BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO
TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC KINH TEÁ THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH
≈ ≈ ≈ ≈ ≈☺☺☺≈ ≈ ≈ ≈ ≈
LEÂ THÒ NHÖ VAÂN
HOAØN THIEÄN MOÄT SOÁ QUY TRÌNH
KIEÅM SOAÙT NOÄI BOÄ
TAÏI CAÙC DOANH NGHIEÄP SAÛN XUAÁT, CHEÁ BIEÁN
Chuyeân ngaønh:
Maõ soá:
Keá toaùn Kieåm toaùn
K11-105
LUAÄN VAÊN THAÏC SÓ KINH TEÁ
Ngöôøi höôùng daãn khoa hoïc: TS. VUÕ HÖÕU ÑÖÙC
THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH
NHAÄN XEÙT CUÛA GIAÛNG VIEÂN HÖÔÙNG DAÃN
.......................................................................................
...................................................................................................
...................................................................................................
...................................................................................................
...................................................................................................
...................................................................................................
...................................................................................................
...................................................................................................
...................................................................................................
...................................................................................................
...................................................................................................
...................................................................................................
...................................................................................................
...................................................................................................
...................................................................................................
...................................................................................................
...................................................................................................
...................................................................................................
...................................................................................................
...................................................................................................
...................................................................................................
...................................................................................................
...................................................................................................
.............................................................................................................
.............................................................................................................
.............................................................................................................
.............................................................................................................
NHAÄN XEÙT CUÛA GIAÛNG VIEÂN PHAÛN BIEÄN 1
.......................................................................................
...................................................................................................
...................................................................................................
...................................................................................................
...................................................................................................
...................................................................................................
...................................................................................................
...................................................................................................
...................................................................................................
...................................................................................................
...................................................................................................
...................................................................................................
...................................................................................................
...................................................................................................
...................................................................................................
...................................................................................................
...................................................................................................
...................................................................................................
...................................................................................................
...................................................................................................
...................................................................................................
...................................................................................................
...................................................................................................
.............................................................................................................
.............................................................................................................
.............................................................................................................
NHAÄN XEÙT CUÛA GIAÛNG VIEÂN PHAÛN BIEÄN 2
.......................................................................................
...................................................................................................
...................................................................................................
...................................................................................................
...................................................................................................
...................................................................................................
...................................................................................................
...................................................................................................
...................................................................................................
...................................................................................................
...................................................................................................
...................................................................................................
...................................................................................................
...................................................................................................
...................................................................................................
...................................................................................................
...................................................................................................
...................................................................................................
...................................................................................................
...................................................................................................
...................................................................................................
...................................................................................................
...................................................................................................
.............................................................................................................
MUÏC LUÏC
GIÔÙI THIEÄU ÑEÀ TAØI
1.
Lyù do choïn ñeà taøi
2.
Muïc tieâu choïn ñeà taøi
3.
Ñoái töôïng nghieân cöùu
4.
Phöông phaùp nghieân cöùu
CHÖÔNG 1: TOÅNG QUAÙT VEÀ HEÄ THOÁNG KIEÅM SOAÙT NOÄI BOÄ ........... 1
I.
NHÖÕNG VAÁN ÑEÀ CHUNG VEÀ KIEÅM SOAÙT NOÄI BOÄ ........................ 1
I.1 -
KHAÙI NIEÄM VEÀ HEÄ THOÁNG KIEÅM SOAÙT NOÄI BOÄ .......................... 1
I.1.1 Lòch söû hình thaønh .................................................................................... 1
I.1.2 Ñònh nghóa Kieåm soaùt noäi boä .................................................................... 3
I.2 -
CAÙC BOÄ PHAÄN CAÁU THAØNH HEÄ THOÁNG KIEÅM SOAÙT NOÄI BOÄ … 4
I.2.1 Moâi tröôøng kieåm soaùt ............................................................................... 4
I.2.2 Ñaùnh giaù ruûi ro .......................................................................................... 9
I.2.3 Hoaït ñoäng kieåm soaùt ................................................................................ 14
I.2.4 Thoâng tin vaø truyeàn thoâng ....................................................................... 16
I.2.5 Giaùm saùt ................................................................................................... 18
I.3 -
NHÖÕNG HAÏN CHEÁ VOÁN COÙ CUÛA KIEÅM SOAÙT NOÄI BOÄ ............... 21
II.
KIEÅM SOAÙT NOÄI BOÄ ÑOÁI VÔÙI MOÄT SOÁ CHU TRÌNH CHUÛ YEÁU
TRONG DOANH NGHIEÄP ................................................................... 22
II.1
CHU TRÌNH MUA HAØNG - THANH TOAÙN ...................................... 22
II.1.1 Löïa choïn nhaø cung caáp ............................................................................ 22
II.1.2 Mua haøng ................................................................................................. 24
II.1.3 Quaûn lyù nhaän haøng .................................................................................. 25
II.1.4 Nhaän haøng ................................................................................................ 26
II.1.5 Thanh toaùn ............................................................................................... 28
II.2
CHU TRÌNH BAÙN HAØNG - THU TIEÀN ............................................. 30
II.2.1 Baùn haøng vaø marketing ........................................................................... 30
II.2.2 Thu tieàn .................................................................................................... 32
CHÖÔNG 2: KHAÛO SAÙT VAØ ÑAÙNH GIAÙ THÖÏC TRAÏNG KIEÅM SOAÙT
NOÄI BOÄ CAÙC DOANH NGHIEÄP SAÛN XUAÁT, CHEÁ BIEÁN TAÏI
VIEÄT NAM ................................................................................ 34
I.
KHAÛO SAÙT VAØ ÑAÙNH GIAÙ KIEÅM SOAÙT NOÄI BOÄ THOÂNG QUA
BAÛNG CAÂU HOÛI .................................................................................... 34
I.1
MUÏC ÑÍCH VAØ PHÖÔNG PHAÙP ....................................................... 34
I.2
KEÁT QUAÛ KHAÛO SAÙT ......................................................................... 35
I.2.1 Chu trình mua haøng ................................................................................. 35
I.2.2 Chu trình thanh toaùn ................................................................................ 35
I.2.3 Chu trình baùn haøng ................................................................................. 36
I.2.4 Chu trình thu tieàn ..................................................................................... 37
I.3
NHAÄN XEÙT ............................................................................................ 37
II.
