Tài liệu Hoàn thiện kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm tại công ty cổ phần dược trung ương mediplantex

ViÖn §¹i häc Më Hµ Néi Khãa luËn tèt nghiÖp Môc lôc Lêi më ®Çu .................................................................................................................... 1 PhÇn 1: lý luËn chung vÒ kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm trong doanh nghiÖp s¶n xuÊt.......................... 3 1.1 chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm trong doanh nghiÖp s¶n xuÊt.......................................................................................................................... 3 1.1.1 Chi phÝ s¶n xuÊt ........................................................................................................ 3 1.1.1.1 Kh¸i niÖm chi phÝ s¶n xuÊt ...................................................................................... 3 1.1.1.2 Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt ........................................................................................ 3 1.1.2 Gi¸ thµnh s¶n phÈm ................................................................................................. 7 1.1.2.1 Kh¸i niÖm gi¸ thµnh s¶n phÈm ................................................................................ 7 1.1.2.2 Ph©n lo¹i gi¸ thµnh s¶n phÈm .................................................................................. 7 1.1.3 Mèi quan hÖ gi÷a chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm .................................. 8 1.2 KÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm . 9 1.2.1 Vai trß, nhiÖm vô kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm .............. 9 1.2.2 Tr×nh tù kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm ............ 11 1.2.3 §èi t−îng, ph−¬ng ph¸p tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm ................................................................................................................................. 11 1.2.3.1 §èi t−îng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm ................................... 11 1.2.3.2 Ph−¬ng ph¸p kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt ................................................................... 13 1.2.4 KÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt theo ph−¬ng ph¸p kª khai th−êng xuyªn................... 16 1.2.4.1 KÕ to¸n chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp............................................................... 16 1.2.4.2 KÕ to¸n chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp...................................................................... 17 1.2.4.3 KÕ to¸n chi phÝ tr¶ tr−íc ........................................................................................ 18 1.2.4.4 KÕ to¸n chi phÝ ph¶i tr¶.......................................................................................... 21 Sinh viªn: NguyÔn ThÞ Minh Th¶o- K17 KT1 ViÖn §¹i häc Më Hµ Néi Khãa luËn tèt nghiÖp 1.2.4.5 KÕ to¸n c¸c kho¶n thiÖt h¹i trong s¶n xuÊt............................................................ 22 1.2.4.6 KÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt chung ............................................................................. 24 1.2.4.7 Tæng hîp chi phÝ s¶n xuÊt, kiÓm kª ®¸nh gi¸ s¶n phÈm dë dang .......................... 27 1.2.5 KÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt theo ph−¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú ............................ 30 1.2.5.1 KÕ to¸n chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp............................................................... 30 1.2.5.2 KÕ to¸n chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp...................................................................... 31 1.2.5.3 KÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt chung.............................................................................. 31 1.2.5.4 Tæng hîp chi phÝ s¶n xuÊt, kiÓm kª ®¸nh gi¸ s¶n phÈm dë dang .......................... 31 1.2.6 TÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm trong doanh nghiÖp..................................................... 32 1.2.6.1 Ph−¬ng ph¸p chung tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm ........................................................ 32 1.2.6.2 TÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm trong mét sè lo¹i h×nh doanh nghiÖp............................. 35 1.2.7 Tæ chøc hÖ thèng sæ s¸ch kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm ...... 38 PhÇn 2: thùc tr¹ng kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm t¹i c«ng ty cæ phÇn d−îc trung −¬ng mediplantex ............................................................................................................. 41 2.1 tæng quan chung vÒ c«ng ty cæ phÇn d−îc trung −¬ng mediplantex............................................................................................................... 41 2.1.1 Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ...................................................................... 41 2.1.2 §Æc ®iÓm tæ chøc bé m¸y qu¶n lý ......................................................................... 45 2.1.3 §Æc ®iÓm ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh ............................................................ 48 2.1.4 §Æc ®iÓm tæ chøc bé m¸y kÕ to¸n.......................................................................... 50 2.1.4.1 H×nh thøc tæ chøc c«ng t¸c kÕ to¸n ....................................................................... 50 2.1.4.2 C¬ cÊu tæ chøc bé m¸y kÕ to¸n.............................................................................. 50 2.1.5 §Æc ®iÓm tæ chøc bé sæ kÕ to¸n ............................................................................. 52 2.1.6 C¸c chÕ ®é chÝnh s¸ch vµ ph−¬ng ph¸p kÕ to¸n ¸p dông t¹i c«ng ty ................ 54 Sinh viªn: NguyÔn ThÞ Minh Th¶o- K17 KT1 ViÖn §¹i häc Më Hµ Néi Khãa luËn tèt nghiÖp 2.2 thùc tr¹ng kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt t¹i c«ng ty cæ phÇn d−îc trung −¬ng mediplantex........................................................................ 54 2.2.1 Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt, ®èi t−îng tËp hîp chi phÝ ......................................... 54 2.2.1.1 Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt ...................................................................................... 54 2.2.1.2 §èi t−îng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt ........................................................................ 56 2.2.2 KÕ to¸n chi tiÕt chi phÝ s¶n xuÊt ............................................................................ 57 2.2.3 KÕ to¸n tæng hîp chi phÝ s¶n xuÊt......................................................................... 78 2.2.3.1 KÕ to¸n chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp............................................................... 78 2.2.3.2 KÕ to¸n chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp....................................................................... 80 2.2.3.3 KÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt chung.............................................................................. 