Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Hoàn thiện hệ thống biện pháp bảo hộ phi thuế của việt nam trong tiến trình gia...

Tài liệu Hoàn thiện hệ thống biện pháp bảo hộ phi thuế của việt nam trong tiến trình gia nhập wto

.PDF
95
63
148

Mô tả:

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Ch-¬ng 1. Kh¸i qu¸t vÒ hµng rµo phi thuÕ quan trong th-¬ng m¹i quèc tÕ PhÇn Më ®Çu 1. Lý do chän ®Ò tµi Nhu cÇu b¶o hé tõ x-a tíi nay lu«n tån t¹i trong mçi quèc gia. Cã thÓ nãi nhu cÇu nµy lµ thiÕt yÕu, bëi v× mçi quèc gia dï m¹nh hay yÕu ®Òu muèn x©y dùng c¸c ngµnh s¶n xuÊt trong n-íc v÷ng m¹nh vµ ph¸t triÓn ®ång ®Òu. B-íc sang thÕ kû 21, khi mµ tiÕn tr×nh toµn cÇu hãa vµ khu vùc hãa còng ®· ®i ®-îc mét chÆng ®-êng kh¸ dµi víi sù ra ®êi cña c¸c tæ chøc kinh tÕ nh- WTO, EU, NAFTA, AFTA... víi nh÷ng quy t¾c thèng nhÊt nh»m ph¸t triÓn th-¬ng m¹i quèc tÕ, vÊn ®Ò b¶o hé l¹i mang nhiÒu mµu s¾c cña thêi kú míi. Trong xu thÕ ®ã, ViÖt Nam ®· nç lùc hÕt m×nh ®Ó trë thµnh thµnh viªn cña ASEAN (1995), ASEM (1996), APEC (1998) vµ hiÖn nay, chóng ta l¹i ®ang cè g¾ng ®øng vµo hµng ngò 147 n-íc thµnh viªn WTO ®Ó cã thÓ héi nhËp kinh tÕ mét c¸ch toµn diÖn. Tuy nhiªn, víi mét nÒn kinh tÕ mµ søc c¹nh tranh cßn kÐm, nÕu héi nhËp, ViÖt Nam hÇu nh- kh«ng thÓ b¶o hé ®-îc nhiÒu ngµnh s¶n xuÊt trong n-íc, do ph¶i ¸p dông mét biÓu thuÕ quan thèng nhÊt vµ c¸c quy t¾c chung. TÊt c¶ c¸c biÖn ph¸p b¶o hé phi thuÕ mµ ViÖt Nam ®ang ¸p dông chñ yÕu thiªn vÒ biÖn ph¸p h¹n chÕ sè l-îng mµ hÇu nh- sÏ ph¶i xãa bá theo yªu cÇu cña WTO. Trong khi ®ã, nh÷ng mÆt hµng mµ chóng ta cã lîi thÕ c¹nh tranh nh- hµng n«ng, thñy h¶i s¶n khi xuÊt khÈu ra n-íc ngoµi vÉn ph¶i chÞu sù o Ðp cña c¸c quèc gia kh¸c, víi nh÷ng ®iÒu kho¶n b¶o hé ®-îc viÖn dÉn lµ phï hîp víi c¸c quy ®Þnh cña WTO (nh- tr-êng hîp bÞ ¸p thuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸ c¸ ba - sa xuÊt khÈu sang thÞ tr-êng Hoa Kú, h¹n chÕ nhËp khÈu t«m vµo thÞ tr-êng EU do vi ph¹m quy t¾c an toµn thùc phÈm...). Tr-íc thùc tr¹ng ®ã, c¸c biÖn ph¸p b¶o hé phi thuÕ míi, thÝch hîp trong qu¸ tr×nh ®µm ph¸n gia nhËp WTO, ®Ó lµm sao võa ®¹t ®-îc môc tiªu héi nhËp võa cã thÓ ®¶m b¶o lîi Ých quèc gia ph¶i ®-îc nghiªn cøu. ViÖc chuÈn bÞ vµ x©y dùng mét khung ph¸p lý vÒ c¸c chÝnh s¸ch b¶o hé ngay tõ b©y giê còng kh«ng ph¶i lµ sím ®Ó chuÈn bÞ cho mét t-¬ng lai xa s¾p tíi. §ã chÝnh lµ lý do em chän vÊn ®Ò: “ Hoµn thiÖn hÖ thèng biÖn ph¸p b¶o hé phi thuÕ cña ViÖt Nam trong tiÕn tr×nh gia nhËp WTO” lµm ®Ò tµi kho¸ luËn tèt nghiÖp. 2. Môc ®Ých vµ ý nghÜa cña ®Ò tµi §Ò tµi kho¸ luËn tèt nghiÖp “ Hoµn thiÖn hÖ thèng biÖn ph¸p b¶o hé phi thuÕ cña ViÖt Nam trong tiÕn tr×nh gia nhËp WTO” nh»m ph©n tÝch vµ chØ râ sù cÇn thiÕt 7 Kho¸ luËn tèt nghiÖp – Ph¹m Tó Anh - K47 Quèc tÕ häc Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Ch-¬ng 1. Kh¸i qu¸t vÒ hµng rµo phi thuÕ quan trong th-¬ng m¹i quèc tÕ ph¶i ¸p dông c¸c biÖn ph¸p b¶o hé phi thuÕ quan ®èi víi c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn nh- ViÖt Nam trong tiÕn tr×nh héi nhËp, ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ qu¸ tr×nh ¸p dông hÖ thèng hµng rµo phi thuÕ quan cña ViÖt Nam trong thêi gian qua, chØ ra nh÷ng ®iÓm ch-a phï hîp trong viÖc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p b¶o hé phi thuÕ cña ViÖt Nam ®Ó tõ ®ã ®Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p kh¾c phôc vµ hoµn thiÖn hÖ thèng phÝ thuÕ quan cña ViÖt Nam trong tiÕn tr×nh ViÖt Nam gia nhËp Tæ chøc Th-¬ng m¹i thÕ giíi (WTO). §©y lµ vÊn ®Ò cã ý nghÜa lý luËn vµ thùc tiÔn to lín, gióp ViÖt Nam nhËn thøc râ viÖc ¸p dông HÖ thèng c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan nh- thÕ nµo, b»ng c¸ch nµo ®Ó phï hîp víi quy ®Þnh cña WTO, khi ViÖt Nam ®· tiÕn gÇn tíi ®Ých trë thµnh thµnh viªn chÝnh thøc cña Tæ chøc th-¬ng m¹i cã tÝnh toµn cÇu nµy. 3. §èi t-îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu §èi t-îng nghiªn cøu cña ®Ò tµi nµy lµ c¸c quy ®Þnh vÒ b¶o hé phi thuÕ quan cña WTO, thùc tiÔn ¸p dông c¸c biÖn ph¸p b¶o hé nµy cña ViÖt Nam, trªn c¬ së tham kh¶o qu¸ tr×nh ¸p dông hµng rµo phi thuÕ quan cña Trung Quèc, Mü, Ên §é. Ph¹m vi nghiªn cøu cña khãa luËn chØ tËp trung ph©n tÝch c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan. BiÖn ph¸p thuÕ quan cã nªu ra chØ ®Ó so s¸nh. 4. Ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu Khãa luËn nµy kÕt hîp chÆt chÏ c¸c ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu: - Ph-¬ng ph¸p kÕt hîp lý luËn vµ thùc tiÔn ®Ó ph©n tÝch nÒn t¶ng lý luËn cña c¸c biÖn ph¸p b¶o hé phi thuÕ quan, còng nh- nh÷ng quy ®Þnh thùc tiÔn cña WTO vÒ vÊn ®Ò nµy, lµm c¬ së cho ph©n tÝch qu¸ tr×nh ¸p dông hÖ thèng hµng rµo phi thuÕ quan cña ViÖt Nam trong thêi gian qua. - Ph-¬ng ph¸p duy vËt biÖn chøng, duy vËt lÞch sö ®Ó ph©n tÝch qu¸ tr×nh ¸p dông hÖ thèng hµng rµo phi thuÕ quan cña ViÖt Nam trong tiÕn tr×nh vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ, còng nh- trong qu¸ tr×nh hoµn thiÖn c¬ chÕ, chÝnh s¸ch th-¬ng m¹i cña ViÖt Nam. - Ph-¬ng ph¸p thèng kª, ph©n tÝch tæng hîp vµ so s¸nh ®Ó nªu bËt nh÷ng -u nh-îc ®iÓm cña viÖc sö dông hµng rµo phi thuÕ quan cña ViÖt Nam còng nh- nh÷ng kinh nghiÖm ¸p dông cña mét sè n-íc trong khu vùc vµ thÕ giíi ®Ó lµm c¬ së cho viÖc ®Ò xuÊt c¸c biÖn ph¸p hoµn thiÖn hÖ thèng c¸c biÖn ph¸p b¶o hé phi thuÕ quan cña ViÖt Nam trong tiÕn tr×nh gia nhËp WTO. 5. CÊu tróc cña kho¸ luËn 8 Kho¸ luËn tèt nghiÖp – Ph¹m Tó Anh - K47 Quèc tÕ häc Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Ch-¬ng 1. Kh¸i qu¸t vÒ hµng rµo phi thuÕ quan trong th-¬ng m¹i quèc tÕ Ngoµi phÇn më ®Çu, kÕt luËn, khãa luËn bao gåm 3 ch-¬ng: Ch-¬ng 1: Kh¸i qu¸t vÒ hµng rµo phi thuÕ quan trong th-¬ng m¹i quèc tÕ. Ch-¬ng 2: Thùc tr¹ng ¸p dông c¸c biÖn ph¸p b¶o hé phi thuÕ quan cña ViÖt Nam trong tiÕn tr×nh héi nhËp. Ch-¬ng 3: Gi¶i ph¸p hoµn thiÖn hÖ thèng c¸c biÖn ph¸p b¶o hé phi thuÕ quan cña ViÖt Nam trong tiÕn tr×nh gia nhËp WTO. 9 Kho¸ luËn tèt nghiÖp – Ph¹m Tó Anh - K47 Quèc tÕ häc Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Ch-¬ng 1. Kh¸i qu¸t vÒ hµng rµo phi thuÕ quan trong th-¬ng m¹i quèc tÕ Ch-¬ng I Kh¸i qu¸t vÒ hµng rµo phi thuÕ quan trong th-¬ng m¹i quèc tÕ 1.1. Kh¸i niÖm vµ sù cÇn thiÕt cña hµng rµo phi thuÕ quan trong th-¬ng m¹i quèc tÕ ChÝnh s¸ch th-¬ng m¹i quèc tÕ lµ mét hÖ thèng c¸c quan ®iÓm, biÖn ph¸p vµ c¸c c«ng cô mµ c¸c quèc gia sö dông nh»m ®iÒu chØnh c¸c ho¹t ®éng ngo¹i th-¬ng phï hîp víi c¸c lîi thÕ quèc gia nh»m ®em l¹i lîi Ých cao nhÊt cho n-íc m×nh. Khi tham gia th-¬ng m¹i quèc tÕ, mçi n-íc võa ph¸t huy ®-îc nh÷ng thÕ m¹nh cña m×nh võa tËn dông nh÷ng lîi Ých mµ ho¹t ®éng ngo¹i th-¬ng ®em l¹i. Nh-ng mÆt kh¸c còng sÏ béc lé nh÷ng mÆt yÕu kÐm cña nÒn kinh tÕ quèc gia ®ã. Do vËy, c¸c quèc gia ph¶i sö dông mét hÖ thèng c¸c c«ng cô ®Ó ®iÒu chØnh ho¹t ®éng ngo¹i th-¬ng. Trong ®ã ph¶i kÓ ®Õn viÖc sö dông hµng rµo phi thuÕ quan – mét c«ng cô ®-îc coi lµ linh ho¹t cã t¸c ®éng nhanh, m¹nh tr-íc nh÷ng t×nh thÕ khÈn cÊp. Sö dông hµng rµo phi thuÕ quan sao cho hîp lý vµ hiÖu qu¶ sÏ b¶o vÖ thÞ tr-êng néi ®Þa mçi n-íc tr¸nh ®-îc t¸c ®éng tiªu cùc cña hµng ho¸ ngo¹i nhËp. 1.1.1. Kh¸i niÖm vµ ph©n lo¹i hµng rµo phi thuÕ quan a. Kh¸i niÖm HiÖn nay, trªn thÕ giíi ch-a cã mét kh¸i niÖm thèng nhÊt nµo vÒ hµng rµo phi thuÕ quan (Non-Tariff Trade Barriers- NTBs). Mçi mét tæ chøc, quèc gia l¹i cã quan niÖm kh¸c nhau vÒ hµng rµo phi thuÕ quan . Tæ chøc Th-¬ng m¹i ThÕ giíi - WTO quan niÖm r»ng: “ Hµng rµo phi thuÕ quan lµ nh÷ng biÖn ph¸p phi thuÕ quan mang tÝnh c¶n trë ®èi víi th-¬ng m¹i mµ kh«ng dùa trªn c¬ së ph¸p lý, khoa häc hoÆc b×nh ®¼ng” [16, tr - 13]. Theo ®ã, WTO ®· ®-a ra ®Þnh nghÜa biÖn ph¸p phi thuÕ quan nh- sau: “ BiÖn ph¸p phi thuÕ quan lµ nh÷ng biÖn ph¸p ngoµi thuÕ quan, liªn quan hoÆc ¶nh h-ëng ®Õn sù lu©n chuyÓn hµng ho¸ gi÷a c¸c n-íc” [16, tr 13]. Trong khi ®ã, Phßng Th-¬ng M¹i Mü (USTR) l¹i quan niÖm: B¶o hé phi thuÕ quan lµ tÊt c¶ nh÷ng quy ®Þnh ®-îc ban hµnh d-íi d¹ng v¨n b¶n luËt hoÆc nh÷ng quy ®Þnh, chÝnh s¸ch hoÆc c¸c biÖn ph¸p kh¸c cña nhµ n-íc, ngoµi c¸c biÖn ph¸p thuÕ quan víi môc ®Ých b¶o vÖ hµng s¶n xuÊt trong n-íc khái sù c¹nh tranh cña hµng 10 Kho¸ luËn tèt nghiÖp – Ph¹m Tó Anh - K47 Quèc tÕ häc Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Ch-¬ng 1. Kh¸i qu¸t vÒ hµng rµo phi thuÕ quan trong th-¬ng m¹i quèc tÕ ngo¹i nhËp vµ thóc ®Èy ph¸t triÓn s¶n xuÊt mét sè ngµnh kinh tÕ träng ®iÓm vµ kÝch thÝch xuÊt khÈu hoÆc v× c¸c môc tiªu kinh tÕ x· héi kh¸c.[ 15, 19, 21] N¨m 1995, theo nghiªn cøu cña Héi ®ång hîp t¸c kinh tÕ Th¸i B×nh D-¬ng (PECC) ®· nhËn xÐt: “ Hµng rµo phi thuÕ quan lµ mäi c«ng cô phi thuÕ quan can thiÖp vµo th-¬ng m¹i, b»ng c¸ch nµy lµm biÕn d¹ng s¶n xuÊt trong n-íc” [ 16, tr 11]. Tæ chøc Hîp t¸c vµ Ph¸t triÓn kinh tÕ (OEDC) n¨m 1997 còng ®-a ra mét ®Þnh nghÜa kh¸c: “ Hµng rµo phi thuÕ quan lµ nh÷ng biÖn ph¸p biªn giíi n»m ngoµi ph¹m vi thuÕ quan cã thÓ ®-îc c¸c quèc gia sö dông, th«ng th-êng dùa trªn c¬ së lùa chän, nh»m h¹n chÕ nhËp khÈu” [ 16, tr 11]. ë ViÖt Nam, trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu, c¸c nhµ kinh tÕ th-êng sö dông kh¸i niÖm vÒ hµng rµo phi thuÕ quan cña Bé Th-¬ng M¹i: “ Ngoµi thuÕ quan ra, tÊt c¶ c¸c biÖn ph¸p kh¸c, dï lµ theo quy ®Þnh ph¸p lý hay tån t¹i trªn thùc tÕ, ¶nh h-ëng ®Õn møc ®é vµ ph-¬ng h-íng nhËp khÈu ®-îc gäi lµ c¸c hµng rµo phi thuÕ quan” [4,tr 293] Tãm l¹i, kh¸i niÖm hµng rµo phi thuÕ quan rÊt phong phó, tuú thuéc vµo gãc ®é nghiªn cøu hay môc ®Ých ¸p dông mµ ng-êi ta sö dông kh¸i niÖm cho phï hîp. b. Ph©n lo¹i Cã nhiÒu c¸ch ph©n lo¹i hµng rµo phi thuÕ quan. Ch¼ng h¹n, trong cuèn “ C¹nh tranh trong th-¬ng m¹i quèc tÕ ” cña Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia, toµn bé hÖ thèng hµng rµo phi thuÕ quan trªn thÕ giíi nh×n chung cã thÓ chia thµnh 5 nhãm sau: Nhãm1: Nh÷ng viÖc ChÝnh phñ th-êng tham gia ®Ó h¹n