KHAÛO SAÙT VAØ ÑAÙNH GIAÙ THÖÏC TRAÏNG THOÂNG QUA VIEÄC TÌM
HIEÅU QUY TRÌNH ................................................................................ 38
II.1
MUÏC ÑÍCH VAØ PHÖÔNG PHAÙP KHAÛO SAÙT ................................... 38
II.2
KEÁT QUAÛ KHAÛO SAÙT ......................................................................... 38
II.2.1 Coâng ty TNHH ABC ................................................................................ 38
II.2.2 Coâng ty TNHH XYZ ................................................................................ 44
CHÖÔNG 3: MOÄT SOÁ ÑEÀ XUAÁT NHAÈM HOAØN THIEÄN HEÄ THOÁNG
KIEÅM SOAÙT NOÄI BOÄ TAÏI CAÙC DOANH NGHIEÄP SAÛN
XUAÁT, CHEÁ BIEÁN TAÏI VIEÄT NAM ................................. 48
I.
MOÄT SOÁ ÑEÀ XUAÁT HOAØN THIEÄN MOÂI TRÖÔØNG KIEÅM SOAÙT .. 48
II.
ÑEÀ XUAÁT QUY TRÌNH KIEÅM SOAÙT HOAØN CHÆNH ÑOÁI VÔÙI MOÄT
SOÁ CHU TRÌNH CHUÛ YEÁU TRONG DOANH NGHIEÄP SAÛN XUAÁT,
CHEÁ BIEÁN ............................................................................................. 50
II.1
QUY TRÌNH MUA HAØNG – THANH TOAÙN ..................................... 50
II.1.1 Baûng töôøng thuaät ..................................................................................... 50
II.1.2 Löu ñoà ...................................................................................................... 54
II.1.3 Noäi dung vaø muïc ñích cuûa caùc chöùng töø chuû yeáu söû duïng trong chu trình
Mua haøng – Thanh toaùn ..................................................................................... 55
II.1.4 Nhaän xeùt .................................................................................................. 55
II.2
QUY TRÌNH BAÙN HAØNG – THU TIEÀN ............................................. 57
II.2.1 Baûng töôøng thuaät ..................................................................................... 57
II.2.2 Löu ñoà ...................................................................................................... 62
II.2.3 Noäi dung vaø muïc ñích cuûa caùc chöùng töø chuû yeáu söû duïng trong chu trình
Baùn haøng – Thu tieàn ........................................................................................... 63
II.2.4 Nhaän xeùt .................................................................................................. 63
KEÁT LUAÄN ...................................................................................................... 65
PHUÏ LUÏC
TAØI LIEÄU THAM KHAÛO ............................................................................. 1
PHUÏ LUÏC I: DANH SAÙCH CAÙC DOANH NGHIEÄP TIEÁN HAØNH
KHAÛO SAÙT ....................................................................................................... 2
PHUÏ LUÏC II: BAÛNG CAÂU HOÛI ................................................................... 3
PHUÏ LUÏC III: BAÛNG THOÁNG KEÂ KEÁT QUAÛ KHAÛO SAÙT ................. 8
PHUÏ LUÏC IV: KEÁT QUAÛ KHAÛO SAÙT TAÏI COÂNG TY ABC ................ 10
PHUÏ LUÏC V: KEÁT QUAÛ KHAÛO SAÙT TAÏI COÂNG TY XYZ................... 26
PHUÏ LUÏC VI: CAÙC CHÖÙNG TÖØ CHUÛ YEÁU SÖÛ DUÏNG TRONG CAÙC
QUY TRÌNH ..................................................................................................... 31
GIÔÙI THIEÄU ÑEÀ TAØI
1.
LYÙ DO CHOÏN ÑEÀ TAØI
Trong xu höôùng hoäi nhaäp theá giôùi, ñaëc bieät Vieät Nam ñang trong giai ñoaïn ñaøm
phaùn gia nhaäp toå chöùc thöông maïi theá giôùi (WTO) vaø naêm 2003 Vieät Nam ñaõ
chính thöùc thöïc hieän caùc quy ñònh cuûa Khu vöïc maäu dòch töï do caùc ASEAN
(AFTA), caùc doanh nghieäp taïi Vieät Nam ñaõ vaø ñang laøm gì ñeå taêng khaû naêng
caïnh tranh? Ñeå taêng khaû naêng caïnh tranh, baét buoäc caùc doanh nghieäp phaûi tính
toaùn xaây döïng giaù thaønh hôïp lyù, chi phí mua nguyeân lieäu vôùi giaù thaáp nhaát coù theå
ñöôïc, doanh nghieäp phaûi kieåm soaùt chi phí chaët cheõ nhaèm giaûm chi phí …
Trong nhöõng naêm gaàn nay, maëc duø Vieät Nam laø nöôùc naèm trong 10 nöôùc coù toác
ñoä phaùt trieån cao treân theá giôùi, nhöng khaû naêng caïnh tranh cuûa haøng hoùa Vieät
Nam so vôùi caùc nöôùc trong khu vöïc khoâng cao: nhö haøng ñieän töû, neáu khoâng coù
haøng raøo thueá quan thì laøm sao Vieät Nam coù theå caïnh tranh vôùi haøng Trung
Quoác; gaïo cuûa Vieät Nam khoâng theå so saùnh ñöôïc vôùi gaïo cuûa Thaùi Lan, … Moät
khi xu höôùng toaøn caàu hoùa caøng cao thì thò tröôøng caøng caïnh tranh khoác lieät.