81 2.2.4 Tæng hîp chi phÝ s¶n xuÊt toµn doanh nghiÖp, kiÓm kª ®¸nh gi¸ s¶n phÈm dë dang.............................................................................................................................. 82 2.2.4.1 Tæng hîp chi phÝ s¶n xuÊt...................................................................................... 82 2.2.4.2 Ph−¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ s¶n phÈm dë dang.............................................................. 85 2.2.5 Ph−¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm................................................................. 87 2.2.5.1 §èi t−îng vµ ph−¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm ............................................. 87 2.2.5.2 Ph−¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm ................................................................... 88 PhÇn 3: Mét sè gi¶i ph¸p hoµn thiÖn kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm t¹i c«ng ty cæ phÇn d−îc trung −¬ng mediplantex ................................................................................................ 91 3.1 ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm t¹i c«ng ty cæ phÇn d−îc trung −¬ng Mediplantex............................................................................................................... 91 3.1.1 ¦u ®iÓm.................................................................................................................... 91 3.1.2 Nh−îc ®iÓm.............................................................................................................. 94 Sinh viªn: NguyÔn ThÞ Minh Th¶o- K17 KT1 ViÖn §¹i häc Më Hµ Néi Khãa luËn tèt nghiÖp 3.2 Mét sè gi¶i ph¸p hoµn thiÖn kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm t¹i c«ng ty cæ phÇn d−îc trung −¬ng Mediplantex .............................................................................................................. 95 Lêi kÕt ........................................................................................................................ 101 Tµi liÖu tham kh¶o............................................................................................. 102 Sinh viªn: NguyÔn ThÞ Minh Th¶o- K17 KT1 ViÖn §¹i häc Më Hµ Néi Khãa luËn tèt nghiÖp Danh môc c¸c s¬ ®å S¬ ®å 1.1: KÕ to¸n chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp.......................................................... 16 S¬ ®å 1.2: KÕ to¸n chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp.................................................................. 17 S¬ ®å 1.3: KÕ to¸n chi phÝ tr¶ tr−íc ng¾n h¹n.................................................................... 19 S¬ ®å 1.4: KÕ to¸n chi phÝ tr¶ tr−íc dµi h¹n ...................................................................... 20 S¬ ®å 1.5: KÕ to¸n chi phÝ ph¶i tr¶..................................................................................... 22 S¬ ®å 1.6: H¹ch to¸n thiÖt h¹i s¶n phÈm háng ngoµi ®Þnh møc......................................... 23 S¬ ®å 1.7: KÕ to¸n thiÖt h¹i ngõng s¶n xuÊt ngoµi kÕ ho¹ch ............................................. 24 S¬ ®å 1.8: KÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt chung......................................................................... 25 S¬ ®å 1.9: KÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh dë dang theo ph−¬ng ph¸p kª khai th−êng xuyªn ..................................................................................................................... 28 S¬ ®å 1.10: KÕ to¸n chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp theo ph−¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú 31 S¬ ®å 1.11: KÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm theo ph−¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú ................................................................................................................. 32 S¬ ®å 1.12: Tr×nh tù tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh ph©n b−íc theo ph−¬ng ph¸p h¹ch to¸n cã b¸n thµnh phÈm.................................................................................... 37 S¬ ®å 1.13: Tr×nh tù ghi sæ kÕ to¸n theo h×nh thøc NhËt ký chung ................................... 39 S¬ ®å 1.14: Tr×nh tù ghi sæ kÕ to¸n theo h×nh thøc kÕ to¸n trªn m¸y vi tÝnh..................... 40 S¬ ®å 2.1: Bé m¸y tæ chøc cña c«ng ty Cæ phÇn D−îc Trung −¬ng Mediplantex............. 47 S¬ ®å 2.2: Quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt thuèc viªn ......................................................... 49 S¬ ®å 2.3: Quy tr×nh c«ng nghÖ chiÕt xuÊt hãa chÊt.......................................................... 49 S¬ ®å 2.4: M« h×nh tæ chøc bé m¸y kÕ to¸n ë c«ng ty ...................................................... 51 S¬ ®å 2.5: Quy tr×nh ghi sæ theo h×nh thøc NhËt ký chung t¹i c«ng ty Cæ phÇn D−îc Trung −¬ng Mediplantex ................................................................................................... 53 S¬ ®å 2.6: Nguyªn t¾c mU hãa s¶n phÈm ........................................................................... 57 Danh môc c¸c b¶ng biÓu – h×nh ¶nh Sinh viªn: NguyÔn ThÞ Minh Th¶o- K17 KT1 ViÖn §¹i häc Më Hµ Néi Khãa luËn tèt nghiÖp H×nh ¶nh: H×nh ¶nh 2.1: Trô së chÝnh C«ng ty Cæ phÇn D−îc Trung −¬ng Mediplantex.................. 42 B¶ng biÓu: BiÓu 2.1: Mét sè chØ tiªu ph¶n ¸nh kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña C«ng ty cæ phÇn D−îc trung −¬ng Mediplantex ............................................................................ 43 BiÓu 2.2: Tû lÖ chªnh lÖch chØ tiªu ph¶n ¸nh kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh gi÷a c¸c n¨m ...................................................................................................................... 44 BiÓu 2.3: PhiÕu xuÊt kho.................................................................................................... 59 BiÓu 2.4: B¶ng tæng hîp nhËp xuÊt tån nguyªn vËt liÖu .................................................... 60 BiÓu 2.5: Sæ chi tiÕt tµi kho¶n 621 ..................................................................................... 61 BiÓu 2.6: NhËt ký chung .................................................................................................... 62 BiÓu 2.7: PhiÕu nhËp kho (thµnh phÈm)............................................................................. 65 BiÓu 2.8: §¬n gi¸ ®Þnh møc tõng lo¹i s¶n phÈm................................................................ 66 BiÓu 2.9: B¶ng thanh to¸n l−¬ng theo s¶n phÈm................................................................ 67 BiÓu 2.10: B¶ng thanh to¸n l−¬ng ph©n x−ëng viªn .......................................................... 68 BiÓu 2.11: B¶ng ph©n bæ tiÒn l−¬ng vµ b¶o hiÓm xU héi ................................................... 69 BiÓu 2.12: Sæ chi tiÕt tµi kho¶n 622 ................................................................................... 70 BiÓu 2.13: B¶ng tÝnh khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh................................................................... 73 BiÓu 2.14: B¶ng ph©n bæ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh ............................................................ 74 BiÓu 2.15: PhiÕu chi........................................................................................................... 76 BiÓu 2.16: Sæ chi tiÕt tµi kho¶n 627 ................................................................................... 77 BiÓu 2.17: B¶ng ph©n bæ nguyªn vËt liÖu c«ng cô dông cô vµo ®èi t−îng sö dông .......... 78 BiÓu 2.18: Sæ c¸i tµi kho¶n 621 ......................................................................................... 