.4. HÖ thèng c¸c hiÖp ®Þnh cña WTO10 HÖ thèng c¸c hiÖp ®Þnh cña WTO ®Õn nay gåm cã: (1) HiÖp ®Þnh Marrakesh thµnh lËp Tæ chøc Th−¬ng m¹i thÕ giíi (HiÖp ®Þnh WTO) (2) C¸c HiÖp ®Þnh ®a biªn vÒ th−¬ng m¹i hµng ho¸, trong ®ã gåm: - HiÖp ®Þnh chung vÒ ThuÕ quan vµ Th−¬ng m¹i (GATT 1994) - C¸c HiÖp ®Þnh kÌm theo: + HiÖp ®Þnh vÒ thùc hiÖn §iÒu VII cña GATT 1994 (X¸c ®Þnh trÞ gi¸ tÝnh thuÕ h¶i quan) + HiÖp ®Þnh vÒ Gi¸m ®Þnh hµng ho¸ tr−íc khi göi hµng (PSI) + HiÖp ®Þnh vÒ hµng rµo kü thuËt trong th−¬ng m¹i (TBT) + HiÖp ®Þnh vÒ ¸p dông c¸c biÖn ph¸p kiÓm dÞnh ®éng thùc vËt (SPS) + HiÖp ®Þnh vÒ Thñ tôc cÊp phÐp nhËp khÈu (ILP) + HiÖp ®Þnh vÒ C¸c biÖn ph¸p tù vÖ (AS) + HiÖp ®Þnh vÒ Trî gi¸ vµ C¸c biÖn ph¸p chèng trî gi¸ (SCM) + HiÖp ®Þnh vÒ thùc hiÖn §iÒu VI cña GATT 1994 (Chèng b¸n ph¸ gi¸ ADP) + HiÖp ®Þnh C¸c biÖn ph¸p ®Çu t− liªn quan ®Õn th−¬ng m¹i (TRIMs) + HiÖp ®Þnh vÒ Hµng dÖt may (ATC) + HiÖp ®Þnh N«ng nghiÖp (AA) + HiÖp ®Þnh vÒ Quy t¾c xuÊt xø hµng ho¸ (ROA) (3) HiÖp ®Þnh chung vÒ th−¬ng m¹i dÞch vô (GATS) 10 Xem thªm Danh môc c¸c ch÷ viÕt t¾t trong kho¸ luËn 14 Hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ th−¬ng m¹i hµng ho¸ cña ViÖt Nam ®¸p øng yªu cÇu gia nhËp WTO (4) HiÖp ®Þnh vÒ C¸c khÝa c¹nh liªn quan ®Õn th−¬ng m¹i cña quyÒn së h÷u trÝ tuÖ (TRIPS) (5) B¶n tho¶ thuËn vÒ Quy t¾c vµ Thñ tôc gi¶i quyÕt tranh chÊp (DSU) (6) C¬ chÕ rµ so¸t chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i (TPRM) (7) HiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i nhiÒu bªn - HiÖp ®Þnh vÒ th−¬ng m¹i m¸y bay d©n dông - HiÖp ®Þnh vÒ mua s¾m chÝnh phñ - HiÖp ®Þnh quèc tÕ vÒ b¬ s÷a - HiÖp ®Þnh quèc tÕ vÒ thÞt bß Nguån: Final Act embodying the Results of the Uruguay Round of Multilateral Trade Negotiatons. The Uruguay Round - Trade Negotiations Committee WTO chÞu tr¸ch nhiÖm gi¸m s¸t viÖc thùc hiÖn c¸c HiÖp ®Þnh nµy. Tæ chøc nµy còng ®ãng vai trß lµ diÔn ®µn ®µm ph¸n gi÷a c¸c n−íc nh»m tù do ho¸ h¬n n÷a th−¬ng m¹i hµng ho¸ vµ th−¬ng m¹i dÞch vô. Nã còng ®−a ra mét c¬ chÕ gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp th−¬ng m¹i gi÷a c¸c n−íc thµnh viªn. BÊt cø n−íc thµnh viªn nµo cho r»ng th−¬ng m¹i cña m×nh bÞ ¶nh h−ëng