Tröôùc aùp löïc cuûa neàn kinh teá thò tröôøng, cuûa caùc toå chöùc kinh teá theá giôùi vaø thöïc
teá taïi caùc doanh nghieäp Vieät Nam, doanh nghieäp phaûi töï xaây döïng moät keá hoaïch,
chieán löôïc kinh doanh hieäu quaû hôn ñeå naâng cao khaû naêng caïnh tranh, ñem laïi
lôïi ích cho xaõ hoäi, cho ngöôøi lao ñoäng. Moät heä thoáng kieåm soaùt noäi boä hoaït ñoäng
coù hieäu quaû vaø hieäu löïc seõ hoã trôï cho doanh nghieäp raát nhieàu trong vieäc kieåm
soaùt chi phí. Vôùi mong muoán ñoùng goùp moät ít kieán thöùc ñaõ hoïc vaø moät soá kinh
nghieäm thu thaäp ñöôïc qua quaù trình laøm kieåm toaùn, toâi xin trình baøy ñeà taøi:
“Hoaøn thieän moät soá quy trình kieåm soaùt noäi boä taïi caùc Doanh nghieäp saûn
xuaát, cheá bieán”.
2.
MUÏC TIEÂU CHOÏN ÑEÀ TAØI
Heä thoáng hoùa lyù luaän cô baûn veà KSNB trong doanh nghieäp, khaûo saùt thöïc traïng
KSNB taïi caùc doanh nghieäp saûn xuaát cheá bieán nhaèm ñeà xuaát moät soá quy trình
kieåm soaùt noäi boä hoaøn chænh taïi caùc Doanh nghieäp saûn xuaát cheá bieán.
3.
ÑOÁI TÖÔÏNG NGHIEÂN CÖÙU
Tìm hieåu Heä thoáng KSNB cuûa caùc doanh nghieäp saûn xuaát, cheá bieán trong nöôùc
vaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi, sau ñoù taäp trung tìm hieåu vaøo moät soá quy trình chuû yeáu:
Quy trình mua haøng – thanh toaùn vaø Quy trình baùn haøng – thu tieàn. Tìm hieåu
thöïc teá quy trình mua haøng – thanh toaùn vaø baùn haøng – thu tieàn taïi 02 Doanh
nghieäp saûn xuaát cheá bieán.
4.
PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU
Söû duïng phöông phaùp toång hôïp vaø phaân tích, phoûng vaán, ñaùnh giaù chaát löôïng ñoä
tin caäy cuûa thoâng tin kinh teá, taøi chính cuûa Baùo caùo taøi chính, Baùo caùo keá toaùn
quaûn trò vaø Heä thoáng kieåm soaùt noäi boä taïi caùc doanh nghieäp. Kieåm tra vieäc tuaân
thuû caùc nguyeân taéc hoaït ñoäng, quaûn lyù kinh doanh, ñaëc bieät söï tuaân thuû phaùp
luaät, chính saùch cheá ñoä keá toaùn phaùt hieän nhöõng sô hôû, yeáu keùm, gian laän trong
quaûn lyù, trong baûo veä taøi saûn cuûa doanh nghieäp vaø ñeà xuaát caùc giaûi phaùp nhaèm
caûi tieán, hoaøn thieän heä thoáng quaûn lyù, ñieàu haønh kinh doanh cuûa doanh nghieäp.
Ñoàng thôøi coøn keát hôïp söû duïng theâm moät soá phöông phaùp khaùc nhö: phöông
phaùp dieãn giaûi vaø quy naïp, phöông phaùp so saùnh vaø ñoái chieáu,
Do vaäy ñeà taøi ñöôïc trình baøy nhö sau:
-
Nhöõng vaán ñeà chung veà KSNB
-
Kieåm soaùt noäi boä ñoái vôùi Chu trình mua haøng – thanh toaùn vaø baùn
haøng – thu tieàn
-
Khaûo saùt vaø ñaùnh giaù thöïc traïng KSNB taïi moät soá doanh nghieäp: thoâng
qua baûng caâu hoûi, qua vieäc tìm hieåu thöïc teá
-
Ñeà xuaát nhaèm hoaøn thieän Heä thoáng KSNB.
1
CHÖÔNG 1: TOÅNG QUAN VEÀ HEÄ THOÁNG KIEÅM SOAÙT NOÄI BOÄ
I.
NHÖÕNG VAÁN ÑEÀ CHUNG VEÀ KIEÅM SOAÙT NOÄI BOÄ
I.1
KHAÙI NIEÄM VEÀ KIEÅM SOAÙT NOÄI BOÄ
I.1.1 Lòch söû hình thaønh
Tham nhuõng bao giôø cuõng lieân quan ñeán vieäc gian laän trong baùo caùo taøi
chính. Kinh nghieäm cho thaáy, vieäc vi phaïm veà phaùp luaät, nguyeân taéc vaø chính
saùch kieåu naøy laø keát quaû cuûa vieäc thieáu soùt trong quaûn lyù hoaëc kieåm soaùt noäi boä.
Vaøo naêm 1972-76, khi vuï Watergate xaûy ra ôû Myõ, Uûy ban chöùng khoaùn
(SEC) 1 vaø Quoác hoäi ñaõ môû cuoäc ñieàu tra vaø ban haønh ñaïo luaät taøi trôï cho caùc
chieán dòch vaø naêm 1977 ñaõ thoâng qua Ñieàu luaät Haønh vi hoái loä (FCPA) 2 ôû nöôùc
ngoaøi. Ñieàu luaät naøy nhaán maïnh vieäc KSNB nhaèm ngaên ngöøa nhöõng khoaûn
thanh toaùn baát hôïp phaùp vaø yeâu caàu caùc coâng ty phaûi ghi cheùp ñaày ñuû moïi hoaït
ñoäng.
Trong vaøi naêm sau ñoù, SEC vaø Hieäp hoäi keá toaùn vieân coâng chöùng Myõ
(AICPA) 3 ñaõ ñeà nghò caùc baùo caùo phaûi ñöôïc soaïn thaûo theo heä thoáng kieåm soaùt
noäi boä cuûa coâng ty. Giöõa naêm 1978 vaø 1985, AICPA ñaõ ban haønh moät soá chuaån
möïc keá toaùn lieân quan ñeán kieåm soaùt noäi boä.