79 BiÓu 2.19: Sæ c¸i tµi kho¶n 622 ......................................................................................... 80 BiÓu 2.20: Sæ c¸i tµi kho¶n 627 ......................................................................................... 82 BiÓu 2.21: Sæ c¸i tµi kho¶n 154 ......................................................................................... 83 BiÓu 2.22: B¶ng kª chøng tõ tµi kho¶n 1549- Tæng hîp gi¸ thµnh.................................... 84 Sinh viªn: NguyÔn ThÞ Minh Th¶o- K17 KT1 ViÖn §¹i häc Më Hµ Néi Khãa luËn tèt nghiÖp BiÓu 2.23: Biªn b¶n kiÓm kª s¶n phÈm dë dang................................................................ 85 BiÓu 2.24: B¶ng tæng hîp s¶n phÈm dë dang..................................................................... 86 BiÓu 2.25: B¶ng tÝnh gi¸ thµnh tæng hîp theo l« s¶n xuÊt ................................................. 89 Sinh viªn: NguyÔn ThÞ Minh Th¶o- K17 KT1 ViÖn §¹i häc Më Hµ Néi Khãa luËn tèt nghiÖp Danh môc c¸c ch÷ viÕt t¾t BHTN B¶o hiÓm thÊt nghiÖp BHXH B¶o hiÓm xU héi BHYT B¶o hiÓm y tÕ CP Chi phÝ DDCK Dë dang cuèi kú DD§K Dë dang ®Çu kú GTGT Gi¸ trÞ gia t¨ng KH KhÊu hao KPC§ Kinh phÝ c«ng ®oµn NCTT Nh©n c«ng trùc tiÕp NVLTT Nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp PX Ph©n x−ëng SXC S¶n xuÊt chung SXKD S¶n xuÊt kinh doanh SP S¶n phÈm SPDD S¶n phÈm dë dang TK Tµi kho¶n TSC§ Tµi s¶n cè ®Þnh Sinh viªn: NguyÔn ThÞ Minh Th¶o- K17 KT1 Lêi më ®Çu Môc tiªu tån t¹i vµ ph¸t triÓn kÌm theo lîi nhuËn cao lµ vÊn ®Ò mµ hÇu hÕt tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp ®Òu quan t©m vµ c¸c nhµ qu¶n trÞ doanh nghiÖp lu«n h−íng tíi c¸c biÖn ph¸p tæ chøc vµ qu¶n lý ®Ó ®¹t ®−îc môc tiªu ®ã. Mét trong c¸c kªnh cung cÊp th«ng tin cho qu¸ tr×nh gi¸m s¸t vµ ra quyÕt ®Þnh cña nhµ qu¶n lý lµ kªnh th«ng tin kÕ to¸n. §èi víi c¸c doanh nghiÖp, ®Æc biÖt lµ c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt, viÖc kiÓm so¸t chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm ®ãng mét vai trß hÕt søc quan träng bëi nã t¸c ®éng ®Õn chÝnh s¸ch gi¸ c¶, kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh còng nh− kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp. Th«ng qua c¸c th«ng tin ®ã, nhµ qu¶n lý doanh nghiÖp sÏ ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ ®−îc t×nh h×nh sö dông, tËp hîp, qu¶n lý chi phÝ s¶n xuÊt cña c«ng ty ®Ó tõ ®ã cã nh÷ng biÖn ph¸p phï hîp nh»m tiÕt kiÖm chi phÝ s¶n xuÊt, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm nh−ng vÉn ®¶m b¶o chÊt l−îng s¶n phÈm, n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt còng nh− kinh doanh, tõ ®ã cã h−íng ®iÒu chØnh phï hîp víi t×nh h×nh ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp nh»m n©ng cao tÝnh c¹nh tranh trªn thÞ tr−êng. HiÖn nay, trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ hµng hãa nhiÒu thµnh phÇn, vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr−êng d−íi sù qu¶n lý cña Nhµ n−íc, ®Ó ®¶m b¶o −u thÕ trong c¹nh tranh, thu lîi nhuËn cao th× bªn c¹nh viÖc s¶n xuÊt ra s¶n phÈm cã chÊt l−îng tèt, mÉu mU ®Ñp, yÕu tè quan träng kh¸c lµ s¶n phÈm ®ã ph¶i cã gi¸ thµnh thÊp, phï hîp víi søc mua cña ®a sè ng−êi tiªu dïng. §Æc biÖt trong ngµnh D−îc, víi t×nh tr¹ng thÞ tr−êng thuèc ngo¹i trµn ngËp thÞ tr−êng thuèc ViÖt Nam vµ gi¸ c¶ qu¸ cao so víi thu nhËp cña ng−êi d©n, th× viÖc t×m ra vµ kh«ng ngõng hoµn thiÖn c«ng t¸c tæ chøc kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt ®Ó gi¶m gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ mét yªu cÇu bøc thiÕt, kh¸ch quan. Trong thêi gian thùc tËp t¹i c«ng ty cæ phÇn D−îc trung −¬ng Mediplantex, xuÊt ph¸t tõ mong muèn hoµn thiÖn vµ n©ng cao hiÖu qu¶ c«ng t¸c tæ chøc kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm cña c«ng ty, víi vèn kiÕn thøc ®U ®−îc häc trong nhµ tr−êng, kÕt hîp víi nh÷ng thùc tÕ thu nhËn ®−îc trong qu¸ tr×nh thùc tËp, em xin lùa chän ®Ò tµi: “Hoµn thiÖn kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm t¹i C«ng ty Cæ phÇn D−îc Trung −¬ng Mediplantex” cho bµi khãa luËn tèt nghiÖp cña m×nh. Sinh viªn: NguyÔn ThÞ Minh Th¶o- K17 KT1 -1- Néi dung khãa luËn tèt nghiÖp Néi dung bµi khãa luËn ngoµi lêi më ®Çu vµ kÕt luËn gåm ba phÇn chÝnh sau: PhÇn 1: Lý luËn chung vÒ kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm trong doanh nghiÖp s¶n xuÊt. PhÇn 2: Thùc tr¹ng kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm t¹i C«ng ty Cæ phÇn D−îc Trung −¬ng Mediplantex. PhÇn 3: Mét sè gi¶i ph¸p hoµn thiÖn kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm t¹i C«ng ty Cæ phÇn D−îc Trung −¬ng Mediplantex. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n PGS.TS Ph¹m ThÞ BÝch Chi, c¸c c¸n bé phßng Tµi chÝnh- kÕ to¸n C«ng ty Cæ phÇn D−îc Trung −¬ng Mediplantex ®U tËn t×nh h−íng dÉn, gióp ®ì em hoµn thµnh khãa luËn tèt nghiÖp nµy. MÆc dï b¶n th©n ®U rÊt cè g¾ng ®Ó hoµn thµnh bµi khãa luËn mét c¸ch khoa häc, hîp lý nh−ng do cßn nh÷ng h¹n chÕ trong viÖc thu nhËn th«ng tin nªn bµi viÕt kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng sai sãt nhÊt ®Þnh. RÊt mong nhËn ®−îc nh÷ng ý kiÕn ®ãng gãp cña c¸c thÇy c« ®Ó bµi viÕt cña em ®−îc hoµn thiÖn h¬n. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n! Sinh viªn NguyÔn ThÞ Minh Th¶o Sinh viªn: NguyÔn ThÞ Minh Th¶o- K17 KT1 -2- PHÇN 1 Lý LUËN CHUNG VÒ KÕ TO¸N CHI PHÝ S¶N XUÊT Vµ TÝNH GI¸ THµNH S¶N PHÈM TRONG DOANH NGHIÖP S¶N XUÊT 1.1 CHI PHÝ S¶N XUÊT Vµ GI¸ THµNH S¶N PHÈM TRONG DOANH NGHIÖP S¶N XUÊT 1.1.1 Chi phÝ s¶n xuÊt 1.1.1.1 Kh¸i niÖm chi phÝ s¶n xuÊt Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt hµng hãa lµ qu¸ tr×nh kÕt hîp gi÷a c¸c yÕu tè t− liÖu lao ®éng, ®èi t−îng lao ®éng vµ søc lao ®éng ®ång thêi lµ qu¸ tr×nh tiªu hao c¸c yÕu tè ®ã. §Ó tiÕn hµnh s¶n xuÊt, ng−êi s¶n xuÊt ph¶i bá chi phÝ thï lao vÒ lao ®éng, chi phÝ vÒ t− liÖu lao ®éng vµ ®èi t−îng lao ®éng. Nh− vËy, chi phÝ s¶n xuÊt lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña toµn bé c¸c hao phÝ vÒ lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt hãa mµ doanh nghiÖp ®U bá ra cã liªn quan ®Õn ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh. Nãi c¸ch kh¸c, chi phÝ s¶n xuÊt lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña toµn bé hao phÝ mµ doanh nghiÖp ph¶i tiªu dïng trong mét kú ®Ó thùc hiÖn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ tiªu thô s¶n phÈm. Thùc chÊt, chi phÝ lµ sù dÞch chuyÓn vèn- chuyÓn dÞch gi¸ trÞ cña c¸c yÕu tè s¶n xuÊt vµo c¸c ®èi t−îng tÝnh gi¸ (s¶n phÈm, dÞch vô). B¶n chÊt cña chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh trong doanh nghiÖp lµ: - Nh÷ng phÝ tæn (hao phÝ) vÒ c¸c yÕu tè ®Çu vµo cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh g¾n liÒn víi môc ®Ých kinh doanh. - L−îng chi phÝ phô thuéc vµo khèi l−îng c¸c yÕu tè s¶n xuÊt ®U tiªu hao trong kú vµ gi¸ c¶ cña mét ®¬n vÞ yÕu tè s¶n xuÊt ®U hao phÝ. - Chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp ph¶i ®−îc ®o b»ng th−íc ®o tiÒn tÖ vµ ®−îc tÝnh trong mét kho¶ng thêi gian x¸c ®Þnh. 1.1.1.2 Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt Sinh viªn: NguyÔn ThÞ Minh Th¶o- K17 KT1 -3- Chi phÝ s¶n xuÊt cã nhiÒu lo¹i kh¸c nhau c¶ vÒ néi dung, tÝnh chÊt, c«ng dông, vai trß… trong qu¸ tr×nh kinh doanh. §Ó thuËn lîi cho c«ng t¸c qu¶n lý vµ h¹ch to¸n, cÇn thiÕt ph¶i ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt. Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt- kinh doanh lµ viÖc s¾p xÕp c¸c lo¹i chi phÝ kh¸c nhau vµo tõng nhãm theo nh÷ng ®Æc tr−ng nhÊt ®Þnh. Trªn thùc tÕ cã rÊt nhiÒu c¸ch ph©n lo¹i kh¸c nhau, tuy nhiªn, lùa chän tiªu thøc ph©n lo¹i nµo lµ ph¶i dùa vµo yªu cÇu cña c«ng t¸c qu¶n lý vµ h¹ch to¸n.
Ph©n lo¹i theo néi dung, tÝnh chÊt kinh tÕ: Theo quy ®Þnh hiÖn hµnh cña ViÖt Nam, toµn bé chi phÝ ®−îc chia thµnh n¨m yÕu tè sau: - YÕu tè chi phÝ nguyªn liÖu, vËt liÖu: bao gåm toµn bé gi¸ trÞ cña nguyªn vËt liÖu chÝnh, vËt liÖu phô, nhiªn liÖu, phô tïng thay thÕ, c«ng cô, dông cô… sö dông vµo chÕ t¹o s¶n phÈm (lo¹i trõ gi¸ trÞ dïng kh«ng hÕt nhËp l¹i kho vµ phÕ liÖu thu håi cïng víi nhiªn liÖu, ®éng lùc). - YÕu tè chi phÝ nh©n c«ng: bao gåm tæng sè tiÒn l−¬ng (l−¬ng chÝnh, l−¬ng phô, c¸c kho¶n phô cÊp) vµ c¸c kho¶n trÝch theo l−¬ng ph¶i tr¶ cho lao ®éng trùc tiÕp s¶n xuÊt, chÕ t¹o s¶n phÈm, thùc hiÖn lao vô, dÞch vô… - YÕu tè chi phÝ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh: ph¶n ¸nh tæng sè khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh ph¶i trÝch trong kú cña tÊt c¶ tµi s¶n cè ®Þnh sö dông cho s¶n xuÊt kinh doanh trong kú. - YÕu tè chi phÝ dÞch vô mua ngoµi: ph¶n ¸nh toµn bé chi phÝ dÞch vô mua ngoµi ph¶i tr¶ dïng vµo s¶n xuÊt kinh doanh nh−: tiÒn ®iÖn, tiÒn n−íc, tiÒn ®iÖn tho¹i, ®iÖn tÝn… - YÕu tè chi phÝ b»ng tiÒn kh¸c: ph¶n ¸nh toµn bé chi phÝ kh¸c b»ng tiÒn ch−a ph¶n ¸nh ë c¸c yÕu tè trªn dïng vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh trong kú nh−: chi phÝ tiÕp kh¸ch, chi phÝ héi nghÞ täa ®µm, chi phÝ s¸ng kiÕn c¶i tiÕn kü thuËt... C¸ch ph©n lo¹i nµy nh»m phôc vô cho viÖc tËp hîp, qu¶n lý chi phÝ theo néi dung kinh tÕ ban ®Çu ®ång nhÊt mµ kh«ng xÐt ®Õn c«ng dông cô thÓ, ®Þa ®iÓm ph¸t sinh cña chi phÝ. Thùc chÊt c¸c lo¹i chi phÝ trªn ®Òu thuéc ba yÕu tè chi phÝ lµ chi phÝ vÒ lao ®éng, chi phÝ vÒ ®èi t−îng lao ®éng vµ chi phÝ vÒ t− liÖu lao ®éng. Tuy nhiªn ®Ó cung cÊp th«ng tin vÒ chi phÝ mét c¸ch cô thÓ h¬n, c¸c yÕu tè chi phÝ cßn ®−îc chi tiÕt hãa theo néi dung kinh tÕ cô thÓ cña chóng vµ tïy theo yªu cÇu, tr×nh ®é cña mçi n−íc, mçi thêi kú mµ møc ®é chi tiÕt cña c¸c yÕu tè cã thÓ kh¸c nhau. Sinh viªn: NguyÔn ThÞ Minh Th¶o- K17 KT1 -4- Th«ng qua viÖc ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt theo yÕu tè, ta biÕt ®−îc chi phÝ nµo sö dông vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm, c¬ cÊu tõng yÕu tè chi phÝ trong tæng chi phÝ s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp, lµm c¬ së ®Ó x©y dung dù to¸n chi phÝ s¶n xuÊt, x¸c ®Þnh nhu cÇu vèn l−u ®éng cña doanh nghiÖp. ViÖc ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt theo yÕu tè cßn lµ tµi liÖu quan träng x¸c ®Þnh møc tiªu hao vËn chuyÓn, tÝnh thu nhËp quèc d©n vµ lËp thuyÕt minh b¸o c¸o tµi chÝnh.
Ph©n lo¹i theo kho¶n môc chi phÝ trong gi¸ thµnh s¶n phÈm: C¸ch ph©n lo¹i nµy dùa trªn c«ng dông cña chi phÝ vµ møc ph©n bæ chi phÝ cho tõng ®èi t−îng. Theo quy ®Þnh hiÖn hµnh, gi¸ thµnh toµn bé cña s¶n phÈm bao gåm 5 kho¶n môc chi phÝ sau: - Chi phÝ nguyªn, vËt liÖu trùc tiÕp: ph¶n ¸nh toµn bé chi phÝ vÒ nguyªn vËt liÖu chÝnh, phô, nhiªn liÖu… tham gia trùc tiÕp vµo viÖc s¶n xuÊt, chÕ t¹o s¶n phÈm hay thùc hiÖn lao vô, dÞch vô. - Chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp: gåm tiÒn l−¬ng, phô cÊp l−¬ng ph¶i tr¶ cho c«ng nh©n trùc tiÕp s¶n xuÊt hay thùc hiÖn c¸c dÞch vô vµ c¸c kho¶n trÝch cho c¸c quü b¶o hiÓm xU héi, b¶o hiÓm y tÕ, kinh phÝ c«ng ®oµn theo tû lÖ víi tiÒn l−¬ng c«ng nh©n trùc tiÕp ph¸t sinh tÝnh vµo chi phÝ. - Chi phÝ s¶n xuÊt chung: lµ nh÷ng chi phÝ ph¸t sinh trong ph¹m vi ph©n x−ëng s¶n xuÊt (trõ chi phÝ vËt liÖu, nh©n c«ng trùc tiÕp). - Chi phÝ b¸n hµng: lµ nh÷ng chi phÝ ph¸t sinh liªn quan ®Õn ho¹t ®éng tiªu thô s¶n phÈm, hµng hãa, lao vô. - Chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp: bao gåm c¸c chi phÝ ph¸t sinh liªn quan ®Õn qu¶n trÞ kinh doanh vµ qu¶n lý hµnh chÝnh trong doanh nghiÖp.
Ph©n lo¹i theo c¸ch thøc kÕt chuyÓn chi phÝ: Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy, toµn bé chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh ®−îc chia thµnh chi phÝ s¶n phÈm vµ chi phÝ thêi kú. - Chi phÝ s¶n phÈm: lµ nh÷ng chi phÝ g¾n liÒn víi c¸c s¶n phÈm ®−îc s¶n xuÊt ra hoÆc ®−îc mua. Chi phÝ s¶n phÈm bao gåm chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp, chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp, chi phÝ s¶n xuÊt chung. Chi phÝ nµy ®−îc thu håi khi s¶n phÈm ®−îc tiªu thô, hµng hãa ®−îc b¸n ra. NÕu s¶n phÈm, hµng hãa ch−a tiªu thô th× chi phÝ s¶n phÈm sÏ n»m trong môc hµng tån kho trªn b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n. NÕu s¶n phÈm Sinh viªn: NguyÔn ThÞ Minh Th¶o- K17 KT1 -5- ®−îc tiªu thô th× chi phÝ s¶n phÈm trªn b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n sÏ trë thµnh trÞ gi¸ vèn hµng xuÊt b¸n trªn phÇn I cña b¸o c¸o kÕt qu¶ kinh doanh. - Chi phÝ thêi kú: lµ nh÷ng chi phÝ lµm gi¶m lîi nhuËn trong mét kú nµo ®ã, nã kh«ng ph¶i lµ mét phÇn gi¸ trÞ s¶n phÈm ®−îc s¶n xuÊt ra hoÆc ®−îc mua nªn ®−îc xem lµ c¸c phÝ tæn, cÇn ®−îc khÊu trõ ra tõ lîi tøc cña thêi kú mµ chóng ph¸t sinh. Chi phÝ thêi kú bao gåm chi phÝ b¸n hµng vµ chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp. Nh− vËy, chi phÝ s¶n phÈm chØ ph¶i tÝnh ®Ó x¸c ®Þnh kÕt qu¶ ë kú mµ s¶n phÈm ®−îc tiªu thô, kh«ng tÝnh ë kú mµ chóng ph¸t sinh vµ nã cã thÓ ¶nh h−ëng ®Õn lîi nhuËn cña doanh nghiÖp ë nhiÒu kú kh¸c nhau. Cßn chi phÝ thêi kú ph¸t sinh ë kú nµo ®−îc tÝnh ngay vµo kú ®ã vµ ¶nh h−ëng trùc tiÕp ®Õn lîi nhuËn cña kú mµ nã ph¸t sinh. Ph©n lo¹i theo c¸ch nµy gióp c¸c doanh nghiÖp x¸c ®Þnh ®−îc kÕt qu¶ kinh doanh còng nh− trÞ gi¸ hµng tån kho mét c¸ch nhanh chãng, chÝnh x¸c.
Ph©n lo¹i theo quan hÖ cña chi phÝ víi khèi l−îng c«ng viÖc, s¶n phÈm hoµn thµnh: Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy, chi phÝ s¶n xuÊt ®−îc chia thµnh ba lo¹i: biÕn phÝ, ®Þnh phÝ vµ chi phÝ hçn hîp. - BiÕn phÝ (chi phÝ biÕn ®æi, chi phÝ kh¶ biÕn, chi phÝ kh«ng cè ®Þnh): lµ nh÷ng chi phÝ thay ®æi vÒ tæng sè, vÒ tû lÖ so víi khèi l−îng c«ng viÖc hoµn thµnh nh−: chi phÝ vÒ nguyªn vËt liÖu, nh©n c«ng trùc tiÕp… Tuy nhiªn c¸c chi phÝ biÕn ®æi nÕu tÝnh trªn mét ®¬n vÞ s¶n phÈm th× cã tÝnh cè ®Þnh. - §Þnh phÝ (chi phÝ kh«ng thay ®æi, chi phÝ bÊt biÕn, chi phÝ cè ®Þnh): lµ nh÷ng chi phÝ kh«ng ®æi vÒ tæng sè so víi khèi l−îng c«ng viÖc hoµn thµnh nh−: chi phÝ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh, chi phÝ thuª mÆt b»ng… C¸c chi phÝ nµy nÕu tÝnh cho mét ®¬n vÞ s¶n phÈm th× sÏ biÕn ®æi nÕu sè l−îng s¶n phÈm thay ®æi. - Chi phÝ hçn hîp: lµ nh÷ng chi phÝ tÝnh c¶ ®Þnh phÝ vµ biÕn phÝ. C¸ch ph©n lo¹i nµy th−êng sö dông trong kÕ to¸n qu¶n trÞ, nh»m cung cÊp th«ng tin phôc vô cho viÖc lËp kÕ ho¹ch, kiÓm tra vµ chñ ®éng ®iÒu tiÕt chi phÝ. Cã nhiÒu c¸ch ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt. Mçi c¸ch cã ®Æc ®iÓm riªng nh−ng c¸c c¸ch ph©n lo¹i cã mèi quan hÖ mËt thiÕt víi nhau. Tïy thuéc vµo ®Æc ®iÓm, nhu cÇu qu¶n lý vµ h¹ch to¸n mµ doanh nghiÖp sö dông c¸ch ph©n lo¹i chi phÝ thÝch hîp. Sinh viªn: NguyÔn ThÞ Minh Th¶o- K17 KT1 -6- 1.1.2 Gi¸ thµnh s¶n phÈm 1.1.2.1 Kh¸i niÖm gi¸ thµnh s¶n phÈm Gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña toµn bé c¸c kho¶n hao phÝ vÒ lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt hãa cã liªn quan ®Õn khèi l−îng c«ng t¸c, s¶n phÈm, lao vô ®U hoµn thµnh. Gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ mét chØ tiªu mang tÝnh giíi h¹n vµ x¸c ®Þnh, võa mang tÝnh chÊt kh¸ch quan võa mang tÝnh chÊt chñ quan. Trong hÖ thèng c¸c chØ tiªu qu¶n lý cña doanh nghiÖp, gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp, ph¶n ¸nh kÕt qu¶ sö dông c¸c lo¹i tµi s¶n trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh, còng nh− tÝnh ®óng ®¾n cña nh÷ng gi¶i ph¸p qu¶n lý mµ doanh nghiÖp ®ã thùc hiÖn nh»m môc ®Ých h¹ thÊp chi phÝ, n©ng cao lîi nhuËn. 1.1.2.2 Ph©n lo¹i gi¸ thµnh s¶n phÈm §Ó ®¸p øng c¸c yªu cÇu cña qu¶n lý, h¹ch to¸n vµ kÕ ho¹ch hãa gi¸ thµnh còng nh− yªu cÇu x©y dùng gi¸ c¶ hµng hãa, gi¸ thµnh ®−îc xÐt d−íi nhiÒu gãc ®é, ph¹m vi tÝnh to¸n kh¸c nhau. D−íi ®©y lµ mét sè tiªu thøc ph©n lo¹i gi¸ thµnh chñ yÕu:
Theo thêi ®iÓm tÝnh vµ nguån sè liÖu tÝnh gi¸ thµnh: Theo tiªu thøc nµy, gi¸ thµnh ®−îc chia lµm ba lo¹i: gi¸ thµnh kÕ ho¹ch, gi¸ thµnh ®Þnh møc, gi¸ thµnh thùc tÕ. - Gi¸ thµnh kÕ ho¹ch: lµ gi¸ thµnh ®−îc x¸c ®Þnh tr−íc khi b−íc vµo kinh doanh trªn c¬ së gi¸ thµnh thùc tÕ kú tr−íc vµ c¸c ®Þnh møc, dù to¸n chi phÝ cña kú kÕ ho¹ch. Gi¸ thµnh kÕ ho¹ch lµ môc tiªu phÊn ®Êu, lµ c¨n cø ®Ó ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch gi¸ thµnh, thùc hiÖn nhiÖm vô h¹ gi¸ thµnh, t¨ng lîi nhuËn cña doanh nghiÖp. - Gi¸ thµnh ®Þnh møc: ®−îc x¸c ®Þnh tr−íc khi b¾t ®Çu s¶n xuÊt s¶n phÈm. Trong khi gi¸ thµnh kÕ ho¹ch ®−îc x©y dùng trªn c¬ së c¸c ®Þnh møc b×nh qu©n tiªn tiÕn vµ kh«ng biÕn ®æi trong suèt c¶ kú kÕ ho¹ch th× gi¸ thµnh ®Þnh møc ®−îc x©y dùng trªn c¬ së c¸c ®Þnh møc chi phÝ hiÖn hµnh t¹i tõng thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh trong kú kÕ ho¹ch. V× vËy, gi¸ thµnh ®Þnh møc lu«n thay ®æi phï hîp víi c¸c thay ®æi cña c¸c ®Þnh møc chi phÝ ®¹t ®−îc trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. - Gi¸ thµnh thùc tÕ: lµ chØ tiªu ®−îc x¸c ®Þnh sau khi kÕt thóc qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm trªn c¬ së c¸c chi phÝ ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm. Gi¸ thµnh Sinh viªn: NguyÔn ThÞ Minh Th¶o- K17 KT1 -7- thùc tÕ lµ chØ tiªu tæng hîp ph¶n ¸nh kÕt qu¶ phÊn ®Êu cña doanh nghiÖp trong viÖc tæ chøc vµ sö dông vËt t−, lao ®éng, tiÒn vèn trong viÖc vËn dông c¸c gi¶i ph¸p vÒ kinh tÕ, tæ chøc, kü thuËt… ®Ó tiÕn hµnh qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp, lµ c¨n cø ®Ó nhµ qu¶n lý xem xÐt, ®Þnh gi¸ b¸n s¶n phÈm vµ x¸c ®Þnh nghÜa vô ®ãng gãp cho Nhµ n−íc ®ång thêi ph©n chia kÕt qu¶ kinh doanh. C¸ch ph©n lo¹i nµy cã t¸c dông trong viÖc qu¶n lý vµ gi¸m s¸t chi phÝ, x¸c ®Þnh ®−îc nguyªn nh©n v−ît hay hôt ®Þnh møc chi phÝ trong kú h¹ch to¸n, tõ ®ã cã biÖn ph¸p ®iÒu chØnh chi phÝ cho phï hîp.
Theo ph¹m vi ph¸t sinh chi phÝ: Theo tiªu thøc nµy, gi¸ thµnh s¶n phÈm ®−îc chia lµm hai lo¹i: gi¸ thµnh s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh tiªu thô. - Gi¸ thµnh s¶n xuÊt (gi¸ thµnh c«ng x−ëng): lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh tÊt c¶ nh÷ng chi phÝ ph¸t sinh liªn quan ®Õn s¶n xuÊt, chÕ t¹o s¶n phÈm trong ph¹m vi ph©n x−ëng, bé phËn s¶n xuÊt, bao gåm chi phÝ vËt liÖu trùc tiÕp, chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp, chi phÝ s¶n xuÊt chung. - Gi¸ thµnh tiªu thô (gi¸ thµnh toµn bé, gi¸ thµnh ®Çy ®ñ): lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh toµn bé c¸c kho¶n chi phÝ ph¸t sinh liªn quan ®Õn viÖc s¶n xuÊt, tiªu thô s¶n phÈm, bao gåm chi phÝ s¶n xuÊt, chi phÝ qu¶n lý, chi phÝ b¸n hµng. Gi¸ thµnh tiªu thô ®−îc tÝnh theo c«ng thøc sau: Gi¸ thµnh toµn bé = Gi¸ thµnh s¶n xuÊt s¶n phÈm + Chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp + Chi phÝ tiªu thô s¶n phÈm 1.1.3 Mèi quan hÖ gi÷a chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm Chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm cã mèi quan hÖ chÆt chÏ víi nhau v× qu¸ tr×nh s¶n xuÊt lµ mét qu¸ tr×nh thèng nhÊt bao gåm 2 mÆt: hao phÝ s¶n xuÊt vµ kÕt qu¶ s¶n xuÊt. TÊt c¶ c¸c kho¶n chi phÝ ph¸t sinh (ph¸t sinh trong kú, kú tr−íc chuyÓn sang) vµ c¸c chi phÝ trÝch tr−íc cã liªn quan ®Õn khèi l−îng s¶n phÈm, dÞch vô ®U hoµn thµnh trong kú sÏ t¹o nªn chØ tiªu gi¸ thµnh s¶n phÈm. Cã thÓ nãi, c¶ chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm ®Òu lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña nh÷ng chi phÝ mµ doanh nghiÖp ®U bá ra cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt. §©y lµ 2 chØ tiªu kinh tÕ, trong ®ã chi phÝ s¶n xuÊt ph¶n ¸nh hao phÝ s¶n xuÊt, gi¸ thµnh s¶n xuÊt ph¶n ¸nh mÆt kÕt qu¶ s¶n xuÊt. Sinh viªn: NguyÔn ThÞ Minh Th¶o- K17 KT1 -8- H¬n n÷a trong c«ng t¸c h¹ch to¸n kÕ to¸n, kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ hai c«ng viÖc liªn tiÕp vµ cã mèi quan hÖ chÆt chÏ víi nhau. Chi phÝ s¶n xuÊt lµ c¬ së ®Ó tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm, sù tiÕt kiÖm hay lUng phÝ chi phÝ s¶n xuÊt cã thÓ ¶nh h−ëng ®Õn gi¸ thµnh s¶n phÈm. §ång thêi c«ng t¸c tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt chÝnh x¸c, ®Çy ®ñ, mét c¸ch khoa häc vµ hîp lý sÏ lµm t¨ng tÝnh chÝnh x¸c cña th«ng tin gi¸ thµnh s¶n phÈm. Tuy nhiªn gi÷a chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm cã nh÷ng ®iÓm kh¸c nhau. VÒ mÆt thêi gian, chi phÝ s¶n xuÊt g¾n liÒn víi mét thêi kú nhÊt ®Þnh, cßn gi¸ thµnh s¶n phÈm liªn quan ®Õn nhiÒu kú. VÒ mÆt gi¸ trÞ, chi phÝ s¶n xuÊt bao gåm toµn bé chi phÝ bá ra trong kú s¶n xuÊt kinh doanh kh«ng tÝnh ®Õn viÖc chi phÝ ®ã cã liªn quan ®Õn khèi l−îng s¶n phÈm hoµn thµnh hay ch−a, trong khi ®ã gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ chØ tiªu lu«n g¾n víi s¶n phÈm hoµn thµnh, bao gåm nh÷ng chi phÝ tÝnh cho khèi l−îng s¶n phÈm hoµn thµnh trong kú mµ kh«ng tÝnh ®Õn chi phÝ ®ã ph¸t sinh ë kú nµo. Mèi quan hÖ chÆt chÏ gi÷a chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm ®−îc thÓ hiÖn qua c«ng thøc sau: Tæng gi¸ thµnh Chi phÝ s¶n s¶n phÈm hoµn = xuÊt dë dang + thµnh ®Çu kú Chi phÝ s¶n xuÊt ph¸t sinh trong kú (®P trõ c¸c kho¶n thu håi ghi gi¶m - Chi phÝ s¶n xuÊt dë dang cuèi kú chi phÝ) Nh− vËy, nÕu gi¸ trÞ s¶n phÈm dë dang ®Çu kú vµ cuèi kú b»ng nhau hay kh«ng cã s¶n phÈm dë dang th× tæng gi¸ thµnh s¶n phÈm b»ng tæng chi phÝ s¶n xuÊt ph¸t sinh trong kú. Nãi c¸ch kh¸c, chi phÝ s¶n xuÊt ¶nh h−ëng trùc tiÕp ®Õn gi¸ thµnh s¶n phÈm. 1.2 kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm 1.2.1 Vai trß, nhiÖm vô kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm * Vai trß: Mục đÝch của nền sản xuất xU hội là nhằm thỏa mUn nhu cầu vật chất và văn hãa ngày càng tăng của toàn xU hội. Mục đÝch đã đßi hỏi chóng ta phải làm thế nào để tạo ra nhiều sản phẩm với chất lượng tốt, mẫu mU đẹp phï hợp thị hiếu người tiªu dïng và đặc biệt sản phẩm đã phải cã gi¸ thành phï hợp. ChÝnh v× vậy c¸c doanh nghiệp sản xuất với vai trß là nơi trực tiếp tạo ra của cải vật chất cho xU hội lu«n lu«n phấn đấu để Sinh viªn: NguyÔn ThÞ Minh Th¶o- K17 KT1 -9- t×m mọi biện ph¸p tiết kiệm chi phÝ sản xuất, hạ gi¸ thành sản phẩm, và n©ng cao chất lượng sản phẩm. Thật vậy, chi phÝ sản xuất (đầu vào của qu¸ tr×nh sản xuất) và sản phẩm sản xuất ra được thị trường chấp nhận, thu được lợi nhuận (đầu ra của qu¸ tr×nh sản xuất) là hai mặt đối lập. Ta khã cã thể bỏ ra Ýt chi phÝ mà thu lợi nhuận về nhiều, vấn đề chÝnh là chi phÝ bỏ ra phải phï hợp với sản xuất để thu được mức lợi nhuận tối đa. Muốn vậy, c¸c doanh nghiệp cần phải tổ chức quản lý tốt sản xuất để cho chi phÝ bỏ ra giảm, dẫn tới giảm gi¸ thành sản phẩm. Do đã, kế to¸n chi phÝ sản xuất và tÝnh gi¸ thành sản phẩm cã vai trß rất lớn trong c«ng t¸c qu¶n lý chi phÝ sản xuất, gi¸ thành sản phẩm. Việc tổ chức kiểm tra tÝnh hợp ph¸p, hợp lý của chi phÝ ph¸t sinh ở doanh nghiệp, ở từng bộ phận, từng đối tượng gãp phần tăng cường quản lý tài sản, vật tư, tiền vốn một c¸ch tiết kiệm, cã hiệu quả. Từ đã tạo điều kiện phấn đấu tiết kiệm chi phÝ sản xuất, hạ gi¸ thành sản phẩm. Đã là một trong những điều kiện quan trọng tạo cho doanh nghiệp một ưu thế trong cạnh tranh để tồn tại trong nền kinh tế thị trường. Mặt kh¸c, gi¸ thành sản phẩm cßn là cơ sở để định gi¸ b¸n sản phẩm, là cơ sở để đ¸nh gi¸ hạch to¸n kinh tế nội bộ, ph©n tÝch kinh tế, đồng thời cßn là căn cứ để x¸c định kết quả kinh doanh. Kế to¸n chi phÝ sản xuất và tÝnh gi¸ thành sản phẩm với nội dung chủ yếu thuộc về kế to¸n quản trị là cung cấp th«ng tin phục vụ c«ng t¸c quản lý doanh nghiệp, song nã lại chÝnh là kh©u trung t©m của toàn bộ c«ng t¸c kế to¸n ở doanh nghiệp, chi phối đến chất lượng của c¸c phần hành kế to¸n kh¸c cũng như chất lượng và hiệu quả của c«ng t¸c quản lý kinh tế tài chÝnh của doanh nghiệp. Nh− vËy, kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm cã vai trß, ý nghÜa quan träng trong c«ng t¸c h¹ch to¸n nãi riªng vµ qu¶n lý nãi chung cña doanh nghiÖp. * NhiÖm vô: XuÊt ph¸t tõ vai trß quan träng cña kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm trong c«ng t¸c kÕ to¸n nãi riªng vµ qu¶n lý doanh nghiÖp nãi chung, ®Ó ph¶n ¸nh mét c¸ch chÝnh x¸c, kh¸ch quan nhÊt t×nh h×nh s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp, kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm ph¶i thùc hiÖn tèt c¸c nhiÖm vô sau: - TÝnh to¸n vµ ph¶n ¸nh mét c¸ch chÝnh x¸c, ®Çy ®ñ, kÞp thêi t×nh h×nh ph¸t sinh chi phÝ s¶n xuÊt ë c¸c bé phËn s¶n xuÊt còng nh− toµn doanh nghiÖp, g¾n liÒn víi c¸c lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt kh¸c còng nh− theo tõng lo¹i s¶n phÈm ®−îc s¶n xuÊt. Sinh viªn: NguyÔn ThÞ Minh Th¶o- K17 KT1 - 10 - - TÝnh to¸n kÞp thêi, chÝnh x¸c gi¸ thµnh cña tõng lo¹i s¶n phÈm ®−îc s¶n xuÊt. - KiÓm tra chÆt chÏ t×nh h×nh thùc hiÖn c¸c ®Þnh møc tiªu hao vµ c¸c dù to¸n chi phÝ nh»m ph¸t hiÖn kÞp thêi c¸c hiÖn t−îng lUng phÝ, sö dông chi phÝ kh«ng ®óng kÕ ho¹ch hoÆc sai môc ®Ých. - LËp b¸o c¸o vÒ chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm, tham gia ph©n tÝch t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch gi¸ thµnh, ®Ò xuÊt biÖn ph¸p ®Ó tiÕt kiÖm chi phÝ s¶n xuÊt vµ h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm. 1.2.2 Tr×nh tù kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm Tïy thuéc vµo ®Æc ®iÓm s¶n xuÊt cña tõng ngµnh nghÒ, tõng doanh nghiÖp, vµo mèi quan hÖ gi÷a c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh trong doanh nghiÖp, vµo tr×nh ®é c«ng t¸c qu¶n lý vµ h¹ch to¸n… mµ tr×nh tù kÕ to¸n chi phÝ ë c¸c doanh nghiÖp kh¸c nhau th× kh«ng gièng nhau. Tuy nhiªn, cã thÓ kh¸i qu¸t chung tr×nh tù kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm qua c¸c b−íc sau: - B−íc 1: TËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt ph¸t sinh theo ba kho¶n môc: chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp, chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp, chi phÝ s¶n xuÊt chung - B−íc 2: Tæng hîp c¸c kho¶n chi phÝ ®U ph¸t sinh, ph©n bæ chi phÝ s¶n xuÊt chung cho ®èi t−îng cã liªn quan vµ tiÕn hµnh kÕt chuyÓn c¸c kho¶n chi phÝ nµy vÒ tµi kho¶n tÝnh gi¸ thµnh. - B−íc 3: Tæng hîp toµn bé chi phÝ s¶n xuÊt ph¸t sinh trong kú, x¸c ®Þnh gi¸ trÞ s¶n phÈm dë dang cuèi kú. - B−íc 4: TÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm hoµn thµnh trong kú. 1.2.3 §èi t−îng, ph−¬ng ph¸p tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm 1.2.3.1 §èi t−îng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm §Ó h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm chÝnh x¸c, kÞp thêi th× nhiÖm vô ®Çu tiªn cña nhµ qu¶n lý lµ ph¶i x¸c ®Þnh ®óng ®èi t−îng h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. C¨n cø vµo yªu cÇu qu¶n lý, kiÓm tra vµ ph©n tÝch chi phÝ, yªu cÇu h¹ch to¸n kinh doanh néi bé, theo ®Æc ®iÓm quy tr×nh c«ng nghÖ cña tõng doanh nghiÖp vµ yªu cÇu tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm theo ®¬n vÞ tÝnh gi¸ thµnh quy ®Þnh mµ tæ chøc h¹ch to¸n qu¸ tr×nh s¶n xuÊt bao gåm hai giai ®o¹n kÕ tiÕp nhau vµ cã quan hÖ mËt thiÕt víi nhau. §ã lµ giai ®o¹n h¹ch to¸n chi tiÕt chi phÝ s¶n xuÊt vµ giai Sinh viªn: NguyÔn ThÞ Minh Th¶o- K17 KT1 - 11 - ®o¹n tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. ViÖc ph©n chia qu¸ tr×nh h¹ch to¸n thµnh hai giai ®o¹n ®ã lµ do sù kh¸c nhau c¬ b¶n vÒ giíi h¹n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt trong h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ s¶n phÈm hoµn thµnh. X¸c ®Þnh ®èi t−îng h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt chÝnh lµ viÖc x¸c ®Þnh giíi h¹n tËp hîp chi phÝ mµ thùc chÊt lµ x¸c ®Þnh n¬i ph¸t sinh chi phÝ vµ n¬i chÞu chi phÝ. X¸c ®Þnh ®èi t−îng tÝnh gi¸ thµnh chÝnh lµ viÖc x¸c ®Þnh s¶n phÈm, b¸n thµnh phÈm, c«ng viÖc, lao vô nhÊt ®Þnh ®ßi hái ph¶i tÝnh gi¸ thµnh ®¬n vÞ. §èi t−îng ®ã cã thÓ lµ s¶n phÈm cuèi cïng cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt hay ®ang trªn d©y chuuyÒn s¶n xuÊt tïy theo yªu cÇu cña chÕ ®é h¹ch to¸n kinh tÕ mµ doanh nghiÖp ®ang ¸p dông. C¸c doanh nghiÖp c¨n cø trªn c¸c c¬ së kh¸c nhau ®Ó ph©n biÖt ®èi t−îng h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ ®èi t−îng tÝnh gi¸ thµnh ngay c¶ khi chóng ®ång nhÊt lµ mét. * C¨n cø vµo ®Æc ®iÓm quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt: s¶n xuÊt gi¶n ®¬n hay s¶n xuÊt phøc t¹p. Víi s¶n xuÊt gi¶n ®¬n: §èi t−îng h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt cã thÓ lµ s¶n phÈm hay toµn bé qu¸ tr×nh s¶n xuÊt (nÕu s¶n xuÊt mét thø s¶n phÈm) hoÆc cã thÓ lµ nhãm s¶n phÈm (nÕu s¶n xuÊt nhiÒu thø s¶n phÈm cïng tiÕn hµnh trong mét qu¸ tr×nh lao ®éng). §èi t−îng tÝnh gi¸ thµnh ë ®©y lµ s¶n phÈm cuèi cïng. Víi s¶n xuÊt phøc t¹p: §èi t−îng h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt cã thÓ lµ bé phËn, chi tiÕt s¶n phÈm, c¸c giai ®o¹n chÕ biÕn, ph©n x−ëng s¶n xuÊt hoÆc nhãm chi tiÕt, bé phËn s¶n phÈm,… §èi t−îng tÝnh gi¸ thµnh lµ s¶n phÈm ë b−íc chÕ t¹o cuèi cïng hay b¸n thµnh phÈm ë tõng b−íc chÕ t¹o. * C¨n cø vµo lo¹i h×nh s¶n xuÊt: s¶n xuÊt ®¬n chiÕc, s¶n xuÊt lo¹t nhá hay s¶n xuÊt hµng lo¹t víi khèi l−îng lín. Víi s¶n xuÊt ®¬n chiÕc vµ s¶n xuÊt nhá hµng lo¹t: §èi t−îng h¹ch to¸n chi phÝ lµ c¸c ®¬n ®Æt hµng riªng biÖt. §èi t−îng tÝnh gi¸ thµnh lµ s¶n phÈm cña tõng ®¬n ®Æt hµng. Víi s¶n xuÊt hµng lo¹t víi khèi l−îng lín: Phô thuéc vµo quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt (®¬n gi¶n hay phøc t¹p) mµ ®èi t−îng h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt cã thÓ lµ s¶n phÈm, chi tiÕt, nhãm chi tiÕt, giai ®o¹n c«ng nghÖ… §èi t−îng tÝnh gi¸ thµnh cã thÓ lµ s¶n phÈm cuèi cïng hay b¸n thµnh phÈm. * C¨n cø vµo yªu cÇu vµ tr×nh ®é qu¶n lý, tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh: Sinh viªn: NguyÔn ThÞ Minh Th¶o- K17 KT1 - 12 -