Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Ch-¬ng 1. Kh¸i qu¸t vÒ hµng rµo phi thuÕ quan trong th-¬ng m¹i quèc tÕ
PhÇn Më ®Çu
1. Lý do chän ®Ò tµi
Nhu cÇu b¶o hé tõ x-a tíi nay lu«n tån t¹i trong mçi quèc gia. Cã thÓ nãi nhu cÇu
nµy lµ thiÕt yÕu, bëi v× mçi quèc gia dï m¹nh hay yÕu ®Òu muèn x©y dùng c¸c ngµnh
s¶n xuÊt trong n-íc v÷ng m¹nh vµ ph¸t triÓn ®ång ®Òu. B-íc sang thÕ kû 21, khi mµ
tiÕn tr×nh toµn cÇu hãa vµ khu vùc hãa còng ®· ®i ®-îc mét chÆng ®-êng kh¸ dµi víi
sù ra ®êi cña c¸c tæ chøc kinh tÕ nh- WTO, EU, NAFTA, AFTA... víi nh÷ng quy t¾c
thèng nhÊt nh»m ph¸t triÓn th-¬ng m¹i quèc tÕ, vÊn ®Ò b¶o hé l¹i mang nhiÒu mµu
s¾c cña thêi kú míi.
Trong xu thÕ ®ã, ViÖt Nam ®· nç lùc hÕt m×nh ®Ó trë thµnh thµnh viªn cña ASEAN
(1995), ASEM (1996), APEC (1998) vµ hiÖn nay, chóng ta l¹i ®ang cè g¾ng ®øng
vµo hµng ngò 147 n-íc thµnh viªn WTO ®Ó cã thÓ héi nhËp kinh tÕ mét c¸ch toµn
diÖn. Tuy nhiªn, víi mét nÒn kinh tÕ mµ søc c¹nh tranh cßn kÐm, nÕu héi nhËp, ViÖt
Nam hÇu nh- kh«ng thÓ b¶o hé ®-îc nhiÒu ngµnh s¶n xuÊt trong n-íc, do ph¶i ¸p
dông mét biÓu thuÕ quan thèng nhÊt vµ c¸c quy t¾c chung. TÊt c¶ c¸c biÖn ph¸p b¶o
hé phi thuÕ mµ ViÖt Nam ®ang ¸p dông chñ yÕu thiªn vÒ biÖn ph¸p h¹n chÕ sè l-îng
mµ hÇu nh- sÏ ph¶i xãa bá theo yªu cÇu cña WTO. Trong khi ®ã, nh÷ng mÆt hµng
mµ chóng ta cã lîi thÕ c¹nh tranh nh- hµng n«ng, thñy h¶i s¶n khi xuÊt khÈu ra n-íc
ngoµi vÉn ph¶i chÞu sù o Ðp cña c¸c quèc gia kh¸c, víi nh÷ng ®iÒu kho¶n b¶o hé
®-îc viÖn dÉn lµ phï hîp víi c¸c quy ®Þnh cña WTO (nh- tr-êng hîp bÞ ¸p thuÕ
chèng b¸n ph¸ gi¸ c¸ ba - sa xuÊt khÈu sang thÞ tr-êng Hoa Kú, h¹n chÕ nhËp khÈu
t«m vµo thÞ tr-êng EU do vi ph¹m quy t¾c an toµn thùc phÈm...).
Tr-íc thùc tr¹ng ®ã, c¸c biÖn ph¸p b¶o hé phi thuÕ míi, thÝch hîp trong qu¸ tr×nh
®µm ph¸n gia nhËp WTO, ®Ó lµm sao võa ®¹t ®-îc môc tiªu héi nhËp võa cã thÓ ®¶m
b¶o lîi Ých quèc gia ph¶i ®-îc nghiªn cøu. ViÖc chuÈn bÞ vµ x©y dùng mét khung
ph¸p lý vÒ c¸c chÝnh s¸ch b¶o hé ngay tõ b©y giê còng kh«ng ph¶i lµ sím ®Ó chuÈn
bÞ cho mét t-¬ng lai xa s¾p tíi. §ã chÝnh lµ lý do em chän vÊn ®Ò: “ Hoµn thiÖn hÖ
thèng biÖn ph¸p b¶o hé phi thuÕ cña ViÖt Nam trong tiÕn tr×nh gia nhËp WTO”
lµm ®Ò tµi kho¸ luËn tèt nghiÖp.
2. Môc ®Ých vµ ý nghÜa cña ®Ò tµi
§Ò tµi kho¸ luËn tèt nghiÖp “ Hoµn thiÖn hÖ thèng biÖn ph¸p b¶o hé phi thuÕ cña
ViÖt Nam trong tiÕn tr×nh gia nhËp WTO” nh»m ph©n tÝch vµ chØ râ sù cÇn thiÕt
7
Kho¸ luËn tèt nghiÖp – Ph¹m Tó Anh - K47 Quèc tÕ häc
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Ch-¬ng 1. Kh¸i qu¸t vÒ hµng rµo phi thuÕ quan trong th-¬ng m¹i quèc tÕ
ph¶i ¸p dông c¸c biÖn ph¸p b¶o hé phi thuÕ quan ®èi víi c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn
nh- ViÖt Nam trong tiÕn tr×nh héi nhËp, ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ qu¸ tr×nh ¸p dông hÖ
thèng hµng rµo phi thuÕ quan cña ViÖt Nam trong thêi gian qua, chØ ra nh÷ng ®iÓm
ch-a phï hîp trong viÖc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p b¶o hé phi thuÕ cña ViÖt Nam ®Ó tõ
®ã ®Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p kh¾c phôc vµ hoµn thiÖn hÖ thèng phÝ thuÕ quan cña ViÖt
Nam trong tiÕn tr×nh ViÖt Nam gia nhËp Tæ chøc Th-¬ng m¹i thÕ giíi (WTO).
§©y lµ vÊn ®Ò cã ý nghÜa lý luËn vµ thùc tiÔn to lín, gióp ViÖt Nam nhËn thøc râ viÖc
¸p dông HÖ thèng c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan nh- thÕ nµo, b»ng c¸ch nµo ®Ó phï
hîp víi quy ®Þnh cña WTO, khi ViÖt Nam ®· tiÕn gÇn tíi ®Ých trë thµnh thµnh viªn
chÝnh thøc cña Tæ chøc th-¬ng m¹i cã tÝnh toµn cÇu nµy.
3. §èi t-îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu
§èi t-îng nghiªn cøu cña ®Ò tµi nµy lµ c¸c quy ®Þnh vÒ b¶o hé phi thuÕ quan
cña WTO, thùc tiÔn ¸p dông c¸c biÖn ph¸p b¶o hé nµy cña ViÖt Nam, trªn c¬ së
tham kh¶o qu¸ tr×nh ¸p dông hµng rµo phi thuÕ quan cña Trung Quèc, Mü, Ên §é.
Ph¹m vi nghiªn cøu cña khãa luËn chØ tËp trung ph©n tÝch c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ
quan. BiÖn ph¸p thuÕ quan cã nªu ra chØ ®Ó so s¸nh.
4. Ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu
Khãa luËn nµy kÕt hîp chÆt chÏ c¸c ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu:
- Ph-¬ng ph¸p kÕt hîp lý luËn vµ thùc tiÔn ®Ó ph©n tÝch nÒn t¶ng lý luËn cña c¸c biÖn
ph¸p b¶o hé phi thuÕ quan, còng nh- nh÷ng quy ®Þnh thùc tiÔn cña WTO vÒ vÊn ®Ò
nµy, lµm c¬ së cho ph©n tÝch qu¸ tr×nh ¸p dông hÖ thèng hµng rµo phi thuÕ quan cña
ViÖt Nam trong thêi gian qua.
- Ph-¬ng ph¸p duy vËt biÖn chøng, duy vËt lÞch sö ®Ó ph©n tÝch qu¸ tr×nh ¸p dông hÖ
thèng hµng rµo phi thuÕ quan cña ViÖt Nam trong tiÕn tr×nh vËn ®éng vµ ph¸t triÓn
cña nÒn kinh tÕ, còng nh- trong qu¸ tr×nh hoµn thiÖn c¬ chÕ, chÝnh s¸ch th-¬ng m¹i
cña ViÖt Nam.
- Ph-¬ng ph¸p thèng kª, ph©n tÝch tæng hîp vµ so s¸nh ®Ó nªu bËt nh÷ng -u nh-îc
®iÓm cña viÖc sö dông hµng rµo phi thuÕ quan cña ViÖt Nam còng nh- nh÷ng kinh
nghiÖm ¸p dông cña mét sè n-íc trong khu vùc vµ thÕ giíi ®Ó lµm c¬ së cho viÖc ®Ò
xuÊt c¸c biÖn ph¸p hoµn thiÖn hÖ thèng c¸c biÖn ph¸p b¶o hé phi thuÕ quan cña ViÖt
Nam trong tiÕn tr×nh gia nhËp WTO.
5. CÊu tróc cña kho¸ luËn
8
Kho¸ luËn tèt nghiÖp – Ph¹m Tó Anh - K47 Quèc tÕ häc
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Ch-¬ng 1. Kh¸i qu¸t vÒ hµng rµo phi thuÕ quan trong th-¬ng m¹i quèc tÕ
Ngoµi phÇn më ®Çu, kÕt luËn, khãa luËn bao gåm 3 ch-¬ng:
Ch-¬ng 1: Kh¸i qu¸t vÒ hµng rµo phi thuÕ quan trong th-¬ng m¹i quèc tÕ.
Ch-¬ng 2: Thùc tr¹ng ¸p dông c¸c biÖn ph¸p b¶o hé phi thuÕ quan cña ViÖt Nam
trong tiÕn tr×nh héi nhËp.
Ch-¬ng 3: Gi¶i ph¸p hoµn thiÖn hÖ thèng c¸c biÖn ph¸p b¶o hé phi thuÕ quan cña
ViÖt Nam trong tiÕn tr×nh gia nhËp WTO.
9
Kho¸ luËn tèt nghiÖp – Ph¹m Tó Anh - K47 Quèc tÕ häc
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Ch-¬ng 1. Kh¸i qu¸t vÒ hµng rµo phi thuÕ quan trong th-¬ng m¹i quèc tÕ
Ch-¬ng I
Kh¸i qu¸t vÒ hµng rµo phi thuÕ quan
trong th-¬ng m¹i quèc tÕ
1.1. Kh¸i niÖm vµ sù cÇn thiÕt cña hµng rµo phi thuÕ quan trong th-¬ng m¹i quèc tÕ
ChÝnh s¸ch th-¬ng m¹i quèc tÕ lµ mét hÖ thèng c¸c quan ®iÓm, biÖn ph¸p vµ
c¸c c«ng cô mµ c¸c quèc gia sö dông nh»m ®iÒu chØnh c¸c ho¹t ®éng ngo¹i th-¬ng
phï hîp víi c¸c lîi thÕ quèc gia nh»m ®em l¹i lîi Ých cao nhÊt cho n-íc m×nh. Khi
tham gia th-¬ng m¹i quèc tÕ, mçi n-íc võa ph¸t huy ®-îc nh÷ng thÕ m¹nh cña m×nh
võa tËn dông nh÷ng lîi Ých mµ ho¹t ®éng ngo¹i th-¬ng ®em l¹i. Nh-ng mÆt kh¸c
còng sÏ béc lé nh÷ng mÆt yÕu kÐm cña nÒn kinh tÕ quèc gia ®ã. Do vËy, c¸c quèc
gia ph¶i sö dông mét hÖ thèng c¸c c«ng cô ®Ó ®iÒu chØnh ho¹t ®éng ngo¹i th-¬ng.