Thaùng 10/1985, Uûy ban quoác gia choáng gian laän baùo caùo taøi chính (thöôøng
goïi laø Uûy ban Treadway) ñöôïc thaønh laäp. Nhieäm vuï chính cuûa Uûy ban Treadway
laø xaùc ñònh nguyeân nhaân, yeáu toá gian laän baùo caùo taøi chính vaø ñöa ra caùc bieän
phaùp ñeå giaûm gian laän. Uûy ban naøy ñöôïc söï hoã trôï cuûa 05 toå chöùc vaø hieäp hoäi keá
toaùn chuyeân nghieäp: Hieäp hoäi keá toaùn vieân coâng chöùng Myõ (AICPA), Hieäp hoäi
1
Securities and Exchange Commision – Vieát taét SEC
Foreign Corrupt Practices Act – Vieát taét FCPA
3
American Institute of Certified Pubic Accountants – Vieát taét AICPA
2
2
keá toaùn Myõ (AAA) 4, Hieäp hoäi caùc nhaø quaûn trò taøi chính (FEI) 5, Hieäp hoäi kieåm
toaùn vieân noäi boä (IIA) 6 vaø Hieäp hoäi keá toaùn vieân quaûn trò (IMA) 7.
Naêm 1987, Uûy ban Treadway ñaõ ban haønh baùo caùo ñaàu tieân vaø ñeà nghò
caàn coù moät toå chöùc hoã trôï cho Uûy ban nhaèm phaùt trieån vaø höôùng daãn thoáng nhaát
veà kieåm soaùt noäi boä. Do ñoù, Uûy ban ñoàng baûo trôï (COSO) 8 ñaõ ñöôïc thaønh laäp.
COSO ñaõ nghieân cöùu hôn 03 naêm vaø quan taâm roäng raõi ñeán vieäc nghieân
cöùu vaø thaûo luaän vôùi caùc nhaø laõnh ñaïo taäp ñoaøn, caùc nhaø laäp phaùp vaø haønh phaùp,
kieåm toaùn vieân, caùc hoïc giaû, luaät sö vaø nhaø tö vaán. Maëc duø khaùc nhau veà quan
ñieåm nhöng moïi ngöôøi ñeàu quan taâm ñeán vieäc giaûi quyeát ñeán caùc vaán ñeà chung.
Keát quaû laø COSO ñaõ ban haønh Baùo caùo vôùi töïa ñeà “Internal Control –
Integrated Framework”. Baùo caùo COSO goàm 02 phaàn quan troïng: I) trình baøy
ñònh nghóa chung veà kieåm soaùt noäi boä, vaø II) cung caáp moät neàn taûng giuùp cho caùc
doanh nghieäp coù theå ñaùnh giaù vaø caûi thieän heä thoáng kieåm soaùt noäi boä. Ñaëc bieät
laø coù lieân quan ñeán tham nhuõng, chuaån möïc COSO trôû thaønh moät trong nhöõng
chuaån möïc chính maø caùc coâng ty Myõ söû duïng ñeå ñaùnh giaù söï thích hôïp cuûa hoï
vôùi Ñieàu luaät Haønh vi hoái loä (FCPA) cuûa Myõ.
Toùm laïi, Baùo caùo COSO 1992 laø taøi lieäu ñaàu tieân treân theá giôùi nghieân cöùu
vaø ñònh nghóa veà KSNB moät caùch ñaày ñuû vaø coù heä thoáng. Ñaëc ñieåm noåi
baät cuûa laø taàm nhìn roäng, mang tính quaûn trò, ñeà caäp caùc vaán ñeà lieân quan
baùo caùo taøi chính, lónh vöïc hoaït ñoäng vaø tính tuaân thuû. Baùo caùo COSO
1992 tuy chöa thaät söï hoaøn chænh nhöng ñaõ taïo laäp moät cô sôû lyù thuyeát raát
cô baûn veà KSNB. Chính vì theá, chuùng toâi ñaõ choïn Baùo caùo COSO 1992
laøm cô sôû lyù luaän cuûa ñeà taøi naøy.
4
American Accounting Association – Vieát taét AAA
Financial Executives Institute – Vieát taét FEI
6
Institute of Internal Auditors – Vieát taét IIA
7
Institute of Management Accountants – Vieát taét IMA
8
Committee of Sponsoring Organisation – Vieát taét COSO
5
3
I.1.2 Ñònh nghóa kieåm soaùt noäi boä
Theo Baùo caùo COSO 1992, Kieåm soaùt noäi boä (KSNB) laø moät quy trình
chòu aûnh höôûng bôûi Hoäi ñoàng quaûn trò, caùc nhaø quaûn lyù vaø caùc nhaân vieân khaùc
cuûa moät toå chöùc, ñöôïc thieát keá ñeå cung caáp moät söï baûo ñaûm hôïp lyù trong vieäc
thöïc hieän caùc muïc tieâu sau:
-
Hieäu löïc vaø hieäu quaû cuûa caùc hoaït ñoäng.
-
Tính chaát ñaùng tin caäy cuûa baùo caùo taøi chính.
-
Söï tuaân thuû caùc luaät leä vaø quy ñònh hieän haønh.
Ñònh nghóa naøy phaûn aùnh caùc noäi dung cô baûn sau:
-
KSNB laø khoâng chæ laø moät söï kieän hay moät tröôøng hôïp, maø laø moät
chuoãi caùc hoaït ñoäng toàn taïi ôû moïi boä phaän trong doanh nghieäp. Caùc hoaït ñoäng
naøy lan toûa trong doanh nghieäp vaø ñöôïc keát hôïp vôùi nhau thaønh moät theå thoáng
nhaát. Noù laø phöông tieän giuùp cho doanh nghieäp ñaït ñöôïc caùc muïc tieâu ñaõ ñeà ra.
-
KSNB chòu aûnh höôûng bôûi Hoäi ñoàng quaûn trò, nhaø quaûn lyù vaø moïi
ngöôøi trong moät toå chöùc. Chính nhöõng ngöôøi trong moät toå chöùc ñaõ thieát laäp cô
cheá kieåm soaùt noäi boä vaø vaän haønh chuùng nhaèm ñaït ñöôïc caùc muïc tieâu ñaõ ñeà ra.
-
Kieåm soaùt noäi boä coù theå cung caáp caùc ñaûm baûo hôïp lyù cho nhaø quaûn lyù
vaø Hoäi ñoàng quaûn trò nhaèm ñaït ñöôïc caùc muïc tieâu cuûa doanh nghieäp.
