Tài liệu Hoàn thiện kế toán chi phí với việc tăng cường quản trị chi phí trong các doanh nghiệp chế biến thức ăn chăn nuôi

Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o Tr−êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n TRÇN thÞ dù HOµN THIÖN KÕ TO¸N CHI PHÝ VíI VIÖC T¡NG C¦êNG QU¶N TRÞ CHI PHÝ C¸C DOANH NGHIÖP CHÕ BIÕN THøC ¡N CH¡N NU¤I Chuyªn ng nh: KÕ TO¸N (KÕ TO¸N,KIÓM TO¸N Vµ PH¢N TÝCH) M· sè: 62.34.30.01 LUËN ¸N TIÕN SÜ KINH DOANH Vµ QU¶N Lý Ng−êi h−íng dÉn khoa häc: 1. PGS.TS. NGUYÔN THÞ §¤NG 2. PGS.TS. §INH THÞ MAI Hµ Néi - 2012 i L I CAM ðOAN Tôi xin cam ñoan ñây là công trình nghiên c u c a riêng tôi. Các s li u trong lu n án là hoàn toàn trung th c. Nh ng k t lu n khoa h c c a Lu n án chưa t ng ñư c ai công b trong b t kỳ công trình nào khác. TÁC GI LU N ÁN Tr n Th D ii L I C M ƠN Tác gi xin g i l i c m ơn sâu s c ñ n PGS.TS. Nguy n Th ðông (Trư ng ð i h c Kinh t qu c dân) và PGS.TS. ðinh Th Mai (Trư ng ð i h c Công ñoàn) ñã nhi t tình hư ng d n tác gi trong su t quá trình th c hi n và hoàn thành lu n án. Tác gi xin g i l i c m ơn ñ n các nhà khoa h c trong và ngoài trư ng ñã góp ý cho tác gi ch nh s a lu n án. ð ng th i, tác gi xin g i l i c m ơn ñ n các nhà qu n lý, k toán trong các doanh nghi p ch bi n th c ăn chăn nuôi ñã giúp ñ tác gi trong quá trình ph ng v n, th c hi n thu th p phi u ñi u tra. ð c bi t, tác gi xin g i l i c m ơn sâu s c ñ n Ban giám ñ c và phòng k toán Công ty c ph n phát tri n công ngh nông thôn (RTD), Công ty c ph n chăn nuôi CP Vi t Nam chi nhánh Xuân Mai, Công ty c ph n phát tri n công ngh chăn nuôi Hoàng Linh, công ty TNHH Vimark ñã giúp ñ tác gi r t nhi u trong vi c tìm hi u th c t công ngh s n xu t và ho t ñ ng s n xu t kinh doanh, thu th p s li u th c t v tình hình k toán chi phí c a các công ty. Cu i cùng, tác gi xin g i l i c m ơn ñ n m , các anh ch em trong gia ñình và các b n bè ñ ng nghi p t i trư ng ð i h c Lao ð ng – Xã H i ñã giúp ñ và ñ ng viên tác gi trong su t quá trình nghiên c u và hoàn thành lu n án. Tác gi xin chân thành c m ơn! TÁC GI LU N ÁN Tr n Th D iii M CL C L I CAM ðOAN ..............................................................................................i L I C M ƠN .................................................................................................. ii DANH M C SƠ ð , B NG BI U............................................................. vii DANH M C CÁC KÝ HI U, CH VI T T T ....................................... vii L I M ð U ...................................................................................................1 Chương 1: LÝ LU N CƠ B N V K TOÁN CHI PHÍ V I VI C TĂNG CƯ NG QU N TR CHI PHÍ TRONG CÁC DOANH NGHI P S N XU T......................................................................................................13 1.1. Khái ni m chi phí, qu n tr chi phí và thông tin k toán chi phí v i vi c tăng cư ng qu n tr chi phí trong DN s n xu t......13 1.1.1. Khái ni m chi phí.................................................................... 13 1.1.2. Qu n tr chi phí và thông tin k toán chi phí v i vi c tăng cư ng qu n tr chi phí trong DN s n xu t ................................ 15 1.2. 1.2.1. 1.2.1.1. 1.2.1.2. 1.2.1.3. 1.2.1.4. 1.2.1.5. 1.2.1.6. 1.2.1.7. 1.2.2. K toán chi phí ph c v qu n tr chi phí trong các doanh nghi p s n xu t...............................................................................21 Phân lo i chi phí trong DN SX ph c v qu n tr chi phí .......... 21 Phân lo i chi phí theo ch c năng ho t ñ ng............................. 21 Phân lo i chi phí theo y u t chi phí (ho c theo tính ch t kinh t ) ................................................................................... 21 Phân lo i chi phí theo cách ng x c a chi phí (theo m i quan h gi a chi phí v i m c ñ ho t ñ ng) ............................ 22 Phân lo i chi phí theo m i quan h gi a chi phí v i ñ i tư ng t p h p chi phí ............................................................................... 25 Phân lo i chi phí theo m i quan h gi a chi phí v i báo cáo tài chính .................................................................................................25 Phân lo i chi phí căn c vào m c ñ ki m soát c a nhà qu n tr ....26 Phân lo i chi phí ph c v vi c phân tích, so sánh ñ ra quy t ñ nh l a ch n phương án kinh doanh t i ưu ................... 26 Xây d ng ñ nh m c và l p d toán chi phí trong DN s n xu t ........... 27 iv 1.2.2.1. 1.2.2.2. 1.2.3. 1.2.3.1. 1.2.3.2. 1.2.4. 1.2.4.1. Xây d ng ñ nh m c chi phí ..................................................... 