chÕ th-¬ng m¹i. Nhãm 2: C¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ nhËp khÈu cã tÝnh chÊt hµnh chÝnh vµ do h¶i quan thùc hiÖn. Nhãm 3: Hµng rµo cã tÝnh chÊt kü thuËt ®èi víi th-¬ng m¹i. Nhãm 4: H¹n chÕ ®Æc thï, nh- h¹n chÕ cÊp phÐp nhËp khÈu, h¹n chÕ xuÊt khÈu, quy chÕ vÒ gi¸ trong n-íc. Nhãm 5: LÖ phÝ nhËp khÈu, nh- tiÒn ký quü, thuÕ ®iÒu tiÕt nhËp khÈu, h¹n chÕ cho vay cã tÝnh chÊt ph©n biÖt ®èi xö.... HoÆc trong cuèn s¸ch “ Th-¬ng m¹i quèc tÕ vµ an ninh l-¬ng thùc” cña Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia n¨m 2001, hµng rµo phi thuÕ quan ®-îc ph©n lo¹i nhsau: 11 Kho¸ luËn tèt nghiÖp – Ph¹m Tó Anh - K47 Quèc tÕ häc Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Ch-¬ng 1. Kh¸i qu¸t vÒ hµng rµo phi thuÕ quan trong th-¬ng m¹i quèc tÕ - H¹n ng¹ch (quota) tøc h¹n chÕ sè l-îng mét mÆt hµng nhÊt ®Þnh cã thÓ cho phÐp nhËp (cã khi chØ quy ®Þnh ®èi víi mét n-íc nµo ®ã, ch¼ng h¹n xe « t« cña NhËt b¸n sang Mü). - Quy ®Þnh tiªu chuÈn hoÆc d¸n nh·n trªn mÆt hµng mµ nhµ s¶n xuÊt n-íc ngoµi kh«ng cã tËp qu¸n lµm nh- vËy. - C¸c chÝnh s¸ch yªu cÇu c«ng chøc ph¶i mua s¾m hµng néi. - C¸c chiÕn dÞch vËn ®éng d©n chóng tiªu dïng hµng trong n-íc. Bªn c¹ng ®ã, Bé Th-¬ng m¹i ViÖt Nam còng ®· ph©n lo¹i hµng rµo phi thuÕ quan b»ng c¸ch liÖt kª mét sè c¸c nhãm hµng rµo phi thuÕ quan chÝnh nh- sau: - C¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ ®Þnh l-îng (nh- cÊm, h¹n ng¹ch, giÊy phÐp); - C¸c biÖn ph¸p qu¶n lý gi¸ (nh- trÞ gi¸ tÝnh thuÕ quan tèi thiÓu, gi¸ nhËp khÈu tèi ®a, phÝ thay ®æi, phô thu); - C¸c biÖn ph¸p qu¶n lý ®Çu mèi (nh- ®Çu mèi xuÊt khÈu, nhËp khÈu); - C¸c biÖn ph¸p kü thuËt (nh- quy ®Þnh kü thuËt, tiªu chuÈn, thñ tôc x¸c ®Þnh sù phï hîp, yªu cÇu vÒ nh·n m¸c, kiÓm dÞch ®éng thùc vËt); - C¸c biÖn ph¸p b¶o vÖ th-¬ng m¹i t¹m thêi (tù vÖ, trî cÊp vµ c¸c biÖn ph¸p ®èi kh¸ng, biÖn ph¸p chèng b¸n ph¸ gi¸); - C¸c biÖn ph¸p liªn quan tíi ®Çu t- (thuÕ suÊt thuÕ nhËp khÈu phô thuéc tû lÖ néi ®Þa hãa, h¹n chÕ tiÕp cËn ngo¹i tÖ, yªu cÇu xuÊt khÈu, -u ®·i g¾n víi thµnh tÝch xuÊt khÈu); - C¸c biÖn ph¸p kh¸c (tem thuÕ, biÓu thuÕ nhËp khÈu hay thay ®æi, yªu cÇu ®¶m b¶o thanh to¸n, yªu cÇu kÕt hèi, thñ tôc hµnh chÝnh, thñ tôc h¶i quan, mua s¾m chÝnh phñ, quy t¾c xuÊt xø). 1.1.2. Sù cÇn thiÕt cña b¶o hé phi thuÕ quan trong xu thÕ toµn cÇu ho¸  B¶o hé phi thuÕ lµ cÇn thiÕt trong giai ®o¹n héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ Thùc tiÔn ho¹t ®éng th-¬ng m¹i quèc tÕ cho thÊy: nhu cÇu b¶o hé s¶n xuÊt trong n-íc lµ cÇn thiÕt trong bÊt cø giai ®o¹n nµo, thêi kú nµo, ngay c¶ víi c¸c quèc gia hïng m¹nh nh- Hoa Kú, NhËt B¶n, EU... Ngay tõ thêi Chñ nghÜa träng th-¬ng, vai trß cña Nhµ n-íc ®· ®-îc ®Ò cao th«ng qua viÖc viÖc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan nh- qu¶n lý l-îng vµng, ban hµnh c¸c quy ®Þnh nh»m khuyÕn khÝch xuÊt khÈu vµ h¹n chÕ nhËp khÈu. Trong suèt nh÷ng thÕ kû qua, bªn c¹nh viÖc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p thuÕ quan t¹o nguån thu cho ng©n s¸ch Nhµ n-íc, c¸c quèc gia còng ¸p 12 Kho¸ luËn tèt nghiÖp – Ph¹m Tó Anh - K47 Quèc tÕ häc Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Ch-¬ng 1. Kh¸i qu¸t vÒ hµng rµo phi thuÕ quan trong th-¬ng m¹i quèc tÕ dông nhiÒu biÖn ph¸p b¶o hé phi thuÕ nh- h¹n chÕ nhËp khÈu, qu¶n lý ngo¹i hèi ®Ó b¶o vÖ s¶n xuÊt trong n-íc. B¾t ®Çu tõ gi÷a thÕ kû 20, xu thÕ toµn cÇu hãa, khu vùc hãa lan nhanh, c¸c quèc gia ®Òu thÊy ®-îc lîi Ých vµ tÇm quan träng cña xu thÕ nµy vµ hÇu nh- ®Òu chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Hµng lo¹t c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ ra ®êi nh- Céng ®ång kinh tÕ chung Ch©u ¢u (EU), Tæ chøc th-¬ng m¹i thÕ giíi (WTO), Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN. Trong ®ã, WTO lµ tæ chøc cã quy m« lín nhÊt, cã tÇm ¶nh h-ëng réng nhÊt. WTO khuyÕn khÝch tù do hãa th-¬ng m¹i quèc tÕ vµ yªu cÇu dì bá c¸c hµng rµo phi thuÕ quan. VÒ c¨n b¶n, so víi giai ®o¹n tr-íc, c¸c biÖn ph¸p b¶o hé phi thuÕ quan ®· ®-îc c¾t gi¶m rÊt nhiÒu, nh-ng do nh÷ng Ých lîi vµ hiÖu qu¶ cña biÖn ph¸p nµy mµ hiÖn nay nã vÉn ®-îc tÊt c¶ c¸c quèc gia trªn thÕ giíi ¸p dông d-íi h×nh thøc nµy hay h×nh thøc kh¸c. Do tr×nh ®é ph¸t triÓn gi÷a c¸c quèc gia trªn thÕ giíi kh«ng ®ång ®Òu, chÊt l-îng hµng hãa, dÞch vô vµ gi¸ c¶ gi÷a n-íc nµy víi n-íc kh¸c cã sù kh¸c biÖt lín. V× vËy, c¸c n-íc th-êng cã xu h-íng ph©n c«ng lao ®éng ®Ó tËp trung nguån lùc s¶n xuÊt nh÷ng mÆt hµng mµ m×nh cã lîi thÕ h¬n. Tuy nhiªn, kh«ng ph¶i quèc gia nµo còng dÔ dµng chÊp nhËn tõ bá mét mÆt hµng ®ang cã -u thÕ hoÆc cã tiÒm n¨ng ph¸t triÓn ®Ó chuyÓn sang s¶n xuÊt mét mÆt hµng kh¸c, chÝnh ®iÒu nµy lµm ph¸t sinh nhu cÇu b¶o hé. VÝ dô: Trung Quèc duy tr× møc b¶o hé rÊt cao cho ngµnh c«ng nghiÖp « t«, mÆc dï hä kh«ng cã lîi thÕ ®Ó s¶n xuÊt mÆt hµng nµy nh- Hoa Kú vµ NhËt B¶n, ng-îc l¹i NhËt B¶n l¹i duy tr× b¶o hé cao víi ngµnh n«ng nghiÖp. Thùc tÕ nµy cã thÓ do nhiÒu nguyªn nh©n: Thø nhÊt, cã thÞ tr-êng quèc tÕ tøc lµ cã sù trao ®æi hµng ho¸ gi÷a c¸c quèc gia. Gi¶ sö mét quèc gia kh«ng cã lîi thÕ ®Ó s¶n xuÊt mét mÆt hµng nµo ®ã, nÕu ®Ó nã c¹nh tr¹nh tù do th× lÏ dÜ nhiªn lµ sÏ bÞ ®µo th¶i. Trong mét sè tr-êng hîp, c¸c quèc gia nµy vÉn duy tr× s¶n xuÊt mÆt hµng ®ã, do nh÷ng vÊn ®Ò nh¹y c¶m hay môc ®Ých kinh tÕ – x· héi kh¸c, lµm ph¸t sinh nhu cÇu b¶o hé. Thø hai, vÒ thùc tiÔn, ë tÊt c¶ c¸c quèc gia t¨ng tr-ëng cao nhê xuÊt khÈu, dï ®· gÇn ®¹t tíi tû xuÊt tù do ho¸ hoµn toµn, hä vÉn thùc hiÖn mét sè biÖn ph¸p b¶o hé thÞ tr-êng trong n-íc. Râ rµng vÊn ®Ò b¶o hé thÞ tr-êng trong n-íc b»ng biÖn ph¸p phi thuÕ ë c¸c quèc gia nµy vÉn tån t¹i, mÆc dï hä lµ ng-êi khëi x-íng vµ dÉn d¾t viÖc c¾t gi¶m b¶o hé vµ tiÕn tíi tù do ho¸ hoµn toµn th-¬ng m¹i thÕ giíi. 13 Kho¸ luËn tèt nghiÖp – Ph¹m Tó Anh - K47 Quèc tÕ häc Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Ch-¬ng 1. Kh¸i qu¸t vÒ hµng rµo phi thuÕ quan trong th-¬ng m¹i quèc tÕ VÝ dô: Dï lµ mét nÒn kinh tÕ m¹nh nhÊt thÕ giíi, khëi x-íng cho xu thÕ tù do hãa th-¬ng m¹i vµ cã tÇm ¶nh h-ëng lín trong WTO, Hoa Kú vÉn ¸p dông c¸c biÖn ph¸p b¶o hé s¶n xuÊt trong n-íc, dï chØ víi mét ngµnh s¶n xuÊt nhá nh- c¸ da tr¬n (Vô kiÖn b¸n ph¸ gi¸ c¸ tra - c¸ ba sa cña ViÖt Nam vµo thÞ tr-êng Hoa Kú). Thø ba, vÊn ®Ò b¶o hé mËu dÞch cµng ®Æc biÖt ®-îc chó träng ë nh÷ng quèc gia ®ang ph¸t triÓn, khi mµ lîi thÕ c¹nh tranh ch-a cao vµ nhiÒu ngµnh s¶n xuÊt trong n-íc cßn non trÎ. VÝ dô: ViÖt Nam ®ang nç lùc héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, nh-ng héi nhËp th× l¹i ph¶i ®èi mÆt víi nh÷ng th¸ch thøc lín tr-íc sù x©m nhËp cña hµng ho¸ n-íc ngoµi. Cã thÓ nãi, c¸c ngµnh s¶n xuÊt cña ViÖt Nam cã rÊt Ýt lîi thÕ c¹nh tranh (ngay c¶ víi mét sè mÆt hµng cã kim ng¹ch xuÊt khÈu cao nh- g¹o, cµ phª...), c¸c mÆt hµng kh¸c nh- ®iÖn tö, s¶n phÈm cã hµm l-îng khoa häc kü thuËt cao, nÕu tù do c¹nh tranh víi hµng nhËp ngo¹i th× sÏ bÞ ®¸nh b¹i ngay trªn thÞ tr-êng néi ®Þa. Do ®ã, víi nh÷ng ngµnh s¶n xuÊt cÇn ®-îc chó träng cã liªn quan mËt thiÕt tíi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ th× cÇn ph¶i cã sù b¶o hé hîp lý vµ thÝch ®¸ng ®Ó cã thÓ ®ñ søc ®øng v÷ng vµ c¹nh tranh trªn thÞ tr-êng quèc tÕ. Tãm l¹i, chÝnh s¸ch th-¬ng m¹i tù do cã môc tiªu lµ thóc ®Èy chuyªn m«n hãa quèc tÕ, tèi ®a hãa lîi Ých kinh tÕ ®èi víi c¸c nÒn kinh tÕ nh-ng chÝnh s¸ch tù do th-¬ng m¹i kh«ng ph¶i lóc nµo còng mang l¹i lîi Ých nh- vËy. Thùc tiÔn cho thÊy, xu thÕ tù do hãa th-¬ng m¹i lu«n song hµnh cïng víi nhu cÇu b¶o hé trong nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh. Tù do hãa kh«ng ph¶i lµ mét kh¸i niÖm mang tÝnh „ tuyÖt ®èi‟ . Do mçi quèc gia cã tr×nh ®é ph¸t triÓn kh¸c nhau, xuÊt ph¸t ®iÓm víi qu¸ tr×nh héi nhËp kh¸c nhau, môc tiªu kinh tÕ, chÝnh trÞ kh«ng ®ång nhÊt nªn viÖc ¸p dông c¸c chÝnh s¸ch th-¬ng m¹i víi néi dung b¶o hé hay tù do hãa lµ kh¸c nhau. Nhu cÇu b¶o hé kh«ng chØ víi nh÷ng n-íc ®ang ph¸t triÓn mµ ngay c¶ ®èi víi nh÷ng n-íc ph¸t triÓn.  B¶o hé phi thuÕ lµ cÇn thiÕt xÐt trªn yÕu tè c¹nh tranh quèc gia vµ ph©n phèi nguån lùc Do vÞ thÕ cña c¸c quèc gia trªn thÕ giíi lµ kh«ng gièng nhau vµ lîi thÕ so s¸nh còng kh¸c nhau, nªn trong qu¸ tr×nh tù do hãa th-¬ng m¹i, c¸c quèc gia th-êng n¶y sinh m©u thuÉn vÒ lîi Ých. §iÒu nµy lµm cho c¸c chÝnh s¸ch tù do hãa th-¬ng m¹i bÞ c¶n trë, chñ yÕu xuÊt ph¸t tõ sù kÐm hiÖu qu¶ trong ph©n phèi nguån lùc vµ thÊt b¹i cña thÞ tr-êng trong n-íc. Gi¶ sö d-íi t¸c ®éng cña tù do hãa th-¬ng m¹i, khu vùc s¶n xuÊt cã hiÖu qu¶ nh- ngµnh ®iÖn tö cã c¬ héi më réng quy m« s¶n xuÊt; nh-ng 14 Kho¸ luËn tèt nghiÖp – Ph¹m Tó Anh - K47 Quèc tÕ häc Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Ch-¬ng 1. Kh¸i qu¸t vÒ hµng rµo phi thuÕ quan trong th-¬ng m¹i quèc tÕ ®ång thêi, c¸c doanh nghiÖp kÐm hiÖu qu¶ sÏ gi¶m dÇn quy m« nh- ngµnh mÝa ®-êng. Tuy nhiªn, nhµ ®Çu t- kh«ng thÓ chuyÓn h-íng kinh doanh tõ ngµnh mÝa ®-êng sang c¸c ngµnh kh¸c (vÝ dô ®iÖn tö) vµ ng-êi lao ®éng trong ngµnh mÝa kh«ng thÓ sang lµm trong ngµnh ®iÖn tö, nªn sù chuyÓn ®æi vèn ®Çu t- vµ lao ®éng kh«ng thÓ diÔn ra mét c¸ch b×nh th-êng mµ ng-îc l¹i ®· lµm t¨ng ®éi ngò thÊt nghiÖp, b¸n thÊt nghiÖp vµ g©y ®×nh trÖ s¶n xuÊt, kinh doanh. Lîi Ých cña tù do th-¬ng m¹i lµ râ rµng; tuy nhiªn, thùc tÕ qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi s¶n xuÊt vµ ph©n phèi l¹i nguån lùc nh»m ®¸p øng qu¸ tr×nh chuyªn m«n hãa ë c¸c quèc gia l¹i kh«ng x¶y ra dÔ dµng. §iÒu nµy lµm ph¸t sinh nhu cÇu b¶o hé s¶n xuÊt trong n-íc cña c¸c quèc gia tr-íc søc Ðp cña tù do hãa th-¬ng m¹i. 1.1.3. Môc ®Ých cña b¶o hé phÝ thuÕ quan Môc ®Ých cña b¶o hé phi thuÕ quan trong giai ®o¹n héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®èi víi c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn lµ b¶o vÖ c¸c ngµnh s¶n xuÊt trong n-íc tr-íc sù c¹nh tranh cña hµng hãa n-íc ngoµi nh»m ph¸t triÓn s¶n xuÊt, khuyÕn khÝch xuÊt khÈu vµ t¹o ®µ t¨ng tr-ëng