-
KSNB coù theå ñaûm baûo baùo caùo taøi chính laø ñaùng tin caäy vaø phuø hôïp
vôùi caùc quy ñònh cuûa phaùp luaät. KSNB chæ coù theå ñaûm baûo hôïp lyù chöù khoâng theå
ñaûm baûo tuyeät ñoái nhaèm ñaït ñöôïc caùc muïc tieâu cuûa doanh nghieäp. Vieäc ñaït ñöôïc
caùc muïc tieâu cuõng bò aûnh höôûng bôûi nhöõng haïn cheá voán coù cuûa Heä thoáng KSNB.
Trong quaù trình vaän haønh, heä thoáng kieåm soaùt coù theå toàn taïi nhöõng yeáu keùm,
nhöõng sai laàm cuûa con ngöôøi daãn ñeán muïc tieâu khoâng ñöôïc thöïc hieän. KSNB chæ
coù theå ngaên ngöøa vaø phaùt hieän nhöõng sai soùt nhöng khoâng theå ñaûm baûo laø chuùng
khoâng xaûy ra. Hôn nöõa, moät trong nhöõng nguyeân taéc cô baûn ñeå ra quyeát ñònh
4
trong quaûn lyù laø chi phí cho quaù trình kieåm soaùt khoâng ñöôïc vöôït quaù lôïi ích
mong ñôïi töø quaù trình kieåm soaùt ñoù. Do vaäy, ngöôøi quaûn lyù khoâng theå chaáp nhaän
baát cöù phöông phaùp kieåm soaùt naøo neáu chi phí cuûa noù quaù cao so vôùi lôïi ích
mang laïi.
-
Moãi doanh nghieäp ñeàu ñöa ra muïc tieâu nhieäm vuï, muïc tieâu maø hoï caàn
phaûi ñaït ñöôïc. Caùc muïc tieâu coù theå ñöôïc thieát laäp cho toaøn boä doanh nghieäp hoaëc
laø muïc tieâu cho moät hoaït ñoäng ñaëc bieät cuûa doanh nghieäp. Caùc muïc tieâu naøy
ñöôïc chia thaønh 03 loaïi:
• Hoaït ñoäng – lieân quan ñeán hieäu quaû vaø hieäu löïc cuûa vieäc söû duïng
nguoàn löïc trong doanh nghieäp.
• Baùo caùo taøi chính – lieân quan ñeán baùo caùo taøi chính phaùt haønh ra
coâng chuùng ñöôïc laäp moät caùch ñaùng tin caäy.
• Tuaân thuû – lieân quan ñeán vieäc doanh nghieäp tuaân thuû caùc qui ñònh
cuûa phaùp luaät.
Vôùi nhöõng muïc tieâu naøy, heä thoáng KSNB coù theå cung caáp nhöõng ñaûm
baûo hôïp lyù cho vieäc quaûn lyù vaø vai troø giaùm saùt cuûa noù, hoäi ñoàng quaûn trò cuõng
kieåm soaùt ñöôïc caùc hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp ñeå ñaït ñöôïc muïc tieâu.
I.2
CAÙC BOÄ PHAÄN CAÁU THAØNH HEÄ THOÁNG KIEÅM SOAÙT NOÄI BOÄ
I.2.1 Moâi tröôøng kieåm soaùt
Moâi tröôøng kieåm soaùt aûnh höôûng ñeán toaøn boä cô caáu hoaït ñoäng kinh
doanh, muïc tieâu ñöôïc thieát laäp vaø ñaùnh giaù ruûi ro cuûa doanh nghieäp. Noù cuõng
aûnh höôûng ñeán hoaït ñoäng kieåm soaùt, heä thoáng thoâng tin vaø truyeàn thoâng, vaø hoaït
ñoäng giaùm saùt cuûa doanh nghieäp. Moâi tröôøng kieåm soaùt cuõng bò aûnh höôûng bôûi
lòch söû vaø vaên hoùa cuûa doanh nghieäp.
5
Moâi tröôøng kieåm soaùt ñaët neàn taûng cho moät toå chöùc, noù aûnh höôûng bôûi söï
hieåu bieát, nhaän thöùc cuûa con ngöôøi. Noù ñaët neàn moùng cho taát caû caùc yeáu toá khaùc
cuûa KSNB. Theo baùo caùo cuûa COSO 1992, moâi tröôøng kieåm soaùt goàm coù caùc
yeáu toá sau:
•
Trieát lyù quaûn lyù vaø phong caùch hoaït ñoäng
•
Cô caáu toå chöùc
•
Phöông phaùp uyû quyeàn vaø traùch nhieäm
•
Hoäi ñoàng quaûn trò vaø Uûy ban kieåm toaùn
•
Trình ñoä ñoäi nguõ caùn boä nhaân vieân
•
Chính saùch nhaân söï
•
Tính chính tröïc vaø caùc giaù trò ñaïo ñöùc
Trieát lyù quaûn lyù vaø phong caùch hoaït ñoäng
Trieát lyù quaûn lyù vaø phong caùch hoaït ñoäng cuûa caùc nhaø quaûn lyù aûnh höôûng
ñeán phöông phaùp quaûn lyù doanh nghieäp, bao goàm caùc loaïi ruûi ro kinh doanh coù
theå chaáp nhaän ñöôïc. Moät doanh nghieäp coù theå thaønh coâng hôn khi ñöa ra nhöõng
ruûi ro ñaùng chuù yù trong kinh doanh vaø coù theå kieåm soaùt ñöôïc caùc ruûi ro naøy, hôn
laø moät doanh nghieäp chaáp nhaän maïo hieåm trong kinh doanh.
Tieâu chí ñeå ñaùnh giaù yeáu toá naøy bao goàm:
-
Baûn chaát ruûi ro kinh doanh maø nhaø quaûn lyù coù theå chaáp nhaän – maïo hieåm hay
thaän troïng khi chaáp nhaän ruûi ro.