bÊt lîi v× mét n−íc kh¸c kh«ng tu©n thñ c¸c quy t¾c, nÕu kh«ng ®i ®Õn ®−îc mét gi¶i ph¸p tho¶ ®¸ng th«ng qua tham vÊn song ph−¬ng, cã thÓ ®−a vÊn ®Ò ra WTO ®Ó gi¶i quyÕt. Mäi vÊn ®Ò quan träng thuéc thÈm quyÒn cña WTO ®−îc quyÕt ®Þnh t¹i Héi nghÞ Bé tr−ëng c¸c n−íc thµnh viªn. Héi nghÞ hai n¨m häp Ýt nhÊt mét lÇn. 1.2. Nh÷ng quy ®Þnh c¬ b¶n VÒ th−¬ng m¹i hµng ho¸ CñA WTO 1.2.1. Nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n cña WTO vÒ th−¬ng m¹i hµng ho¸ ë phÇn trªn, chóng ta ®0 t×m hiÓu vµ ph©n tÝch c¸c nguyªn t¾c c¬ b¶n nhÊt cña Tæ chøc Th−¬ng m¹i ThÕ giíi (WTO) (gåm 9 nguyªn t¾c). §ã ®−îc coi lµ nh÷ng nguyªn t¾c nÒn t¶ng nh»m ®iÒu chØnh vµ chi phèi mäi quy ®Þnh, mäi ho¹t ®éng trong tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc cña WTO tõ th−¬ng m¹i hµng ho¸, th−¬ng m¹i dÞch vô ®Õn së h÷u trÝ tuÖ, gi¶i quyÕt tranh chÊp… Tuy nhiªn, ë tõng lÜnh vùc cô thÓ, WTO l¹i cã mét sè nguyªn t¾c c¬ b¶n ®iÒu chØnh riªng cho lÜnh vùc ®ã. Trªn c¬ së nh− vËy, chÕ ®Þnh th−¬ng m¹i hµng ho¸ ®å sé cña WTO bao gåm HiÖp ®Þnh chung vÒ th−¬ng m¹i vµ thuÕ quan (GATT 1994) cïng 12 HiÖp ®Þnh vµ rÊt nhiÒu Phô lôc, QuyÕt ®Þnh, C¸c v¨n b¶n diÔn gi¶i liªn quan kÌm theo ®−îc x©y dùng dùa trªn bèn nguyªn t¾c c¬ b¶n sau ®©y: 15 Hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ th−¬ng m¹i hµng ho¸ cña ViÖt Nam ®¸p øng yªu cÇu gia nhËp WTO  Nguyªn t¾c thø nhÊt: ChØ sö dông thuÕ quan ®Ó b¶n hé nÒn s¶n xuÊt trong n−íc. Theo nguyªn t¾c nµy, trong khi thõa nhËn c¸c n−íc cÇn theo ®uæi chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i më vµ tù do nh−ng ®ång thêi còng cho phÐp c¸c n−íc b¶o hé nÒn s¶n xuÊt trong n−íc tr¸nh sù c¹nh tranh cña n−íc ngoµi, miÔn lµ sù b¶o hé nµy chØ ®−îc thùc hiÖn th«ng qua thuÕ quan vµ chØ ë møc thÊp. §Ó ®¹t ®−îc ®iÒu ®ã, nguyªn t¾c nµy nghiªm cÊm c¸c n−íc sö dông c¸c h¹n chÕ ®Þnh l−îng, trõ nh÷ng tr−êng hîp ngo¹i lÖ. Nguyªn t¾c chèng h¹n chÕ ®Þnh l−îng ®0 dh cñng cè thªm t¹i Vßng ®µm ph¸n Uruguay.  