27 L p d toán chi phí ................................................................. 30 Xác ñ nh chi phí cho ñ i tư ng ch u chi phí ............................ 36 Thu th p thông tin chi phí ....................................................... 36 Các phương pháp xác ñ nh chi phí cho ñ i tư ng ch u chi phí ........... 37 Phân tích chi phí v i vi c ra các quy t ñ nh qu n tr chi phí .... 61 Phân tích bi n ñ ng chi phí thông qua phân tích thông tin quá kh ................................................................................... 61 1.2.4.2. Phân tích thông tin thích h p cho quá trình ra quy t ñ nh và d báo tương lai ...................................................................... 71 1.3. 1.4. 1.4.1. 1.4.2. 1.4.3. 1.4.4. Mô hình b máy k toán chi phí ...................................................76 Kinh nghi m v k toán chi phí c a m t s nư c trên th gi i và bài h c cho Vi t Nam.........................................................78 Kinh nghi m v n d ng k toán chi phí c a Anh và M ..................78 Kinh nghi m v n d ng k toán chi phí c a các nư c châu Âu ......... 79 Kinh nghi m v n d ng k toán chi phí c a các nư c châu Á .. 80 Bài h c kinh nghi m v k toán chi phí cho Vi t Nam ........... 82 Chương 2: TH C TR NG K TOÁN CHI PHÍ V I VI C TĂNG CƯ NG QU N TR CHI PHÍ TRONG CÁC DOANH NGHI P CH BI N TH C ĂN CHĂN NUÔI ....................................................................84 2.1. T ng quan v các doanh nghi p ch bi n th c ăn chăn nuôi ....84 2.1.1. H th ng các doanh nghi p ch bi n th c ăn chăn nuôi ........... 84 2.1.2. ð c ñi m s n ph m và t ch c s n xu t s n ph m trong các doanh nghi p ch bi n th c ăn chăn nuôi nh hư ng ñ n k toán chi phí ............................................................................. 85 2.1.3. H th ng qu n lý, cơ ch tài chính và t ch c công tác k toán trong các DN ch bi n th c ăn chăn nuôi......................... 92 2.1.4. ð c ñi m t ch c b máy k toán và các chính sách k toán áp d ng trong các DN CBTACN ............................................. 96 2.1.5. Qu n tr chi phí trong các DN CBTACN. ................................ 98 2.2. Th c tr ng k toán chi phí ph c v qu n tr chi phí trong v 2.2.1. 2.2.2. 2.2.2.1 2.2.2.2. 2.2.3. 2.2.3.1. 2.2.3.2. 2.2.4. 2.2.4.1. 2.2.4.2. 2.2.5. 2.3. 2.3.1. 2.3.2. 2.3.3. 2.3.3.1. 2.3.3.2. 2.3.4. 2.3.4.1. 2.3.4.2. 2.3.5. các doanh nghi p ch bi n th c ăn chăn nuôi.............................99 Th c tr ng phân lo i chi phí.................................................... 99 Th c tr ng xây d ng ñ nh m c và l p d toán chi phí ........... 103 Th c tr ng xây d ng ñ nh m c chi phí .................................. 103 Th c tr ng l p d toán chi phí .............................................. 105 Th c tr ng xác ñ nh chi phí cho ñ i tư ng ch u phí ............... 107 Th c tr ng thu th p thông tin chi phí .................................... 107 Th c tr ng xác ñ nh chi phí cho ñ i tư ng ch u phí trong các DN CBTACN ................................................................. 110 Th c tr ng phân tích chi phí v i vi c ra các quy t ñ nh qu n tr chi phí .............................................................................. 122 Th c tr ng phân tích bi n ñ ng chi phí thông qua phân tích thông tin quá kh .................................................................. 122 Th c tr ng phân tích thông tin thích h p cho quá trình ra quy t ñ nh và d báo tương lai .............................................. 128 Th c tr ng mô hình b máy k toán chi phí........................... 129 ðánh giá th c tr ng k toán chi phí trong các doanh nghi p ch bi n th c ăn chăn nuôi..........................................................130 ðánh giá th c tr ng phân lo i chi phí .................................... 130 ðánh giá th c tr ng xây d ng ñ nh m c và l p d toán chi phí........132 ðánh giá th c tr ng xác ñ nh chi phí cho ñ i tư ng ch u phí 134 ðánh giá th c tr ng thu th p thông tin chi phí....................... 134 ðánh giá th c tr ng xác ñ nh chi phí trong các DN CBTACN.............................................................................. 136 ðánh giá th c tr ng x lý, phân tích thông tin chi phí ph c v quá trình ra quy t ñ nh ..................................................... 139 ðánh giá th c tr ng phân tích bi n ñ ng chi phí thông qua phân tích thông tin quá kh ................................................... 