-
Söï taùc ñoäng qua laïi giöõa nhaø quaûn lyù caáp cao vaø ngöôøi quaûn lyù ñieàu haønh, ñaëc
bieät laø khi coù söï caùch trôû veà ñòa lyù.
-
Thaùi ñoä vaø haønh ñoäng ñoái vôùi vieäc laäp baùo caùo taøi chính, bao goàm caùc cuoäc
tranh luaän khaùc nhau trong vieäc aùp duïng caùc nguyeân taéc keá toaùn (löïa choïn
chính saùch keá toaùn, möùc ñoä khai baùo caùc thoâng tin taøi chính quan troïng, keå caû
quan ñieåm veà vieäc ghi nhaän hay giaû maïo chöùng töø soå saùch).
6
Cô caáu toå chöùc
Cô caáu toå chöùc cuûa moät doanh nghieäp taïo neân moät cô cheá hoaït ñoäng kinh
doanh nhaèm ñaït ñöôïc muïc tieâu cuûa toaøn doanh nghieäp. Tuøy thuoäc vaøo quy moâ,
ñaëc ñieåm hoaït ñoäng cuûa moãi doanh nghieäp maø ngöôøi quaûn lyù thieát laäp moät cô
caáu toå chöùc thích hôïp. Moät soá doanh nghieäp thieát laäp cô caáu toå chöùc taäp trung,
doanh nghieäp khaùc thieát laäp cô caáu toå chöùc phaân quyeàn.
Tieâu chí ñeå ñaùnh giaù yeáu toá naøy bao goàm:
-
Söï thích hôïp cuûa cô caáu toå chöùc trong doanh nghieäp vaø khaû naêng cung caáp
caùc thoâng tin caàn thieát cuûa nhaø quaûn lyù.
-
Söï phuø hôïp giöõa kieán thöùc, kinh nghieäm vaø traùch nhieäm cuûa nhaø quaûn lyù vaø
söï hieåu bieát cuûa nhaø quaûn lyù veà nhieäm vuï ñoù.
Phöông phaùp uyû quyeàn vaø traùch nhieäm
Phöông phaùp uyû quyeàn vaø traùch nhieäm laø caùch thöùc ngöôøi quaûn lyù uyû
quyeàn cho caáp döôùi moät caùch chính thöùc. Noù lieân quan ñeán möùc ñoä maø moãi caù
nhaân trong coâng ty ñöôïc khuyeán khích ñeå thöïc hieän nhieäm vuï ñöôïc giao, cuõng
nhö haïn cheá quyeàn haïn cuûa hoï. Quyeàn haïn ñöôïc giao töông xöùng vôùi traùch
nhieäm kinh nghieäm vaø naêng löïc cuûa töøng thaønh vieân. Caàn coù nhöõng uyû quyeàn roõ
raøng baèng vaên baûn seõ giuùp cho coâng vieäc ñöôïc tieán haønh deã daøng vaø traùnh ñöôïc
söï laïm duïng. Ñeå uûy quyeàn vaø traùch nhieäm phuø hôïp caàn döïa vaøo caùc tieâu chí sau:
-
Traùch nhieäm vaø quyeàn haïn ñöôïc giao phaûi phuø hôïp ñeå thöïc muïc tieâu cuûa toå
chöùc, chöùc naêng hoaït ñoäng vaø yeâu caàu ñieàu chænh, bao goàm traùch nhieäm veà
heä thoáng thoâng tin vaø quyeàn haïn thay ñoåi.
-
Phuø hôïp vôùi caùc tieâu chuaån vaø thuû tuïc kieåm soaùt lieân quan, bao goàm baûng moâ
taû coâng vieäc cho nhaân vieân.
7
Hoäi ñoàng quaûn trò vaø UÛy ban kieåm toaùn
Hoäi ñoàng quaûn trò vaø UÛy ban kieåm toaùn coù aûnh höôûng ñaùng keå vaø ñaët neàn
taûng cho moâi tröôøng kieåm soaùt. Hoäi ñoàng quaûn trò vaø UÛy ban kieåm toaùn bao goàm
nhöõng nhaø quaûn lyù ñoäc laäp, coù kinh nghieäm vaø uy tín trong doanh nghieäp, noù seõ
laøm cho moâi tröôøng kieåm soaùt ñöôïc toát hôn do noù kieåm soaùt caùc hoaït ñoäng cuûa
ngöôøi quaûn lyù. Caùc nhaân toá ñeå xem xeùt vaø ñaùnh giaù söï höõu hieäu cuûa Hoäi ñoàng
quaûn trò vaø Uûy ban kieåm toaùn laø möùc ñoä ñoäc laäp, kinh nghieäm, uy tín, moái quan
heä vôùi boä phaän kieåm toaùn noäi boä vaø kieåm toaùn ñoäc laäp. Khi ñaùnh giaù caàn xem
xeùt ñeán caùc tieâu chí sau:
-
Söï ñoäc laäp cuûa HÑQT vaø Uûy ban kieåm toaùn ñoái vôùi Ban giaùm ñoác, ñoù laø ñieàu
caàn thieát.
-
Caùc cuoäc hoïp thöôøng xuyeân vaø baát thöôøng vôùi Giaùm ñoác taøi chính, nhaân vieân
keá toaùn, kieåm toaùn noäi boä vaø kieåm toaùn ñoäc laäp
-
Tính ñaày ñuû vaø kòp thôøi cuûa caùc thoâng tin ñöôïc cung caáp cho Hoäi ñoàng quaûn
trò ñeå giaùm saùt muïc tieâu vaø chieán löôïc cuûa nhaø quaûn lyù, tình hình taøi chính,
keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh vaø caùc ñieàu khoaûn cuûa caùc hôïp ñoàng quan
troïng cuûa doanh nghieäp.
-
Vieäc baùo caùo ñaày ñuû vaø kòp thôøi ñeán Hoäi ñoàng quaûn trò veà caùc thoâng tin nhaïy
caûm, vieäc ñieàu tra vaø xöû lyù (nhö chi phí du lòch cuûa nhaân vieân caáp cao, nhöõng
vuï kieän tuïng ñaùng chuù yù, söï bieån thuû taøi saûn, vi phaïm caùc quy ñònh kinh
doanh, thanh toaùn baát hôïp phaùp, …)
Trình ñoä ñoäi nguõ caùn boä nhaân vieân
Naêng löïc ñöôïc phaûn aùnh qua kieán thöùc vaø kyõ naêng ñeå hoaøn thaønh nhieäm
vuï cuûa töøng caù nhaân. Do ñoù, khi tuyeån duïng nhaø quaûn lyù caàn xem xeùt veà trình ñoä
chuyeân moân, kinh nghieäm phuø hôïp vôùi nhieäm vuï ñöôïc giao, ñoàng thôøi phaûi luoân
coù söï giaùm saùt, huaán luyeän thöôøng xuyeân. Tieâu chí ñeå ñaùnh giaù nhaân toá naøy:
8
-
Baûng moâ taû coâng vieäc chính thöùc hoaëc khoâng chính thöùc hoaëc hình thöùc khaùc
ñeå xaùc ñònh nhieäm vuï cuûa moãi nhaân vieân.
-
Kieán thöùc vaø kyõ naêng caàn thieát ñeå thöïc hieän coâng vieäc ñöôïc giao.
Moät khía caïnh cuõng khoâng keùm phaàn quan troïng laø phaåm chaát cuûa caùn boä
nhaân vieân. Khi thieáu yeáu toá naøy, caùc thuû tuïc kieåm soaùt duø chaët cheõ ñeán ñaâu cuõng
khoâng thöïc hieän ñöôïc trong thöïc teá.
Chính saùch nhaân söï
Chính saùch tuyeån duïng bao goàm phoûng vaán, vieäc trình baøy caùc thoâng tin
lieân quan ñeán coâng ty nhö lòch söû, vaên hoùa vaø phong caùch hoaït ñoäng, ñieàu naøy
cho thaáy ngöôøi ñöôïc tuyeån duïng coù söï quan taâm ñeán coâng ty, coâng vieäc vaø vò trí
hoï mong muoán. Nhaø quaûn lyù caàn phaûi thieát laäp caùc chöông trình ñoäng vieân
khuyeán khích baèng caùc hình thöùc khen thöôûng vaø naâng cao möùc khuyeán khích
cho caùc hoaït ñoäng noåi baät. Ñoàng thôøi, nhaø quaûn lyù caàn coù nhöõng haønh ñoäng
nghieâm khaéc ñoái vôùi caùc haønh vi vi phaïm. Caùc tieâu chí ñeå ñaùnh giaù nhaân toá naøy
bao goàm:
-
Chính saùch vaø thuû tuïc tuyeån duïng, huaán luyeän, khuyeán khích vaø ñeà baït nhaân
vieân.
-
Söï kieåm tra vaø löïa choïn caùc öùng cöû vieân phuø hôïp.
-
Söï töông xöùng giöõa vieäc duy trì vaø tieâu chuaån ñeà baït nhaân vieân, kyõ thuaät
ñaùnh giaù naêng löïc laøm vieäc nhaân vieân.
Tính chính tröïc vaø caùc giaù trò ñaïo ñöùc
Muïc tieâu cuûa doanh nghieäp vaø phöông thöùc ñaït ñöôïc muïc tieâu döïa treân söï
öu tieân, söï ñaùnh giaù vaø phong caùch ñieàu haønh. Söï öu tieân vaø ñaùnh giaù laø tieâu
chuaån cuûa haønh vi, phaûn aùnh tính chính tröïc vaø giaù trò ñaïo ñöùc cuûa nhaø quaûn lyù.
Hieäu quaû kieåm soaùt noäi boä khoâng theå taêng leân khi tính chính tröïc vaø giaù trò
ñaïo ñöùc bò kieåm soaùt. Tính chính tröïc vaø giaù trò ñaïo ñöùc laø nhöõng yeáu toá nhaïy
9
caûm cuûa moâi tröôøng kieåm soaùt, noù aûnh höôûng ñeán vieäc thieát keá, quaûn lyù vaø kieåm
soaùt caùc yeáu toá khaùc cuûa KSNB.
Tính chính tröïc vaø haønh vi ñaïo ñöùc cuûa nhaø quaûn lyù taïo neân vaên hoùa cuûa
coâng ty. Vaên hoùa coâng ty bao goàm caùc tieâu chuaån haønh vi vaø ñaïo ñöùc, do vaäy
nhaø quaûn lyù phaûi coù phöông phaùp truyeàn ñaït vaø aùp duïng vaøo thöïc teá. Vaên hoùa
coâng ty seõ quyeát ñònh caùi gì caàn xaûy ra, quy ñònh naøo ñöôïc thöïc hieän hay boû qua.
Nhaø quaûn lyù caáp cao ñoùng vai troø quyeát ñònh trong vieäc taïo neân vaên hoùa coâng ty.
Tieâu chí ñaùnh giaù nhaân toá naøy bao goàm:
-
Söï toàn taïi vaø thöïc hieän caùc quy ñònh veà ñaïo ñöùc ngheà nghieäp hoaëc caùc chính
saùch lieân quan ñeán kinh doanh ñöôïc chaáp nhaän, tröôøng hôïp maâu thuaãn veà
quyeàn lôïi vaø nhöõng quy ñònh chuaån möïc veà ñaïo ñöùc khaùc.
-
Quy ñònh veà caùch thöùc ñoái xöû vôùi nhaân vieân, khaùch haøng, nhaø cung caáp, nhaø
ñaàu tö, …
-
Aùp löïc thöïc hieän muïc tieâu phi hieän thöïc, ñaëc bieät laø ñoái vôùi muïc tieâu trong
ngaén haïn, aùp duïng phöông phaùp khuyeán khích döïa treân keát quaû coâng vieäc.
Moâi tröôøng kieåm soaùt coù moät aûnh höôûng raát quan troïng ñeán quaù trình thöïc
hieän vaø keát quaû cuûa caùc thuû tuïc kieåm soaùt. Caùc thuû tuïc kieåm soaùt coù theå seõ
khoâng ñaït ñöôïc muïc tieâu cuûa mình hoaëc chæ coøn laø hình thöùc trong moät moâi
tröôøng kieåm soaùt yeáu keùm. Ngöôïc laïi, moät moâi tröôøng kieåm soaùt toát coù theå
haïn cheá ñöôïc phaàn naøo söï thieáu soùt cuûa caùc thuû tuc kieåm soaùt. Tuy nhieân,
moâi tröôøng kieåm soaùt khoâng theå thay theá cho caùc thuû tuïc kieåm soaùt caàn thieát.