Nguyªn t¾c thø hai: CÇn gi¶m thuÕ quan vµ cam kÕt rµng buéc kh«ng t¨ng thªm. Nguyªn t¾c nµy quy ®Þnh vÒ viÖc gi¶m vµ xo¸ bá thuÕ quan vµ c¸c rµo c¶n th−¬ng m¹i kh¸c th«ng qua ®µm ph¸n ®a ph−¬ng. Møc gi¶m thuÕ quan ®−îc liÖt kª trªn c¬ së dßng thuÕ quan trong Danh môc nh−îng bé cña mçi n−íc. Møc thuÕ trong Danh môc nh−îng bé nµy cßn ®−îc gäi lµ møc thuÕ rµng buéc. C¸c n−íc kh«ng ®−îc phÐp n©ng thuÕ suÊt v−ît qu¸ møc thuÕ rµng buéc ghi trong Danh môc.  Nguyªn t¾c thø ba: Th−¬ng m¹i theo quy chÕ Tèi huÖ quèc. Nguyªn t¾c nµy yªu cÇu c¸c n−íc tiÕn hµnh bu«n b¸n mµ kh«ng ®−îc ph©n biÖt ®èi xö gi÷a c¸c n−íc xuÊt khÈu hoÆc gi÷a c¸c n−íc nhËp khÈu hµng ho¸ ®ã. Nguyªn t¾c nµy ®−îc thÓ hiÖn cô thÓ trong quy ®Þnh vÒ §èi xö Tèi huÖ quèc (MFN). Tr−êng hîp ngo¹i lÖ ®Æc biÖt cña nguyªn t¾c nµy lµ tho¶ thuËn −u ®0i khu vùc.  Nguyªn t¾c thø t−: §èi xö quèc gia. Nguyªn t¾c nµy yªu cÇu c¸c n−íc kh«ng ®−îc ®¸nh thuÕ néi ®Þa nh− thuÕ doanh thu hay thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng vµo c¸c s¶n phÈm nhËp khÈu, sau khi hµng ho¸ ®ã ®0 vµo thÞ tr−êng néi ®Þa vµ nép thuÕ nhËp khÈu t¹i biªn giíi, theo møc thuÕ cao h¬n møc thuÕ ®¸nh vµo s¶n phÈm néi ®Þa t−¬ng tù. 1.2.1. Quy ®Þnh cô thÓ vÒ §èi xö Tèi huÖ quèc vµ §èi xö quèc gia 1.2.1.1. §èi xö Tèi huÖ quèc (MFN) Theo §iÒu I HiÖp ®Þnh chung vÒ Th−¬ng m¹i vµ ThuÕ quan (GATT 1994), chÕ ®é §èi xö Tèi huÖ quèc (MFN) yªu cÇu mét n−íc thµnh viªn ph¶i ¸p dông thuÕ quan vµ c¸c quy ®Þnh kh¸c ®èi víi hµng ho¸ nhËp khÈu tõ c¸c n−íc thµnh viªn kh¸c nhau (hoÆc hµng ho¸ xuÊt khÈu tíi c¸c n−íc thµnh viªn kh¸c nhau) mét c¸ch b×nh ®¼ng, kh«ng ph©n biÖt ®èi xö. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ nÕu mét n−íc thµnh viªn dµnh cho s¶n phÈm tõ bÊt kú n−íc thµnh viªn nµo møc thuÕ quan hay bÊt kú mét −u ®0i 16 Hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ th−¬ng m¹i hµng ho¸ cña ViÖt Nam ®¸p øng yªu cÇu gia nhËp WTO nµo kh¸c th× còng ph¶i dµnh møc thuÕ quan hoÆc −u ®0i ®ã cho s¶n phÈm t−¬ng tù cña tÊt c¶ c¸c n−íc thµnh viªn kh¸c mét c¸ch ngay lËp tøc vµ v« ®iÒu kiÖn. H¬n thÕ n÷a, nghÜa vô ®èi xö Tèi huÖ quèc kh«ng chØ h¹n chÕ ë thuÕ quan mµ cßn ¸p dông ®èi víi: (i) bÊt kú kho¶n phÝ nµo liªn quan tíi nhËp khÈu vµ xuÊt khÈu; (ii) ph−¬ng ph¸p ®¸nh thuÕ vµ c¸c kho¶n phÝ nãi trªn; (iii) nh÷ng quy t¾c vµ thñ tôc liªn quan ®Õn xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu; (iv) thuÕ vµ phÝ néi ®Þa ®èi víi hµng nhËp khÈu vµ c¸c luËt lÖ, quy ®Þnh, ®iÒu kiÖn ¶nh h−ëng ®Õn viÖc b¸n hµng. Tuy vËy, vÉn cã nh÷ng ngo¹i lÖ ®èi víi nguyªn t¾c nµy. §iÒu XXIV GATT 1994 quy ®Þnh c¸c tr−êng hîp ngo¹i lÖ ®èi víi th−¬ng m¹i gi÷a c¸c n−íc thµnh viªn cña c¸c liªn minh thuÕ quan hoÆc khu vùc th−¬ng m¹i tù do, hay c¸c n−íc cã chung ®−êng biªn giíi, ®−îc h−ëng thuÕ suÊt −u ®0i hay ®−îc miÔn gi¶m thuÕ. Mét ngo¹i lÖ kh¸c t¹o ra qua HÖ thèng −u ®0i thuÕ quan phæ cËp (GSP). Theo hÖ thèng nµy, c¸c n−íc ph¸t triÓn ¸p dông thuÕ suÊt −u ®0i hoÆc miÔn gi¶m thuÕ cho hµng ho¸ nhËp khÈu tõ c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn, nh−ng l¹i ¸p dông thuÕ suÊt MFN cho hµng ho¸ nhËp khÈu tõ c¸c quèc gia kh¸c. §iÒu XX cña GATT 1994 quy ®Þnh vÒ c¸c ngo¹i lÖ chung, theo ®ã nguyªn t¾c nµy kh«ng ¸p dông trong c¸c tr−êng hîp ®Ó b¶o vÖ ®¹o ®øc c«ng céng; søc khoÎ vµ cuéc sèng cña con ng−êi, ®éng thùc vËt; di s¶n quèc gia; nguån tµi nguyªn cã thÓ c¹n kiÖt; nh»m thùc hiÖn mét kÕ ho¹ch æn ®Þnh kinh tÕ cña chÝnh phñ; b¶o ®¶m sù t«n träng ph¸p luËt vµ c¸c quy t¾c kh«ng tr¸i víi quy ®Þnh cña HiÖp ®Þnh; nh»m ph©n phèi mét s¶n phÈm thuéc diÖn khan hiÕm chung trong n−íc hay t¹i mét ®Þa ph−¬ng; nh»m b¶o vÖ an ninh vµ bÝ mËt cña quèc gia; hoÆc liªn quan ®Õn lao ®éng tï nh©n. 1.2.1.2. §èi xö quèc gia (NT) Nh− trªn ®0 nªu, nguyªn t¾c ®èi xö Tèi huÖ quèc yªu cÇu c¸c thµnh viªn kh«ng ph©n biÖt ®èi xö gi÷a c¸c n−íc. Nguyªn t¾c §èi xö quèc gia (NT) bæ sung cho ®èi xö Tèi huÖ quèc. Theo nguyªn t¾c NT quy ®Þnh t¹i §iÒu III GATT 1994, mét mÆt hµng nhËp khÈu sau khi ®0 ®i qua biªn giíi vµ ®0 tr¶ c¸c kho¶n thuÕ quan còng nh− c¸c kho¶n phÝ kh¸c sÏ kh«ng bÞ ®èi xö kÐm −u ®0i h¬n so víi c¸c s¶n phÈm néi ®Þa t−¬ng tù. Nãi c¸ch kh¸c, nguyªn t¾c nµy yªu cÇu c¸c n−íc thµnh viªn ®èi xö víi c¸c hµng nhËp khÈu trªn cïng c¬ së nh− hµng s¶n xuÊt trong n−íc. V× vËy, c¸c n−íc kh«ng ®−îc phÐp ®¸nh c¸c kho¶n thuÕ néi ®Þa (vÝ dô thuÕ doanh thu hay thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng VAT) víi møc thuÕ suÊt cao h¬n møc ¸p dông cho c¸c s¶n phÈm néi ®Þa t−¬ng øng ®èi víi hµng nhËp khÈu sau khi nã ®0 thanh 17 Hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ th−¬ng