140 ðánh giá th c tr ng phân tích thông tin thích h p cho quá trình ra quy t ñ nh và d báo tương lai.................................. 142 ðánh giá th c tr ng mô hình k toán chi phí ......................... 143 vi Chương 3: HOÀN THI N K TOÁN CHI PHÍ V I VI C TĂNG CƯ NG QU N TR CHI PHÍ TRONG CÁC DOANH NGHI P CH BI N TH C ĂN CHĂN NUÔI ..................................................................146 3.1. Chi n lư c phát tri n ngành CBTACN Vi t Nam.................146 3.2. ð nh hư ng hoàn thi n k toán chi phí v i vi c tăng cư ng qu n tr chi phí trong các DN CBTACN ..................................147 3.3. Gi i pháp hoàn thi n k toán chi phí trong các DN CBTACN.......................................................................................149 3.3.1. Hoàn thi n phân lo i chi phí ................................................. 149 3.3.2. Hoàn thi n xây d ng ñ nh m c và l p d toán chi phí ........... 164 3.3.2.1. Xây d ng ñ nh m c chi phí ................................................... 164 3.3.2.2. L p d toán chi phí ............................................................... 168 3.3.3. Xác ñ nh giá phí cho ñ i tư ng ch u phí ................................ 171 3.3.3.1. Thu th p thông tin chi phí ..................................................... 171 3.3.3.2. Gi i pháp v xác ñ nh giá phí cho ñ i tư ng ch u phí ............ 175 3.3.4. Hoàn thi n vi c x lý, phân tích thông tin chi phí ph c v qu n tr chi phí...................................................................... 194 3.3.5. L a ch n mô hình k toán chi phí trong các DN CBTACN ... 195 3.4. 3.4.1. 3.4.2. 3.4.3. 3.4.4. Nh ng ñi u ki n th c hi n các gi i pháp hoàn thi n k toán chi phí trong các DN CBTACN ..................................................196 V phía nhà nư c .................................................................. 196 V phía Hi p h i TACN Vi t Nam........................................ 198 V phía Hi p h i k toán ki m toán Vi t Nam (VAA) ........... 199 V phía các DN CB TACN ................................................... 200 K T LU N ...................................................................................................202 DANH M C CÔNG TRÌNH NGHIÊN C U C A TÁC GI TÀI LI U THAM KH O PH L C vii DANH M C SƠ ð , B NG BI U SƠ ð : Sơ ñ 1.1: Chu trình ra quy t ñ nh...................................................................... 17 Sơ ñ 1.2: D toán s n xu t kinh doanh ............................................................. 31 Sơ ñ 1.3: Phân tích chênh l ch chi phí.............................................................. 47 Sơ ñ 1.4: Chi phí m c tiêu và qu n tr chi phí s n xu t theo tri t lý qu n lý Kaizen [tr102,14]............................................................................... 60 Sơ ñ 1.5: Mô hình k toán qu n tr theo mô hình h n h p ............................... 77 Sơ ñ 2.1: Quy trình CBTACN ......................................................................... 88 Sơ ñ 2.2: H th ng t ch c qu n lý trong các công ty c ph n ........................ 93 Sơ ñ 2.3: T ch c b ð máy k toán trong các DN CBTACN ........................... 97 TH : ð th 1.1: Chi phí c ñ nh .................................................................................. 23 ð th 1.2: Chi phí bi n ñ i ................................................................................ 24 ð th 3.1: ð th bi u di n chi phí xăng d u 6 tháng ñ u năm 2011 c a công ty RTD ............................................................................................. 158 BI U ð : Bi u ñ 2.1 T l DN CBTACN theo quy mô tách chi phí thành chi phí c ñ nh và chi phí bi n ñ i. .................................................................. 102 Bi u ñ 2.2. T l DN CBTACN theo quy mô xây d ng ñ nh m c chi phí. ...... 105 Bi u ñ 2.3: T l DN CBTACN theo quy mô xây d ng d toán....................... 107 Bi u ñ 2.4: T l DN CBTACN theo quy mô phân b chi phí SXC ư c tính ......................................................................... 118 Bi u ñ 2.5: T l DN CBTACN theo quy mô phân b CP BH và CP QLDN cho t ng s n ph m, th trư ng và chi nhánh ................................... 124 Bi u ñ 2.6: T l DN CBTACN theo quy mô xác ñ nh các ch tiêu phân tích.. 126 Bi u ñ 2.7: T l DN CBTACN theo quy mô xác ñ nh ñi m hòa v n .............. 129 Bi u ñ 3.1: T l nh p kh u th c ăn chăn nuôi và nguyên li u TACN ............. 