Trong ®ã ph¶i kÓ ®Õn viÖc sö dông hµng rµo phi thuÕ quan – mét c«ng cô ®-îc coi
lµ linh ho¹t cã t¸c ®éng nhanh, m¹nh tr-íc nh÷ng t×nh thÕ khÈn cÊp. Sö dông hµng
rµo phi thuÕ quan sao cho hîp lý vµ hiÖu qu¶ sÏ b¶o vÖ thÞ tr-êng néi ®Þa mçi n-íc
tr¸nh ®-îc t¸c ®éng tiªu cùc cña hµng ho¸ ngo¹i nhËp.
1.1.1. Kh¸i niÖm vµ ph©n lo¹i hµng rµo phi thuÕ quan
a. Kh¸i niÖm
HiÖn nay, trªn thÕ giíi ch-a cã mét kh¸i niÖm thèng nhÊt nµo vÒ hµng rµo phi
thuÕ quan (Non-Tariff Trade Barriers- NTBs). Mçi mét tæ chøc, quèc gia l¹i cã quan
niÖm kh¸c nhau vÒ hµng rµo phi thuÕ quan .
Tæ chøc Th-¬ng m¹i ThÕ giíi - WTO quan niÖm r»ng: “ Hµng rµo phi thuÕ quan
lµ nh÷ng biÖn ph¸p phi thuÕ quan mang tÝnh c¶n trë ®èi víi th-¬ng m¹i mµ kh«ng
dùa trªn c¬ së ph¸p lý, khoa häc hoÆc b×nh ®¼ng” [16, tr - 13]. Theo ®ã, WTO ®· ®-a
ra ®Þnh nghÜa biÖn ph¸p phi thuÕ quan nh- sau: “ BiÖn ph¸p phi thuÕ quan lµ nh÷ng
biÖn ph¸p ngoµi thuÕ quan, liªn quan hoÆc ¶nh h-ëng ®Õn sù lu©n chuyÓn hµng ho¸
gi÷a c¸c n-íc” [16, tr 13].
Trong khi ®ã, Phßng Th-¬ng M¹i Mü (USTR) l¹i quan niÖm: B¶o hé phi thuÕ
quan lµ tÊt c¶ nh÷ng quy ®Þnh ®-îc ban hµnh d-íi d¹ng v¨n b¶n luËt hoÆc nh÷ng quy
®Þnh, chÝnh s¸ch hoÆc c¸c biÖn ph¸p kh¸c cña nhµ n-íc, ngoµi c¸c biÖn ph¸p thuÕ
quan víi môc ®Ých b¶o vÖ hµng s¶n xuÊt trong n-íc khái sù c¹nh tranh cña hµng
10
Kho¸ luËn tèt nghiÖp – Ph¹m Tó Anh - K47 Quèc tÕ häc
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Ch-¬ng 1. Kh¸i qu¸t vÒ hµng rµo phi thuÕ quan trong th-¬ng m¹i quèc tÕ
ngo¹i nhËp vµ thóc ®Èy ph¸t triÓn s¶n xuÊt mét sè ngµnh kinh tÕ träng ®iÓm vµ kÝch
thÝch xuÊt khÈu hoÆc v× c¸c môc tiªu kinh tÕ x· héi kh¸c.[ 15, 19, 21]
N¨m 1995, theo nghiªn cøu cña Héi ®ång hîp t¸c kinh tÕ Th¸i B×nh D-¬ng
(PECC) ®· nhËn xÐt: “ Hµng rµo phi thuÕ quan lµ mäi c«ng cô phi thuÕ quan can
thiÖp vµo th-¬ng m¹i, b»ng c¸ch nµy lµm biÕn d¹ng s¶n xuÊt trong n-íc” [ 16, tr 11].
Tæ chøc Hîp t¸c vµ Ph¸t triÓn kinh tÕ (OEDC) n¨m 1997 còng ®-a ra mét ®Þnh
nghÜa kh¸c: “ Hµng rµo phi thuÕ quan lµ nh÷ng biÖn ph¸p biªn giíi n»m ngoµi ph¹m
vi thuÕ quan cã thÓ ®-îc c¸c quèc gia sö dông, th«ng th-êng dùa trªn c¬ së lùa chän,
nh»m h¹n chÕ nhËp khÈu” [ 16, tr 11].
ë ViÖt Nam, trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu, c¸c nhµ kinh tÕ th-êng sö dông kh¸i
niÖm vÒ hµng rµo phi thuÕ quan cña Bé Th-¬ng M¹i: “ Ngoµi thuÕ quan ra, tÊt c¶ c¸c
biÖn ph¸p kh¸c, dï lµ theo quy ®Þnh ph¸p lý hay tån t¹i trªn thùc tÕ, ¶nh h-ëng ®Õn
møc ®é vµ ph-¬ng h-íng nhËp khÈu ®-îc gäi lµ c¸c hµng rµo phi thuÕ quan” [4,tr
293]
Tãm l¹i, kh¸i niÖm hµng rµo phi thuÕ quan rÊt phong phó, tuú thuéc vµo gãc ®é
nghiªn cøu hay môc ®Ých ¸p dông mµ ng-êi ta sö dông kh¸i niÖm cho phï hîp.
b. Ph©n lo¹i
Cã nhiÒu c¸ch ph©n lo¹i hµng rµo phi thuÕ quan. Ch¼ng h¹n, trong cuèn “ C¹nh
tranh trong th-¬ng m¹i quèc tÕ ” cña Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia, toµn bé hÖ
thèng hµng rµo phi thuÕ quan trªn thÕ giíi nh×n chung cã thÓ chia thµnh 5 nhãm sau:
Nhãm1: Nh÷ng viÖc ChÝnh phñ th-êng tham gia ®Ó h¹n chÕ th-¬ng m¹i.
Nhãm 2: C¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ nhËp khÈu cã tÝnh chÊt hµnh chÝnh vµ do h¶i
quan thùc hiÖn.
Nhãm 3: Hµng rµo cã tÝnh chÊt kü thuËt ®èi víi th-¬ng m¹i.
Nhãm 4: H¹n chÕ ®Æc thï, nh- h¹n chÕ cÊp phÐp nhËp khÈu, h¹n chÕ xuÊt khÈu,
quy chÕ vÒ gi¸ trong n-íc.
Nhãm 5: LÖ phÝ nhËp khÈu, nh- tiÒn ký quü, thuÕ ®iÒu tiÕt nhËp khÈu, h¹n chÕ
cho vay cã tÝnh chÊt ph©n biÖt ®èi xö....
HoÆc trong cuèn s¸ch “ Th-¬ng m¹i quèc tÕ vµ an ninh l-¬ng thùc” cña Nhµ
xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia n¨m 2001, hµng rµo phi thuÕ quan ®-îc ph©n lo¹i nhsau:
11
Kho¸ luËn tèt nghiÖp – Ph¹m Tó Anh - K47 Quèc tÕ häc
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Ch-¬ng 1. Kh¸i qu¸t vÒ hµng rµo phi thuÕ quan trong th-¬ng m¹i quèc tÕ
- H¹n ng¹ch (quota) tøc h¹n chÕ sè l-îng mét mÆt hµng nhÊt ®Þnh cã thÓ cho
phÐp nhËp (cã khi chØ quy ®Þnh ®èi víi mét n-íc nµo ®ã, ch¼ng h¹n xe « t« cña NhËt
b¸n sang Mü).
- Quy ®Þnh tiªu chuÈn hoÆc d¸n nh·n trªn mÆt hµng mµ nhµ s¶n xuÊt n-íc
ngoµi kh«ng cã tËp qu¸n lµm nh- vËy.
- C¸c chÝnh s¸ch yªu cÇu c«ng chøc ph¶i mua s¾m hµng néi.
- C¸c chiÕn dÞch vËn ®éng d©n chóng tiªu dïng hµng trong n-íc.
Bªn c¹ng ®ã, Bé Th-¬ng m¹i ViÖt Nam còng ®· ph©n lo¹i hµng rµo phi thuÕ
quan b»ng c¸ch liÖt kª mét sè c¸c nhãm hµng rµo phi thuÕ quan chÝnh nh- sau:
- C¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ ®Þnh l-îng (nh- cÊm, h¹n ng¹ch, giÊy phÐp);
- C¸c biÖn ph¸p qu¶n lý gi¸ (nh- trÞ gi¸ tÝnh thuÕ quan tèi thiÓu, gi¸ nhËp khÈu
tèi ®a, phÝ thay ®æi, phô thu);
- C¸c biÖn ph¸p qu¶n lý ®Çu mèi (nh- ®Çu mèi xuÊt khÈu, nhËp khÈu);
- C¸c biÖn ph¸p kü thuËt (nh- quy ®Þnh kü thuËt, tiªu chuÈn, thñ tôc x¸c ®Þnh sù
phï hîp, yªu cÇu vÒ nh·n m¸c, kiÓm dÞch ®éng thùc vËt);
- C¸c biÖn ph¸p b¶o vÖ th-¬ng m¹i t¹m thêi (tù vÖ, trî cÊp vµ c¸c biÖn ph¸p ®èi
kh¸ng, biÖn ph¸p chèng b¸n ph¸ gi¸);
- C¸c biÖn ph¸p liªn quan tíi ®Çu t- (thuÕ suÊt thuÕ nhËp khÈu phô thuéc tû lÖ
néi ®Þa hãa, h¹n chÕ tiÕp cËn ngo¹i tÖ, yªu cÇu xuÊt khÈu, -u ®·i g¾n víi thµnh tÝch
xuÊt khÈu);
- C¸c biÖn ph¸p kh¸c (tem thuÕ, biÓu thuÕ nhËp khÈu hay thay ®æi, yªu cÇu ®¶m
b¶o thanh to¸n, yªu cÇu kÕt hèi, thñ tôc hµnh chÝnh, thñ tôc h¶i quan, mua s¾m chÝnh
phñ, quy t¾c xuÊt xø).
1.1.2. Sù cÇn thiÕt cña b¶o hé phi thuÕ quan trong xu thÕ toµn cÇu ho¸
B¶o hé phi thuÕ lµ cÇn thiÕt trong giai ®o¹n héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ
Thùc tiÔn ho¹t ®éng th-¬ng m¹i quèc tÕ cho thÊy: nhu cÇu b¶o hé s¶n xuÊt
trong n-íc lµ cÇn thiÕt trong bÊt cø giai ®o¹n nµo, thêi kú nµo, ngay c¶ víi c¸c quèc
gia hïng m¹nh nh- Hoa Kú, NhËt B¶n, EU... Ngay tõ thêi Chñ nghÜa träng th-¬ng,
vai trß cña Nhµ n-íc ®· ®-îc ®Ò cao th«ng qua viÖc viÖc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p phi
thuÕ quan nh- qu¶n lý l-îng vµng, ban hµnh c¸c quy ®Þnh nh»m khuyÕn khÝch xuÊt
khÈu vµ h¹n chÕ nhËp khÈu. Trong suèt nh÷ng thÕ kû qua, bªn c¹nh viÖc ¸p dông c¸c
biÖn ph¸p thuÕ quan t¹o nguån thu cho ng©n s¸ch Nhµ n-íc, c¸c quèc gia còng ¸p
12
Kho¸ luËn tèt nghiÖp – Ph¹m Tó Anh - K47 Quèc tÕ häc
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Ch-¬ng 1. Kh¸i qu¸t vÒ hµng rµo phi thuÕ quan trong th-¬ng m¹i quèc tÕ
dông nhiÒu biÖn ph¸p b¶o hé phi thuÕ nh- h¹n chÕ nhËp khÈu, qu¶n lý ngo¹i hèi ®Ó
b¶o vÖ s¶n xuÊt trong n-íc.