m¹i hµng ho¸ cña ViÖt Nam ®¸p øng yªu cÇu gia nhËp WTO to¸n c¸c kho¶n thuÕ quan t¹i biªn giíi. T−¬ng tù nh− vËy, c¸c quy ®Þnh t¸c ®éng ®Õn viÖc mua b¸n s¶n phÈm t¹i thÞ tr−êng trong n−íc còng kh«ng thÓ ¸p dông nghiªm ngÆt h¬n ®èi víi hµng nhËp khÈu. 1.2.3. Nh÷ng quy ®Þnh vÒ thuÕ quan cña WTO 1.2.3.1. Kh¸i niÖm vµ ®Æc ®iÓm cña thuÕ quan ThuÕ quan lµ lo¹i thuÕ lÊy vËt phÈm xuÊt khÈu qua biªn giíi quèc gia hay qu¸ c¶nh lµm ®èi t−îng thu thuÕ, t¹o thµnh kho¶n thu nhËp thuÕ cña Nhµ n−íc do h¶i quan thùc hiÖn. Môc ®Ých thu thuÕ quan trong thêi kú x0 héi phong kiÕn vµ tr−íc ®ã chñ yÕu lµ ®Ó t¨ng thu nhËp tµi chÝnh quèc gia. Sau khi ph−¬ng thøc s¶n xuÊt t− b¶n chñ nghÜa ph¸t triÓn, thuÕ quan kh«ng chØ lµ nguån thu tµi chÝnh, mµ cßn lµ c«ng cô thùc hiÖn chÝnh s¸ch kinh tÕ th−¬ng m¹i cña c¸c n−íc cËn vµ hiÖn ®¹i. Theo nh÷ng tiªu chÝ kh¸c nhau, ng−êi ta cã thÓ ph©n lo¹i vµ gäi tªn thuÕ quan theo nhiÒu c¸ch. VÝ dô: theo h−íng l−u th«ng hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu cã thuÕ quan xuÊt khÈu, thuÕ quan nhËp khÈu, thuÕ qu¸ c¶nh; theo ph−¬ng ph¸p ®¸nh thuÕ cã thuÕ quan tÝnh theo gi¸, thuÕ quan tÝnh theo l−îng, thuÕ quan hçn hîp; theo møc −u ®0i cã thuÕ quan th«ng th−êng, thuÕ quan −u ®0i, thuÕ quan −u ®0i ®Æc biÖt, thuÕ quan ®0i ngé Tèi huÖ quèc... MÆc dï cã thÓ ph©n ra nhiÒu lo¹i thuÕ nh− vËy nh−ng thuÕ quan nãi chung cã nh÷ng ®Æc ®iÓm chñ yÕu sau: - T¹o nguån thu cho ng©n s¸ch. - B¶o hé vµ thóc ®Èy s¶n xuÊt néi ®Þa ph¸t triÓn. - C¶n trë sù ph¸t triÓn cña th−¬ng m¹i. Trong bèi c¶nh toµn cÇu ho¸ hiÖn nay, WTO, còng nh− c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ kh¸c, lu«n coi môc tiªu quan träng cña m×nh lµ tù do th−¬ng m¹i, huû bá hoÆc c¾t gi¶m rµo c¶n th−¬ng m¹i, trong ®ã cã thuÕ quan. 1.2.3.2. Quy ®Þnh vÒ thuÕ quan WTO thõa nhËn thuÕ quan lµ c«ng cô b¶o hé hîp ph¸p duy nhÊt ®Ó b¶o hé c¸c ngµnh s¶n xuÊt trong n−íc, cßn c¸c hµng rµo phi thuÕ ph¶i ®−îc b0i bá. Së dÜ nh− vËy lµ do thuÕ quan lµ biÖn ph¸p b¶o hé Ýt bãp mÐo th−¬ng m¹i nhÊt vµ còng lµ biÖn ph¸p mang tÝnh minh b¹ch h¬n c¶.  