147 viii B NG: B ng 1.1: Các phương pháp xác ñ nh chi phí cho ñ i tư ng ch u phí............... 38 B ng 2.1: Ngành s n xu t th c ăn chăn nuôi Vi t Nam giai ño n 2000 – 2008.....84 B ng 2.2 Tiêu chu n ch t lư ng s n ph m 552F- ð m ñ c cho l n (t p ăn – xu t chu ng) c a công ty RTD..................................................... 103 B ng 3.1: Phân lo i chi phí theo cách ng x c a chi phí trong các DN CBTACN ......................................................................................... 151 B ng 3.2: Chi phí xăng d u 6 tháng ñ u năm 2011 c a công ty RTD ............ 156 B ng 3.3: T p h p chi phí chung vào các nhóm chi phí ho t ñ ng................. 182 B ng 3.4: Phân b chi phí chung vào các nhóm chi phí ho t ñ ng ................. 183 B ng 3.5: Chi phí chung phân b cho m s n ph m s n xu t 3.000 kg s n ph m Siêu cao ñ m l n th t (5kg/bao) ............................................ 184 B ng 3.6: B ng tính giá thành m s n ph m Siêu cao ñ m l n th t (5kg/bao) 184 B ng 3.7: Thông tin vay tín d ng c a các DN theo quy mô [3,Tr70] ........... 196 vii DANH M C CÁC KÝ HI U, CH Ch vi t t t VI T T T Ti ng Vi t Ti ng Anh ABC : K toán chi phí theo ho t ñ ng Activity-Based-Cost CVP : Chi phí - Kh i lư ng- L i nhu n Cost- Volumne-Profit DN : Doanh nghi p CB TACN : Ch bi n th c ăn chăn nuôi TSCð : Tài s n c ñ nh NVL : Nguyên v t li u SXC : S n xu t chung CP NVL TT : Chi phí nguyên v t li u tr c ti p CP NCTT : Chi phí nhân công tr c ti p CP SXC : Chi phí s n xu t chung CP BH : Chi phí bán hàng CP QLDN : Qu n lý doanh nghi p CT CP : Công ty c ph n CT TNHH : Công ty trách nhi m h u h n KTTC : K toán tài chính KTQT : K toán qu n tr TK : Tài kho n SX : S n xu t Tr : Trang 1 L IM ð U I. M ñ u 1. Lý do ch n ñ tài K toán nói chung ñã ra ñ i r t lâu, t n t i và phát tri n qua các hình thái kinh t xã h i, n n s n xu t càng phát tri n thì k toán càng tr nên quan tr ng, v a là công c quan tr ng ph c v cho qu n lý ñi u hành, ki m soát ñáng tin c y, v a là m t phân h thông tin quan tr ng c u thành nên h th ng thông tin kinh t tài chính c a ñơn v . Ch c năng c a k toán nói chung là cung c p thông tin v ho t ñ ng kinh t tài chính c a m t ñơn v k toán cho ñ i tư ng s d ng thông tin nh m 3 m c ñích cơ b n: (1) Cung c p các báo cáo tài chính, (2) Ho ch ñ nh các k ho ch ng n h n và dài h n c a ñơn v , (3) Ki m soát các k t qu ho t ñ ng c a ñơn v . Cùng v i s phát tri n c a s n xu t hàng hóa, s phát tri n c a khoa h c, công ngh qu n lý và ñ i tư ng s d ng thông tin ngày càng m r ng, nhu c u s d ng thông tin ngày càng ña d ng và ph c t p. T ñó, k toán phân chia thành k toán tài chính và k toán qu n tr . K toán tài chính cung c p thông tin ch y u cho các ñ i tư ng bên ngoài doanh nghi p như cơ quan thu , nhà cung c p, khách hàng, các ñ i tác… Chính vì v y, k toán tài chính ph i tuân th các chu n m c, ch ñ k toán hi n hành và m c ñ thông tin k toán tài chính cung c p ph i ñ t ñ tin c y cao. Ngư c l i, k toán qu n tr l i t p trung cung c p thông tin ñ n các ñ i tư ng bên trong doanh nghi p như H i ñ ng qu n tr , ban giám ñ c, các phòng ban, b ph n, chi nhánh… n m trong cơ c u t ch c chung và cùng hư ng t i m c tiêu chung c a doanh nghi p. Do ñó, k toán qu n tr không ph i tuân th các chu n m c, ch ñ k toán quy ñ nh, mà doanh nghi p ch ñ ng t ch c, khai thác thông tin nh m ph c v yêu c u qu n lý doanh nghi p. K toán qu n tr ñư c coi là công vi c riêng c a m i doanh nghi p và có m i quan h ch t ch v i ho t ñ ng tài chính c a nhà qu n tr tài chính trong doanh nghi p. M t nhà qu n tr tài chính doanh nghi p c n hi u bi t c n k v môi trư ng kinh t mà doanh nghi p ñang ho t ñ ng, ñ ng th i ph i n m rõ m c ñ nh hư ng c a các chính sách kinh t ñ i v i các quy t ñ nh tài chính trong doanh nghi p. Ch ng h n chính sách ti n t thay ñ i s m r ng hay thu 2 h p ngu n v n cũng như chi phí huy ñ ng v n… Bên c nh ñó, k toán l i ñư c coi như m t công c c a qu n tr tài chính b i vì k toán cung c p nh ng thông tin c n thi t cho tài chính thông qua các báo cáo k toán, ñ c bi t là nh ng thông tin c a k toán qu n tr . Nh nh ng thông tin và s li u t k toán mà nhà qu n tr m i ñưa ra ñư c nh ng quy t ñ nh quan tr ng trong quá trình th c hi n ch c năng qu n tr DN. Như v y, trong m t DN thì k toán luôn g n v i các ch c năng c a nhà qu n tr , ñó là các ch c năng: ch c năng ho ch ñ nh, ch c năng t ch c, ch c năng ch huy và ph i h p, ch c năng so sánh k t qu th c t v i k ho ch. Trong các n i dung c a k toán thì k toán chi phí có vai trò quan tr ng. Chi phí quy t ñ nh giá thành c a s n ph m s n xu t ra, nh hư ng tr c ti p ñ n l i nhu n c a doanh nghi p. Vì v y, trong b t kỳ m t doanh nghi p nào qu n tr chi phí là m t n i dung không th thi u và vô cùng quan tr ng. Chi phí là giá tr các ngu n l c chi ra tiêu dùng trong ho t ñ ng s n