tr-íc søc Ðp cña toµn cÇu hãa. Bëi vËy, kh«ng nªn hiÓu c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ nh- lµ mét rµo c¶n trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ tù do hãa th-¬ng m¹i. C¸c NTB cã thÓ bao gåm c¸c biÖn ph¸p thóc ®Èy xuÊt khÈu nh- c¸c biÖn ph¸p tµi trî hoÆc trî gi¸ hoÆc c¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ nhËp khÈu ®-îc quèc tÕ c«ng nhËn nh- sö dông c¸c quy ®Þnh vÒ kü thuËt, vÖ sinh dÞch tÔ. Môc ®Ých cña b¶o hé lµ ®Ó thóc ®Èy ph¸t triÓn s¶n xuÊt, kh«ng thÓ b¶o hé trµn lan, mµ ph¶i tu©n theo mét sè nguyªn t¾c c¬ b¶n sau: - ChØ b¶o hé nh÷ng mÆt hµng mµ s¶n xuÊt trong n-íc ®¸p øng nhu cÇu t¨ng tr-ëng kinh tÕ, cã tiÒm n¨ng ph¸t triÓn trong t-¬ng lai, t¹o ®-îc nguån thu ng©n s¸ch vµ gi¶i quyÕt lao ®éng - ViÖc b¶o hé ®ã ®-îc thèng nhÊt cho mäi thµnh phÇn kinh tÕ, kÓ c¶ c¸c xÝ nghiÖp cã vèn ®Çu t- n-íc ngoµi. - ChÝnh s¸ch b¶o hé ®-îc quy ®Þnh trong tõng tr-êng hîp, tõng thêi kú vµ kh«ng b¶o hé vÜnh viÔn cho bÊt kú hµng hãa nµo. - B¶o hé thÞ tr-êng trong n-íc ph¶i phï hîp víi tiÕn tr×nh tù do ho¸ th-¬ng m¹i vµ c¸c hiÖp ®Þnh quèc tÕ mµ ChÝnh phñ ViÖt Nam ®· ký kÕt. 15 Kho¸ luËn tèt nghiÖp – Ph¹m Tó Anh - K47 Quèc tÕ häc Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Ch-¬ng 1. Kh¸i qu¸t vÒ hµng rµo phi thuÕ quan trong th-¬ng m¹i quèc tÕ VÊn ®Ò b¶o hé nh- thÕ nµo cho phï hîp víi c¸c quy ®Þnh vµ th«ng lÖ cña c¸c tæ chøc kinh tÕ khu vùc vµ quèc tÕ mµ ViÖt Nam ®· tham gia (AFTA, APEC..) hay ®ang xóc tiÕn qu¸ tr×nh gia nhËp (WTO) ®ßi hái ph¶i cã nh÷ng b-íc ®i thËn träng vµ x¸c ®Þnh nh÷ng lé tr×nh b¶o hé hîp lý ®Ó phï hîp víi xu thÕ toµn cÇu hãa, chuyªn m«n hãa vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ hiÖn nay. 1.1.4. ¦u ®iÓm, nh-îc ®iÓm cña hµng rµo phi thuÕ quan a. ¦u ®iÓm Mét lµ, hµng rµo phi thuÕ quan rÊt phong phó vÒ h×nh thøc: nhiÒu biÖn ph¸p phi thuÕ kh¸c nhau cã thÓ ®¸p øng cïng mét môc tiªu, ¸p dông cho cïng mét mÆt hµng. C¸c biÖn ph¸p phi thuÕ trong thùc tÕ rÊt phong phó vÒ h×nh thøc nªn t¸c ®éng, kh¶ n¨ng vµ møc ®é ®¸p øng môc tiªu cña chóng còng rÊt ®a d¹ng. Do ®ã, nÕu sö dông biÖn ph¸p phi thuÕ ®Ó phôc vô mét môc tiªu ®Ò ra th× cã thÓ cã nhiÒu sù lùa chän, kÕt hîp nhiÒu biÖn ph¸p h¬n mµ kh«ng bÞ gß bã trong khu«n khæ mét c«ng cô duy nhÊt nh- thuÕ quan. VÝ dô: ®Ó nh»m h¹n chÕ nhËp khÈu ph©n bãn, cã thÓ ®ång thêi ¸p dông c¸c biÖn ph¸p h¹n ng¹ch nhËp khÈu, cÊp giÊy phÐp nhËp khÈu kh«ng tù ®éng, ®Çu mèi nhËp khÈu, phô thu nhËp khÈu. Hai lµ, hµng rµo phi thuÕ quan ®¸p øng nhiÒu môc tiªu Mçi quèc gia th-êng theo ®uæi nhiÒu môc tiªu trong chÝnh s¸ch kinh tÕ, th-¬ng m¹i cña m×nh. C¸c môc tiªu ®ã cã thÓ lµ: 1) B¶o hé s¶n xuÊt trong n-íc, khuyÕn khÝch ph¸t triÓn mét sè ngµnh nghÒ; 2) B¶o vÖ an toµn søc kháe con ng-êi, ®éng thùc vËt, m«i tr-êng; 3) H¹n chÕ tiªu dïng; 4) §¶m b¶o c©n b»ng c¸n c©n thanh to¸n; 5) B¶o ®¶m an ninh quèc gia, trËt tù an toµn x· héi, v.v... B»ng mét biÖn ph¸p phi thuÕ cã thÓ ®ång thêi ®¸p øng nhiÒu môc tiªu mµ ®em l¹i hiÖu qu¶ cao. VÝ dô: quy ®Þnh vÒ vÖ sinh kiÓm dÞch ®èi víi n«ng s¶n nhËp khÈu võa ®¶m b¶o an toµn søc kháe con ng-êi, ®éng thùc vËt l¹i võa gi¸n tiÕp b¶o hé s¶n xuÊt n«ng nghiÖp trong n-íc mét c¸ch hîp ph¸p. Hay cÊp phÐp kh«ng tù ®éng ®èi víi d-îc phÈm nhËp khÈu võa gióp b¶o hé ngµnh d-îc néi ®Þa, dµnh ®Æc quyÒn cho mét sè ®Çu mèi nhËp khÈu nhÊt ®Þnh, qu¶n lý chuyªn ngµnh mét mÆt hµng quan träng ®èi víi søc kháe con ng-êi. Ba lµ, viÖc b¶o hé s¶n xuÊt trong n-íc trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ b»ng hµng rµo phi thuÕ quan t-¬ng ®èi thuËn lîi v× nhiÒu biÖn ph¸p phi thuÕ quan 16 Kho¸ luËn tèt nghiÖp – Ph¹m Tó Anh - K47 Quèc tÕ häc Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Ch-¬ng 1. Kh¸i qu¸t vÒ hµng rµo phi thuÕ quan trong th-¬ng m¹i quèc tÕ ch-a bÞ cam kÕt rµng buéc c¾t gi¶m hay lo¹i bá. HiÖn nay, c¸c hiÖp ®Þnh cña WTO chØ míi ®iÒu chØnh viÖc sö dông mét sè biÖn ph¸p phi thuÕ nhÊt ®Þnh. Trong ®ã, tÊt c¶ c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ h¹n chÕ ®Þnh l-îng1 ®Òu kh«ng ®-îc phÐp ¸p dông, trõ tr-êng hîp ngo¹i lÖ. Mét sè biÖn ph¸p phi thuÕ kh¸c tuy cã thÓ nh»m môc tiªu h¹n chÕ nhËp khÈu, b¶o hé s¶n xuÊt trong n-íc nh-ng vÉn ®-îc WTO cho phÐp ¸p dông víi ®iÒu kiÖn tu©n thñ nh÷ng quy ®Þnh cô thÓ, râ rµng, kh¸ch quan. Ch¼ng h¹n nhtiªu chuÈn kü thuËt, biÖn ph¸p kiÓm dÞch ®éng thùc vËt, tù vÖ, thuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸, c¸c biÖn ph¸p chèng trî cÊp, thuÕ ®èi kh¸ng, v.v… b. Nh-îc ®iÓm Bªn c¹nh nh÷ng lîi thÕ mµ hµng rµo phi thuÕ quan mang l¹i th× c¸c biÖn ph¸p nµy vÉn cßn mét sè nh-îc ®iÓm. Thø nhÊt lµ tÝnh mËp mê vµ khã dù ®o¸n. HiÖn nay, do h×nh thøc thÓ hiÖn cña c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan rÊt phong phó nªn nhiÒu biÖn ph¸p ch-a chÞu sù ®iÒu chØnh cña c¸c quy t¾c th-¬ng m¹i. Cho nªn, dï t¸c ®éng cña chóng cã thÓ lín nh-ng l¹i lµ t¸c ®éng ngÇm, cã thÓ che ®Ëy hoÆc biÖn hé b»ng c¸ch nµy hay c¸ch kh¸c. ViÖc dù ®o¸n mét mÆt hµng nµo ®ã cã ¸p dông c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan hay kh«ng lµ rÊt khã, v× thùc tÕ chóng th-êng ®-îc vËn dông trªn c¬ së dù ®o¸n chñ quan, ®«i khi tuú tiÖn cña nhµ qu¶n lÝ vÒ s¶n xuÊt vµ nhu cÇu tiªu dïng trong n-íc. Trong bèi c¶nh kinh tÕ phøc t¹p vµ th-êng xuyªn biÕn ®éng nh- hiÖn nay, viÖc ®-a ra mét dù ®o¸n t-¬ng ®èi chÝnh x¸c lµ rÊt khã kh¨n. HËu qu¶ cña viÖc dù ®o¸n kh«ng chÝnh x¸c sÏ rÊt nghiªm träng ch¼ng h¹n nh- g©y ra thiÕu hôt trÇm träng nguån cung cÊp hµng hãa khi s¶n xuÊt trong n-íc cã nhu cÇu cao hay ®ang trong thêi vô khiÕn gi¸ c¶ t¨ng vät (sèt nãng) hoÆc tr¸i l¹i dÉn ®Õn t×nh tr¹ng cung v-ît cÇu qu¸ lín trªn thÞ tr-êng g©y ra t×nh tr¹ng sôt gi¸ (sèt l¹nh). C¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan ®«i khi còng lµm nhiÔu tÝn hiÖu cña thÞ tr-êng mµ ng-êi s¶n xuÊt vµ ng-êi tiªu dïng trong n-íc th-êng dùa vµo ®ã ®Ó ra quyÕt ®Þnh. TÝn hiÖu nµy chÝnh lµ gi¸ thÞ tr-êng, mét khi bÞ lµm sai lÖch, nã sÏ ph¶n ¸nh kh«ng trung thùc lîi thÕ c¹nh tranh thùc sù, chØ dÉn sai viÖc ph©n bæ nguån lùc trong néi bé nÒn kinh tÕ. Do ®ã, kh¶ n¨ng x©y dùng kÕ ho¹ch ®Çu t-, s¶n xuÊt, kinh doanh hiÖu qu¶ trong trung h¹n vµ dµi h¹n cña ng-êi s¶n xuÊt bÞ h¹n chÕ. 1 C¸c biÖn ph¸p phi thuÕ h¹n chÕ ®Þnh l-îng nh- cÊm nhËp khÈu, h¹n ng¹ch, giÊy phÐp nhËp khÈu kh«ng tù ®éng v.v... g©y c¶n trë, bãp mÐo th-¬ng m¹i vµ th-êng bÞ coi lµ c¸c Hµng rµo phi thuÕ (NTBs). 17 Kho¸ luËn tèt nghiÖp – Ph¹m Tó Anh - K47 Quèc tÕ häc Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Ch-¬ng 1. Kh¸i qu¸t vÒ hµng rµo phi thuÕ quan trong th-¬ng m¹i quèc tÕ HiÖu qu¶ mµ c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan ®em l¹i th-êng rÊt lín nh-ng l¹i khã cã thÓ ®-îc l-îng ho¸ râ rµng nh- t¸c ®éng cña thuÕ quan. NÕu møc b¶o hé th«ng qua thuÕ quan ®èi víi mét s¶n phÈm cã thÓ x¸c ®Þnh ®-îc mét c¸ch dÔ dµng th«ng qua møc thuÕ suÊt ®¸nh lªn s¶n phÈm ®ã th× møc ®é b¶o hé th«ng qua biÖn ph¸p phi thuÕ quan lµ tæng møc b¶o hé cña c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan riªng rÏ ¸p dông cho cïng mét s¶n phÈm. B¶n th©n møc ®é b¶o hé cña mçi biÖn ph¸p phi thuÕ quan còng chØ cã thÓ ®-îc -íc l-îng mét c¸ch t-¬ng ®èi chø kh«ng thÓ l-îng ho¸ râ rµng nh- biÖn ph¸p thuÕ quan. Còng v× møc ®é b¶o hé cña c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ kh«ng dÔ x¸c ®Þnh nªn rÊt khã x©y dùng mét lé tr×nh tù do ho¸ th-¬ng m¹i nh- víi b¶o hé chØ b»ng thuÕ quan. Thø hai lµ hµng rµo phi thuÕ quan g©y khã kh¨n vµ tèn kÐm trong qu¶n lý. V× khã dù ®o¸n nªn khi sö dông c¸c hµng rµo phi thuÕ, nhµ n-íc th-êng tiªu tèn nh©n lùc vµ ph¶i tr¶ mét kho¶n chi phÝ kh¸ cao ®Ó duy tr× hÖ thèng ®iÒu hµnh, kiÓm so¸t. Kh«ng chØ cã vËy, mét sè NTBs l¹i thuéc thÈm quyÒn vµ ph¹m vi qu¶n lý cña nhiÒu c¬ quan víi nh÷ng môc tiªu kh¸c nhau, ®«i khi cßn m©u thuÉn nhau, nªn cã thÓ g©y ra khã kh¨n cho c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch. Mét khã kh¨n kh¸c trong viÖc qu¶n lý c¸c NTB ®ã lµ sù xuÊt hiÖn cña nh÷ng NTB bÞ ®éng. Nh÷ng NTB bÞ ®éng ®ã chÝnh lµ sù quan liªu trong bé m¸y qu¶n lý th-¬ng m¹i, n¨ng lùc thÊp cña c¸c nh©n viªn h¶i quan, c¸c v¨n b¶n ph¸p lý kh«ng ®-îc c«ng bè c«ng khai,v.v… VÉn biÕt r»ng nh÷ng NTB nµy lµ do sù chñ quan cña con ng-êi nh-ng ®ã l¹i ®ang lµ mét thùc tÕ mµ c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch ph¶i ®èi mÆt vµ t×m c¸ch kh¾c phôc. Tuy nhiªn, ®Ó kh¾c phôc ®-îc t×nh tr¹ng nµy ®ßi hái ph¶i cã sù phèi hîp thùc hiÖn ®ång bé cña c¸c cÊp, bé ngµnh cã liªn quan. Thø ba, viÖc sö dông hµng rµo phi thuÕ quan nh»m h¹n chÕ nhËp khÈu, b¶o hé s¶n xuÊt trong n-íc kh«ng ®em l¹i nguån thu tµi chÝnh trùc tiÕp nµo cho nhµ n-íc mµ th-êng chØ lµm lîi cho mét sè doanh nghiÖp hoÆc mét sè ngµnh nhÊt ®Þnh ®-îc b¶o hé hoÆc ®-îc h-ëng -u ®·i, ®Æc quyÒn nh- ®-îc ph©n bæ h¹n ng¹ch, ®-îc chØ ®Þnh lµm ®Çu mèi nhËp khÈu. ChÝnh ®iÒu nµy ®· dÉn ®Õn sù mÊt b×nh ®¼ng gi÷a c¸c doanh nghiÖp trong néi bé nÒn kinh tÕ cña mçi quèc gia. 18 Kho¸ luËn tèt nghiÖp – Ph¹m Tó Anh - K47 Quèc tÕ häc Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Ch-¬ng 1. Kh¸i qu¸t vÒ hµng rµo phi thuÕ quan trong th-¬ng m¹i quèc tÕ 1.2. Quy ®Þnh cña WTO vÒ hµng rµo phi thuÕ quan 1.2.1. WTO vµ tÇm quan träng cña WTO víi tù do hãa th-¬ng m¹i thÕ giíi WTO (The World Trade Organization - Tæ chøc Th-¬ng m¹i thÕ giíi) lµ mét thÓ chÕ ph¸p lý cña hÖ thèng th-¬ng m¹i ®a ph-¬ng, nã ®-a ra nh÷ng nghÜa vô cã tÝnh nguyªn t¾c ®Ó chÝnh phñ c¸c n-íc thiÕt lËp khu«n khæ c¸c luËt lÖ vµ quy ®Þnh th-¬ng m¹i trong n-íc phï hîp víi th-¬ng m¹i thÕ giíi. WTO cã thÓ nãi lµ tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ lín nhÊt mµ tÇm ¶nh h-ëng cña nã bao trïm vµ réng kh¾p. HiÖn nay, WTO cã 147 thµnh viªn, c¸c quy t¾c cña nã ®iÒu chØnh phÇn lín khèi l-îng hµng ho¸ giao dÞch trªn thÞ tr-êng thÕ giíi. ¶nh h-ëng cña WTO tíi th-¬ng m¹i thÕ giíi lµ tÝch cùc, t¹o ra mét quy t¾c chung vÒ c¬ b¶n lµ th«ng tho¸ng ®Ó c¸c n-íc cã thÓ ®iÒu chØnh quan hÖ th-¬ng m¹i víi nhau. Khi ®· tham gia vµo WTO, c¸c quèc gia ph¶i dµnh cho nhau quy chÕ ®·i ngé tèi huÖ quèc MFN, tøc lµ ®èi xö nh- nhau theo mét quy ®Þnh thèng nhÊt. Víi c¸c n-íc ch-a ph¶i lµ thµnh viªn cña WTO th× ph¶i ®µm ph¸n song ph-¬ng ®Ó ®-îc h-ëng MFN víi tõng quèc gia vµ cã thÓ ph¶i chÞu c¸c quy ®Þnh, trõng ph¹t th-¬ng m¹i v« lý, ®¬n ph-¬ng tõ c¸c quèc gia kh¸c ¸p ®Æt (quy chÕ cÊm vËn cña Hoa Kú víi Cuba, Iraq...). Thùc tÕ cho thÊy, khi ch-a ph¶i lµ thµnh viªn cña WTO, ViÖt Nam còng gÆp ph¶i rÊt nhiÒu khã kh¨n trong bu«n b¸n, lµm ¨n víi c¸c n-íc vµ ch-a cã chç dùa ®Ó viÖn dÉn vµ b¶o vÖ quyÒn lîi. VÝ dô, n¨m 2000, ViÖt Nam bÞ Trung Quèc ¸p dông h¹n ng¹ch ®¬n ph-¬ng vÒ nhËp khÈu hoa qu¶ t-¬i g©y thiÖt h¹i kh«ng nhá. Gia nhËp vµo WTO, c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn vµ cã vÞ thÕ cßn thÊp trªn tr-êng quèc tÕ nh- ViÖt Nam míi cã thÓ yªn t©m vÒ vÞ trÝ cña m×nh trong th-¬ng m¹i quèc tÕ vµ míi cã ®iÒu kiÖn ®Ó æn ®Þnh x©y dùng s¶n xuÊt trong n-íc h-íng theo m« h×nh toµn cÇu hãa, chuyªn m«n hãa. Gia nhËp vµo WTO tøc lµ kh¼ng ®Þnh tinh thÇn hîp t¸c, cëi më, mong muèn tham gia vµo xu thÕ héi nhËp chung. Ngoµi ra, chóng ta cßn cã c¨n cø ®Ó b¶o vÖ lîi Ých vµ quyÒn lîi cña m×nh, tr¸nh ®-îc sù o Ðp cña c¸c quèc gia m¹nh h¬n. Bëi vËy, môc tiªu gia nhËp vµo WTO lµ mét chñ tr-¬ng ®óng ®¾n cña §¶ng vµ Nhµ n-íc nh»m ®-a kinh tÕ ®Êt n-íc tiÕn lªn. Tuy nhiªn, c¸c quy t¾c cña WTO t-¬ng ®èi kh¾t khe vµ kh«ng ph¶i quèc gia nµo còng ¸p dông dÔ dµng, nhÊt lµ víi nh÷ng nÒn kinh tÕ mµ n¨ng lùc c¹nh tranh cßn thÊp nh- ViÖt Nam. §Ó ®¹t môc tiªu gia nhËp tæ chøc nµy, chóng ta kh«ng cßn c¸ch nµo kh¸c lµ ph¶i x©y dùng ngay hÖ thèng ph¸p lý ®iÒu chØnh c¸c hµnh vi th-¬ng m¹i 19 Kho¸ luËn tèt nghiÖp – Ph¹m Tó Anh - K47 Quèc tÕ häc Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Ch-¬ng 1. Kh¸i qu¸t vÒ hµng rµo phi thuÕ quan trong th-¬ng m¹i quèc tÕ quèc tÕ phï hîp víi c¸c quy ®Þnh cña WTO. C¸c biÖn ph¸p b¶o hé s¶n xuÊt tr-íc kia kh«ng cßn phï hîp ph¶i lo¹i bá vµ thay vµo ®ã lµ sö dông c¸c biÖn ph¸p kh¸c phï hîp víi c¸c quy ®Þnh vµ chuÈn mùc cña WTO. VÊn ®Ò nµy ®ßi hái sù nghiªn cøu kü vÒ nh÷ng bÊt cËp trong mèi quan hÖ gi÷a b¶o hé vµ héi nhËp; kinh nghiÖm xö lý cña c¸c quèc gia; còng nh- hÖ thèng ph¸p lý ®iÒu chØnh c¸c néi dung nµy cña WTO. 1.2.2. Quy ®Þnh vÒ sö dông H¹n ng¹ch H¹n ng¹ch nhËp khÈu lµ quy ®Þnh cña Nhµ n-íc vÒ sè l-îng hoÆc gi¸ trÞ cña mét mÆt hµng nµo ®ã ®-îc nhËp khÈu tõ mét thÞ tr-êng nµo ®ã trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh (th-êng lµ 1 n¨m). H¹n ng¹ch nhËp khÈu lµ mét lo¹i rµo c¶n th-¬ng m¹i ë møc ®é thÊp. T¸c ®éng cña nã kh«ng ®-îc minh b¹ch, thu nhËp hay lîi t« sÏ r¬i vµo tay nh÷ng ng-êi n¾m gi÷ h¹n ng¹ch -u ®·i, møc ®é b¶o hé kh«ng râ rµng vµ sù c¸ch ly khái thÞ tr-êng cã thÓ ë møc tuyÖt ®èi. Tuy nhiªn, víi ®Æc ®iÓm riªng cña m×nh, h¹n ng¹ch nhËp khÈu khi ®-îc ¸p dông sÏ cã vai trß nhÊt ®Þnh trong chÝnh s¸ch b¶o hé th«ng qua qu¶n lý nhËp khÈu cña mét quèc gia. H¹n ng¹ch nhËp khÈu lµm cho sè l-îng nhËp khÈu cña hµng ho¸ chÞu sù qu¶n lý nhá h¬n l-îng nhËp khÈu trong ®iÒu kiÖn tù do th-¬ng m¹i, nªn gi¸ cña hµng ho¸ nµy trªn thÞ tr-êng néi ®Þa sÏ cao h¬n møc gi¸ thÕ giíi. Nhê t¸c ®éng nµy, h¹n ng¹ch nhËp khÈu cã thÓ ®-îc sö dông nh- mét biÖn ph¸p cña chÝnh s¸ch qu¶n lý xuÊt nhËp khÈu phôc vô môc tiªu b¶o hé s¶n xuÊt trong n-íc. Bªn c¹nh ®ã, khi sö dông h¹n ng¹ch nhËp khÈu, ChÝnh phñ sÏ x¸c ®Þnh tr-íc ®-îc khèi l-îng nhËp khÈu vµ cã thÓ t¸c ®éng ®Õn ho¹t ®éng xuÊt khÈu cña mét hay mét sè quèc gia kh¸c. V× nh÷ng ®Æc ®iÓm nµy, h¹n ng¹ch cßn cã thÓ ®-îc dïng nh- lµ biÖn ph¸p gióp sö dông cã hiÖu qu¶ nguån ngo¹i tÖ, thùc hiÖn c¸c cam kÕt cña ChÝnh phñ víi n-íc ngoµi vµ lµ c«ng cô ®Ó ®iÒu tiÕt ho¹t ®éng nhËp khÈu. WTO kh«ng cho phÐp c¸c thµnh viªn cña m×nh ¸p dông biÖn ph¸p h¹n ng¹ch. Tuy nhiªn, trong mét sè tr-êng hîp ®Æc biÖt, biÖn ph¸p h¹n ng¹ch cã thÓ ®-îc sö dông trªn c¬ së kh«ng ph©n biÖt ®èi xö. §ã lµ nh÷ng tr-êng hîp sau:  ¸p dông biÖn ph¸p h¹n ng¹ch ®Ó cÊm hoÆc h¹n chÕ xuÊt khÈu t¹m thêi nh»m ng¨n ngõa hay kh¾c phôc sù khan hiÕm trÇm träng vÒ l-¬ng thùc, thùc phÈm hay c¸c s¶n phÈm thiÕt yÕu kh¸c. 20 Kho¸ luËn tèt nghiÖp – Ph¹m Tó Anh - K47 Quèc tÕ häc Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Ch-¬ng 1. Kh¸i qu¸t vÒ hµng rµo phi thuÕ quan trong th-¬ng m¹i quèc tÕ  ¸p dông biÖn ph¸p h¹n ng¹ch (cÊm hoÆc h¹n chÕ xuÊt nhËp khÈu) ®Ó thùc thi c¸c tiªu chuÈn hay quy chÕ vÒ ph©n lo¹i (classification), ph©n cÊp (grading) hay tiÕp thÞ c¸c s¶n phÈm trong th-¬ng m¹i quèc tÕ.  ¸p dông h¹n ng¹ch ®Ó h¹n chÕ nhËp khÈu ®èi víi mäi s¶n phÈm n«ng, ngnghiÖp. Trong tr-êng hîp nµy, n-íc thµnh viªn ph¶i c«ng bè tæng khèi l-îng hay tæng trÞ gi¸ cña s¶n phÈm ®-îc phÐp nhËp khÈu trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh trong t-¬ng lai vµ mäi thay ®æi vÒ sè l-îng hay trÞ gi¸ nãi trªn.  