ThuÕ ho¸: chØ sö dông thuÕ quan 18 Hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ th−¬ng m¹i hµng ho¸ cña ViÖt Nam ®¸p øng yªu cÇu gia nhËp WTO Do tÝnh râ rµng vµ dÔ ®µm ph¸n c¾t gi¶m cña thuÕ quan, c¸c thµnh viªn WTO tho¶ thuËn mét c¸ch thøc míi cho viÖc tiÕp cËn thÞ tr−êng lµ "chØ sö dông thuÕ quan". C¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ sè l−îng tån t¹i tr−íc vßng Uruguay nay ph¶i tiÕn hµnh "thuÕ ho¸" (Tariffication) tøc lµ chuyÓn biÖn ph¸p phi thuÕ ®ã thµnh mét møc thuÕ quan bæ sung cã t¸c dông t−¬ng ®−¬ng. Møc thuÕ ®¹t ®−îc sau khi thuÕ ho¸ sÏ tiÕp tôc ®−îc rµng buéc vµ c¾t gi¶m th«ng qua ®µm ph¸n. Trong t−¬ng lai 95% sè hµng ho¸ trong mËu dÞch quèc tÕ sÏ ®−îc ®iÒu tiÕt chñ yÕu b»ng c«ng cô thuÕ quan.  C¾t gi¶m thuÕ Tõ khi ra ®êi cho ®Õn nay, GATT, mµ nay lµ WTO, ®0 bá ra rÊt nhiÒu nç lùc ®Ó c¾t gi¶m thuÕ quan ®¸nh vµo hµng ho¸ nhËp khÈu. Cã thÓ thÊy trong tÊt c¶ 8 vßng ®µm ph¸n tõ n¨m 1947 ®Õn n¨m 1994, chñ ®Ò chÝnh vÉn lµ c¾t gi¶m vµ rµng buéc thuÕ quan. Víi c¸c n−íc ph¸t triÓn th× viÖc thùc hiÖn c¾t gi¶m thuÕ quan kh«ng ph¶i lµ khã kh¨n. Nh−ng víi c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn, vèn cã nguån thu ng©n s¸ch h¹n hÑp vµ søc c¹nh tranh cña s¶n xuÊt trong n−íc yÕu kÐm th× ®©y qu¶ lµ mét vÊn ®Ò nan gi¶i. Tuy vËy, c¸c thµnh viªn cña GATT ®0 ®¹t ®−îc tho¶ thuËn gi¶m thuÕ cho 89.000 h¹ng môc hµng ho¸. Riªng ë vßng ®µm ph¸n Uruguay, c¸c cam kÕt c¾t gi¶m vµ rµng buéc thuÕ quan ®èi víi hµng nhËp khÈu cña c¸c n−íc thµnh viªn ®0 lªn tíi 22.500 trang v¨n b¶n. B¶ng 1: Møc thuÕ trung b×nh tr−íc vµ sau Vßng Uruguay §¬n vÞ: % Tªn n−íc C¸c n−íc c«ng nghiÖp N¬i ®Õn C¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn C¸c n−íc cã nÒn kinh tÕ chuyÓn ®æi Tr−íc Sau Møc gi¶m Tr−íc Sau Møc gi¶m Tr−íc Sau Møc gi¶m C¸c n−íc c«ng nghiÖp Mü EU 5,5 4,4 5,8 3,0 1,9 3,5 45 57 40 14,9 13,6 18,4 10,7 10,2 13,8 28 25 25 10,4 8,3 10,6 7,7 6,1 7,9 26 27 25 NhËt 6,2 3,6 42 14,1 9,3 34 14,0 10,9 22 N−íc kh¸c N−íc ®ang ph¸t triÓn Mü la-tinh 4,9 6,9 4,4 7,8 8,4 9,5 2,4 4,8 3,2 5,2 6,7 7,3 51 30 27 33 20 23 12,4 10,0 13,4 9,6 2,5 18,6 9,0 7,1 10,1 6,7 1,1 14,9 35 29 25 30 56 20 9,6 12,1 5,1 13,7 5,0 16,0 7,0 8,8 2,9 9,7 2,8 13,9 27 27 43 29 44 13 Ch©u ¸ Ch©u Mü Ch©u ¢u 19 Hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ th−¬ng m¹i