xu t kinh doanh c a t ch c ñ ñ t ñư c m t m c ñích nào ñó. Qu n tr chi phí trong doanh nghi p th c ch t là qu n tr chi phí cá bi t, khi s n ph m ñư c bán ra th trư ng thì tr thành chi phí xã h i. Qu n tr chi phí có vai trò quy t ñ nh s s ng còn c a doanh nghi p. Qu n tr chi phí là phân tích các thông tin chi phí c n thi t cho công vi c qu n tr c a m t DN. Các thông tin này bao g m thông tin tài chính (chi phí và doanh thu) l n các thông tin phi tài chính (năng su t, ch t lư ng) và các y u t khác c a DN. KTQT chi phí ñóng vai trò quan tr ng trong vi c cung c p thông tin h u ích cho qu n tr chi phí, ph c v cho qu n tr chi phí t p trung năng l c c a mình vào các ñi m m nh, tìm ra các cơ h i, nh n di n ñư c các ngu n l c có chi phí th p nh t, c i thi n ch t lư ng s n ph m d ch v . Tăng cư ng qu n tr chi phí là tăng cư ng các ch c năng c a nhà qu n tr , nh m nâng cao hi u qu c a công tác qu n tr chi phí. Các doanh nghi p ch bi n th c ăn chăn nuôi (DN CBTACN) thu c ngành ch bi n th c ăn chăn nuôi m i phát tri n t nh ng năm 1970, v i nhi u khó khăn v v n, công ngh , ngu n nguyên li u, lao ñ ng và ñ c bi t là th trư ng ñ u ra luôn b nh hư ng b i th i ti t, d ch b nh, mùa v và s c nh tranh c a các doanh nghi p 3 trong cùng ngành và s n ph m nh p kh u nên vi c t ch c t t công tác k toán chung và k toán chi phí nói riêng có vai trò r t quan tr ng ñ i v i s phát tri n c a các doanh nghi p. Các doanh nghi p ch bi n th c ăn chăn nuôi ñang ho t ñ ng trong m t môi trư ng v i r t nhi u khó khăn liên quan ñ n s n xu t và tiêu th s n ph m. V n ñ khó khăn nh t ñ i v i các doanh nghi p này là v n ñ nguyên v t li u ñ u vào. Nguyên v t li u th c ăn chăn nuôi c a Vi t Nam ph i nh p kh u t i 60% nguyên li u s n xu t, trong ñó các nguyên v t li u thô như ñ u tương, khô ñ u tương, lúa mỳ…nh p kh u t i 90-95%, nguyên li u tinh như khoáng ch t, vitamin, ch t t o mùi…nh p kh u ñ n 100%. Năm 2011, ngành chăn nuôi d ki n nh p 8,59 tri u t n TACN và nguyên li u, tăng ít nh t 10.4% so v i 7.7 tri u t n nh p kh u năm 2010. Ho t ñ ng nh p kh u ch u nh hư ng b i giá nguyên li u th gi i. Ngoài ra, chính sách t giá, lãi su t ngân hàng cao, cùng v i giá xăng d u, giá ñi n…ñã làm giá thành s n xu t tăng liên t c tác ñ ng tr c ti p ñ n giá bán s n ph m và nh hư ng ñ n ho t ñ ng tiêu th . V n ñ ti p theo là ñ u ra c a s n ph m. Quy mô chăn nuôi càng l n, t tr ng chi phí cho th c ăn thô càng th p và t tr ng th c ăn công nghi p càng cao, t o ngu n c u cho TACN phát tri n. Tuy nhiên, t khi Vi t Nam gia nh p T ch c thương m i th gi i (WTO), ñã t o cho doanh nghi p nhi u cơ h i nhưng cũng không ít thách th c, thu nh p kh u ngày càng gi m, th c ăn chăn nuôi nh p kh u ch t lư ng cao hơn ñã gây nhi u khó khăn cho các doanh nghi p CBTACN. Ngoài ra, ho t ñ ng chăn nuôi cũng nh hư ng tr c ti p ñ n tình hình s n xu t và tiêu th s n ph m. Chi phí cho th c ăn chăn nuôi chi m t i 65-70% giá thành chăn nuôi. Tuy nhiên, tình hình d ch b nh, th i ti t giá rét b t thư ng, h th ng thú ý còn nhi u h n ch , ñ ng th i s n ph m chăn nuôi nh p ngo i v i giá thành r , trong khi giá thành th c ăn chăn nuôi thì liên t c tăng giá khi n nhi u h chăn nuôi gi m th m chí ng ng chăn nuôi. Nhi u doanh nghi p CBTACN ñã ñóng c a. Trong 3 tháng ñ u năm 2011 có hơn 30% doanh nghi p ch bi n th c ăn cho cá, tôm ñã ñóng c a. V i nh ng khó khăn trên, thì vi c gi m thi u các chi phí, xây d ng chi n 4 lư c h p lý và b n v ng là nhi m v quan tr ng ñ i v i các doanh nghi p CBTACN trong th i gian này. ð ng th i s c n thi t c a thông tin chi phí phù h p, tin c y và hi u qu trong các DN CBTACN là r t l n. Ho t ñ ng s n xu t và tiêu th s n ph m càng khó khăn, thì càng ti m n nhi u kh năng ñ c i t , tìm ra hư ng gi i quy t. Thông tin chi phí có vai trò quan tr ng trong hoàn c nh như v y. Thông tin chi phí có tác d ng ñ i v i vi c qu n tr nói chung và qu n tr chi phí nói riêng ph i ñ m b o tính phù h p, tin c y và hi u qu . Thông tin chi phí ph i ñ m b o tính phù h p là thông tin ñó ph i là thông tin chi phí b ng ti n trong lương lai và có s khác nhau gi a hai phương án. Các chi phí phù h p là các chi phí chênh l ch hay chi phí có th tránh ñư c, các chi phí không phù h p là các chi phí chìm và chi phí tương lai mà không có s chênh l ch gi a các phương án ñư c l a ch n. Thông tin chi phí ph i tin c y là thông tin ñư c t p h p, thu th p trên cơ s ngu n thông tin ñáng tin c y và ñư c phân lo i, phân tích theo các phương pháp khoa h c phù h p. Thông tin ñó ph i ñ m b o tính hi u qu là hi u qu ñ i v i vi c ra quy t ñ nh, ti t ki m chi phí. Xu t phát t th c tr ng k toán chi phí trong các DN CBTACN. Qua kh o sát th c tr ng k toán chi phí trong các DN CBTACN, tình hình k toán chi phí ñ tăng cư ng qu n tr chi phí còn nhi u h n ch , m t s DN bư c ñ u th c hi n công tác KTQT chi phí nhưng k toán chi phí chưa th c s tr thành m t h th ng ñ cung c p thông tin h u ích cho nhà qu n tr ra quy t ñ nh trong ñi u ki n s n xu t kinh doanh có nhi u khó khăn, c nh tranh gi a các DN gay g t. Yêu c u qu n lý ch t ch chi phí trong các DN CBTACN là yêu c u c p bách…Như v y, yêu c u hoàn thi n k toán chi phí trong các DN CBTACN ñã tr thành m t nhu c u c p thi t ñ i v i các DN CBTACN, nh m cung c p thông tin cho quá trình qu n tr chi phí và qu n lý kinh doanh c a các DN. Do ñó, tác gi ch n ñ tài “Hoàn thi n k toán chi phí v i vi c tăng cư ng qu n tr chi phí trong các doanh nghi p ch bi n th c ăn chăn nuôi”. 2. M c ñích nghiên c u ð tài s ñi sâu h th ng hoá và phát tri n lý lu n v k toán chi phí trong 5 các DN s n xu t. ð ng th i, ñ tài th c hi n kh o sát th c tr ng và ñánh giá th c tr ng công tác k toán chi phí trong các DN CBTACN t i Vi t Nam. T ñó, ñưa ra các gi i pháp và ñi u ki n áp d ng k toán chi phí trong các DN CBTACN t i Vi t Nam nh m tăng cư ng công tác qu n tr chi phí trong lo i hình DN này. ð ñ t ñư c m c ñích nghiên c u trên, lu n án ph i tr l i ñư c 3 câu h i nghiên c u: - Lý thuy t v k toán chi phí ph c v vi c tăng cư ng qu n tr chi phí trong các DN s n xu t? - Th c tr ng k toán chi phí trong các DN CBTACN hi n nay như th nào? - Mô hình k toán chi phí nào là phù h p v i các DN CBTACN, phù h p v i t ng quy mô ho t ñ ng như th nào nh m tăng cư ng qu n tr chi phí trong lo i hình DN này? 3. ð i tư ng nghiên c u Trư c tiên, lu n án nghiên c u lý thuy t k toán chi phí trong các DN s n xu t nh m ñưa ra khuôn kh lý thuy t chung v k toán chi phí có th áp d ng cho các DN s n xu t nói chung. Sau ñó, lu n án ñi sâu vào kh o sát tình hình th c hi n công tác k toán chi phí trong các DN CBTACN theo hư ng phân tích theo quy mô c a DN ñ ñánh giá tình hình t ch c công tác k toán chi phí theo quy mô c a các DN CBTACN. V quy mô c a doanh nghi p, các DN CBTACN ñư c kh o sát s ñư c chia thành DN có quy mô l n n u có s lao ñ ng bình quân năm t 300 lao ñ ng tr lên, quy mô v a n u có s lao ñ ng bình quân năm là t 200 ñ n dư i 300 lao ñ ng và dư i 200 lao ñ ng là quy mô nh . ð tài s ñánh giá tình hình th c hi n k toán chi phí trong các DN CBTACN theo t ng quy mô ñ ñánh giá quy mô c a các DN CBTACN có nh hư ng ñ n công tác k toán chi phí trong lo i hình DN này như th nào? 4. Ph m vi nghiên c u Ph m vi v n i dung nghiên c u Tác gi l a ch n ñ tài“Hoàn thi n k toán chi phí v i vi c tăng cư ng qu n tr chi phí trong các doanh nghi p ch bi n th c ăn chăn nuôi”. K toán chi phí ñ 6 tăng cư ng qu n tr DN bao g m KTTC và KTQT. Tuy nhiên, v i m c ñích là tăng cư ng qu n tr chi phí nên ñ tài ñi sâu vào nghiên c u KTQT chi phí ñ cung c p thông tin cho vi c tăng cư ng qu n tr chi phí trong các DN CBTACN. ð i v i KTTC, tác gi ch nghiên c u m c ñ k t h p nh m thu th p thông tin chi phí quá kh . Như v y, v i ñ tài này, tác gi s ñi sâu nghiên c u v các cách phân lo i chi phí, ñ nh m c và d toán chi phí, các phương pháp xác ñ nh chi phí cho ñ i tư ng ch u phí, phân tích thông tin chi phí cho quá trình ra quy t ñ nh và l a ch n mô hình KTQT phù h p v i các DN CBTACN. T t c các n i dung ñ u nh m m c ñích giúp các DN CBTACN tăng cư ng qu n tr chi phí, nâng cao hi u qu s d ng chi phí và ñem l i l i nhu n cao hơn cho DN. Ph m vi v ñ i tư ng nghiên c u Nh m rút ra nh ng k t lu n và th c tr ng v k toán chi phí trong các DN CBTACN Vi t Nam, tác gi l a ch n ph m vi nghiên c u là các DN CBTACN khu v c phía B c. Theo th ng kê c a d án Card 030/06 VIE, khu v c ñ ng b ng sông H ng và ðông Nam B v n là hai vùng s n xu t th c ăn chăn nuôi l n nh t c nư c, ñóng góp 45,8% và 28,9% t ng s các nhà máy s n xu t th c ăn trong c nư c. Khu v c ñ ng b ng sông H ng, v i g n m t n a doanh nghi p th c ăn chăn nuôi Vi t nam ñang ho t ñ ng và có công su t l n nh t trong 8 khu v c v i t ng s n lư ng th c ăn công nghi p là là 2427,1 nghìn t n. Khu v c ðông Nam b có s n lư ng th c ăn chăn nuôi l n nh t (3274,5 nghìn t n) v i vi c các nhà máy s d ng g n h t công su t. Khu v c s n xu t l n th ba là ñ ng b ng sông C u Long (771,6 nghìn t n) [3, tr 17-19]. Do ñ c ñi m phân b các DN CBTACN t p trung nhi u khu v c ñ ng b ng sông H ng, nên tác gi l a ch n ph m vi kh o sát th c tr ng k toán chi phí trong các DN th c ăn chăn nuôi là khu v c phía B c. ðây là ñ tài ñ u tiên ñi sâu vào nghiên c u vi c ng d ng k toán qu n tr dư i d ng ñi sâu vào phân tích mô hình c a các doanh nghi p ch bi n th c ăn chăn nuôi thu c khu v c phía B c nh m tìm ra mô hình phù h p v i t ng quy mô. Ngoài ra, qua kh o sát sơ b , do khu v c phía B c có ñ y ñ các doanh nghi p thu c các mô hình cho ñ tài nghiên c u nên ñ tài ñi sâu nghiên c u vi c ng d ng k toán qu n tr chi 7 phí cho các DN CBTACN thu c khu phía B c t ñó có th ng d ng cho ngành ch bi n th c ăn chăn nuôi c nư c nói chung. II. T ng quan nghiên c u Vi c nghiên c u và ng d ng k toán qu n tr ñã ñư c th c hi n t r t lâu. N u như m t s nư c trên th gi i m t s qu c gia như Canada, M , k toán qu n tr ñã tr thành m t ngh v i nh ng tiêu chu n ngh nghi p xác ñ nh (CMA), thì Vi t Nam, thu t ng “K toán qu n tr ” m i ch ñư c ghi nh n chính th c trong Lu t K toán ban hành vào ngày 17/06/2003. Theo ñó, k toán qu n tr ñư c hi u là “vi c thu th p, x lý và cung c p thông tin kinh t , tài chính theo yêu c u qu n tr và quy t ñ nh kinh t , tài chính trong n i b ñơn v k toán”. Vì v y, trên th gi i, vi c áp d ng k toán qu n tr trong doanh nghi p không h m i, nhưng t i Vi t Nam, k toán qu n tr ch th c s ñư c tìm hi u vào ñ u nh ng năm 90 và ñư c nghiên c u có h th ng t năm 1999. tr thành yêu c u c p bách trong xây d ng h th ng thông tin k toán vào ñ u nh ng năm 2000 khi các doanh nghi p c n nâng cao ch t lư ng qu n lý ñ tăng năng l c c nh tranh trong môi trư ng c nh tranh không nh ng ph m v th trư ng Vi t Nam mà còn m r ng ra th trư ng khu v c, th trư ng th gi i. Cùng v i s phát tri n c a k toán qu n tr , có nhi u ñ tài nghiên c u ng d ng k toán qu n tr trong các doanh nghi p, trong ñó ñã có m t s ñ tài nghiên c u v v n ñ k toán qu n tr chi phí trong các DN, như lu n văn “T ch c k toán qu n tr chi phí s n xu t trong các doanh nghi p s n xu t th c ăn chăn nuôi” (2006) (Ph m Quang M n - ð i h c Kinh t qu c dân). ð tài ñi vào nghiên c u tình hình k toán chi phí s n xu t kinh doanh trong 3 doanh nghi p ñi n hình cho 3 lo i hình s h u ch y u là Công ty th c ăn chăn nuôi Trung Ương, Công ty liên doanh Peter Hand Hà N i và công ty TNHH s n xu t và thương m i Kiên Cư ng. ð tài ñã ñưa ra mô hình thích h p chung cho t t c các doanh nghi p ch bi n th c ăn chăn nuôi hi n nay là mô hình k t h p gi a k toán tài chính và k toán qu n tr trong cùng m t b máy k toán, ñưa ra ñ nh hư ng hoàn thi n v h th ng s , ch ng t , tài kho n k toán và h th ng báo cáo k toán qu n tr . Tuy nhiên, ñ tài m i ch ñưa ra ñánh giá v th c tr ng công tác k toán 8 chi phí trong 3 DN này và ñưa ra gi i pháp hoàn thi n k toán chi phí cho các DN CBTACN mà chưa có s ñi u tra ñánh giá trên quy mô r ng ñ ñưa ra ñư c k t lu n mang tính khách quan ñ i v i th c tr ng công tác k toán chi phí ñ i v i các DN CBTACN nói chung và DN CBTACN theo t ng quy mô vì nh ng ñ c ñi m ñó s có nh hư ng ñ n công tác k toán chi phí c a các doanh nghi p. Ngoài ra, còn có m t s lu n văn, lu n án cũng nghiên c u v n ñ này nhưng ch ñ c p ñ n các doanh nghi p s n xu t nói chung ho c ñ c p ñ n các ngành c th khác mà chưa có m t ñ tài nào ñ c p ñ n ngành ñ c thù là ch bi n th c ăn chăn nuôi, như lu n án “Phương hư ng xây d ng h th ng báo cáo k toán qu n tr và t ch c v n d ng vào các doanh nghi p Vi t Nam” (năm 2002) (Ph m Quang – ð i h c Kinh t qu c dân). Lu n án ñã phân tích và ch ra ñi m xu t phát ñ t ch c h th ng k toán qu n tr và xây d ng h th ng báo cáo k toán qu n tr trong các DN nh m th c hi n hai ch c năng cơ b n c a báo cáo k toán qu n tr là ch c năng ñ nh hư ng và ch c năng ñánh giá tình hình th c hi n tiêu chu n ki m soát. Lu n án ñã nghiên c u th c tr ng c a h th ng báo cáo k toán qua hai th i kỳ là k ho ch hóa t p trung và th i kỳ qu n lý DN theo cơ ch th trư ng có s ñi u ti t c a nhà nư c. T ñó, lu n án trình bày m c ñích, tác d ng, n i dung, k t c u và phương pháp l p nh ng báo cáo k toán qu n tr ñ th c hi n hai ch c năng cơ b n c a báo cáo k toán qu n tr . Lu n án “Xây d ng k toán qu n tr trong doanh nghi p s n xu t Vi t Nam (Huỳnh L i- ð i h c kinh t Thành ph H Chí MinhHKT TP.HCM). Lu n án ñã xây d ng mô hình và cơ ch v n hành mô hình k toán qu n tr trong DN s n xu t nh m xác l p n n t ng ho t ñ ng, n n t ng qu n tr , ñ i tư ng nghiên c u k toán qu n tr ...Lu n án còn trình bày t ch c quy trình công vi c, th t c l p các báo cáo k toán qu n tr , xác l p cơ ch t ch c nhân s th c hi n k toán qu n tr ñ t ch c áp d ng k toán qu n tr phù h p v i nh ng DN s n xu t có nh ng quy mô, ñi u ki n khác nhau. Lu n án “Xây d ng mô hình k toán qu n tr chi phí trong các doanh nghi p s n xu t dư c ph m Vi t Nam” (năm 2007) (Ph m Th Th y – ð i h c Kinh t qu c dân). Lu n án ñã ñưa ra mô hình lý thuy t cơ b n c a k toán qu n tr chi phí, nghiên c u kh năng ng d ng vào th c ti n Vi t Nam. 9 Trên cơ s nh ng ñ c ñi m trong t ch c ho t ñ ng kinh donah c a các DN s n xu t dư c ph m Vi t Nam, lu n án ñã xây d ng mô hình k toán qu n tr chi phí cho các DN s n xu t dư c ph m Vi t Nam, ñó là tăng cư ng ki m soát chi phí thông qua vi c phân lo i chi phí, l p d toán chi phí, phân tích bi n ñ ng chi phí, xác ñ nh quy mô h p lý cho t ng lô s n xu t., ñánh giá k t qu ho t ñ ng cho t ng s n ph m, t ng phân xư ng và t ng chi nhánh tiêu th . Lu n án “K toán qu n tr và phân tích chi phí s n xu t trong ngành s n xu t Vi t Nam” (năm 2002) (Lê ð c Toàn -H c vi n tài chính). Lu n án nghiên c u cơ s lý lu n v k toán qu n tr và phân tích chi phí s n xu t. Lu n án ñã khái quát v k toán qu n tr ngành công nghi p, trình bày mô hình k toán qu n tr các DN m t s nư c phát tri n trên th gi i. T ñó lu n án ñưa ra nh ng ñ xu t nh m hoàn thi n mô hình k toán qu n tr và phân tích chi phí s n xu t các DN s n xu t công nghi p Vi t Nam. M t s lu n án cũng nghiên c u v k toán qu n tr như lu n án “Phương hư ng xây d ng n i dung và t ch c v n d ng k toán qu n tr trong các doanh nghi p Vi t Nam”c a tác gi Ph m Văn Dư c (năm 2007) (ð i h c kinh t Thành ph H Chí Minh TP.HCM). Lu n án ñã nghiên c u và ñ xu t các bi n pháp ng d ng KTQT vào các DN Vi t Nam, tuy nhiên nh ng nghiên c u này ch mang tính ch t chung, áp d ng cho t t c các lo i hình DN, trong khi KTQT l i ñư c ng d ng tuỳ thu c vào ñ c ñi m s n ph m, ñ c ñi m s n xu t kinh doanh, cơ ch qu n lý và quy mô c a t ng DN. Ngoài ra, m t s tác gi cũng nghiên c u v k toán chi phí như tác gi Tr n Văn Dung v i lu n án: “T ch c k toán qu n tr và giá thành trong doanh nghi p s n xu t Vi t Nam” (năm 2002-H c vi n tài chính), tác gi Giang Th Xuy n (năm 2002) v i ñ tài “T ch c k toán qu n tr và phân tích kinh doanh trong doanh nghi p Nhà nư c” và m t s công trình nghiên c u v k toán chi phí trong m t s ngành c th như tác gi Ph m Th Kim Vân (năm 2002) nghiên c u v “T ch c k toán qu n tr chi phí và k t qu kinh doanh các doanh nghi p kinh doanh du l ch”, tác gi Nguy n Văn B o (năm 2002) v i lu n án “Nghiên c u hoàn thi n cơ ch qu n lý tài chính và k toán qu n tr trong các doanh nghi p Nhà nư c v xây d ng”, tác gi Nguy n Th H ng Nga (năm 10 2004) nghiên c u “Hoàn thi n t ch c k toán qu n tr trong các DN d u khí Vi t Nam”, tác gi Dương Th Mai Hà Trâm (năm 2004) nghiên c u “Xây d ng h th ng k toán qu n tr trong các doanh nghi p D t Vi t Nam”, tác gi Nguy n Thanh Quý (năm 2004) nghiên c u “Xây d ng h th ng thông tin kinh t ph c v qu n tr doanh nghi p kinh doanh bưu chính vi n thông”, tác gi Hoàng Văn Tư ng (năm 2010) v i lu n án “T ch c k toán qu n tr v i vi c tăng cư ng qu n lý ho t ñ ng kinh doanh trong các doanh nghi p xây l p Vi t Nam”, tác gi Nguy n Qu c Th ng (năm 2011) v i lu n án “T ch c k toán qu n tr chi phí, giá thành s n ph m trong doanh nghi p thu c ngành gi ng cây tr ng Vi t Nam”, lu n án “ nh hư ng c a h th ng k toán qu n tr trong vi c gi m xung ñ t và hoàn thi n quá trình ra quy t ñ nh trong các t p ñoàn không ñ ng nh t” c a tác gi Nelson U. Alino (ð i h c Nigeria, 1990) và lu n án “ nh hư ng c a chi phí theo ho t ñ ng ñ i v i ho t ñ ng c a t ch c” c a tác gi Robin A. Sanford (ð i h c ðông Nam Nova, 2009)... Trong các công trình nghiên c u này, các tác gi ñã nghiên c u lý thuy t k toán qu n tr và ñưa ra các gi i pháp v n d ng vào th c t các ngành c th theo ph m vi nghiên c u c a ñ tài. Tuy nhiên, các lu n án và nghiên c u trên có ph m vi nghiên c u chưa ñ y ñ và chưa gi i quy t ñư c v n ñ nghiên c u mà tác gi quan tâm gi i quy t là hoàn thi n k toán chi phí nh m tăng cư ng qu n tr chi phí trong các DN thu c ngành ñ c thù là ngành ch bi n th c ăn chăn nuôi v i nh ng khó khăn và s c n thi t ph i hoàn thi n k toán chi phí. Vì v y tác gi l a ch n ñ tài “Hoàn thi n k toán chi phí v i vi c tăng cư ng qu n tr chi phí trong các doanh nghi p ch bi n th c ăn chăn nuôi” làm ñ tài nghiên c u c a lu n án. III. Phương pháp nghiên c u: ð ñ t ñư c m c ñích nghiên c u, lu n án ti n hành thu th p thông tin v th c tr ng công tác k toán chi phí trong các DN CBTACN. ð thu th p s li u, tác gi s d ng m u ñi u tra là 52 doanh nghi p ch bi n th c ăn chăn nuôi thu c khu v c phía B c dư i hình th c ñi u tra là ph ng v n tr c ti p và phát phi u ñi u tra. Lu n án ñã s d ng phương pháp th ng kê thông qua vi c ph ng v n sâu m t s