B¾t ®Çu tõ gi÷a thÕ kû 20, xu thÕ toµn cÇu hãa, khu vùc hãa lan nhanh, c¸c quèc
gia ®Òu thÊy ®-îc lîi Ých vµ tÇm quan träng cña xu thÕ nµy vµ hÇu nh- ®Òu chñ ®éng
héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Hµng lo¹t c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ ra ®êi nh- Céng ®ång
kinh tÕ chung Ch©u ¢u (EU), Tæ chøc th-¬ng m¹i thÕ giíi (WTO), Khu vùc mËu
dÞch tù do ASEAN. Trong ®ã, WTO lµ tæ chøc cã quy m« lín nhÊt, cã tÇm ¶nh
h-ëng réng nhÊt. WTO khuyÕn khÝch tù do hãa th-¬ng m¹i quèc tÕ vµ yªu cÇu dì bá
c¸c hµng rµo phi thuÕ quan. VÒ c¨n b¶n, so víi giai ®o¹n tr-íc, c¸c biÖn ph¸p b¶o hé
phi thuÕ quan ®· ®-îc c¾t gi¶m rÊt nhiÒu, nh-ng do nh÷ng Ých lîi vµ hiÖu qu¶ cña
biÖn ph¸p nµy mµ hiÖn nay nã vÉn ®-îc tÊt c¶ c¸c quèc gia trªn thÕ giíi ¸p dông d-íi
h×nh thøc nµy hay h×nh thøc kh¸c.
Do tr×nh ®é ph¸t triÓn gi÷a c¸c quèc gia trªn thÕ giíi kh«ng ®ång ®Òu, chÊt
l-îng hµng hãa, dÞch vô vµ gi¸ c¶ gi÷a n-íc nµy víi n-íc kh¸c cã sù kh¸c biÖt lín.
V× vËy, c¸c n-íc th-êng cã xu h-íng ph©n c«ng lao ®éng ®Ó tËp trung nguån lùc s¶n
xuÊt nh÷ng mÆt hµng mµ m×nh cã lîi thÕ h¬n. Tuy nhiªn, kh«ng ph¶i quèc gia nµo
còng dÔ dµng chÊp nhËn tõ bá mét mÆt hµng ®ang cã -u thÕ hoÆc cã tiÒm n¨ng ph¸t
triÓn ®Ó chuyÓn sang s¶n xuÊt mét mÆt hµng kh¸c, chÝnh ®iÒu nµy lµm ph¸t sinh nhu
cÇu b¶o hé. VÝ dô: Trung Quèc duy tr× møc b¶o hé rÊt cao cho ngµnh c«ng nghiÖp «
t«, mÆc dï hä kh«ng cã lîi thÕ ®Ó s¶n xuÊt mÆt hµng nµy nh- Hoa Kú vµ NhËt B¶n,
ng-îc l¹i NhËt B¶n l¹i duy tr× b¶o hé cao víi ngµnh n«ng nghiÖp. Thùc tÕ nµy cã thÓ
do nhiÒu nguyªn nh©n:
Thø nhÊt, cã thÞ tr-êng quèc tÕ tøc lµ cã sù trao ®æi hµng ho¸ gi÷a c¸c quèc gia.
Gi¶ sö mét quèc gia kh«ng cã lîi thÕ ®Ó s¶n xuÊt mét mÆt hµng nµo ®ã, nÕu ®Ó nã
c¹nh tr¹nh tù do th× lÏ dÜ nhiªn lµ sÏ bÞ ®µo th¶i. Trong mét sè tr-êng hîp, c¸c quèc
gia nµy vÉn duy tr× s¶n xuÊt mÆt hµng ®ã, do nh÷ng vÊn ®Ò nh¹y c¶m hay môc ®Ých
kinh tÕ – x· héi kh¸c, lµm ph¸t sinh nhu cÇu b¶o hé.
Thø hai, vÒ thùc tiÔn, ë tÊt c¶ c¸c quèc gia t¨ng tr-ëng cao nhê xuÊt khÈu, dï
®· gÇn ®¹t tíi tû xuÊt tù do ho¸ hoµn toµn, hä vÉn thùc hiÖn mét sè biÖn ph¸p b¶o hé
thÞ tr-êng trong n-íc. Râ rµng vÊn ®Ò b¶o hé thÞ tr-êng trong n-íc b»ng biÖn ph¸p
phi thuÕ ë c¸c quèc gia nµy vÉn tån t¹i, mÆc dï hä lµ ng-êi khëi x-íng vµ dÉn d¾t
viÖc c¾t gi¶m b¶o hé vµ tiÕn tíi tù do ho¸ hoµn toµn th-¬ng m¹i thÕ giíi.
13
Kho¸ luËn tèt nghiÖp – Ph¹m Tó Anh - K47 Quèc tÕ häc
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Ch-¬ng 1. Kh¸i qu¸t vÒ hµng rµo phi thuÕ quan trong th-¬ng m¹i quèc tÕ
VÝ dô: Dï lµ mét nÒn kinh tÕ m¹nh nhÊt thÕ giíi, khëi x-íng cho xu thÕ tù do
hãa th-¬ng m¹i vµ cã tÇm ¶nh h-ëng lín trong WTO, Hoa Kú vÉn ¸p dông c¸c biÖn
ph¸p b¶o hé s¶n xuÊt trong n-íc, dï chØ víi mét ngµnh s¶n xuÊt nhá nh- c¸ da tr¬n
(Vô kiÖn b¸n ph¸ gi¸ c¸ tra - c¸ ba sa cña ViÖt Nam vµo thÞ tr-êng Hoa Kú).
Thø ba, vÊn ®Ò b¶o hé mËu dÞch cµng ®Æc biÖt ®-îc chó träng ë nh÷ng quèc gia
®ang ph¸t triÓn, khi mµ lîi thÕ c¹nh tranh ch-a cao vµ nhiÒu ngµnh s¶n xuÊt trong
n-íc cßn non trÎ. VÝ dô: ViÖt Nam ®ang nç lùc héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, nh-ng héi
nhËp th× l¹i ph¶i ®èi mÆt víi nh÷ng th¸ch thøc lín tr-íc sù x©m nhËp cña hµng ho¸
n-íc ngoµi. Cã thÓ nãi, c¸c ngµnh s¶n xuÊt cña ViÖt Nam cã rÊt Ýt lîi thÕ c¹nh tranh
(ngay c¶ víi mét sè mÆt hµng cã kim ng¹ch xuÊt khÈu cao nh- g¹o, cµ phª...), c¸c
mÆt hµng kh¸c nh- ®iÖn tö, s¶n phÈm cã hµm l-îng khoa häc kü thuËt cao, nÕu tù do
c¹nh tranh víi hµng nhËp ngo¹i th× sÏ bÞ ®¸nh b¹i ngay trªn thÞ tr-êng néi ®Þa. Do ®ã,
víi nh÷ng ngµnh s¶n xuÊt cÇn ®-îc chó träng cã liªn quan mËt thiÕt tíi sù ph¸t triÓn
cña nÒn kinh tÕ th× cÇn ph¶i cã sù b¶o hé hîp lý vµ thÝch ®¸ng ®Ó cã thÓ ®ñ søc ®øng
v÷ng vµ c¹nh tranh trªn thÞ tr-êng quèc tÕ.
Tãm l¹i, chÝnh s¸ch th-¬ng m¹i tù do cã môc tiªu lµ thóc ®Èy chuyªn m«n hãa
quèc tÕ, tèi ®a hãa lîi Ých kinh tÕ ®èi víi c¸c nÒn kinh tÕ nh-ng chÝnh s¸ch tù do
th-¬ng m¹i kh«ng ph¶i lóc nµo còng mang l¹i lîi Ých nh- vËy. Thùc tiÔn cho thÊy, xu
thÕ tù do hãa th-¬ng m¹i lu«n song hµnh cïng víi nhu cÇu b¶o hé trong nh÷ng ®iÒu
kiÖn nhÊt ®Þnh. Tù do hãa kh«ng ph¶i lµ mét kh¸i niÖm mang tÝnh „ tuyÖt ®èi‟ . Do
mçi quèc gia cã tr×nh ®é ph¸t triÓn kh¸c nhau, xuÊt ph¸t ®iÓm víi qu¸ tr×nh héi nhËp
kh¸c nhau, môc tiªu kinh tÕ, chÝnh trÞ kh«ng ®ång nhÊt nªn viÖc ¸p dông c¸c chÝnh
s¸ch th-¬ng m¹i víi néi dung b¶o hé hay tù do hãa lµ kh¸c nhau. Nhu cÇu b¶o hé
kh«ng chØ víi nh÷ng n-íc ®ang ph¸t triÓn mµ ngay c¶ ®èi víi nh÷ng n-íc ph¸t triÓn.
B¶o hé phi thuÕ lµ cÇn thiÕt xÐt trªn yÕu tè c¹nh tranh quèc gia vµ ph©n
phèi nguån lùc
Do vÞ thÕ cña c¸c quèc gia trªn thÕ giíi lµ kh«ng gièng nhau vµ lîi thÕ so s¸nh
còng kh¸c nhau, nªn trong qu¸ tr×nh tù do hãa th-¬ng m¹i, c¸c quèc gia th-êng n¶y
sinh m©u thuÉn vÒ lîi Ých. §iÒu nµy lµm cho c¸c chÝnh s¸ch tù do hãa th-¬ng m¹i bÞ
c¶n trë, chñ yÕu xuÊt ph¸t tõ sù kÐm hiÖu qu¶ trong ph©n phèi nguån lùc vµ thÊt b¹i
cña thÞ tr-êng trong n-íc. Gi¶ sö d-íi t¸c ®éng cña tù do hãa th-¬ng m¹i, khu vùc
s¶n xuÊt cã hiÖu qu¶ nh- ngµnh ®iÖn tö cã c¬ héi më réng quy m« s¶n xuÊt; nh-ng
14
Kho¸ luËn tèt nghiÖp – Ph¹m Tó Anh - K47 Quèc tÕ häc
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Ch-¬ng 1. Kh¸i qu¸t vÒ hµng rµo phi thuÕ quan trong th-¬ng m¹i quèc tÕ
®ång thêi, c¸c doanh nghiÖp kÐm hiÖu qu¶ sÏ gi¶m dÇn quy m« nh- ngµnh mÝa
®-êng. Tuy nhiªn, nhµ ®Çu t- kh«ng thÓ chuyÓn h-íng kinh doanh tõ ngµnh mÝa
®-êng sang c¸c ngµnh kh¸c (vÝ dô ®iÖn tö) vµ ng-êi lao ®éng trong ngµnh mÝa kh«ng
thÓ sang lµm trong ngµnh ®iÖn tö, nªn sù chuyÓn ®æi vèn ®Çu t- vµ lao ®éng kh«ng
thÓ diÔn ra mét c¸ch b×nh th-êng mµ ng-îc l¹i ®· lµm t¨ng ®éi ngò thÊt nghiÖp, b¸n
thÊt nghiÖp vµ g©y ®×nh trÖ s¶n xuÊt, kinh doanh.
Lîi Ých cña tù do th-¬ng m¹i lµ râ rµng; tuy nhiªn, thùc tÕ qu¸ tr×nh chuyÓn
®æi s¶n xuÊt vµ ph©n phèi l¹i nguån lùc nh»m ®¸p øng qu¸ tr×nh chuyªn m«n hãa ë
c¸c quèc gia l¹i kh«ng x¶y ra dÔ dµng. §iÒu nµy lµm ph¸t sinh nhu cÇu b¶o hé s¶n
xuÊt trong n-íc cña c¸c quèc gia tr-íc søc Ðp cña tù do hãa th-¬ng m¹i.
1.1.3. Môc ®Ých cña b¶o hé phÝ thuÕ quan
Môc ®Ých cña b¶o hé phi thuÕ quan trong giai ®o¹n héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®èi
víi c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn lµ b¶o vÖ c¸c ngµnh s¶n xuÊt trong n-íc tr-íc sù
c¹nh tranh cña hµng hãa n-íc ngoµi nh»m ph¸t triÓn s¶n xuÊt, khuyÕn khÝch xuÊt
khÈu vµ t¹o ®µ t¨ng tr-ëng tr-íc søc Ðp cña toµn cÇu hãa.
Bëi vËy, kh«ng nªn hiÓu c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ nh- lµ mét rµo c¶n trong qu¸
tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ tù do hãa th-¬ng m¹i. C¸c NTB cã thÓ bao gåm c¸c
biÖn ph¸p thóc ®Èy xuÊt khÈu nh- c¸c biÖn ph¸p tµi trî hoÆc trî gi¸ hoÆc c¸c biÖn
ph¸p h¹n chÕ nhËp khÈu ®-îc quèc tÕ c«ng nhËn nh- sö dông c¸c quy ®Þnh vÒ kü
thuËt, vÖ sinh dÞch tÔ.
Môc ®Ých cña b¶o hé lµ ®Ó thóc ®Èy ph¸t triÓn s¶n xuÊt, kh«ng thÓ b¶o hé trµn
lan, mµ ph¶i tu©n theo mét sè nguyªn t¾c c¬ b¶n sau:
- ChØ b¶o hé nh÷ng mÆt hµng mµ s¶n xuÊt trong n-íc ®¸p øng nhu cÇu t¨ng
tr-ëng kinh tÕ, cã tiÒm n¨ng ph¸t triÓn trong t-¬ng lai, t¹o ®-îc nguån thu ng©n s¸ch
vµ gi¶i quyÕt lao ®éng
- ViÖc b¶o hé ®ã ®-îc thèng nhÊt cho mäi thµnh phÇn kinh tÕ, kÓ c¶ c¸c xÝ
nghiÖp cã vèn ®Çu t- n-íc ngoµi.
- ChÝnh s¸ch b¶o hé ®-îc quy ®Þnh trong tõng tr-êng hîp, tõng thêi kú vµ
kh«ng b¶o hé vÜnh viÔn cho bÊt kú hµng hãa nµo.
- B¶o hé thÞ tr-êng trong n-íc ph¶i phï hîp víi tiÕn tr×nh tù do ho¸ th-¬ng m¹i
vµ c¸c hiÖp ®Þnh quèc tÕ mµ ChÝnh phñ ViÖt Nam ®· ký kÕt.
15
Kho¸ luËn tèt nghiÖp – Ph¹m Tó Anh - K47 Quèc tÕ häc
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Ch-¬ng 1. Kh¸i qu¸t vÒ hµng rµo phi thuÕ quan trong th-¬ng m¹i quèc tÕ
VÊn ®Ò b¶o hé nh- thÕ nµo cho phï hîp víi c¸c quy ®Þnh vµ th«ng lÖ cña c¸c tæ
chøc kinh tÕ khu vùc vµ quèc tÕ mµ ViÖt Nam ®· tham gia (AFTA, APEC..) hay
®ang xóc tiÕn qu¸ tr×nh gia nhËp (WTO) ®ßi hái ph¶i cã nh÷ng b-íc ®i thËn träng vµ
x¸c ®Þnh nh÷ng lé tr×nh b¶o hé hîp lý ®Ó phï hîp víi xu thÕ toµn cÇu hãa, chuyªn
m«n hãa vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ hiÖn nay.
1.1.4. ¦u ®iÓm, nh-îc ®iÓm cña hµng rµo phi thuÕ quan
a. ¦u ®iÓm
Mét lµ, hµng rµo phi thuÕ quan rÊt phong phó vÒ h×nh thøc: nhiÒu biÖn ph¸p
phi thuÕ kh¸c nhau cã thÓ ®¸p øng cïng mét môc tiªu, ¸p dông cho cïng mét mÆt
hµng.
C¸c biÖn ph¸p phi thuÕ trong thùc tÕ rÊt phong phó vÒ h×nh thøc nªn t¸c ®éng,
kh¶ n¨ng vµ møc ®é ®¸p øng môc tiªu cña chóng còng rÊt ®a d¹ng. Do ®ã, nÕu sö
dông biÖn ph¸p phi thuÕ ®Ó phôc vô mét môc tiªu ®Ò ra th× cã thÓ cã nhiÒu sù lùa
chän, kÕt hîp nhiÒu biÖn ph¸p h¬n mµ kh«ng bÞ gß bã trong khu«n khæ mét c«ng cô
duy nhÊt nh- thuÕ quan. VÝ dô: ®Ó nh»m h¹n chÕ nhËp khÈu ph©n bãn, cã thÓ ®ång
thêi ¸p dông c¸c biÖn ph¸p h¹n ng¹ch nhËp khÈu, cÊp giÊy phÐp nhËp khÈu kh«ng tù
®éng, ®Çu mèi nhËp khÈu, phô thu nhËp khÈu.
Hai lµ, hµng rµo phi thuÕ quan ®¸p øng nhiÒu môc tiªu
Mçi quèc gia th-êng theo ®uæi nhiÒu môc tiªu trong chÝnh s¸ch kinh tÕ, th-¬ng
m¹i cña m×nh. C¸c môc tiªu ®ã cã thÓ lµ: 1) B¶o hé s¶n xuÊt trong n-íc, khuyÕn
khÝch ph¸t triÓn mét sè ngµnh nghÒ; 2) B¶o vÖ an toµn søc kháe con ng-êi, ®éng
thùc vËt, m«i tr-êng; 3) H¹n chÕ tiªu dïng; 4) §¶m b¶o c©n b»ng c¸n c©n thanh
to¸n; 5) B¶o ®¶m an ninh quèc gia, trËt tù an toµn x· héi, v.v...
B»ng mét biÖn ph¸p phi thuÕ cã thÓ ®ång thêi ®¸p øng nhiÒu môc tiªu mµ ®em
l¹i hiÖu qu¶ cao. VÝ dô: quy ®Þnh vÒ vÖ sinh kiÓm dÞch ®èi víi n«ng s¶n nhËp khÈu
võa ®¶m b¶o an toµn søc kháe con ng-êi, ®éng thùc vËt l¹i võa gi¸n tiÕp b¶o hé s¶n
xuÊt n«ng nghiÖp trong n-íc mét c¸ch hîp ph¸p. Hay cÊp phÐp kh«ng tù ®éng ®èi
víi d-îc phÈm nhËp khÈu võa gióp b¶o hé ngµnh d-îc néi ®Þa, dµnh ®Æc quyÒn cho
mét sè ®Çu mèi nhËp khÈu nhÊt ®Þnh, qu¶n lý chuyªn ngµnh mét mÆt hµng quan
träng ®èi víi søc kháe con ng-êi.
Ba lµ, viÖc b¶o hé s¶n xuÊt trong n-íc trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ
b»ng hµng rµo phi thuÕ quan t-¬ng ®èi thuËn lîi v× nhiÒu biÖn ph¸p phi thuÕ quan
16
Kho¸ luËn tèt nghiÖp – Ph¹m Tó Anh - K47 Quèc tÕ häc
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Ch-¬ng 1. Kh¸i qu¸t vÒ hµng rµo phi thuÕ quan trong th-¬ng m¹i quèc tÕ
ch-a bÞ cam kÕt rµng buéc c¾t gi¶m hay lo¹i bá. HiÖn nay, c¸c hiÖp ®Þnh cña WTO
chØ míi ®iÒu chØnh viÖc sö dông mét sè biÖn ph¸p phi thuÕ nhÊt ®Þnh. Trong ®ã, tÊt
c¶ c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ h¹n chÕ ®Þnh l-îng1 ®Òu kh«ng ®-îc phÐp ¸p dông, trõ
tr-êng hîp ngo¹i lÖ. Mét sè biÖn ph¸p phi thuÕ kh¸c tuy cã thÓ nh»m môc tiªu h¹n
chÕ nhËp khÈu, b¶o hé s¶n xuÊt trong n-íc nh-ng vÉn ®-îc WTO cho phÐp ¸p dông
víi ®iÒu kiÖn tu©n thñ nh÷ng quy ®Þnh cô thÓ, râ rµng, kh¸ch quan. Ch¼ng h¹n nhtiªu chuÈn kü thuËt, biÖn ph¸p kiÓm dÞch ®éng thùc vËt, tù vÖ, thuÕ chèng b¸n ph¸
gi¸, c¸c biÖn ph¸p chèng trî cÊp, thuÕ ®èi kh¸ng, v.v…
b. Nh-îc ®iÓm
Bªn c¹nh nh÷ng lîi thÕ mµ hµng rµo phi thuÕ quan mang l¹i th× c¸c biÖn ph¸p
nµy vÉn cßn mét sè nh-îc ®iÓm.
Thø nhÊt lµ tÝnh mËp mê vµ khã dù ®o¸n. HiÖn nay, do h×nh thøc thÓ hiÖn cña
c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan rÊt phong phó nªn nhiÒu biÖn ph¸p ch-a chÞu sù ®iÒu
chØnh cña c¸c quy t¾c th-¬ng m¹i. Cho nªn, dï t¸c ®éng cña chóng cã thÓ lín nh-ng
l¹i lµ t¸c ®éng ngÇm, cã thÓ che ®Ëy hoÆc biÖn hé b»ng c¸ch nµy hay c¸ch kh¸c. ViÖc
dù ®o¸n mét mÆt hµng nµo ®ã cã ¸p dông c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan hay kh«ng lµ
rÊt khã, v× thùc tÕ chóng th-êng ®-îc vËn dông trªn c¬ së dù ®o¸n chñ quan, ®«i khi
tuú tiÖn cña nhµ qu¶n lÝ vÒ s¶n xuÊt vµ nhu cÇu tiªu dïng trong n-íc. Trong bèi c¶nh
kinh tÕ phøc t¹p vµ th-êng xuyªn biÕn ®éng nh- hiÖn nay, viÖc ®-a ra mét dù ®o¸n
t-¬ng ®èi chÝnh x¸c lµ rÊt khã kh¨n. HËu qu¶ cña viÖc dù ®o¸n kh«ng chÝnh x¸c sÏ
rÊt nghiªm träng ch¼ng h¹n nh- g©y ra thiÕu hôt trÇm träng nguån cung cÊp hµng
hãa khi s¶n xuÊt trong n-íc cã nhu cÇu cao hay ®ang trong thêi vô khiÕn gi¸ c¶ t¨ng
vät (sèt nãng) hoÆc tr¸i l¹i dÉn ®Õn t×nh tr¹ng cung v-ît cÇu qu¸ lín trªn thÞ tr-êng
g©y ra t×nh tr¹ng sôt gi¸ (sèt l¹nh). C¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan ®«i khi còng lµm
nhiÔu tÝn hiÖu cña thÞ tr-êng mµ ng-êi s¶n xuÊt vµ ng-êi tiªu dïng trong n-íc
th-êng dùa vµo ®ã ®Ó ra quyÕt ®Þnh. TÝn hiÖu nµy chÝnh lµ gi¸ thÞ tr-êng, mét khi bÞ
lµm sai lÖch, nã sÏ ph¶n ¸nh kh«ng trung thùc lîi thÕ c¹nh tranh thùc sù, chØ dÉn sai
viÖc ph©n bæ nguån lùc trong néi bé nÒn kinh tÕ. Do ®ã, kh¶ n¨ng x©y dùng kÕ ho¹ch
®Çu t-, s¶n xuÊt, kinh doanh hiÖu qu¶ trong trung h¹n vµ dµi h¹n cña ng-êi s¶n xuÊt
bÞ h¹n chÕ.
1
C¸c biÖn ph¸p phi thuÕ h¹n chÕ ®Þnh l-îng nh- cÊm nhËp khÈu, h¹n ng¹ch, giÊy phÐp nhËp khÈu
kh«ng tù ®éng v.v... g©y c¶n trë, bãp mÐo th-¬ng m¹i vµ th-êng bÞ coi lµ c¸c Hµng rµo phi thuÕ (NTBs).
17
Kho¸ luËn tèt nghiÖp – Ph¹m Tó Anh - K47 Quèc tÕ häc
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Ch-¬ng 1. Kh¸i qu¸t vÒ hµng rµo phi thuÕ quan trong th-¬ng m¹i quèc tÕ
HiÖu qu¶ mµ c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan ®em l¹i th-êng rÊt lín nh-ng l¹i
khã cã thÓ ®-îc l-îng ho¸ râ rµng nh- t¸c ®éng cña thuÕ quan. NÕu møc b¶o hé
th«ng qua thuÕ quan ®èi víi mét s¶n phÈm cã thÓ x¸c ®Þnh ®-îc mét c¸ch dÔ dµng
th«ng qua møc thuÕ suÊt ®¸nh lªn s¶n phÈm ®ã th× møc ®é b¶o hé th«ng qua biÖn
ph¸p phi thuÕ quan lµ tæng møc b¶o hé cña c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan riªng rÏ ¸p
dông cho cïng mét s¶n phÈm. B¶n th©n møc ®é b¶o hé cña mçi biÖn ph¸p phi thuÕ
quan còng chØ cã thÓ ®-îc -íc l-îng mét c¸ch t-¬ng ®èi chø kh«ng thÓ l-îng ho¸ râ
rµng nh- biÖn ph¸p thuÕ quan. Còng v× møc ®é b¶o hé cña c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ
kh«ng dÔ x¸c ®Þnh nªn rÊt khã x©y dùng mét lé tr×nh tù do ho¸ th-¬ng m¹i nh- víi
b¶o hé chØ b»ng thuÕ quan.
Thø hai lµ hµng rµo phi thuÕ quan g©y khã kh¨n vµ tèn kÐm trong qu¶n lý. V×
khã dù ®o¸n nªn khi sö dông c¸c hµng rµo phi thuÕ, nhµ n-íc th-êng tiªu tèn nh©n
lùc vµ ph¶i tr¶ mét kho¶n chi phÝ kh¸ cao ®Ó duy tr× hÖ thèng ®iÒu hµnh, kiÓm so¸t.
Kh«ng chØ cã vËy, mét sè NTBs l¹i thuéc thÈm quyÒn vµ ph¹m vi qu¶n lý cña nhiÒu
c¬ quan víi nh÷ng môc tiªu kh¸c nhau, ®«i khi cßn m©u thuÉn nhau, nªn cã thÓ g©y
ra khã kh¨n cho c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch. Mét khã kh¨n kh¸c trong viÖc qu¶n
lý c¸c NTB ®ã lµ sù xuÊt hiÖn cña nh÷ng NTB bÞ ®éng. Nh÷ng NTB bÞ ®éng ®ã chÝnh
lµ sù quan liªu trong bé m¸y qu¶n lý th-¬ng m¹i, n¨ng lùc thÊp cña c¸c nh©n viªn
h¶i quan, c¸c v¨n b¶n ph¸p lý kh«ng ®-îc c«ng bè c«ng khai,v.v… VÉn biÕt r»ng
nh÷ng NTB nµy lµ do sù chñ quan cña con ng-êi nh-ng ®ã l¹i ®ang lµ mét thùc tÕ
mµ c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch ph¶i ®èi mÆt vµ t×m c¸ch kh¾c phôc. Tuy nhiªn,
®Ó kh¾c phôc ®-îc t×nh tr¹ng nµy ®ßi hái ph¶i cã sù phèi hîp thùc hiÖn ®ång bé cña
c¸c cÊp, bé ngµnh cã liªn quan.
Thø ba, viÖc sö dông hµng rµo phi thuÕ quan nh»m h¹n chÕ nhËp khÈu, b¶o hé
s¶n xuÊt trong n-íc kh«ng ®em l¹i nguån thu tµi chÝnh trùc tiÕp nµo cho nhµ n-íc
mµ th-êng chØ lµm lîi cho mét sè doanh nghiÖp hoÆc mét sè ngµnh nhÊt ®Þnh ®-îc
b¶o hé hoÆc ®-îc h-ëng -u ®·i, ®Æc quyÒn nh- ®-îc ph©n bæ h¹n ng¹ch, ®-îc chØ
®Þnh lµm ®Çu mèi nhËp khÈu. ChÝnh ®iÒu nµy ®· dÉn ®Õn sù mÊt b×nh ®¼ng gi÷a c¸c
doanh nghiÖp trong néi bé nÒn kinh tÕ cña mçi quèc gia.
18
Kho¸ luËn tèt nghiÖp – Ph¹m Tó Anh - K47 Quèc tÕ häc
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Ch-¬ng 1. Kh¸i qu¸t vÒ hµng rµo phi thuÕ quan trong th-¬ng m¹i quèc tÕ
1.2. Quy ®Þnh cña WTO vÒ hµng rµo phi thuÕ quan
1.2.1. WTO vµ tÇm quan träng cña WTO víi tù do hãa th-¬ng m¹i thÕ giíi
WTO (The World Trade Organization - Tæ chøc Th-¬ng m¹i thÕ giíi) lµ mét
thÓ chÕ ph¸p lý cña hÖ thèng th-¬ng m¹i ®a ph-¬ng, nã ®-a ra nh÷ng nghÜa vô cã
tÝnh nguyªn t¾c ®Ó chÝnh phñ c¸c n-íc thiÕt lËp khu«n khæ c¸c luËt lÖ vµ quy ®Þnh
th-¬ng m¹i trong n-íc phï hîp víi th-¬ng m¹i thÕ giíi. WTO cã thÓ nãi lµ tæ chøc
kinh tÕ quèc tÕ lín nhÊt mµ tÇm ¶nh h-ëng cña nã bao trïm vµ réng kh¾p. HiÖn nay,
WTO cã 147 thµnh viªn, c¸c quy t¾c cña nã ®iÒu chØnh phÇn lín khèi l-îng hµng
ho¸ giao dÞch trªn thÞ tr-êng thÕ giíi. ¶nh h-ëng cña WTO tíi th-¬ng m¹i thÕ giíi lµ
tÝch cùc, t¹o ra mét quy t¾c chung vÒ c¬ b¶n lµ th«ng tho¸ng ®Ó c¸c n-íc cã thÓ ®iÒu
chØnh quan hÖ th-¬ng m¹i víi nhau.
Khi ®· tham gia vµo WTO, c¸c quèc gia ph¶i dµnh cho nhau quy chÕ ®·i ngé
tèi huÖ quèc MFN, tøc lµ ®èi xö nh- nhau theo mét quy ®Þnh thèng nhÊt. Víi c¸c
n-íc ch-a ph¶i lµ thµnh viªn cña WTO th× ph¶i ®µm ph¸n song ph-¬ng ®Ó ®-îc
h-ëng MFN víi tõng quèc gia vµ cã thÓ ph¶i chÞu c¸c quy ®Þnh, trõng ph¹t th-¬ng
m¹i v« lý, ®¬n ph-¬ng tõ c¸c quèc gia kh¸c ¸p ®Æt (quy chÕ cÊm vËn cña Hoa Kú víi
Cuba, Iraq...). Thùc tÕ cho thÊy, khi ch-a ph¶i lµ thµnh viªn cña WTO, ViÖt Nam
còng gÆp ph¶i rÊt nhiÒu khã kh¨n trong bu«n b¸n, lµm ¨n víi c¸c n-íc vµ ch-a cã
chç dùa ®Ó viÖn dÉn vµ b¶o vÖ quyÒn lîi. VÝ dô, n¨m 2000, ViÖt Nam bÞ Trung Quèc
¸p dông h¹n ng¹ch ®¬n ph-¬ng vÒ nhËp khÈu hoa qu¶ t-¬i g©y thiÖt h¹i kh«ng nhá.
Gia nhËp vµo WTO, c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn vµ cã vÞ thÕ cßn thÊp trªn
tr-êng quèc tÕ nh- ViÖt Nam míi cã thÓ yªn t©m vÒ vÞ trÝ cña m×nh trong th-¬ng m¹i
quèc tÕ vµ míi cã ®iÒu kiÖn ®Ó æn ®Þnh x©y dùng s¶n xuÊt trong n-íc h-íng theo m«
h×nh toµn cÇu hãa, chuyªn m«n hãa. Gia nhËp vµo WTO tøc lµ kh¼ng ®Þnh tinh thÇn
hîp t¸c, cëi më, mong muèn tham gia vµo xu thÕ héi nhËp chung. Ngoµi ra, chóng ta
cßn cã c¨n cø ®Ó b¶o vÖ lîi Ých vµ quyÒn lîi cña m×nh, tr¸nh ®-îc sù o Ðp cña c¸c
quèc gia m¹nh h¬n. Bëi vËy, môc tiªu gia nhËp vµo WTO lµ mét chñ tr-¬ng ®óng
®¾n cña §¶ng vµ Nhµ n-íc nh»m ®-a kinh tÕ ®Êt n-íc tiÕn lªn.
Tuy nhiªn, c¸c quy t¾c cña WTO t-¬ng ®èi kh¾t khe vµ kh«ng ph¶i quèc gia
nµo còng ¸p dông dÔ dµng, nhÊt lµ víi nh÷ng nÒn kinh tÕ mµ n¨ng lùc c¹nh tranh cßn
thÊp nh- ViÖt Nam. §Ó ®¹t môc tiªu gia nhËp tæ chøc nµy, chóng ta kh«ng cßn c¸ch
nµo kh¸c lµ ph¶i x©y dùng ngay hÖ thèng ph¸p lý ®iÒu chØnh c¸c hµnh vi th-¬ng m¹i
19
Kho¸ luËn tèt nghiÖp – Ph¹m Tó Anh - K47 Quèc tÕ häc
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Ch-¬ng 1. Kh¸i qu¸t vÒ hµng rµo phi thuÕ quan trong th-¬ng m¹i quèc tÕ
quèc tÕ phï hîp víi c¸c quy ®Þnh cña WTO. C¸c biÖn ph¸p b¶o hé s¶n xuÊt tr-íc kia
kh«ng cßn phï hîp ph¶i lo¹i bá vµ thay vµo ®ã lµ sö dông c¸c biÖn ph¸p kh¸c phï
hîp víi c¸c quy ®Þnh vµ chuÈn mùc cña WTO.
VÊn ®Ò nµy ®ßi hái sù nghiªn cøu kü vÒ nh÷ng bÊt cËp trong mèi quan hÖ gi÷a
b¶o hé vµ héi nhËp; kinh nghiÖm xö lý cña c¸c quèc gia; còng nh- hÖ thèng ph¸p lý
®iÒu chØnh c¸c néi dung nµy cña WTO.
1.2.2. Quy ®Þnh vÒ sö dông H¹n ng¹ch
H¹n ng¹ch nhËp khÈu lµ quy ®Þnh cña Nhµ n-íc vÒ sè l-îng hoÆc gi¸ trÞ cña
mét mÆt hµng nµo ®ã ®-îc nhËp khÈu tõ mét thÞ tr-êng nµo ®ã trong mét thêi gian
nhÊt ®Þnh (th-êng lµ 1 n¨m). H¹n ng¹ch nhËp khÈu lµ mét lo¹i rµo c¶n th-¬ng m¹i ë
møc ®é thÊp. T¸c ®éng cña nã kh«ng ®-îc minh b¹ch, thu nhËp hay lîi t« sÏ r¬i vµo
tay nh÷ng ng-êi n¾m gi÷ h¹n ng¹ch -u ®·i, møc ®é b¶o hé kh«ng râ rµng vµ sù c¸ch
ly khái thÞ tr-êng cã thÓ ë møc tuyÖt ®èi. Tuy nhiªn, víi ®Æc ®iÓm riªng cña m×nh,
h¹n ng¹ch nhËp khÈu khi ®-îc ¸p dông sÏ cã vai trß nhÊt ®Þnh trong chÝnh s¸ch b¶o
hé th«ng qua qu¶n lý nhËp khÈu cña mét quèc gia.
H¹n ng¹ch nhËp khÈu lµm cho sè l-îng nhËp khÈu cña hµng ho¸ chÞu sù qu¶n
lý nhá h¬n l-îng nhËp khÈu trong ®iÒu kiÖn tù do th-¬ng m¹i, nªn gi¸ cña hµng ho¸
nµy trªn thÞ tr-êng néi ®Þa sÏ cao h¬n møc gi¸ thÕ giíi. Nhê t¸c ®éng nµy, h¹n ng¹ch
nhËp khÈu cã thÓ ®-îc sö dông nh- mét biÖn ph¸p cña chÝnh s¸ch qu¶n lý xuÊt nhËp
khÈu phôc vô môc tiªu b¶o hé s¶n xuÊt trong n-íc. Bªn c¹nh ®ã, khi sö dông h¹n
ng¹ch nhËp khÈu, ChÝnh phñ sÏ x¸c ®Þnh tr-íc ®-îc khèi l-îng nhËp khÈu vµ cã thÓ
t¸c ®éng ®Õn ho¹t ®éng xuÊt khÈu cña mét hay mét sè quèc gia kh¸c. V× nh÷ng ®Æc
®iÓm nµy, h¹n ng¹ch cßn cã thÓ ®-îc dïng nh- lµ biÖn ph¸p gióp sö dông cã hiÖu
qu¶ nguån ngo¹i tÖ, thùc hiÖn c¸c cam kÕt cña ChÝnh phñ víi n-íc ngoµi vµ lµ c«ng
cô ®Ó ®iÒu tiÕt ho¹t ®éng nhËp khÈu.
WTO kh«ng cho phÐp c¸c thµnh viªn cña m×nh ¸p dông biÖn ph¸p h¹n ng¹ch.
Tuy nhiªn, trong mét sè tr-êng hîp ®Æc biÖt, biÖn ph¸p h¹n ng¹ch cã thÓ ®-îc sö
dông trªn c¬ së kh«ng ph©n biÖt ®èi xö. §ã lµ nh÷ng tr-êng hîp sau:
¸p dông biÖn ph¸p h¹n ng¹ch ®Ó cÊm hoÆc h¹n chÕ xuÊt khÈu t¹m thêi nh»m
ng¨n ngõa hay kh¾c phôc sù khan hiÕm trÇm träng vÒ l-¬ng thùc, thùc phÈm hay c¸c
s¶n phÈm thiÕt yÕu kh¸c.
20
Kho¸ luËn tèt nghiÖp – Ph¹m Tó Anh - K47 Quèc tÕ häc
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Ch-¬ng 1. Kh¸i qu¸t vÒ hµng rµo phi thuÕ quan trong th-¬ng m¹i quèc tÕ
¸p dông biÖn ph¸p h¹n ng¹ch (cÊm hoÆc h¹n chÕ xuÊt nhËp khÈu) ®Ó thùc thi
c¸c tiªu chuÈn hay quy chÕ vÒ ph©n lo¹i (classification), ph©n cÊp (grading) hay tiÕp
thÞ c¸c s¶n phÈm trong th-¬ng m¹i quèc tÕ.
¸p dông h¹n ng¹ch ®Ó h¹n chÕ nhËp khÈu ®èi víi mäi s¶n phÈm n«ng, ngnghiÖp. Trong tr-êng hîp nµy, n-íc thµnh viªn ph¶i c«ng bè tæng khèi l-îng hay
tæng trÞ gi¸ cña s¶n phÈm ®-îc phÐp nhËp khÈu trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh trong
t-¬ng lai vµ mäi thay ®æi vÒ sè l-îng hay trÞ gi¸ nãi trªn.
C¸c n-íc thµnh viªn WTO cã thÓ ¸p dông biÖn ph¸p h¹n ng¹ch ®Ó h¹n chÕ
sè l-îng hay trÞ gi¸ hµng ho¸ nhËp khÈu nh»m môc ®Ých b¶o vÖ t×nh h×nh tµi chÝnh
®èi ngo¹i vµ c¸n c©n thanh to¸n cña n-íc m×nh. C¸c h¹n chÕ nhËp khÈu ®-îc ®Þnh ra,
duy tr× hay më réng vÒ môc ®Ých nµy kh«ng ®-îc v-ît qu¸ møc cÇn thiÕt lµ “ ®Ó ng¨n
ngõa sù ®e do¹ s¾p x¶y ra hay ®Ó chÆn l¹i sù thiÕu hôt nghiªm träng dù tr÷ tiÒn tÖ,
hoÆc trong tr-êng hîp mét n-íc thµnh viªn cã dù tr÷ tiÒn tÖ rÊt thÊp, ®Ó n©ng dù tr÷
tiÒn tÖ lªn mét møc hîp lý” .[10, tr 97]
§iÒu ®ã cã nghÜa lµ, c¸c n-íc thµnh viªn cã thÓ h¹n chÕ sè l-îng hoÆc gi¸ trÞ
hµng ho¸ nhËp khÈu, nh-ng møc ®é h¹n chÕ kh«ng ®-îc v-ît qu¸ møc cÇn thiÕt ®Ó
®Ò phßng hoÆc ng¨n chÆn nguy c¬ dù tr÷ tiÒn tÖ gi¶m m¹nh. §èi víi nh÷ng n-íc cã
dù tr÷ tiÒn qu¸ máng th× møc ®é h¹n chÕ kh«ng ®-îc v-ît qu¸ møc cÇn thiÕt ®Ó t¨ng
dù tr÷ mét c¸ch hîp lý. §ång thêi, WTO còng yªu cÇu c¸c quèc gia thµnh viªn khi
thi hµnh chÝnh s¸ch trong n-íc ph¶i cã nghÜa vô c©n ®èi thu chi quèc tÕ l©u dµi, tr¸nh
sö dông tµi nguyªn mét c¸ch phi kinh tÕ, ph¶i tËn dông mäi kh¶ n¨ng ®Ó më réng
th-¬ng m¹i quèc tÕ.
C¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn cã thÓ ¸p dông c¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ sè l-îng trong
ch-¬ng tr×nh trî gióp cña ChÝnh phñ ®Ó thóc ®Èy kinh tÕ ph¸t triÓn, h¹n chÕ ®Ó b¶o vÖ
thÞ tr-êng vµ mét sè ngµnh c«ng nghiÖp cô thÓ. Sù hç trî cña chÝnh phñ, ®Æc biÖt lµ chÝnh
phñ c¸c n-íc cã møc sèng thÊp, møc t¨ng tr-ëng thÊp, sÏ gióp Ých cho viÖc thùc hiÖn c¸c t«n
chØ cña WTO. V× vËy, WTO cho phÐp c¸c n-íc nµy ®-îc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ sè
l-îng hoÆc gi¸ trÞ hµng nhËp khÈu ®Ó kiÓm so¸t møc nhËp khÈu, nh»m thùc hiÖn kÕ ho¹ch
ph¸t triÓn kinh tÕ cña n-íc m×nh.
Ngoµi ra, WTO cßn quy ®Þnh c¸c ngo¹i lÖ chung ®-îc ¸p dông cho viÖc h¹n
chÕ sè l-îng hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu, khi chÝnh phñ thÊy cÇn thiÕt ®Ó b¶o vÖ: ®¹o
®øc x· héi, con ng-êi vµ ®éng thùc vËt; tµi s¶n quèc gia vÒ nghÖ thuËt, lÞch sö hay
21
Kho¸ luËn tèt nghiÖp – Ph¹m Tó Anh - K47 Quèc tÕ häc
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Ch-¬ng 1. Kh¸i qu¸t vÒ hµng rµo phi thuÕ quan trong th-¬ng m¹i quèc tÕ
kh¶o cæ; tµi nguyªn thiªn nhiªn khan hiÕm vµ liªn quan ®Õn xuÊt nhËp khÈu vµng vµ
b¹c, víi ®iÒu kiÖn lµ c¸c biÖn ph¸p nµy ph¶i thùc hiÖn kÌm theo viÖc h¹n chÕ s¶n
xuÊt hay tiªu dïng néi ®Þa liªn quan ®Õn chóng.
Tuy nhiªn, WTO còng yªu cÇu c¸c quèc gia thµnh viªn khi ¸p dông biÖn ph¸p
h¹n ng¹ch ®Ó h¹n chÕ nhËp khÈu ph¶i cam kÕt tr¸nh g©y ra tæn thÊt kh«ng cÇn thiÕt
cho quyÒn lîi kinh tÕ vµ th-¬ng m¹i cña c¸c n-íc thµnh viªn kh¸c. Khi t×nh h×nh
kinh tÕ trong n-íc ®· ®-îc c¶i thiÖn, WTO yªu cÇu c¸c quèc gia thµnh viªn ph¶i dÇn
dÇn níi láng c¸c h¹n chÕ, chØ duy tr× c¸c h¹n chÕ ®ã ë møc ®é cÇn thiÕt, cßn khi t×nh
h×nh kinh tÕ trong n-íc thay ®æi theo chiÒu h-íng tèt kh«ng cÇn thiÕt ph¶i duy tr×
nh÷ng h¹n chÕ ®ã n÷a th× ph¶i lo¹i bá c¸c h¹n chÕ ®ã ngay lËp tøc.
Bªn c¹nh ®ã, WTO còng quy ®Þnh vÒ viÖc cÊm ph©n biÖt ®èi xö khi ¸p dông
h¹n ng¹ch. ViÖc cÊm ®o¸n hay h¹n chÕ ®-îc thùc hiÖn ®èi víi viÖc nhËp khÈu nh÷ng
s¶n phÈm cïng lo¹i cña tÊt c¶ c¸c n-íc hoÆc ®èi víi viÖc xuÊt khÈu nh÷ng s¶n phÈm
cïng lo¹i sang bÊt kú n-íc nµo.
Khi h¹n chÕ viÖc nhËp khÈu cña s¶n phÈm nµo ®ã, c¸c n-íc thµnh viªn ph¶i tËn
dông mäi kh¶ n¨ng ®Ó viÖc ph©n phèi nh÷ng s¶n phÈm Êy ph¶i s¸t víi møc mµ c¸c
n-íc thµnh viªn kh¸c dù tÝnh cã thÓ xuÊt khÈu ®-îc khi kh«ng cã c¸c biÖn ph¸p h¹n
chÕ sè l-îng.
Cô thÓ WTO yªu cÇu c¸c quèc gia nh- sau:
Khi cã thÓ tiÕn hµnh ®-îc, ph¶i x¸c ®Þnh h¹n ng¹ch nhËp khÈu vµ c«ng bè
h¹n ng¹ch nµy trong tõng thêi gian cô thÓ vµ nh÷ng thay ®æi nÕu cã.
NÕu kh«ng thÓ x¸c ®Þnh h¹n ng¹ch ®-îc th× cã thÓ dïng giÊy phÐp nhËp
khÈu kh«ng cã h¹n ng¹ch hoÆc giÊy chøng nhËn nhËp khÈu ®Ó h¹n chÕ.
NÕu ¸p dông h¹n ng¹ch cho tõng n-íc th× ph¶i ®¹t ®-îc tho¶ thuËn vÒ ph©n
phèi h¹n ng¹ch víi c¸c n-íc thµnh viªn cã quan hÖ lîi Ých lín víi n-íc m×nh.
Ngoµi c¸c quy ®Þnh chung vÒ h¹n ng¹ch nh- trªn, ®èi víi c¸c s¶n phÈm n«ng
nghiÖp (quy ®Þnh t¹i §iÒu IV HiÖp ®Þnh N«ng nghiÖp cña WTO) cã thÓ ¸p dông mét
h×nh thøc h¹n ng¹ch ®Æc biÖt gäi lµ H¹n ng¹ch thuÕ quan (Tariff Rate Quota - TRQ).
1.2.3. Quy ®Þnh vÒ sö dông giÊy phÐp nhËp khÈu
a. Nh÷ng quy ®Þnh chung cña WTO vÒ viÖc cÊp giÊy phÐp nhËp khÈu
22
Kho¸ luËn tèt nghiÖp – Ph¹m Tó Anh - K47 Quèc tÕ häc
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Ch-¬ng 1. Kh¸i qu¸t vÒ hµng rµo phi thuÕ quan trong th-¬ng m¹i quèc tÕ
GiÊy phÐp nhËp khÈu lµ v¨n b¶n ph¸p lý do c¬ quan cã thÈm quyÒn vÒ qu¶n lý
xuÊt nhËp khÈu cÊp cho nhµ nhËp khÈu ®Ó hä cã quyÒn nhËp khÈu hµng ho¸.
WTO quy ®Þnh viÖc cÊp phÐp nhËp khÈu ph¶i ®¬n gi¶n, râ rµng vµ dÔ dù ®o¸n.
C¸c chÝnh phñ ph¶i c«ng bè th«ng tin ®Çy ®ñ cho c¸c nhµ kinh doanh biÕt giÊy phÐp
®-îc cÊp nh- thÕ nµo vµ c¨n cø ®Ó cÊp. Khi ®Æt ra c¸c thñ tôc cÊp phÐp nhËp khÈu
míi hay thay ®æi c¸c thñ tôc hiÖn t¹i, c¸c thµnh viªn ph¶i th«ng b¸o theo nh÷ng quy
®Þnh cô thÓ cho WTO. ViÖc xÐt ®¬n nhËp khÈu còng ph¶i tu©n thñ c¸c quy ®Þnh chÆt
chÏ. §iÒu 1, HiÖp ®Þnh vÒ thñ tôc cÊp phÐp nhËp khÈu quy ®Þnh chi tiÕt nh- sau:
“ CÊp phÐp nhËp khÈu ®-îc hiÓu lµ c¸c thñ tôc hµnh chÝnh ®-îc sö dông ®Ó thùc
hiÖn chÕ ®é cÊp phÐp nhËp khÈu, yªu cÇu ph¶i nép ®¬n xin nhËp khÈu hoÆc c¸c lo¹i
giÊy tê kh¸c (kh«ng liªn quan ®Õn môc ®Ých H¶i quan) cho c¸c c¬ quan hµnh chÝnh
thÝch hîp nh- lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt ®Ó ®-îc phÐp nhËp khÈu” . [10, tr 106]
C¸c thµnh viªn cña WTO ph¶i ®¶m b¶o r»ng nh÷ng thñ tôc hµnh chÝnh ®Ó thùc
hiÖn chÕ ®é cÊp phÐp nhËn khÈu kh«ng ®-îc bãp mÐo th-¬ng m¹i do viÖc sö dông
kh«ng thÝch hîp c¸c thñ tôc ®ã. C¸c quy ®Þnh ®èi víi thñ tôc cÊp phÐp nhËp khÈu ph¶i
®-îc ¸p dông trung lËp vµ ®-îc qu¶n lý theo mét c¸ch thøc c«ng b»ng vµ hîp lý. WTO
còng quy ®Þnh r»ng mäi th«ng tin vµ quy ®Þnh liªn quan ®Õn thñ tôc nép ®¬n xin giÊy phÐp
nhËp khÈu nh- tiªu chuÈn cña nhµ nhËp khÈu, c¬ quan tiÕp nhËn, danh môc hµng hãa ph¶i
®-îc c«ng bè sao cho ChÝnh phñ c¸c n-íc vµ c¸c nhµ kinh doanh cã thÓ n¾m b¾t ®-îc. NÕu
®iÒu kiÖn cho phÐp, c¸c thµnh viªn ph¶i th«ng b¸o c«ng khai c¸c th«ng tin trªn trong thêi
h¹n 21 ngµy tr-íc khi c¸c quy ®Þnh vµ yªu cÇu cã hiÖu lùc, tuy nhiªn trong mäi tr-êng hîp
kh«ng ®-îc muén h¬n ngµy cã hiÖu lùc. TÊt c¶ c¸c tr-êng hîp ngo¹i lÖ hoÆc thay ®æi quy
®Þnh liªn quan ®Õn thñ tôc cÊp phÐp nhËp khÈu hay danh môc c¸c mÆt hµng ph¶i ®-îc c«ng
bè theo c¸ch thøc vµ trong cïng thêi h¹n nãi trªn.
Ngoµi ra, WTO còng quy ®Þnh r»ng ng-êi cã giÊy phÐp cã quyÒn tiÕp cËn
nguån ngo¹i hèi cÇn thiÕt ®Ó thanh to¸n hµng nhËp khÈu cÇn giÊy phÐp theo cïng
®iÒu kiÖn ®èi víi c¸c nhµ nhËp khÈu hµng kh«ng cÇn giÊy phÐp.
b. C¸c tr-êng hîp cÊp phÐp nhËp khÈu trong WTO
Theo WTO, thñ tôc cÊp phÐp nhËp khÈu ®-îc chia thµnh 2 tr-êng hîp:
- Thñ tôc cÊp phÐp nhËp khÈu tù ®éng: WTO quy ®Þnh tÊt c¶ nh÷ng ng-êi, c¬
quan hoÆc tæ chøc ®¸p øng ®Çy ®ñ yªu cÇu ph¸p lý cña thµnh viªn nhËp khÈu vÒ viÖc
tham gia ho¹t ®éng nhËp khÈu mÆt hµng thuéc diÖn cÊp phÐp tù ®éng ®Òu cã quyÒn
23
Kho¸ luËn tèt nghiÖp – Ph¹m Tó Anh - K47 Quèc tÕ häc
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Ch-¬ng 1. Kh¸i qu¸t vÒ hµng rµo phi thuÕ quan trong th-¬ng m¹i quèc tÕ
nép ®¬n xin cÊp phÐp vµ ®-îc phª chuÈn ngay lËp tøc mµ kh«ng bÞ g©y khã kh¨n trë
ng¹i g×.
- Thñ tôc cÊp phÐp nhËp khÈu kh«ng tù ®éng: GiÊy phÐp nhËp khÈu kh«ng tù
®éng ®-îc c¸c chÝnh phñ sö dông nh»m môc ®Ých h¹n chÕ hµng nhËp khÈu. Theo quy
®Þnh cña WTO, cÊp phÐp kh«ng tù ®éng kh«ng ®-îc t¹o thªm nh÷ng t¸c ®éng h¹n
chÕ hoÆc c¶n trë th-¬ng m¹i. §èi víi lo¹i giÊy phÐp nµy, WTO quy ®Þnh ph¶i gi¶m
tèi ®a c¸c trë ng¹i cho ng-êi xin giÊy phÐp, chØ giíi h¹n ë nh÷ng g× hÕt søc cÇn thiÕt
cho c«ng t¸c qu¶n lý nhËp khÈu. Thêi gian xÐt duyÖt theo yªu cÇu cña WTO kh«ng
v-ît qu¸ 60 ngµy vµ thêi h¹n cã hiÖu lùc cña giÊy phÐp ph¶i hîp lý, kh«ng nªn qu¸
ng¾n ®Ó ¶nh h-ëng tíi viÖc nhËp khÈu còng nh- kh«ng g©y trë ng¹i cho hµng ho¸
nhËp khÈu tõ xa.
TÊt c¶ nh÷ng ng-êi, c«ng ty hoÆc tæ chøc ®¸p øng ®Çy ®ñ yªu cÇu ph¸p lý vµ
hµnh chÝnh cña thµnh viªn nhËp khÈu ®Òu cã quyÒn ngang nhau trong viÖc nép ®¬n
xin cÊp vµ ®-îc xem xÐt ®Ó cÊp phÐp. NÕu ®¬n xin cÊp phÐp kh«ng ®-îc chÊp nhËn
th× theo yªu cÇu cña ng-êi nép ®¬n, c¬ quan chøc n¨ng ph¶i th«ng b¸o lý do kh«ng
chÊp nhËn vµ ng-êi nép ®¬n ®-îc quyÒn khiÕu kiÖn vµ yªu cÇu xem xÐt l¹i theo ph¸p
luËt vµ thñ tôc trong n-íc cña thµnh viªn nhËp khÈu. Khi ph©n bæ giÊy phÐp, c¸c
n-íc thµnh viªn cÇn xem xÐt t×nh h×nh nhËp khÈu cña ng-êi nép ®¬n. Cô thÓ lµ, cÇn
ph¶i xÐt xem liÖu giÊy phÐp cÊp cho ng-êi nép ®¬n trong qu¸ khø cã ®-îc sö dông
hÕt kh«ng? Trong tr-êng hîp ng-êi nép ®¬n kh«ng sö dông hÕt giÊy phÐp ®· ®-îc
cÊp, c¬ quan chøc n¨ng ph¶i t×m hiÓu lý do t¹i sao vµ c©n nh¾c nh÷ng lý do nµy khi
ph©n bæ giÊy phÐp míi. NÕu l-îng hµng ho¸ nhËp khÈu qu¸ møc ®-îc cÊp phÐp
nh-ng vÉn cã thÓ chÊp nhËn ®-îc th× cã thÓ sÏ ®iÒu chØnh møc ph©n bæ giÊy phÐp
trong t-¬ng lai ®Ó bï l¹i l-îng nhËp qu¸ phÐp.
Nh»m thùc hiÖn tèt c¸c quy ®Þnh trªn vÒ thñ tôc cÊp phÐp nhËp khÈu, WTO ®·
thµnh lËp Uû ban vÒ cÊp phÐp nhËp khÈu. Uû ban nµy t¹o c¸c c¬ héi th-¬ng l-îng ®Ó
thóc ®Èy viÖc thùc hiÖn c¸c quy ®Þnh nµy cña c¸c n-íc thµnh viªn. Khi ban hµnh
hoÆc thay ®æi thñ tôc cÊp phÐp nhËp khÈu, c¸c thµnh viªn ph¶i th«ng b¸o cho Uû ban
trong vßng 60 ngµy kÓ tõ ngµy c«ng bè viÖc ban hµnh hay thay ®æi ®ã.
24
Kho¸ luËn tèt nghiÖp – Ph¹m Tó Anh - K47 Quèc tÕ häc
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Ch-¬ng 1. Kh¸i qu¸t vÒ hµng rµo phi thuÕ quan trong th-¬ng m¹i quèc tÕ
1.2.4. Quy ®Þnh vÒ trî cÊp vµ c¸c biÖn ph¸p ®èi kh¸ng
a. Nh÷ng quy ®Þnh chung
Trong th-¬ng m¹i thÕ giíi, bu«n b¸n c«ng b»ng vµ ngay th¼ng lµ ®iÒu kiÖn
quan träng ®Ó thóc ®Èy tù do ho¸ th-¬ng m¹i, gãp phÇn b¶o ®¶m sù æn ®Þnh vµ minh
b¹ch trong th-¬ng m¹i. Tho¶ thuËn vÒ trî cÊp vµ chèng trî cÊp ®· ®¹t ®-îc trong thêi
kú GATT, sau ®ã HiÖp ®Þnh nµy ®· tiÕp tôc ®-îc söa ®æi, hoµn thiÖn vµ cÊu thµnh
nªn hÖ thèng ph¸p lý cña WTO ngµy nay. Kh«ng gièng nh- HiÖp ®Þnh tiÒn nhiÖm,
HiÖp ®Þnh míi vÒ trî cÊp cña WTO chøa ®ùng ®Þnh nghÜa vÒ trî cÊp vµ ®-a ra kh¸i
niÖm vÒ “ trî cÊp ®Æc thï” hay cßn gäi lµ “ trî cÊp riªng” . ChØ c¸c trî cÊp ®Æc thï hay
trî cÊp riªng míi chÞu sù ®iÒu chØnh bëi c¸c nguyªn t¾c ®-îc quy ®Þnh trong hiÖp
®Þnh nµy.
Trî cÊp x¶y ra khi mét sè lîi Ých ®-îc chuyÓn giao nhê cã sù hç trî cña chÝnh
phñ vÒ gi¸ hay thu nhËp, hay cã sù ®ãng gãp tµi chÝnh cña chÝnh phñ còng nh- c¸c tæ
chøc c«ng céng, ch¼ng h¹n nh- chuyÓn giao trùc tiÕp c¸c kho¶n tiÒn hay b¶o l·nh tÝn
dông; hoÆc bá qua c¸c kho¶n tiÒn lÏ ra ph¶i thu cho ng©n s¸ch nhµ n-íc, ch¼ng h¹n
nh- c¸c -u ®·i vÒ thuÕ (trõ thuÕ gi¸n thu); hoÆc chÝnh phñ cung cÊp hµng ho¸ vµ dÞch
vô kh«ng thuéc nhãm c¬ së h¹ tÇng, hay th«ng qua viÖc mua hµng ho¸.
HiÖp ®Þnh còng quy ®Þnh trî cÊp riªng lµ lo¹i trî cÊp chØ dµnh cho mét ngµnh
hoÆc mét sè ngµnh, mét doanh nghiÖp hay mét nhãm doanh nghiÖp nhÊt ®Þnh, vµ c¸c
c¬ quan cã thÈm quyÒn hay c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt kh«ng chØ ra mét c¸ch râ rµng,
c«ng khai c¸c tiªu chuÈn kh¸ch quan ®Ó ®¹t ®-îc trî cÊp.
Trî cÊp ¸p dông giíi h¹n cho c¸c doanh nghiÖp nhÊt ®Þnh n»m trong mét vïng
®Þa lý x¸c ®Þnh thuéc ph¹m vi thÈm quyÒn cña nhµ chøc tr¸ch cÊp trî cÊp th× còng
®-îc coi lµ trî cÊp riªng. ViÖc x¸c ®Þnh trî cÊp riªng ph¶i ®-îc chøng minh râ rµng trªn c¬ së
chøng cø thùc tÕ.
b. Nh÷ng quy ®Þnh cô thÓ cña WTO vÒ c¸c lo¹i trî cÊp vµ c¸c biÖn ph¸p ®èi
kh¸ng ¸p dông cho mçi lo¹i trî cÊp
C¸c quy ®Þnh vÒ trî cÊp cña WTO trong HiÖp ®Þnh nµy ¸p dông ®èi víi c¸c s¶n phÈm
phi n«ng nghiÖp, bao gåm 3 lo¹i trî cÊp: trî cÊp bÞ cÊm, trî cÊp cã thÓ ®èi kh¸ng, vµ trî cÊp
kh«ng thÓ ®èi kh¸ng (hay cßn gäi lµ trî cÊp cã thÓ chÊp nhËn ®-îc).
Trî cÊp bÞ cÊm: Trî cÊp nµy cã thÓ ®-îc sö dông ®Ó hç trî cho mét ngµnh s¶n
xuÊt non trÎ v-¬n lªn chiÕm lÜnh thÞ tr-êng hoÆc v× c¸c môc ®Ých kinh tÕ kh¸c. Tuy
25
Kho¸ luËn tèt nghiÖp – Ph¹m Tó Anh - K47 Quèc tÕ häc
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Ch-¬ng 1. Kh¸i qu¸t vÒ hµng rµo phi thuÕ quan trong th-¬ng m¹i quèc tÕ
nhiªn, cã mét sè h×nh thøc trî cÊp bÞ cÊm trong WTO. WTO ®Æc biÖt cÊm c¸c thµnh
viªn kh«ng ®-îc sö dông c¸c biÖn ph¸p trî cÊp g¾n víi thµnh tÝch xuÊt khÈu (trî cÊp
xuÊt khÈu) còng nh- c¸c trî cÊp g¾n víi viÖc -u tiªn sö dông hµng néi ®Þa h¬n hµng
nhËp khÈu (tøc lµ trî cÊp ®Ó s¶n xuÊt ra nh÷ng s¶n phÈm thay thÕ hµng nhËp khÈu)
Trî cÊp cã thÓ ®èi kh¸ng: §iÒu 5 - HiÖp ®Þnh vÒ trî cÊp vµ c¸c biÖn ph¸p ®èi
kh¸ng cña WTO quy ®Þnh nh÷ng tr-êng hîp sau ®©y sÏ ®-îc coi lµ trî cÊp cã thÓ ®èi
kh¸ng:
Tr-êng hîp trî cÊp ®-îc x¸c ®Þnh râ lµ ®· g©y ra ph-¬ng h¹i (tæn h¹i) cho
nÒn c«ng nghiÖp néi ®Þa cña mét n-íc hoÆc v« hiÖu ho¸ hoÆc t-íc ®i mÊt lîi Ých mµ
th«ng th-êng n-íc ®ã vÉn thu nhËn ®-îc, ®Æc biÖt lµ lîi Ých thu ®-îc do chÕ ®é nh©n
nh-îng lÉn nhau vÒ thuÕ quan.
Tr-êng hîp trî cÊp g©y ra ph-¬ng h¹i (tæn h¹i) nghiªm träng tíi lîi Ých cña
n-íc thø ba lµ thµnh viªn cña WTO. Quy ®Þnh cña WTO còng chØ ra râ r»ng, ph-¬ng
h¹i (tæn h¹i) nghiªm träng trong tr-êng hîp nµy cã nghÜa lµ:
- Tæng trî cÊp tÝnh theo gi¸ trÞ cña mét s¶n phÈm v-ît qu¸ 5% trÞ gi¸ cña nã.
- Trî cÊp ®Ó bï cho sù thua lç kÐo dµi trong ho¹t ®éng kinh doanh cña mét
ngµnh s¶n xuÊt.
- Trî cÊp ®Ó bï cho c¸c ho¹t ®éng kinh doanh thua lç cña mét doanh nghiÖp,
trõ khi ®ã lµ mét biÖn ph¸p nhÊt thêi mang tÝnh chÊt mét lÇn vµ kh«ng lÆp l¹i víi
doanh nghiÖp ®ã vµ ®-îc cÊp chØ thuÇn tuý ®Ó cho phÐp cã thêi gian t×m kiÕm mét
gi¶i ph¸p l©u dµi vµ tr¸nh ph¸t sinh mét vÊn ®Ò x· héi gay g¾t.
- Trùc tiÕp xo¸ nî cho doanh nghiÖp, vÝ dô nh- xo¸ mét kho¶n nî Nhµ n-íc
hay cÊp kinh phÝ ®Ó thanh to¸n nî.
C¸c n-íc thµnh viªn cña WTO sÏ kh«ng ®-îc ¸p dông mét trong c¸c lo¹i trî
cÊp ®· nªu ë trªn. NÕu mét thµnh viªn cña WTO chøng minh ®-îc r»ng mét n-íc
thµnh viªn kh¸c ®ang ¸p dông hay duy tr× mét kho¶n trî cÊp dÉn ®Õn thiÖt h¹i, lµm
v« hiÖu ho¸, suy gi¶m hay g©y ph-¬ng h¹i nghiªm träng mét ngµnh s¶n xuÊt cña
m×nh th× thµnh viªn nµy cã quyÒn khiÕu n¹i lªn c¬ quan gi¶i quyÕt tranh chÊp cña
WTO. NÕu c¬ quan nµy x¸c ®Þnh ®iÒu khiÕu n¹i trªn lµ ®óng th× thµnh viªn ®ang thùc
hµnh hay duy tr× trî cÊp ph¶i rót bá ngay trî cÊp ®ã hoÆc ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p
thÝch hîp ®Ó lo¹i bá t¸c ®éng cã h¹i tõ viÖc trî cÊp ®ã g©y ra cho c¸c thµnh viªn
26
Kho¸ luËn tèt nghiÖp – Ph¹m Tó Anh - K47 Quèc tÕ häc