hµng ho¸ cña ViÖt Nam ®¸p øng yªu cÇu gia nhËp WTO N−íc cã nÒn kinh tÕ chuyÓn ®æi 5,9 3,6 39 20,8 15,7 25 0,4 0,3 25 Nguån: World Bank ViÖc c¾t gi¶m thuÕ quan ®em ®Õn cho c¸c doanh nghiÖp vµ ng−êi tiªu dïng c¬ héi ®−îc mua hµng hay thiÕt bÞ vËt t− ®Çu vµo cïng chÊt l−îng víi gi¸ thÊp h¬n. Mét khi thiÕt bÞ, nguyªn vËt liÖu ®Çu vµo rÎ h¬n th× s¶n phÈm ®Çu ra cña c¸c nhµ s¶n xuÊt trong n−íc còng cã søc c¹nh tranh h¬n. §ång thêi, thuÕ nhËp khÈu gi¶m sÏ kÝch thÝch nhËp khÈu. V× thÕ c¸c doanh nghiÖp trong n−íc ph¶i c¹nh tranh ngµy cµng trùc diÖn h¬n víi hµng ngo¹i nhËp. Tuy vËy, cã thÓ rót ra mét ®iÒu lµ c¾t gi¶m thuÕ quan kh«ng nh÷ng ®em l¹i lîi Ých cho n−íc xuÊt khÈu mµ cßn khuyÕn khÝch c¸c n−íc nhËp khÈu n©ng cao ®−îc n¨ng lùc c¹nh tranh cho s¶n phÈm cña m×nh mét khi hä thùc sù cè g¾ng.  Rµng buéc thuÕ quan Khi c¸c n−íc ®0 c«ng bè biÓu thuÕ cña m×nh cïng víi sù c¾t gi¶m thuÕ th× ®ång thêi còng ph¶i cam kÕt kh«ng t¨ng thuÕ v−ît qu¸ møc ®0 ®−a ra. ViÖc cam kÕt kh«ng t¨ng thuÕ nµy gäi lµ Rµng buéc ThuÕ quan (Tariff Binding) vµ møc thuÕ ®ã gäi lµ ThuÕ suÊt Rµng buéc (Bound Tariff Rates). Trªn thùc tÕ, cã thÓ gÆp tíi 3 lo¹i rµng buéc thuÕ quan t−¬ng øng víi møc ®é rµng buéc: - ThuÕ suÊt rµng buéc cao h¬n thuÕ suÊt thùc tÕ ®ang ¸p dông. Tr−êng hîp nµy hay gÆp ë c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn. Møc thuÕ rµng buéc ®−îc gäi lµ møc thuÕ trÇn. V× gi÷a møc thuÕ thùc tÕ vµ møc thuÕ trÇn cã mét kho¶ng c¸ch nªn n−íc cam kÕt rµng buéc thuÕ hoµn toµn cã thÓ t¨ng thuÕ suÊt thùc tÕ cña m×nh mµ vÉn kh«ng vi ph¹m cam kÕt. - ThuÕ suÊt rµng buéc b»ng thuÕ suÊt thùc tÕ ¸p dông. - ThuÕ suÊt rµng buéc thÊp h¬n thuÕ suÊt thùc tÕ ¸p dông. Hai tr−êng hîp sau th−êng gÆp ë c¸c n−íc ph¸t triÓn. C¸c n−íc nµy tù tin vÒ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng ho¸ n−íc m×nh tr−íc nh÷ng hµng ho¸ nhËp khÈu chÞu thuÕ suÊt thÊp. V× thÕ, hä s½n sµng ®−a ra thuÕ suÊt rµng buéc b»ng, thËm chÝ thÊp h¬n thuÕ suÊt thùc tÕ ¸p dông, thÓ hiÖn thiÖn chÝ gi¶m thuÕ vµ sù chuÈn bÞ chu ®¸o, kü cµng trong lÞch tr×nh gi¶m thuÕ ®Ó ®¹t ®−îc thuÕ suÊt rµng buéc trong mét kho¶ng thêi gian cô thÓ. 20
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan