Tài liệu Hoàn thiện nội thất thư viện

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 Lêi Më ®Çu Cæ phÇn hãa doanh nghiÖp Nhµ níc lµ mét chñ tr¬ng ®îc ®Ò ra tõ ®Çu nh÷ng n¨m 90, tÝnh ®Õn nay, qu¸ tr×nh cæ phÇn hãa ®· thùc hiÖn ®îc trªn 10 n¨m. Trong h¬n 10 n¨m thùc hiÖn cæ phÇn hãa, vÊn ®Ò ®îc nh¾c ®Õn nhiÒu nhÊt vµ còng gÆp nhiÒu víng m¾c nhÊt lµ x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp cæ phÇn hãa. §©y lµ mét vÊn ®Ò cßn kh¸ míi mÎ ë níc ta vµ lµ ®iÓm mÊu chèt ®Ó tiÕn hµnh cæ phÇn hãa thµnh c«ng. ChÝnh v× vËy, tÊt c¶ c¸c ®èi tîng tham gia cæ phÇn hãa ph¶i ®îc trang bÞ kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ ®Þnh gi¸ doanh nghiÖp, kh«ng chØ cã vËy, cßn cÇn mét hÖ thèng c¸c ph¬ng ph¸p ®Þnh gi¸ hoµn chØnh, trong mét quy tr×nh ®Þnh gi¸ chÆt chÏ. Trªn c¬ së nghiªn cøu lý luËn vµ thùc tiÔn t¹i C«ng ty cæ phÇn Dông cô c¬ khÝ xuÊt khÈu, cïng víi sù gióp ®ì tËn t×nh cña thµy gi¸o PGS-TS NguyÔn Thµnh §é vµ c¬ quan thùc tËp, t«i xin chän ®Ò tµi luËn v¨n tèt nghiÖp: “Mét sè ý kiÕn vÒ x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp Nhµ níc cæ phÇn hãa qua trêng hîp C«ng ty cæ phÇn Dông cô c¬ khÝ xuÊt khÈu”. Néi dung cña luËn v¨n gåm 3 phÇn: - PhÇn I: Lý luËn chung vÒ x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp Nhµ níc cæ phÇn hãa. - PhÇn II: X¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp Nhµ níc trong cæ phÇn hãa ë C«ng ty cæ phÇn Dông cô c¬ khÝ xuÊt khÈu. - PhÇn III: Mét sè ý kiÕn vÒ x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp Nhµ níc cæ phÇn hãa qua thùc tÕ C«ng ty cæ phÇn Dông cô c¬ khÝ xuÊt khÈu. Môc ®Ých cña luËn v¨n: - Nghiªn cøu vÒ x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp Nhµ níc cæ phÇn hãa vµ c¸ch thøc tæ chøc thùc hiÖn. - T×m hiÓu thùc tr¹ng x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp nãi chung vµ x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp trong cæ phÇn hãa ë C«ng ty cæ phÇn Dông cô c¬ khÝ xuÊt khÈu nãi riªng. 1 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 - Trªn c¬ së ®ã, rót ra mét sè kinh nghiÖm, ®ång thêi ®a ra mét sè gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ nh»m hoµn thiÖn vÊn ®Ò x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp Nhµ níc cæ phÇn hãa ë ViÖt Nam trong thêi gian tíi. MÆc dï ®· cã nhiÒu cè g¾ng, nhng do khu«n khæ luËn v¨n còng nh nh÷ng h¹n chÕ cña ngêi viÕt nªn ch¾c ch¾n kh«ng tr¸nh khái thiÕu sãt. VËy t¸c gi¶ luËn v¨n rÊt nhËn mong ®îc sù ®ãng gãp ý kiÕn cña c¸c thµy gi¸o, c« gi¸o, cña c¬ quan thùc tËp vµ cña c¸c b¹n ®Ó luËn v¨n ®îc hoµn thiÖn h¬n. 2 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 PhÇn I Lý luËn chung vÒ x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp Nhµ níc cæ phÇn hãa I- Tæng quan vÒ x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp trong cæ phÇn hãa doanh nghiÖp Nhµ níc ë ViÖt Nam. 1. Kh¸i niÖm, thùc chÊt vµ sù cÇn thiÕt ph¶i tiÕn hµnh cæ phÇn hãa doanh nghiÖp Nhµ níc ë ViÖt Nam. 1.1. Kh¸i niÖm vµ thùc chÊt cæ phÇn hãa doanh nghiÖp Nhµ níc ë ViÖt Nam. Cã rÊt nhiÒu kh¸i niÖm kh¸c nhau vÒ cæ phÇn hãa do c¸c nhµ nghiªn cøu xem xÐt néi dung cæ phÇn hãa trªn nh÷ng gãc ®é kh¸c nhau. Xin ®a ra mét sè kh¸i niÖm ®îc dïng trong c¸c bµi viÕt cña mét sè t¸c gi¶ vÒ cæ phÇn hãa ®Ó cïng xem xÐt vµ ®a ra mét kh¸i niÖm chÝnh x¸c nhÊt. Trong bµi viÕt "KhÝa c¹nh kinh tÕ-chÝnh trÞ cña vÊn ®Ò cæ phÇn hãa" trªn t¹p chÝ nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ thÕ giíi th¸ng 2/1993, «ng Bïi TÊt Th¾ng - ViÖn Kinh tÕ häc ®· ®a ra ®Þnh nghÜa: Cæ phÇn hãa lµ sù thay ®æi h×nh thøc x· héi hãa qu¸ tr×nh s¶n xuÊt tõ d¹ng kinh tÕ Nhµ níc sang c«ng ty cæ phÇn. §Þnh nghÜa nµy dùa trªn quan ®iÓm cho r»ng kinh tÕ Nhµ níc lµ mét x· héi hãa cña lùc lîng s¶n xuÊt. Trong s¸ch "Hái vµ ®¸p vÒ cæ phÇn hãa doanh nghiÖp Nhµ níc ë ViÖt Nam", t¸c gi¶ Hoµng C«ng Thi cho r»ng: Cæ phÇn hãa lµ chuyÓn së h÷u tµi s¶n vµ lÜnh vùc mµ l©u nay Nhµ níc n¾m gi÷ vµo tay c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, trong ®ã cã thµnh phÇn t nh©n vµ thµnh phÇn quèc doanh. Quan ®iÓm chñ ®¹o thÓ hiÖn trong kh¸i niÖm nµy lµ trong mét nÒn kinh tÕ lu«n cã nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ cïng ho¹t ®éng. Theo t¸c gi¶ NguyÔn ThiÕt - ViÖn kinh tÕ thÕ giíi, Cæ phÇn hãa lµ qu¸ tr×nh chuyÓn së h÷u Nhµ níc thµnh së h÷u t nh©n hoÆc së h÷u hçn hîp Nhµ níc-t nh©n. Nh vËy cã thÓ thÊy viÖc ®a ra mét ®Þnh nghÜa chÝnh x¸c vÒ cæ phÇn hãa lµ rÊt khã kh¨n. Tuy nhiªn, cã thÓ ®a ra mét kh¸i niÖm t¬ng ®èi bao trïm: Cæ phÇn hãa lµ biÖn ph¸p chuyÓn doanh nghiÖp tõ mét chñ së h÷u 3 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 thµnh doanh nghiÖp nhiÒu chñ së h÷u. Tõ ®©y cã thÓ ph¸t biÓu kh¸i niÖm vÒ cæ phÇn hãa doanh nghiÖp nh sau: Cæ phÇn hãa doanh nghiÖp Nhµ níc lµ mét biÖn ph¸p chuyÓn doanh nghiÖp tõ së h÷u Nhµ níc sang h×nh thøc së h÷u nhiÒu thµnh phÇn. Tõ c¸c kh¸i niÖm vÒ cæ phÇn hãa vµ cæ phÇn hãa doanh nghiÖp Nhµ níc, cïng víi thùc tiÔn cæ phÇn hãa trong thêi gian qua, cã thÓ nhËn thÊy thùc chÊt cña qu¸ tr×nh cæ phÇn hãa doanh nghiÖp Nhµ níc ë ViÖt Nam lµ qu¸ tr×nh ®a d¹ng hãa c¸c h×nh thøc së h÷u doanh nghiÖp, trong ®ã doanh nghiÖp Nhµ níc lµ lùc lîng chñ c«ng, kinh tÕ Nhµ níc gi÷ vai trß chñ ®¹o. Ngoµi ra, cã thÓ thÊy mét sè ®Æc ®iÓm cña cæ phÇn hãa ë níc ta, ®ã lµ: Thø nhÊt, cæ phÇn hãa lµ qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi h×nh thøc ho¹t ®éng tõ doanh nghiÖp Nhµ níc sang c«ng ty cæ phÇn. Mét doanh nghiÖp Nhµ níc sau khi cæ phÇn hãa sÏ trë thµnh mét c«ng ty cæ phÇn, chÞu sù ®iÒu chØnh cña LuËt Doanh nghiÖp. C«ng ty cæ phÇn nµy sÏ cã nh÷ng ®Æc ®iÓm chÝnh sau: - Tr¸ch nhiªm vËt chÊt cña tõng thµnh viªn (cæ ®«ng) lµ rÊt râ rµng, cã sù ph©n phèi theo tû lÖ gãp vèn cña mçi thµnh viªn. - QuyÒn së h÷u vµ quyÒn kinh doanh ®îc t¸ch b¹ch râ rµng, kh«ng bÞ sù can thiÖp trùc tiÕp cã tÝnh chÊt hµnh chÝnh cña chÝnh quyÒn c¸c cÊp, c¸c ®Þa ph¬ng vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña c«ng ty. - Do kh¾c phôc ®îc tÝnh "v« chñ", v« tr¸ch nhiÖm, ph©n phèi theo lèi b×nh quan... nªn hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh ®îc n©ng cao, thu nhËp cña ngêi lao ®éng theo ®ã còng t¨ng lªn. - C¬ chÕ qu¶n lý cña c«ng ty cæ phÇn (®Æc biÖt lµ c¬ chÕ qu¶n lý tµi chÝnh) võa th«ng tho¸ng, võa râ rµng theo luËt ®Þnh sÏ gi¶m bít rÊt nhiÒu sù trãi buéc ®èi víi doanh nghiÖp vµ quyÒn tù chñ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp ®îc n©ng cao rÊt nhiÒu. Thø hai, cæ phÇn hãa lµ biÖn ph¸p chuyÓn doanh nghiÖp tõ mét chñ së h÷u lµ Nhµ níc sang nhiÒu chñ së h÷u. Tríc khi cæ phÇn hãa, toµn bé tµi s¶n cña doanh nghiÖp Nhµ níc thuéc mét chñ së h÷u lµ Nhµ níc vµ doanh nghiÖp chØ lµ ngêi qu¶n lý vµ sö dông tµi s¶n Nhµ níc ®Ó s¶n xuÊt kinh doanh thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô kinh tÕ x· héi do Nhµ níc giao. Khi cæ phÇn hãa, c¸c cæ ®«ng sÏ trë thµnh chñ së h÷u mét phÇn doanh nghiÖp theo tû lÖ vèn gãp cña m×nh, tøc lµ doanh nghiÖp sÏ trë thµnh ®a së h÷u. 4 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 C¸c thµnh phÇn së h÷u cña doanh nghiÖp khi ®ã cã thÓ lµ thµnh phÇn kinh tÕ Nhµ níc, kinh tÕ tËp thÓ, kinh tÕ t nh©n, kinh tÕ t b¶n Nhµ níc. Thø ba, cæ phÇn hãa lµ biÖn ph¸p duy tr× vµ n©ng cao vai trß chñ ®¹o cña doanh nghiÖp Nhµ níc. Chóng ta chñ tr¬ng cæ phÇn hãa nhng kh«ng ph¶i tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc ®Òu cæ phÇn hãa mµ Nhµ níc chñ tr¬ng gi÷ l¹i mét sè doanh nghiÖp, lµ c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng c«ng Ých, c¸c doanh nghiÖp mµ Nhµ níc ®éc quyÒn kinh doanh. Cïng víi mét sè biÖn ph¸p ®æi míi s¾p xÕp l¹i doanh nghiÖp Nhµ níc kh¸c (giao b¸n kho¸n, cho thuª...), cæ phÇn hãa lµ mét biÖn ph¸p ®Ó gi¶m bít, lo¹i bá dÇn c¸c doanh nghiÖp lµm ¨n yÕu kÐm, kh«ng cã hiÖu qu¶. Gi¶m bít kh«ng cã nghÜa lµ lµm gi¶m vai trß chñ ®¹o cña thµnh phÇn kinh tÕ Nhµ níc mµ ngîc l¹i bëi v× khi ®ã quy m« cña c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc cßn l¹i (tËp trung vµo c¸c doanh nghiÖp c«ng Ých, c¸c tæng c«ng ty vµ c¸c doanh nghiÖp ®éc lËp cã ý nghÜa quan träng) sÏ t¨ng lªn, hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh ®îc n©ng lªn lµm cho kinh tÕ Nhµ níc thùc sù gi÷ ®îc vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. Cã mét vÊn ®Ò cÇn lµm râ trong qu¸ tr×nh cæ phÇn hãa lµ cæ phÇn hãa cã ®ång nhÊt víi t nh©n hãa hay kh«ng? Theo quan ®iÓm c¸ nh©n th× cæ phÇn hãa vµ t nh©n hãa kh«ng ph¶i lµ mét, bëi v× vÒ thùc chÊt, cæ phÇn hãa vµ t nh©n hãa cã sù kh¸c biÖt: cæ phÇn hãa lµ chuyÓn doanh nghiÖp tõ së h÷u Nhµ níc sang së h÷u nhiÒu thµnh phÇn, trong ®ã cã thÓ vÉn tån t¹i thµnh phÇn kinh tÕ Nhµ níc víi t c¸ch lµ ®ång së h÷u; cßn t nh©n hãa lµ chuyÓn toµn bé quyÒn së h÷u cho khu vùc t nh©n n¾m gi÷. §iÓm mÊu chèt ®Ó ph©n ®Þnh gi÷a cæ phÇn hãa vµ t nh©n hãa chÝnh lµ møc ®é cæ phÇn hãa mét doanh nghiÖp Nhµ níc: - Thø nhÊt, nÕu khi cæ phÇn hãa, Nhµ níc vÉn n¾m gi÷ mét sè cæ phÇn nhÊt ®Þnh th× cæ phÇn hãa hoµn toµn kh«ng ph¶i lµ t nh©n hãa. - Thø hai, nÕu Nhµ níc b¸n toµn bé cæ phÇn cho c¸c c¸ nh©n trong vµ ngoµi doanh nghiÖp, tøc lµ quyÒn së h÷u tµi s¶n doanh nghiÖp ®· chuyÓn tõ Nhµ níc sang c¸ nh©n hoÆc c¸c chñ thÓ kinh tÕ kh¸c th× cæ phÇn hãa lµ t nh©n hãa. Nh vËy cã thÓ thÊy: cæ phÇn hãa hÑp h¬n t nh©n hãa vµ cæ phÇn hãa ch¾c ch¾n kh«ng thÓ ®ång nhÊt víi t nh©n hãa. 1.2. Sù cÇn thiÕt ph¶i thùc hiÖn cæ phÇn hãa doanh nghiÖp Nhµ níc ë ViÖt Nam. Cæ phÇn hãa doanh nghiÖp Nhµ níc ë níc ta lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan xuÊt ph¸t tõ c¸c nguyªn nh©n sau: 1.2.1. Vai trß vµ thùc tr¹ng cña khu vùc kinh tÕ Nhµ níc. 5 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 Trªn thÕ giíi, kh«ng cã níc nµo xãa bá hoµn toµn khu vùc kinh tÕ Nhµ níc vµ vai trß cña khu vùc nµy ®îc x¸c ®Þnh vµ thay ®æi tïy theo thÓ chÕ chÝnh trÞ, tr×nh ®é ph¸t triÓn vµ môc tiªu cña nÒn kinh tÕ quèc d©n trong tõng thêi kú nhÊt ®Þnh. ë níc ta, thµnh phÇn kinh tÕ Nhµ níc mµ ®¹i diÖn lµ c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc gi÷ vai trß chñ ®¹o, v« cïng quan träng, ®îc coi nh m¹ch m¸u cña nÒn kinh tÕ, cã t¸c dông ®Þnh híng, më ®êng, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c ph¸t triÓn. MÆc dï vai trß cña thµnh phÇn kinh tÕ Nhµ níc lµ rÊt quan träng nhng trong mét thêi gian dµi, hÖ thèng c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc ho¹t ®éng cha thùc sù t¬ng øng víi vai trß cña m×nh. Trong khu vùc kinh tÕ Nhµ níc vÉn tån tai 3 m©u thuÉn lín, rÊt gay g¾t cÇn ph¶i gi¶i quyÕt ®Ó ®a c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc vÒ ®óng vÞ trÝ xøng ®¸ng cña m×nh. Mét lµ, m©u thuÉn gi÷a viÖc ph¶i më réng h¬n n÷a quyÒn tù chñ s¶n xuÊt kinh doanh cho doanh nghiÖp víi viÖc vÉn cha x¸c ®Þnh ®îc "«ng chñ" ®Ých thùc, cô thÓ cña doanh nghiÖp Nhµ níc lµ ai. TÝnh chÊt "v« chñ" nµy ®· dÉn ®Õn nh÷ng t¸c h¹i nghiªm träng nh: - QuyÒn h¹n kh«ng t¬ng xøng víi tr¸ch nhiÖm vµ thiÕu râ rµng. Gi¸m ®ãc cã quyÒn h¹n rÊt lín nhng kh«ng quy ®Þnh cô thÓ tr¸ch nhiÖm cña ngêi ®ønh ®Çu doanh nghiÖp nh thÕ nµo (®Æc biÖt lµ tr¸ch nhiÖm vËt chÊt) khi doanh nghiÖp lµm ¨n thua lç, bÞ ph¸ s¶n hoÆc tµi s¶n Nhµ níc bÞ thÊt tho¸t. - QuyÒn së h÷u vµ hµnh chÝnh víi quyÒn sö dông vµ kinh doanh cña doanh nghiÖp kh«ng ®îc t¸ch b¹ch râ rµng. ®iÒu nµy dÉn ®Õn t×nh tr¹ng gi¸m ®èc võa lµ ngêi ®¹i diÖn duy nhÊt cña mét ph¸p nh©n trong s¶n xuÊt kinh doanh, l¹i võa lµ "thñ trëng" cña mét ®¬n vÞ hµnh chÝnh, nªn kh«ng thÓ cã ®iÒu kiÖn ®Ó chuyªn lo n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh, mag thêng ph¶i nghÜ ®Ó ®èi phã, "¨n ë" nh thÕ nµo cho võa lßng cÊp trªn ®Ó tån t¹i. Cßn nhiÒu cÊp trªn doanh nghiÖp th× lu«n lu«n cã quyÒn can thiÖp, chØ b¶o doanh nghiÖp song l¹i kh«ng cã tr¸ch nhiÖm g× ®èi víi doanh nghiÖp. - NhiÒu doanh nghiÖp läi dông t×nh tr¹ng "v« chñ" vµ quyÒn h¹n vµ tr¸ch nhiÖm kh«ng râ rµng ®ã ®Ó ®ôc khoÐt cña Nhµ níc, thu lîi c¸ nh©n. Hai lµ, m©u thuÉn gi÷a viÖc Nhµ níc ®ang thiÕu vèn trÇm träng víi viÖc c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc chØ tr«ng chê vµo vèn cÊp ph¸t tõ ng©n s¸ch Nhµ níc, trong khi ®ã, vèn trong khu vùc kinh tÕ Nhµ níc th× ø ®äng rÊt lín, sö dông v« cïng l·ng phÝ, hiÖu qu¶ thÊp, thÊt tho¸t nghiªm träng. Theo sè liÖu thèng kª cña Bé tµi chÝnh, tæng sè vèn Nhµ níc t¹i c¸c doanh 6 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 nghiÖp Nhµ níc lµ 70.184 tû ®ång, b×nh qu©n mét doanh nghiÖp lµ 11,6 tû ®ång, chØ t¬ng víi vèn cña mét doanh nghiÖp lo¹i nhá cña c¸c níc trong khu vùc nh Th¸i Lan, Indonexia, Malayxia. §Õn nay vÉn cßn 46,1% sè doanh nghiÖp Nhµ níc cã sè lao ®éng díi 100 ngêi, 50% sè doanh nghiÖp cã møc vèn díi 1 tû ®ång, trong ®ã gÇn mét nöa cã vèn díi 500 triÖu ®ång. Vèn thùc tÕ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp Nhµ níc chØ b»ng 80% vèn hiÖn cã do kinh doanh thua lç, c«ng nî khã ®ßi, tµi s¶n mÊt m¸t kÐm phÈm chÊt, hµng hãa s¶n xuÊt ra kh«ng tiªu thô ®îc...Riªng vèn lu ®éng cã 14.239 tû ®ång vµ chØ cã 50% lµ ®îc huy ®«.ng vµo s¶n xuÊt kinh doanh, 50% cßn l¹i th× ø ®äng, kh«ng thÓ gi¶i ng©n. Nh vËy cã thÓ thÊy r»ng trong khu vùc kinh tÕ Nhµ níc x¶y ra t×nh tr¹ng võa thiÕu vèn võa thõa vèn, ®ã lµ mét nghÞch lý cÇn ®îc gi¶i quyÕt kÞp thêi, cµng sím cµng tèt. Ba lµ, m©u thuÉn gi÷a vai trß chñ ®¹o vµ ®ãng gãp lín cho ng©n s¸ch Nhµ níc víi viÖc lµm ¨n kÐm hiÖu qu¶, thua lç, chøa ®ùng nhiÒu vÊn ®Ò tiªu cùc. HiÖn nay, c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc n¾m gi÷ phÇn lín tµi s¶n quèc gia, mÆt kh¸c, ng©n s¸ch Nhµ níc vµ nÒn tµi chÝnh quèc gia vÉn dùa vµo nguån thu tõ kinh tÕ Nhµ níc lµ chÝnh. Trong khi ®ã, hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc l¹i kh«ng cao. Cô thÓ, ë thêi ®iÓm 1/6/1995 chØ cã 47,6% ho¹t ®éng cã l·i ë møc díi 8%, kho¶ng 30% c¸c doanh nghiÖp l·i trªn 8%, sè doanh nghiÖp thua lç chiÕm 11%, b×nh qu©n mçi doanh nghiÖp lç 0,6 tû ®ång mçi n¨m, 12% doanh nghiÖp ho¹t ®éng cÇm chõng, kh«ng lç còng kh«ng l·i. Tõ thùc tr¹ng ®ã, cã thÓ rót ra 2 kÕt luËn quan träng: - Thø nhÊt, nÕu tiÕp tôc duy tr× thµnh phÇn kinh tÕ Nhµ níc nh hiÖn t¹i th× sÏ cã lóc ng©n s¸ch Nhµ níc, nÒn tµi chÝnh quèc gia sÏ sôp ®æ vµ chÕ ®é chÝnh trÞ còng khã ®øng v÷ng (thùc tÕ ë Liªn X« vµ §«ng ¢u ®· chøng minh ®iÒu ®ã). - Thø hai, nÕu nãng véi, chñ quan xãa bá toµn bé thµnh phÇn kinh tÕ nµy, tøc lµ xãa bá hoµn toµn c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc th× còng sÏ ®em l¹i nh÷ng hËu qu¶ t¬ng tù nh trªn. Tãm l¹i, c¶ hai c¸ch xö lý nh trªn ®Òu kh«ng kh¶ thi mµ chØ cã c©u tr¶ lêi duy nhÊt lµ tiÕn hµnh c¶i c¸ch khu vùc kinh tÕ Nhµ níc vèn ®ang cßn nhiÒu tån t¹i ®Ó nã trë nªn v÷ng m¹nh, xøng ®¸ng víi vÞ thÕ vµ vai trß ®¸ng cã cña nã. Mét trong nh÷ng biÖn ph¸p c¶i t¹o nµy lµ thùc hiÖn cæ phÇn hãa mét sè doanh nghiÖp Nhµ níc. 1.2.2. T¸c dông cña cæ phÇn hãa. Cæ phÇn hãa doanh nghiÖp Nhµ níc lµ mét chñ tr¬ng lín cña §¶ng vµ Nhµ 7 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 níc. Khi x¸c ®Þnh chñ tr¬ng cæ phÇn hãa, §¶ng vµ Nhµ níc ®· ®Þnh ra c¸c môc tiªu cÇn ph¶i ®¹t ®îc. NghÞ ®Þnh 44-CP ngµy 29/6/1998 vÒ chuyÓn doanh nghiÖp Nhµ níc thµnh c«ng ty cæ phÇn ®· ghi râ: ChuyÓn doanh nghiÖp Nhµ níc thµnh c«ng ty cæ phÇn nh»m c¸c môc tiªu sau: 1. Huy ®éng vèn cña toµn x· héi, bao gåm c¸ nh©n, c¸c tæ chøc kinh tÕ, tæ chøc x· héi trong níc vµ ngoµi níc ®Ó ®Çu t ®æi míi c«ng nghÖ, t¹o thªm viÖc lµm, ph¸t triÓn doanh nghiÖp, n©ng cao søc c¹nh tranh, thay ®æi c¬ cÊu doanh nghiÖp Nhµ níc. 2. T¹o ®iÒu kiÖn ®Ó ngêi lao ®éng trong doanh nghiÖp cã cæ phÇn vµ nh÷ng ngêi ®· gãp vèn ®îc lµm chñ thùc sù, thay ®æi ph¬ng thøc qu¶n lý t¹o ®éng lùc thóc ®Èy doanh nghiÖp kinh doanh cã hiÖu qu¶, t¨ng tµi s¶n Nhµ níc, n©ng cao thu nhËp cña ngêi lao ®éng, gãp phÇn t¨ng trëng kinh tÕ ®Êt níc. C¸c môc tiªu ®îc ®Æt ra mang tÝnh kh¶ thi cao do cæ phÇn hãa cã t¸c dông rÊt lín: - Cæ phÇn hãa t¹o ra sù ®an xen quyÒn së h÷u cña Nhµ níc, cña ngêi lao ®éng trong doanh nghiÖp vµ c¸c tæ chøc, c¸ nh©n ngoµi doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c nhau. - Gióp thùc hiÖn d©n chñ hãa vµ x· héi hãa trong ho¹t ®éng kinh tÕ, thùc hiÖn nhÊt qu¸n chÝnh s¸ch kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn - mét néi dung quan träng cña ®êng lèi ®æi míi. - Cho phÐp duy tr× c¸c quan hÖ kinh tÕ ®· cã, ®ång thêi cho phÐp thu hót thªm c¸c nguån vèn trong vµ ngoµi níc víi c¸c h×nh thøc ®Çu t kh¸c nhau (®Çu t trùc tiÕp, ®Çu t gi¸n tiÕp), th«ng qua c¸c "kªnh" kh¸c nhau. - Cæ phÇn hãa sÏ chuyÓn doanh nghiÖp Nhµ níc thµnh c«ng ty cæ phÇn nªn n©ng cao kh¶ n¨ng huy ®éng vèn ®Çu t ph¸t triÓn doanh nghiÖp; x¸c lËp vµ n©ng cao quyÒn lµm chñ thùc sù cña doanh nghiÖp vµ ngêi lao ®éng; gãp phÇn chèng tiªu cùc, l·ng phÝ, thiÕu tr¸ch nhiÖm trong ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp; t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó Nhµ níc tËp trung nguån lùc vµo c¸c lÜnh vùc chñ yÕu, x©y dùng c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc chñ lùc ®ñ søc chñ ®¹o, ®iÒu khiÓn nÒn kinh tÕ theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. Víi nh÷ng t¸c dông rÊt to lín nh vËy, cæ phÇn hãa ®· trë thµnh mét gi¶i ph¸p c¬ b¶n cña qu¸ tr×nh c¶i c¸ch doanh nghiÖp Nhµ níc vµ lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan. 2. Kh¸i niÖm gi¸ trÞ doanh nghiÖp vµ x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp trong qu¸ tr×nh cæ phÇn hãa. 8 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 2.1. Gi¸ trÞ doanh nghiÖp. Theo C.M¸c, hµng hãa cã gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ sö dông. Doanh nghiÖp còng cã gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ sö dông, v× doanh nghiÖp trong bÊt kú nÒn kinh tÕ nµo, thuéc bÊt kú thµnh phÇn kinh tÕ nµo khi ®em b¸n díi h×nh thøc nµo còng ®îc xem nh hµng hãa. Nhng doanh nghiÖp cã mét ®Æc ®iÓm c¬ b¶n: ®©y lµ hµng hãa ®¬n chiÕc, c¸ biÖt, kh«ng mét doanh nghiÖp nµo gièng mét doanh nghiÖp nµo, v× thÕ gi¸ trÞ cña nã còng lµ gi¸ trÞ c¸ biÖt cña mét hµng hãa c¸ biÖt. Doanh nghiÖp lµ mét tæ chøc kinh tÕ, lµ mét c¬ cÊu phøc t¹p cña nhiÒu yÕu tè cã liªn hÖ mËt thiÕt víi nhau. Ho¹t ®éng cña mét doanh nghiÖp phô thuéc vµo nhiÒu mèi liªn hÖ bªn trong vµ bªn ngoµi doanh nghiÖp. TÊt c¶ nh÷ng c¸i ®ã trong mét thÓ thèng nhÊt t¹o nªn gi¸ trÞ doanh nghiÖp. §Ó cã thÓ ®a ra kh¸i niÖm gi¸ trÞ doanh nghiÖp mét c¸ch chÝnh x¸c, khi nghiªn cøu cÇn chó ý tíi c¸c ®Æc ®iÓm cña doanh nghiÖp vµ ph¶i trªn c¬ së mét ph¬ng ph¸p luËn ®óng ®¾n, ®îc x¸c lËp trªn c¸c c¨n cø c¨n cø khoa häc vµ thùc tiÔn.. NghÞ ®Þnh 44/1998/CP-N§ ngµy 29/6/1998 vÒ chuyÓn doanh nghiÖp Nhµ níc thµnh c«ng ty cæ phÇn cã quy ®Þnh: Gi¸ trÞ thùc tÕ cña doanh nghiÖp lµ gi¸ toµn bé tµi s¶n hiÖn cã cña doanh nghiÖp t¹i thêi ®iÓm cæ phÇn hãa mµ ngêi mua vµ ngêi b¸n cæ phÇn ®Òu chÊp nhËn ®îc. Tuy nhiªn, ®Ó cã thÓ hiÓu kh¸i niÖm nµy cÇn ph¶i tiÕp cËn gi¸ trÞ doanh nghiÖp díi nh÷ng gãc ®é cô thÓ. 2.1.1. Gi¸ trÞ thanh lý. Tµi s¶n lµ mét trong nh÷ng yÕu tè cÊu thµnh doanh nghiÖp. Khi xem xÐt nh mét tËp hîp c¸c tµi s¶n th× gi¸ trÞ thµnh lý cña doanh nghiÖp sÏ ®îc íc lîng b»ng sè tiÒn thu ®îc tõ viÖc b¸n tµi s¶n-c¸c kho¶n nî. §èi víi mét doanh nghiÖp ®ang ho¹t ®éng, gi¸ trÞ thanh lý thêng nhá h¬n gi¸ trÞ thùc cña doanh nghiÖp, bëi v× gi¸ trÞ doanh nghiÖp cßn phô thuéc yÕu tè tæ chøc cña doanh nghiÖp. Nãi c¸ch kh¸c, tæng gi¸ trÞ cña tµi s¶n riªng sÏ thêng nhá h¬n gi¸ trÞ cña tÊt c¶ c¸c tµi s¶n ®îc kÕt hîp theo mét c¸ch tæ chøc hiÖu qu¶. Gi¸ thanh lý thêng cã vai trß quan träng trong mÆc c¶ gi¸ - nã ®ai diÖn cho gi¸ khëi ®iÓm – møc gi¸ tèi thiÓu mµ ngêi b¸n s½n sµng chÊp nhËn b¸n tµi s¶n ®îc ®Êu gi¸. V× vËy, chñ doanh nghiÖp sÏ kh«ng b¸n doanh nghiÖp cña m×nh víi gi¸ thÊp h¬n gi¸ trÞ thanh lý. 2.2.2. Gi¸ trÞ kiÓm kª. 9 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 Ho¹t ®éng kiÓm kª cña doanh nghiÖp gåm cã viÖc nªu ®Ých danh, ®Õm sè vµ ®¸nh gi¸ toµn bé c¸c tµi s¶n cña doanh nghiÖp, mét mÆt ®Ó x¸c ®Þnh c¸c gi¸ trÞ kÕ to¸n lµ ®óng, mÆt kh¸c ®Ó ®¸nh gi¸ l¹i gi¸ trÞ tµi s¶n thùc tÕ. Gi¸ trÞ kiÓm kª ®îc gäi lµ gi¸ trÞ tµi s¶n cã rßng ®· ®îc ®¸nh gi¸ l¹i. Tuy nhiªn, chØ tiªu nµy cã mét sè nhîc ®iÓm: - Mét lµ, c¸c tÝnh to¸n ®Òu dùa trªn gi¸ ban ®Çu cña tµi s¶n ®îc thùc hiÖn trªn sæ s¸ch kÕ to¸n cña doanh nghiÖp. MÆc dï cã sù ®iÒu chØnh c¸c gi¸ trÞ sæ s¸ch theo gi¸ thÞ trêng nhng c¸ gi¸ trÞ míi nµy vÉn mang tÝnh chñ quan cao. - Hai lµ, ph¬ng ph¸p tÝnh khÊu hao. V× cã nhiÒu c¸ch ph©n bæ chi phÝ khÊu hao ®îc sö dông nªn cã thÓ cã t×nh tr¹ng hai doanh nghiÖp cïng ho¹t ®éng tai cïng mét thêi ®iÓm víi nh÷ng tµi s¶n gièng hÖt nhau nhng gi¸ trÞ rßng cña hai doanh nghiÖp l¹i kh¸c nhau. - Ba lµ, gi¸ trÞ kiÓm kª kh«ng ®Ò cËp ®Õn gi¸ trÞ thùc cña doanh nghiÖp, mét gi¸ trÞ ®îc ®¸nh gi¸ dùa trªn gi¸ trÞ sö dông cña nã. V× vËy còng chØ nªn lÊy gi¸ trÞ kiÓm kª ®Ó lµm c¬ së cho gi¸ trÞ thùc tÕ còng nh gi¸ b¸n cña doanh nghiÖp. 2.2.3. Gi¸ trÞ tµi chÝnh. Gi¸ trÞ kiÓm kª cña doanh nghiÖp chØ t¬ng øng víi gi¸ trÞ doanh nghiÖp t¹i mét thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh. Nã kh«ng tÝnh ®Õn ®iÒu kiÖn ®· h×nh thµnh nªn tµi s¶n cña doanh nghiÖp qua qu¸ tr×nh ho¹t ®éng vµ v× vËy còng kh«ng tÝnh ®Õn kh¶ n¨ng sinh lêi hoÆc c¸c rñi ro cã thÓ gÆp trong t¬ng lai. Ngêi mua chØ tiÕn hµnh mua doanh nghiÖp víi hy väng kiÕm ®îc lîi nhuËn vµ lîi nhuËn siªu ng¹ch khi b¸n l¹i doanh nghiÖp. Gi¸ trÞ tµi chÝnh b¾t nguån tõ ®ã. Nã thêng xuyªn dùa vµo c¸c tµi liÖu tham kh¶o, ®Æc biÖt lµ cña c¸c qu¶n lý chøng kho¸n, dùa trªn sù ®Þnh gi¸ cña thÞ trêng chøng kho¸n. Gi¸ trÞ thêng b¾t nguån tõ bªn ngoµi doanh nghiÖp vµ c¸c chuyÓn dÞch trªn chøng kho¸n ®îc thùc hiÖn mµ kh«ng cã ý ®å lµm thay ®æi viÖc qu¶n lý còng nh kiÓm so¸t doanh nghiÖp. 2.2.4. Gi¸ trÞ kinh tÕ. Trong mét sè trêng hîp, khi yªu cÇu ®Þnh gi¸ doanh nghiÖp lµ b¾t buéc th× gi¸ trÞ tµi chÝnh béc lé nh÷ng h¹n chÕ v× thÓ hiÖn sù d¸nh gi¸ kh«ng toµn diÖn vÒ gi¸ trÞ doanh nghiÖp. V× vËy mét quan niÖm kh¸c vÒ gi¸ trÞ ®· ®îc thay vµo: gi¸ trÞ kinh tÕ. Gi¸ trÞ kinh tÕ hay gi¸ trÞ thùc cña doanh nghiÖp ®îc x¸c ®Þnh bëi quy m« 10 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 vµ møc ®é ch¾c ch¾n cña luång thu nhËp hµng n¨m trong t¬ng lai do sù kÕt hîp c¸c tµi s¶n cña doanh nghiÖp trong mét c¬ cÊu tæ chøc mang l¹i. Gi¸ trÞ kinh tÕ gi¶ thiÕt mét cuéc chÈn ®o¸n tæng thÓ cña doanh nghiÖp, diÔn ra b»ng c¸c yÕu tè thÆng d hoÆc thiÕu hôt cña tµi s¶n b»ng viÖc lîng ®Þnh c¸c yÕu tè rñi ro hoÆc thµnh c«ng mµ doanh nghiÖp cã thÓ gÆp ph¶i trong mét t¬ng lai x¸c ®Þnh. Theo nghÜa nµy, doanh nghiÖp ®îc tiÕp cËn nh mét dù ¸n, ë ®ã gi¸ trÞ doanh nghiÖp t¬ng øng víi møc vèn ®Çu t ban ®Çu cã thÓ chÊp nhËn khi dù ®o¸n ®îc luång thu nhËp trong t¬ng lai cña dù ¸n cïng víi møc ®é ch¾c ch¾n cña luång thu nhËp ®ã. Gi¸ trÞ kinh tÕ còng ph¶n ¸nh mét c¸i nh×n toµn diÖn vÒ c¸c nghiÖp vô vµ cÊu tróc cña doanh nghiÖp, tøc lµ xem xÐt gi¸ trÞ doanh nghiÖp díi c¶ gãc ®é cña ngêi b¸n vµ ngêi mua. 2.2. X¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp. ë níc ta tríc ®©y x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp cha ®îc quan t©m ®óng víi vai trß cña nã, vÊn ®Ò nµy chØ míi ®îc thùc sù ®Ò cËp ®Õn tõ khi Nhµ níc cã chñ tr¬ng cæ phÇn hãa doanh nghiÖp Nhµ níc. T¹i c¸c níc cã nÒn kinh tÕ thÞ trêng ph¸t triÓn, gi¸ trÞ doanh nghiÖp lµ mèi quan t©m hµng ®Çu cña c¸c nhµ qu¶n lý doanh nghiÖp, c¸c nhµ ®Çu t. trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, ho¹t ®éng tµi chÝnh, mäi chiÕn lîc, mäi quyÕt ®Þnh khi ®a ra ®Òu hÕt søc chó ý ®Õn gi¸ trÞ doanh nghiÖp vµ vÊn ®Ò t¨ng gi¸ trÞ doanh nghiÖp. ChÝnh v× vËy x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp trë thµnh vÊn ®Ò thêng nhËt cña nÒn kinh tÕ. Gi¸ trÞ x¸c ®Þnh ®îc lµ c¬ së ®Ó ®¸nh gi¸ chÊt lîng qu¶n lý, ®Ó th¬ng lîng trong mua-b¸n, s¸p nhËp doanh nghiÖp... Thùc chÊt cña x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp chÝnh lµ c¸c ho¹t ®éng ®i t×m gi¸ trÞ kinh tÕ hay gi¸ trÞ thùc cña doanh nghiÖp. Gi¸ trÞ doanh nghiÖp cña bÊt kú mét doanh nghiÖp nµo còng lµ tæng hîp cña 3 yÕu tè: tµi s¶n, tæ chøc vµ lîi nhuËn. Trong ®ã tµi s¶n vµ lîi nhuËn cã thÓ lîng hãa th«ng qua c¸c ph¬ng ph¸p kü thuËt, dù b¸o trong khi yÕu tè tæ chøc lµ yÕu tè rÊt khã cã thÓ lîng hãa chÝnh x¸c. Ngay c¶ khi lîng hãa ®îc th× còng kh«ng thÓ x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp b»ng c¸ch céng ®¹i sè ®èi víi 3 ®¹i lîng nµy. V× vËy, cã thÓ thÊy ®Þnh gi¸ lµ mét c«ng viÖc rÊt khã kh¨n v× ph¶i tÝnh ®Õn nhiÒu yÕu tè t¸c ®éng lªn doanh nghiÖp, ®ång thêi ph¶i ®Æt chóng trong mèi quan hÖ lÉn nhau. Cã rÊt nhiÒu kh¸i niÖm vÒ x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp do c¸c t¸c gi¶ ®øng trªn nh÷ng gãc ®é kh¸c nhau ®Ó xem xÐt: NÕu hiÓu theo nghÜa hÑp th×: “X¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp lµ viÖc x¸c 11 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 ®Þnh tæng gi¸ trÞ thùc tÕ tµi s¶n (h÷u h×nh vµ v« h×nh) thuéc quyÒn së h÷u cña doanh nghiÖp t¹i thêi ®iÓm x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp”. Theo gi¸o s W.Seabrooke vµ N.Walker, ViÖn ®¹i häc Portsmouth, V¬ng quèc Anh th× : “§Þnh gi¸ lµ mét sù íc tÝnh vÒ gi¸ trÞ cña c¸c quyÒn së h÷u tµi s¶n cô thÓ b»ng h×nh th¸i tiÒn tÖ cho mét môc ®Ých x¸c ®Þnh râ”. Mét kh¸i niÖm kh¸c còng ®îc nhiÒu ngêi thõa nhËn cña gi¸o s Lim Lam Yuan, §¹i häc quèc gia Singapore: “§Þnh gi¸ lµ mét nghÖ thuËt hay khoa häc vÒ íc tÝnh gi¸ trÞ cho mét môc ®ich cô thÓ cña mét tµi s¶n cô thÓ t¹i mét thêi ®iÓm cña tµi s¶n vµ còng xem xÐt c¸c yÕu tè kinh tÕ c¬ b¶n cña thÞ trêng, bao gåm c¸c lo¹i ®Çu t lùa chän”. Trong kinh tÕ häc, gi¸ trÞ ®îc hiÓu theo nhiÒu c¸ch kh¸c nhau. C.M¸c ®Þnh nghÜa gi¸ trÞ lµ sù kÕt tinh cña lao ®éng x· héi cÇn thiÕt trong hµng hãa; mét sè nhµ kinh tÕ häc ph¬ng t©y l¹i ®Þnh nghÜa gi¸ trÞ díi gãc ®é chñ quan, dùa trªn gi¸ trÞ sö dông, møc ®é khan hiÕm, Ých lîi cña hµng hãa. HiÖn nay, ë c¸c níc ph¸t triÓn cho r»ng: gi¸ trÞ g¾n liÒn víi lîi Ých thùc sù cña tµi s¶n. Tõ ®ã, nÕu hiÓu theo nghÜa réng th×: X¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp lµ ®¸nh gi¸ lîi Ých thùc sù cña doanh nghiÖp trªn c¬ së hiÓu biÕt s©u s¾c vÒ nã trong mét m«i trêng x¸c ®Þnh. 3. C¬ së kh¸ch quan cña viÖc x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp Nhµ níc cæ phÇn hãa trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng. 3.1. C¬ së kh¸ch quan cña viÖc x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp vµ c¸c yÕu tè cÊu thµnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp. 3.1.1. C¬ së kh¸ch quan cña viÖc x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp. Khi doanh nghiÖp ®îc ®em trao ®æi, mua b¸n díi bÊt kú h×nh thøc nµo th× gi¸ trÞ cña nã ®îc biÓu hiÖn b»ng tiÒn lµ gi¸ c¶. §Ó x¸c ®Þnh gi¸ c¶ trao ®æi trªn thÞ trêng th× kh«ng thÓ duy ý chÝ b»ng c¸ch thªm bít, íc lîng gi¸ trÞ doanh nghiÖp mµ cÇn ph¶i tÝnh to¸n mét c¸ch chÝnh x¸c trªn c¬ së c¸c quy luËt kh¸ch quan cña kinh tÕ thÞ trêng. Tøc lµ ph¶i xuÊt ph¸t tõ quy luËt s¶n xuÊt lu th«ng hµng hãa (quy luËt gi¸ trÞ vµ quy luËt cung cÇu), quy luËt c¹nh tranh, quy luËt lu th«ng tiÒn tÖ, ®Æc biÖt lµ quy luËt lîi nhuËn cña nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn. Ph¶i nghiªn cøu sù vËn ®éng, t¸c dông cña c¸c quy luËt nµy. Trªn c¬ së ®ã, míi cã c¸c c¨n cø ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ trÞ. 12 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 Theo quy luËt gi¸ trÞ th× gi¸ trÞ cña hµng hãa lµ do lao ®éng x· héi cÇn thiÕt kÕt tinh trong ®ã quyÕt ®Þnh. V× thÕ, ngêi ta thêng kh¸i qu¸t rÊt ®¬n gi¶n vµ kh¸ chÝnh x¸c lµ “theo chÊt ®Þnh gi¸”. Nhng theo quy luËt cung cÇu hµng hãa vµ dÞch vô th× khi cung cÇu kh«ng c©n b»ng, kh«ng thÓ "theo chÊt ®Þnh gi¸". Tr¸i l¹i, mét hµng hãa gi¸ trÞ x· héi cao nhng kh«ng mÊy ai cÇn th× gi¸ c¶ trao ®æi ph¶i thÊp míi b¸n ®îc. Ngîc l¹i, mét sè hµng hãa kh¸c, gi¸ trÞ x· héi thÊp nhng cung kh«ng ®ñ cÇu th× gi¸ c¶ lªn cao, ngêi ta vÉn mua. ®iÒu kiÖn ë ®ay lµ tiÒn tÖ æn ®Þnh. nhng nÕu tiÒn tÖ lu th«ng rèi lo¹n, ph¸ vì quan hÖ cung cÇu th× l¹i kh¸c, kh«ng mét hµng hãa nµo mµ gi¸ c¶ thÓ hiÖn ®óng gi¸ trÞ cña nã. ThiÕu søc mua trªn thÞ trêng, tøc thiÕu tiÒn ®Ó lu th«ng. ThiÕu tiÒn th× gi¸ c¶ ph¶i h¹ xuèng cho phï hîp vµ ngîc l¹i søc mua lín, cã nhiÒu tiÒn ®îc ®a vµo lu th«ng. Khi cung gi¶m th× gi¸ t¨ng. ChØ chõng ®ã còng thÊy râ c¸c quy luËt ph¸t huy t¸c dông trong kinh tÕ thÞ trêng cã lóc v©n ®éng phï hîp víi nhau dï rÊt hiÕm, nhng l¹i lu«n tån t¹i c¸c mÆt ®èi lËp cña chóng víi nhau. Tuy vËy, c¸c quy luËt nµy kh«ng lo¹i bá, triÖt tiªu nhau mµ ngîc l¹i chóng ®Òu tån t¹i trong ®iÒu kiÖn ho¹t ®éng cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng, nãi c¸c kh¸c chóng lµ nh÷ng mÆt ®èi lËp trong mét nÒn kinh tÕ thÞ trêng thèng nhÊt. Theo quy luËt c¹nh tranh, th× doanh nghiÖp nµo cã thÕ lîi, cã thùc lùc vÒ c«ng nghÖ, vÒ vèn, vÒ ®éi ngò lao ®éng lµnh nghÒ, vÒ thÞ trêng tiªu thô, uy tÝn víi kh¸ch hµng sÏ ®¸nh b¹i ®îc c¸c ®èi thñ c¹nh tranh yÕu h¬n vµ khi ®em b¸n sÏ dÔ dµng b¸n ®îc víi gi¸ cao. Trong nÒn kinh tÕ ho¹t ®éng theo c¬ chÕ thÞ trêng th× quy luËt lîi nhuËn lu«n ®îc c¸c nhµ ®Çu t quan t©m. Theo quy luËt nµy th× m«i trêng nµo, lÜnh vùc nµo mang l¹i lîi nhuËn cao th× sÏ ®îc quan t©m ®Çu t vèn vµ ngîc l¹i m«i trêng, lÜnh vùc ®Çu t nµo kÐm, kh«ng mang l¹i lîi nhuËn hay lîi nhuËn thÊp th× sÏ kh«ng thu hót ®îc c¸c nhµ ®Ç t, thËm chÝ kh«ng ®îc quan t©m ®Õn. Tr×nh bµy c¸c vÊn ®Ò nµy ®Ó thÊy r»ng, trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng th× quy luËt lîi nhuËn chi phèi c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ vµ cã t¸c dông ®Þnh híng cho c¸c quy luËt kinh tÕ kh¸c ho¹t ®éng. ViÖc x¸c lËp mét ph¬ng ph¸p luËn cho viÖc x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp kh«ng thÓ kh«ng quan t©m ®Õn c¸c quy luËt kh¸ch quan ®ã vµ ph¶i lÊy ®ã lµm c¬ së cho viÖc x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp. 3.1.2. C¸c yÕu tè cÊu thµnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp. Gi¸ trÞ doanh nghiÖp lµ mét tæng hîp cña c¸c yÕu tè cÊu thµnh nªn nã. C¸c yÕu tè nµy gåm rÊt nhiÒu thµnh phÇn nhng cã thÓ ph©n lo¹i c¸c yÕu tè cÊu thµnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp nh sau: 13 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 a) Gi¸ trÞ tµi s¶n hiÖn cã, bao gåm tµi s¶n cè ®Þnh vµ tµi s¶n lu ®éng. - Tµi s¶n cè ®Þnh trong c¸c doanh nghiÖp lµ c¸c t liÖu lao ®éng cã gi¸ trÞ lín, ®îc sö dông l©u dµi t¹i doanh nghiÖp, tham gia vµo nhiÒu chu kú s¶n xuÊt kinh doanh. Tµi s¶n cè ®Þnh gåm cã tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh vµ tµi s¶n cè ®Þnh v« h×nh. + Tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh lµ nh÷ng tµi s¶n cè ®Þnh cã h×nh th¸i vËt chÊt nh v¨n phßng, nhµ kho, ph¬ng tiÖn vËn t¶i... + Tµi s¶n cè ®Þnh v« h×nh lµ nh÷ng tµi s¶n cè ®Þnh kh«ng cã h×nh th¸i vËt chÊt, thÓ hiÖn mét lîng gi¸ trÞ ®· ®îc ®Çu t cã liªn quan trùc tiÕp ®Õn nhiÒu chu kú kinh doanh cña doanh nghiÖp nh: quyÒn sö dông ®Êt, quyÒn së h÷u c«ng nghiÖp, nh·n hiÖu hµng hãa... Tuy nhiªn, tham gia cÊu thµnh nªn gi¸ trÞ doanh nghiÖp ®Ó cæ phÇn hãa chØ gåm c¸c lo¹i tµi s¶n cè ®Þnh mµ doanh nghiÖp cã nhu cÇu sö dông vµ ®îc ®Þnh gi¸ trªn c¬ së gi¸ trÞ ban ®Çu trõ khÊu hao vµ ®iÒu chØnh theo gi¸ hiÖn hµnh. - Tµi s¶n lu ®éng bao gåm vèn b»ng tiÒn, vËt t hµng hãa, c¸c kho¶n ph¶i thu, gi¸ trÞ tµi s¶n lu ®éng kh¸c (c¸c kháan thÕ chÊp, ký quü, ký cîc ng¾n h¹n)... Tµi s¶n lu ®éng tham gia cÊu thµnh nªn gi¸ trÞ doanh nghiÖp còng chØ gåm c¸c tµi s¶n mµ doanh nghiÖp ®ang dïng mµ kh«ng tÝnh ®Õn c¸c lo¹i tµi s¶n lu ®éng mµ doanh nghiÖp kh«ng cÇn dïng. b) Gi¸ ®Êt n¬i doanh nghiÖp ®ang sö dông vµo s¶n xuÊt kinh doanh vµ ®Êt ®îc giao quyÒn sö dông nhng cha dïng vµo s¶n xuÊt kinh doanh. Theo quy ®Þnh hiÖn hµnh th× gi¸ trÞ ®Êt kh«ng ®îc tÝnh vµo gi¸ trÞ doanh nghiÖp mµ Nhµ níc chØ tÝnh gi¸ cho thuª ®Êt ®èi víi c¸c doanh nghiÖp, tøc lµ hµng n¨m c¸c doanh nghiÖp ph¶i nép tiÒn thuª ®Êt cho Nhµ níc. Gi¸ thuª ®Êt ®îc Nhµ níc quy ®Þnh c¨n cø vµo vÞ trÝ, diÖn tÝch ®Êt ®îc giao, bao gåm c¶ phÇn ®Êt dïng vµo s¶n xuÊt kinh doanh vµ phÇn ®îc giao nhng cha sö dông vµo kinh doanh. c) Gi¸ trÞ lîi thÕ kinh doanh cña doanh nghiÖp. PhÇn gi¸ trÞ nµy lµ gi¸ trÞ t¨ng thªm do c¸c yÕu tè lîi thÕ t¹o ra nh: vÞ trÝ ®Þa lý, uy tÝn mÆt hµng. Lîi thÕ nµy thÓ hiÖn ë tû suÊt lîi nhuËn thùc hiÖn tÝnh trªn vèn kinh doanh b×nh qu©n 3 n¨m tríc khi tiÕn hµnh cæ phÇn hãa vµ chØ tÝnh tèi ®a 30% vµo gi¸ trÞ thùc tÕ cña doanh nghiÖp. Tæng hîp c¸c yÕu tè trªn sÏ h×nh thµnh nªn gi¸ trÞ doanh nghiÖp ®Ó tõ ®ã h×nh thµnh nªn gi¸ b¸n doanh nghiÖp trong cæ phÇn hãa. 14 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 3.2. Môc ®Ých, yªu cÇu cña viÖc x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp. ë níc ta, trong thêi gian tríc ®©y c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc ho¹t ®éng trong c¬ chÕ cò, vÊn ®Ò x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp cha ®îc quan t©m. ChØ ®Õn khi §¶ng vµ Nhµ níc cã chñ tr¬ng cæ phÇn ho¸ th× vÊn ®Ò x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp míi ®îc thùc sù quan t©m. NÕu c¨n cø vµo chu kú sèng cña doanh nghiÖp th× x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp nh»m c¸c môc ®Ých sau: - Khi doanh nghiÖp míi thµnh lËp: x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp gióp x¸c ®Þnh gi¸ trÞ cña cæ phiÕu b¸n ra (®èi víi c¸c doanh nghiÖp ®îc phÐp ph¸t hµnh cæ phiÕu), gióp c¸c ®Þnh phÇn vèn cña nhµ ®Çu t lµm c¬ së cho viÖc ®¸nh gi¸ ho¹t ®éng ®Çu t sau nµy. - Khi doanh nghiÖp ®ang ho¹t ®éng mµ xuÊt hiÖn c¸c ho¹t ®éng lµm thay ®æi së h÷u doanh nghiÖp nh chuyÓn nhîng, mua b¸n, s¸p nhËp th«n tÝnh doanh nghiÖp th× cÇn x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp ®Ó lµm c¬ së cho sù tho¶ thuËn mua-b¸n gi÷a c¸c bªn tham gia. - Khi kÕt thóc vßng ®êi cña doanh nghiÖp: nÕu doanh nghiÖp ®îc thanh lý th× x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp gióp ®a ra møc gi¸ rao b¸n, gi¸ khëi ®iÓm ®Ó ®Êu thÇu; nÕu doanh nghiÖp gi¶i thÓ hoÆc ph¸ s¶n x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp ®Î gi¶i quyÕt quyÒn lîi vÒ tµi s¶n cho c¸c chñ së h÷u (cæ ®«ng). NÕu lÊy môc ®Ých cña doanh nghiÖp lµm vÞ trÝ trung t©m ®Ó xem xÐt th× viÖc x¸c ®Þnh gݸ trÞ doanh nghiÖp nh»m mét trong c¸c môc ®Ých sau: - Môc ®Ých chuyÓn nhîng quyÒn së h÷u: + Nh»m hç trî ngêi mua ®Æt gi¸ chµo hµng. + Hç trî ngêi b¸n quyÕt ®Þnh gi¸ b¸n chÊp nhËn ®îc. + ThiÕt lËp c¬ së cho sù trao ®æi hµng hãa thùc sù. + ThiÕt lËp c¬ së cho sù c«ng nhËn hoÆc hîp nhÊt quyÒn së h÷u cña nhiÒu doanh nghiÖp. + X¸c ®Þnh gi¸ b¸n cho mçi doanh vô dù tÝnh. - Môc ®Ých tµi chÝnh vµ tÝn dông: + §Ó íc tÝnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp trong trêng hîp sö dông doanh nghiÖp lµm vËt ®¶m b¶o thÕ chÊp ®· ®îc ®a vµo mét ®Ò nghÞ vay. + Cung cÊp cho nhµ ®Çu t c¬ së ph¸p lý quyÕt ®Þnh mua thÕ chÊp doanh nghiÖp. 15 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 + §Æt ra c¸c ®iÒu kho¶n cho thuª. + Phôc vô nhu cÇu cña ngêi b¶o hiÓm. - C¸c môc ®Ých cña qu¶n lý Nhµ níc. + Gióp ®¸nh gi¸ chÊt lîng thùc hiÖn c¸c quy ®Þnh cña Nhµ níc vÒ tµi chÝnh kÕ to¸n. + §Ó íc tÝnh c¸c gi¸ trÞ ®Þnh møc thuÕ. + Gióp ®a ra c¸c kÕ ho¹ch, chÝnh s¸ch, chiÕn lîc míi. X¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp cho dï nh»m môc ®Ých g× ch¨ng n÷a còng ph¶i ®¶m b¶o yªu cÇu: gi¸ trÞ doanh nghiÖp x¸c ®Þnh ph¶i ®¶m b¶o chÝnh x¸c víi gi¸ trÞ thùc tÕ cña doanh nghiÖp (trong ®ã cã xem xÐt tíi c¸c yÕu tè thÞ trêng vµ c¸c mèi quan hÖ kh¸c cña doanh nghiÖp), cã nh vËy míi ®¶m b¶o c¶ ngêi b¸n vµ ngêi mua cïng chÊp nhËn ®îc. Trong khu«n khæ luËn v¨n nµy, chØ xin ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp trong cæ phÇn hãa doanh nghiÖp Nhµ níc. Trong cæ phÇn hãa doanh nghiÖp Nhµ níc ë ViÖt Nam, x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp lµ mét qu¸ tr×nh, trong ®ã gåm rÊt nhiÒu c«ng ®o¹n cã liªn quan mËt thiÕt víi nhau. §Ó cho gi¸ trÞ doanh nghiÖp x¸c ®Þnh ®îc chÝnh x¸c th× mçi c«ng ®o¹n ph¶i ®¶m b¶o nh÷ng yªu cÇu riªng, ®ång thêi ®¶m b¶o c¸c bíc thùc hiÖn nhÞp nhµng, hîp lý. + KiÓm kª tµi s¶n trªn sæ kÕ to¸n: ph¶i ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ c¸c tµi s¶n cã, ®ang dïng cña doanh nghiÖp trªn sæ t¹i thêi ®iÓm ®Þnh gi¸. + KiÓm kª tµi s¶n thùc tÕ: x¸c ®Þnh tæng sè tµi s¶n cè ®Þnh, tµi s¶n lu ®éng trong thùc tÕ, c¸c tµi s¶n cha thÓ hiÖn trong sæ kÕ to¸n. + Tæ chøc kiÓm kª, ®¸nh gi¸ gi¸ trÞ tµi s¶n thùc tÕ: héi ®ång x¸c ®Þnh ph¶i ®¶m b¶o ®Çy ®ñ c¸c thµnh viªn theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt, thùc hiÖn ®¸nh gi¸ % cßn l¹i chÝnh x¸c, theo gi¸ thÞ trêng. + ThÈm ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp: c¸c c¬ quan cã tr¸ch nhiÖm ph¶i nhanh chãng ®a ra c¸c kÕt luËn vÒ gi¸ trÞ cña doanh nghiÖp ®Ó kh«ng lµm chËm qu¸ tr×nh cæ phÇn hãa. 3.3. Nguyªn t¾c x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp trong cæ phÇn hãa. §Ó gi¸ trÞ doanh nghiÖp x¸c ®Þnh ®¶m b¶o ®îc c¸c yªu cÇu còng nh môc ®Ých thùc hiÖn th× khi x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp, chñ thÓ x¸c ®Þnh ph¶i thùc hiÖn theo c¸c nguyªn t¾c nhÊt ®Þnh. Theo quy ®Þnh t¹i NghÞ ®Þnh 44-CP, c¸c 16 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 nguyªn t¾c x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp gåm cã: - Gi¸ trÞ thùc tÕ cña doanh nghiÖp lµ gi¸ toµn bé tµi s¶n hiÖn cã cña doanh nghiÖp cæ phÇn hãa mµ ngêi mua, ngêi b¸n cæ phÇn ®Òu chÊp nhËn ®îc. Quy ®Þnh nµy ®îc hiÓu lµ: gi¸ trÞ doanh nghiÖp x¸c ®Þnh ph¶i chÝnh x¸c, võa kh«ng lµm gi¶m phÇn vèn Nhµ níc t¹i doanh nghiÖp võa ®¶m b¶o gi¸ b¸n doanh nghiÖp hÊp dÉn ngêi mua lµ c¸c cæ ®éng t¬ng lai. - C¸c yÕu tè x¸c ®Þnh gi¸ trÞ thùc tÕ doanh nghiÖp: + Sè liÖu trong sæ s¸ch kÕ to¸n cña doanh nghiÖp t¹i thêi ®iÓm cæ phÇn hãa. + Gi¸ trÞ thùc tÕ tµi s¶n t¹i doanh nghiÖp x¸c ®Þnh trªn c¬ së hiÖn tr¹ng vÒ phÈm chÊt, tÝnh n¨ng kü thuËt, nhu cÇu sö dông cña ngêi mua tµi s¶n vµ gi¸ thÞ trêng t¹i thêi ®iÓm x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp. + Lîi thÕ kinh doanh cña doanh nghiÖp vÒ vÞ trÝ ®Þa lý, uy tÝn mÆt hµng thÓ hiÖn ë tû suÊt lîi nhuËn thùc hiÖn tÝnh trªn vèn kinh doanh b×nh qu©n 3 n¨m tríc khi cæ phÇn hãa. Gi¸ trÞ lîi thÕ nµy chØ tÝnh tèi ®a 30% vµo gi¸ trÞ thùc tÕ doanh nghiÖp. Ngoµi ra, ®Ó tiÕn kiÖm chi phÝ cæ phÇn hãa, doanh nghiÖp kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i thuª kiÓm to¸n ®éc lËp. 4. Mèi quan hÖ gi÷a gi¸ trÞ x¸c ®Þnh vµ gi¸ b¸n doanh nghiÖp. Sau khi x¸c ®Þnh ®îc gi¸ trÞ doanh nghiÖp th× gi¸ trÞ nµy lµ c¬ së quan träng cho viÖc ®Þnh gi¸ b¸n doanh nghiÖp, bëi v× gi¸ trÞ x¸c ®Þnh cha thÓ dïng ®Ó lµn gi¸ b¸n ngay. Bëi v×, khi doanh nghiÖp ®îc mua b¸n dï díi h×nh thøc nµo còng phô thuéc vµo c¸c quy luËt cña thÞ trêng nh quy luËt c¹nh tranh, quy luËt lu th«ng tiÒn tÖ vµ ®Æc biÖt lµ quy luËt lîi nhuËn-mét quy luËt chi phèi hÇu hÕt c¸c ho¹t ®éng trong c¬ chÕ thÞ trêng. ChÝnh v× vËy, gi¸ trÞ doanh nghiÖp x¸c ®Þnh ®îc, vÒ mÆt nµo ®ã cã thÓ coi nh gi¸ thµnh s¶n phÈm vµ gi¸ b¸n doanh nghiÖp sÏ xoay quanh gi¸ thµnh nµy. Khi mét níc cã thÞ trêng chøng kho¸n ph¸t triÓn víi ®Çy ®ñ c¸c chøc n¨ng cña nã, c¸c doanh nghiÖp tham gia trªn thÞ trêng nhiÒu, “hµng hãa” ®îc trao ®æi nhiÒu th× gi¸ trÞ vµ gi¸ b¸n doanh nghiÖp ®îc x¸c ®Þnh mét c¸ch rÊt chÝnh x¸c trªn thÞ trêng. Tuy nhiªn ë níc ta, thÞ trêng chøng khãan míi ë vµo giai ®o¹n s¬ khai nªn viÖc x¸c ®Þnh gi¸ trÞ vµ gi¸ c¶ gÆp nhiÒu khã kh¨n, gi¸ b¸n ®«i khi mang tÝnh ¸p ®Æt, cha thùc sù khuyÕn khÝch ®îc ngêi mua. Tuy nhiªn gi¸ trÞ vµ gi¸ b¸n doanh nghiÖp cho dï x¸c ®Þnh trªn thÞ trêng chøng kho¸n hay kh«ng còng cã mèi quan hÖ mËt thiÕt vµ víi lîi Ých cña c¸c bªn tham gia mua b¸n. 17 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 - Gi¸ b¸n thÊp h¬n gi¸ trÞ x¸c ®Þnh. Cã thÓ lý gi¶i trêng hîp nµy lµ doanh nghiÖp mÆc dï cã gi¸ trÞ h÷u h×nh lín song l¹i l¸m ¨n thua lç nªn khã cã thÓ b¸n cao h¬n hoÆc doanh nghiÖp khuyÕn khÝch c¸c nhµ ®Çu t b»ng c¸ch b¸n víi gi¸ rÎ. - Gi¸ b¸n b»ng gi¸ trÞ x¸c ®Þnh. §©y lµ mét ®iÒu lý tëng cho c¶ phÝa ngêi mua lÉn doanh nghiÖp v× ngêi mua ®îc mua "hµng" ®óng gi¸, trong khi ®èi víi doanh nghiÖp, nã thÓ hiÖn møc ®é ®¸p øng cña doanh nghiÖp vÒ nhiÒu mÆt trªn thÞ trêng vµ ®îc ngêi mua chÊp nhËn. Tuy nhiªn ®©y lµ trêng hîp rÊt hiÕm khi x¶y ra, nhÊt lµ ë ViÖt Nam. - Gi¸ b¸n cao h¬n gi¸ trÞ x¸c ®Þnh. Cã nghÜa lµ doanh nghiÖp cã kh¶ n¨ng sinh lêi cao, triÓn väng t¬ng lai tèt, do vËy doanh nghiÖp sÏ lµ n¬i ®Çu t cã thÓ ®em l¹i hiÖu qu¶ cao, do ®ã, c¸c nhµ ®Çu t c¹nh tranh nhau mua nªn l¹i cµng ®Èy gi¸ b¸n lªn cao h¬n gi¸ trÞ thùc tÕ cña nã. Tõ viÖc ph©n tÝch mèi quan hÖ gi÷a gi¸ trÞ x¸c ®Þnh vµ gi¸ b¸n doanh nghiÖp cã thÓ thÊy ngoµi yªu cÇu x¸c ®Þnh chÝnh x¸c gi¸ b¸n cña doanh nghiÖp th× mét nhu cÇu cÊp thiÕt kh¸c ®èi víi chóng ta hiÖn nay lµ ph¶i nhanh chãng x©y dùng ®îc mét thÞ trêng chøng kho¸n ®ñ m¹nh ®Ó gi¸ b¸n doanh nghiÖp thùc sù ph¶n ¸nh ®îc c¸c quy luËt kh¸ch quan cña kinh tÕ thÞ trêng. II- Mét sè ph¬ng ph¸p x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp. 1. Nguyªn t¾c cña ph¬ng ph¸p ®Þnh gi¸. X¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp lµ mét c«ng viÖc khã kh¨n, phøc t¹p, gåm nhiÒu bíc kh¸c nhau. H¬n n÷a, gi¸ trÞ doanh nghiÖp ®îc nh×n nhËn tõ nhiÒu gãc ®é kh¸c nhau nªn ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp cuÜng cã nhiÒu ph¬ng ph¸p kh¸c nhau. Tuy nhiªn tÊt c¶ c¸c ph¬ng ph¸p nµy ®Òu tu©n theo c¸c nguyªn t¾c thùc hiÖn sau: 1.1. Gi¸ trÞ doanh nghiÖp x¸c ®Þnh ph¶i theo gi¸ trÞ hiÖn hµnh cña thÞ trêng míi phï hîp víi c¬ chÕ vµ c¸c quy luËt cña thÞ trêng. C¸c yÕu tè ®Òu ph¶i quy vÒ gi¸ c¶ hiÖn hµnh lµ gi¸ mµ thÞ trêng mua vµ b¸n ë thêi ®iÓm diÔn ra ho¹t ®éng mua b¸n, chuyÓn dÞch së h÷u tµi s¶n. BÊt cø mét sù ®¸nh gi¸ kh«ng theo quy luËt cña thùc tÕ kh¸ch quan, cña yªu cÇu thÞ trêng sÏ r¬i vµo duy ý chÝ. TÊt nhiªn khi ®ã doanh nghiÖp sÏ khã b¸n hoÆc thËm chÝ kh«ng b¸n ®îc. 1.2. Ph¶i tiÕn hµnh ®Þnh gi¸ cho c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c ngµnh nghÒ kh¸c nhau theo gi¸ hiÖn hµnh, kh«ng rËp khu«n viÖc x¸c ®Þnh tõ doanh nghiÖp sang doanh nghiÖp kh¸c bëi v× kh«ng cã bÊt cø hai doanh nghiÖp nµo gièng nhau mµ mçi doanh nghiÖp lµ mét "s¶n phÈm" ®Æc thï, ®¬n chiÕc. 18 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 1.3. X¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp theo quy luËt cung cÇu cña thÞ trêng vµ ph¶i chó träng vËn dông yÕu tè chÝnh s¸ch c¬ cÊu, ngµnh nghÒ mµ chiÕn lîc kinh tÕ ®Æt ra. Cã nh÷ng doanh nghiÖp muèn b¸n nhng kh«ng cã cÇu th× cÇn thiÕt ph¶i gi¶m gi¸ ®Õn møc ®ñ t¹o ra vµ kÝch thÝch cÇu, ®Ó thu hót vèn thùc hiÖn nhu cÇu cña chiÕn lîc. Ngîc l¹i, víi nh÷ng doanh nghiÖp cung cã Ýt nhng cÇu lín cã thÓ ®iÒu chØnh gi¸ lªn cao ®Õn møc thÝch hîp ®Ó t¹o ra c©n b»ng gi÷a cung vµ cÇu. X¸c ®Þnh gi¸ trÞ theo quy luËt cung cÇu vµ theo ngµnh sÏ ph¶n ¸nh mét c¸ch râ rµng triÓn väng t¬ng lai cña c¸ doanh nghiÖp mµ c¸c chñ thÓ ®Çu t bá vèn ®· cso sù c©n nh¾c vÒ møc sinh lêi t¬ng lai khi bá vèn vµo. Ngoµi ra ¸p dông gi¸ thÞ trêng theo quan hÖ cung-cÇu sÏ nhanh chãng ®¹t ®îc sù tháa thuËn gi÷a bªn b¸n vµ bªn mua. 2. Ph¬ng ph¸p gi¸ trÞ néi t¹i. Ph¬ng ph¸p gi¸ trÞ néi t¹i lµ ph¬ng ph¸p x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp dùa trªn cë së chÝnh lµ tµi s¶n vµ vèn hiÖn cã trong thêi gian hiÖn t¹i cña mét doanh nghiÖp cã ®iÒu chØnh theo gi¸ thÞ trêng. C¬ së khoa häc: tµi s¶n lµ mét yÕu tè cÊu thµnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp. V× vËy, gi¸ trÞ doanh nghiÖp lµ tæng gi¸ trÞ rßng cña c¸c tµi s¶n bé phËn trong doanh nghiÖp. Ph¬ng ph¸p tiÕn hµnh: ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ trÞ rßng cña tµi s¶n cã cña doanh nghiÖp, kh«ng chØ c¨n cø vµo sæ s¸ch kÕ to¸n mµ ph¶i tiÕn hµnh ®iÒu chØnh ®¸nh gi¸ l¹i c¸c tµi s¶n cña doanh nghiÖp dùa trªn sù hiÓu biÕt s©u s¾c vÒ nguyªn t¾c kÕ to¸n, vÒ tÝnh chÊt, c«ng dông cña c¸c tµi s¶n mµ doanh nghiÖp ®ang sö dông, vÒ m«i trêng mµ doanh nghiÖp ®ang ho¹t ®éng. Theo ph¬ng ph¸p nµy, gi¸ trÞ doanh nghiÖp gåm hai phÇn: - Gi¸ trÞ tµi s¶n h÷u h×nh: gi¸ trÞ nµy do c¸c tµi s¶n ®· vµ ®ang ®îc theo dâi trªn sæ kÕ to¸n cña doanh nghiÖp t¹o nªn vµ ®îc tÝnh trùc tiÕp th«ng qua ®¸nh gi¸ tµi s¶n nµy. - Gi¸ trÞ tµi s¶n v« h×nh: phÇn gi¸ trÞ do c¸c yÕu tè kh«ng ®îc h¹ch to¸n trªn sæ s¸ch kÕ to¸n cña doanh nghiÖp nh kh¶ n¨ng nghÒ nghiÖp cña ngêi lao ®éng, uy tÝn doanh nghiÖp, c¸c mèi liªn hÖ víi kh¸ch hµng... ®îc tÝnh gi¸n tiÕp qua gi¸ trÞ tµi s¶n rßng cña doanh nghiÖp. 2.1. §Ó x¸c ®Þnh gi¸ trÞ tµi s¶n h÷u h×nh cã thÓ sö dông c¸c c¸ch tÝnh to¸n sau: a) Dùa vµo gi¸ thÞ trêng. Gi¸ thÞ trêng cña tõng tµi s¶n thuéc së h÷u cña doanh nghiÖp lµ gi¸ b¸n tµi 19 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 s¶n ®ã trªn thÞ trêng vµo thêi ®iÓm ®¸nh gi¸ gi¸ trÞ doanh nghiÖp hay nãi c¸ch kh¸c, gi¸ thÞ trêng cña tµi s¶n thuéc së h÷u doanh nghiÖp cña doanh nghiÖp ®¬n gi¶n lµ gi¸ trÞ hiÖn t¹i cña nguån thu nhËp mµ nã cã thÓ ®a l¹i cho chñ doanh nghiÖp. C«ng thøc tÝnh: n V1  G i i 1 Trong ®ã: V1 : Lµ tæng gi¸ trÞ tµi s¶n h÷u h×nh cña doanh nghiÖp theo gi¸ thÞ trêng t¹i thêi ®iÓm x¸c ®Þnh. G i : Gi¸ trÞ thÞ trêng cña tõng lo¹i tµi s¶n cô thÓ t¹i thêi ®iÓm b¸n. n: Sè lîng thùc tÕ tµi s¶n cña doanh nghiÖp. Ph¬ng ph¸p x¸c ®Þnh gi¸ trÞ tµi s¶n h÷u h×nh dùa vµo gi¸ thÞ trêng kh«ng tÝnh ®Õn tÝnh chÊt hÖ thèng quan hÖ bæ sung hç trî lÉn nhau gi÷a c¸c tµi s¶n cña doanh nghiÖp. Do ®ã, ph¬ng ph¸p nµy chØ cã gi¸ trÞ thùc tÕ lín khi ¸p dông ®èi víi doanh nghiÖp gi¶i thÓ. b) Dùa vµo gi¸ trÞ ban ®Çu. Gi¸ trÞ ban ®Çu tµi s¶n cña doanh nghiÖp lµ tæng chi phÝ b»ng tiÒn ®Ó mua s¾m, l¾p r¸p, x©y dùng c¸c tµi s¶n ®ã. 20