I.2.2 Ñaùnh giaù ruûi ro
Taát caû moïi doanh nghieäp, duø lôùn hay nhoû vaø trong taát caû moïi lónh vöïc ñeàu
toàn taïi ruûi ro. Ruûi ro aûnh höôûng ñeán söï soáng coøn cuûa doanh nghieäp, söùc maïnh taøi
chính vaø vò trí trong xaõ hoäi. Trong thöïc teá, khoâng coù bieän phaùp naøo coù theå giaûm
ñöôïc ruûi ro xuoáng baèng khoâng. Vaán ñeà laø caùc nhaø quaûn lyù phaûi quyeát ñònh raèng
10
ruûi ro naøo coù theå chaáp nhaän vaø phaûi laøm gì ñeå quaûn lyù caùc ruûi ro, neân caàn phaûi
ñaùnh giaù vaø phaân tích ruûi ro.
Ñeå coù theå laøm ñöôïc vieäc naøy, ngöôøi quaûn lyù caàn phaûi:
•
Thieát laäp caùc muïc tieâu cuûa toå chöùc, keå caû muïc tieâu chung cuûa toå chöùc vaø
muïc tieâu rieâng cho töøng hoaït ñoäng.
•
Nhaän daïng vaø phaân tích ruûi ro
•
Kieåm soaùt ruûi ro khi coù thay ñoåi veà kinh teá, coâng ngheä, luaät phaùp, kyõ
thuaät, …
I.2.2.1 Thieát laäp muïc tieâu.
Thieát laäp muïc tieâu laø ñieàu kieän tröôùc heát ñeå ñaùnh giaù ruûi ro, laø moät phaàn
quan troïng cuûa quaù trình quaûn lyù, laø cô sôû quan troïng ñeå ñaùnh giaù ruûi ro. Moät söï
kieän chæ ñöôïc xem laø ruûi ro neáu noù ñe doïa vieäc ñaït ñöôïc muïc tieâu cuûa doanh
nghieäp.
Coù caùc loaïi muïc tieâu nhö sau:
Muïc tieâu hoaït ñoäng: bao goàm caùc muïc tieâu veà thöïc hieän, muïc tieâu lôïi
nhuaän vaø baûo veä taøi saûn.
Muïc tieâu baùo caùo taøi chính: lieân quan ñeán vieäc soaïn thaûo baùo caùo taøi
chính ñaùng tin caäy, bao goàm söï ngaên ngöøa gian laän baùo caùo taøi chính.
Muïc tieâu tuaân thuû: lieân quan ñeán vieäc tuaân thuû caùc quy ñònh cuûa phaùp
luaät. Muïc tieâu naøy phuï thuoäc vaøo caùc yeáu toá beân ngoaøi nhö moâi tröôøng phaùp lyù.
Caùc muïc tieâu seõ thay ñoåi tuøy thuoäc vaøo naêng löïc cuûa nhaø quaûn lyù. Toùm
laïi, khoâng coù moät tieâu chuaån muïc tieâu naøo aùp duïng cho taát caû caùc loaïi hình
doanh nghieäp.
I.2.2.2 Nhaän daïng vaø phaân tích ruûi ro
Quaù trình xaùc ñònh vaø phaân tích ruûi ro laø quaù trình dieãn ra lieân tuïc vaø laëp
ñi laëp laïi vaø noù aûnh höôûng raát lôùn ñeán heä thoáng KSNB.
11
Xaùc ñònh ruûi ro:
Hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp coù theå gaëp ruûi ro bôûi yeáu toá beân trong hoaëc
beân ngoaøi. Nhöõng yeáu toá naøy seõ aûnh höôûng ñeán vieäc thöïc hieän muïc tieâu cuûa
doanh nghieäp.
Yeáu toá beân ngoaøi:
-
Söï phaùt trieån cuûa kyõ thuaät coù theå aûnh höôûng ñeán baûn chaát vaø thôøi gian nghieân
cöùu vaø phaùt trieån hoaëc daãn ñeán söï thay ñoåi cuûa quaù trình.
-
Nhu caàu hoaëc söï mong ñôïi cuûa khaùch haøng …
-
Söï caïnh tranh
-
Söï thay ñoåi moâi tröôøng phaùp lyù, moâi tröôøng kinh teá
Yeáu toá beân trong:
-
Söï hö hoûng cuûa heä thoáng thoâng tin
-
Trình ñoä cuûa nhaân vieân, phöông phaùp huaán luyeän
-
Söï thay ñoåi trong quaûn lyù, nguoàn nhaân löïc
Phaân tích ruûi ro
Sau khi xaùc ñònh ruûi ro, doanh nghieäp caàn phaûi phaân tích ruûi ro. Phöông
phaùp ñeå phaân tích ruûi ro ña daïng vaø phong phuù bôûi vì coù raát nhieàu ruûi ro khoù xaùc
ñònh. Quaù trình phaân tích ruûi ro goàm caùc phaàn sau:
-
Ñaùnh giaù möùc ñoä thieät haïi cuûa ruûi ro
-
Ñaùnh giaù xaùc suaát xaûy ra ruûi ro
-
Xem xeùt caùc ruûi ro neân ñöôïc kieåm soaùt nhö theá naøovaø ñöa ra caùc bieän
phaùp ñoái phoù ruûi ro
Ruûi ro coù nhieàu loaïi khaùc nhau: coù loaïi khoâng aûnh höôûng nhieàu ñeán hoaït
ñoäng cuûa ñôn vò vaø khaû naêng xaûy ra thaáp, coù loaïi coù aûnh höôûng nhieàu ñeán hoaït
ñoäng cuûa ñôn vò vaø khaû naêng xaûy ra cao. Do vaäy, khi phaân tích ruûi ro caàn phaûi
- Xem thêm -