C¸c n-íc thµnh viªn WTO cã thÓ ¸p dông biÖn ph¸p h¹n ng¹ch ®Ó h¹n chÕ sè l-îng hay trÞ gi¸ hµng ho¸ nhËp khÈu nh»m môc ®Ých b¶o vÖ t×nh h×nh tµi chÝnh ®èi ngo¹i vµ c¸n c©n thanh to¸n cña n-íc m×nh. C¸c h¹n chÕ nhËp khÈu ®-îc ®Þnh ra, duy tr× hay më réng vÒ môc ®Ých nµy kh«ng ®-îc v-ît qu¸ møc cÇn thiÕt lµ “ ®Ó ng¨n ngõa sù ®e do¹ s¾p x¶y ra hay ®Ó chÆn l¹i sù thiÕu hôt nghiªm träng dù tr÷ tiÒn tÖ, hoÆc trong tr-êng hîp mét n-íc thµnh viªn cã dù tr÷ tiÒn tÖ rÊt thÊp, ®Ó n©ng dù tr÷ tiÒn tÖ lªn mét møc hîp lý” .[10, tr 97] §iÒu ®ã cã nghÜa lµ, c¸c n-íc thµnh viªn cã thÓ h¹n chÕ sè l-îng hoÆc gi¸ trÞ hµng ho¸ nhËp khÈu, nh-ng møc ®é h¹n chÕ kh«ng ®-îc v-ît qu¸ møc cÇn thiÕt ®Ó ®Ò phßng hoÆc ng¨n chÆn nguy c¬ dù tr÷ tiÒn tÖ gi¶m m¹nh. §èi víi nh÷ng n-íc cã dù tr÷ tiÒn qu¸ máng th× møc ®é h¹n chÕ kh«ng ®-îc v-ît qu¸ møc cÇn thiÕt ®Ó t¨ng dù tr÷ mét c¸ch hîp lý. §ång thêi, WTO còng yªu cÇu c¸c quèc gia thµnh viªn khi thi hµnh chÝnh s¸ch trong n-íc ph¶i cã nghÜa vô c©n ®èi thu chi quèc tÕ l©u dµi, tr¸nh sö dông tµi nguyªn mét c¸ch phi kinh tÕ, ph¶i tËn dông mäi kh¶ n¨ng ®Ó më réng th-¬ng m¹i quèc tÕ. C¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn cã thÓ ¸p dông c¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ sè l-îng trong ch-¬ng tr×nh trî gióp cña ChÝnh phñ ®Ó thóc ®Èy kinh tÕ ph¸t triÓn, h¹n chÕ ®Ó b¶o vÖ thÞ tr-êng vµ mét sè ngµnh c«ng nghiÖp cô thÓ. Sù hç trî cña chÝnh phñ, ®Æc biÖt lµ chÝnh phñ c¸c n-íc cã møc sèng thÊp, møc t¨ng tr-ëng thÊp, sÏ gióp Ých cho viÖc thùc hiÖn c¸c t«n chØ cña WTO. V× vËy, WTO cho phÐp c¸c n-íc nµy ®-îc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ sè l-îng hoÆc gi¸ trÞ hµng nhËp khÈu ®Ó kiÓm so¸t møc nhËp khÈu, nh»m thùc hiÖn kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ cña n-íc m×nh. Ngoµi ra, WTO cßn quy ®Þnh c¸c ngo¹i lÖ chung ®-îc ¸p dông cho viÖc h¹n chÕ sè l-îng hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu, khi chÝnh phñ thÊy cÇn thiÕt ®Ó b¶o vÖ: ®¹o ®øc x· héi, con ng-êi vµ ®éng thùc vËt; tµi s¶n quèc gia vÒ nghÖ thuËt, lÞch sö hay 21 Kho¸ luËn tèt nghiÖp – Ph¹m Tó Anh - K47 Quèc tÕ häc Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Ch-¬ng 1. Kh¸i qu¸t vÒ hµng rµo phi thuÕ quan trong th-¬ng m¹i quèc tÕ kh¶o cæ; tµi nguyªn thiªn nhiªn khan hiÕm vµ liªn quan ®Õn xuÊt nhËp khÈu vµng vµ b¹c, víi ®iÒu kiÖn lµ c¸c biÖn ph¸p nµy ph¶i thùc hiÖn kÌm theo viÖc h¹n chÕ s¶n xuÊt hay tiªu dïng néi ®Þa liªn quan ®Õn chóng. Tuy nhiªn, WTO còng yªu cÇu c¸c quèc gia thµnh viªn khi ¸p dông biÖn ph¸p h¹n ng¹ch ®Ó h¹n chÕ nhËp khÈu ph¶i cam kÕt tr¸nh g©y ra tæn thÊt kh«ng cÇn thiÕt cho quyÒn lîi kinh tÕ vµ th-¬ng m¹i cña c¸c n-íc thµnh viªn kh¸c. Khi t×nh h×nh kinh tÕ trong n-íc ®· ®-îc c¶i thiÖn, WTO yªu cÇu c¸c quèc gia thµnh viªn ph¶i dÇn dÇn níi láng c¸c h¹n chÕ, chØ duy tr× c¸c h¹n chÕ ®ã ë møc ®é cÇn thiÕt, cßn khi t×nh h×nh kinh tÕ trong n-íc thay ®æi theo chiÒu h-íng tèt kh«ng cÇn thiÕt ph¶i duy tr× nh÷ng h¹n chÕ ®ã n÷a th× ph¶i lo¹i bá c¸c h¹n chÕ ®ã ngay lËp tøc. Bªn c¹nh ®ã, WTO còng quy ®Þnh vÒ viÖc cÊm ph©n biÖt ®èi xö khi ¸p dông h¹n ng¹ch. ViÖc cÊm ®o¸n hay h¹n chÕ ®-îc thùc hiÖn ®èi víi viÖc nhËp khÈu nh÷ng s¶n phÈm cïng lo¹i cña tÊt c¶ c¸c n-íc hoÆc ®èi víi viÖc xuÊt khÈu nh÷ng s¶n phÈm cïng lo¹i sang bÊt kú n-íc nµo. Khi h¹n chÕ viÖc nhËp khÈu cña s¶n phÈm nµo ®ã, c¸c n-íc thµnh viªn ph¶i tËn dông mäi kh¶ n¨ng ®Ó viÖc ph©n phèi nh÷ng s¶n phÈm Êy ph¶i s¸t víi møc mµ c¸c n-íc thµnh viªn kh¸c dù tÝnh cã thÓ xuÊt khÈu ®-îc khi kh«ng cã c¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ sè l-îng. Cô thÓ WTO yªu cÇu c¸c quèc gia nh- sau:  Khi cã thÓ tiÕn hµnh ®-îc, ph¶i x¸c ®Þnh h¹n ng¹ch nhËp khÈu vµ c«ng bè h¹n ng¹ch nµy trong tõng thêi gian cô thÓ vµ nh÷ng thay ®æi nÕu cã.  NÕu kh«ng thÓ x¸c ®Þnh h¹n ng¹ch ®-îc th× cã thÓ dïng giÊy phÐp nhËp khÈu kh«ng cã h¹n ng¹ch hoÆc giÊy chøng nhËn nhËp khÈu ®Ó h¹n chÕ.  NÕu ¸p dông h¹n ng¹ch cho tõng n-íc th× ph¶i ®¹t ®-îc tho¶ thuËn vÒ ph©n phèi h¹n ng¹ch víi c¸c n-íc thµnh viªn cã quan hÖ lîi Ých lín víi n-íc m×nh. Ngoµi c¸c quy ®Þnh chung vÒ h¹n ng¹ch nh- trªn, ®èi víi c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp (quy ®Þnh t¹i §iÒu IV HiÖp ®Þnh N«ng nghiÖp cña WTO) cã thÓ ¸p dông mét h×nh thøc h¹n ng¹ch ®Æc biÖt gäi lµ H¹n ng¹ch thuÕ quan (Tariff Rate Quota - TRQ). 1.2.3. Quy ®Þnh vÒ sö dông giÊy phÐp nhËp khÈu a. Nh÷ng quy ®Þnh chung cña WTO vÒ viÖc cÊp giÊy phÐp nhËp khÈu 22 Kho¸ luËn tèt nghiÖp – Ph¹m Tó Anh - K47 Quèc tÕ häc Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Ch-¬ng 1. Kh¸i qu¸t vÒ hµng rµo phi thuÕ quan trong th-¬ng m¹i quèc tÕ GiÊy phÐp nhËp khÈu lµ v¨n b¶n ph¸p lý do c¬ quan cã thÈm quyÒn vÒ qu¶n lý xuÊt nhËp khÈu cÊp cho nhµ nhËp khÈu ®Ó hä cã quyÒn nhËp khÈu hµng ho¸. WTO quy ®Þnh viÖc cÊp phÐp nhËp khÈu ph¶i ®¬n gi¶n, râ rµng vµ dÔ dù ®o¸n. C¸c chÝnh phñ ph¶i c«ng bè th«ng tin ®Çy ®ñ cho c¸c nhµ kinh doanh biÕt giÊy phÐp ®-îc cÊp nh- thÕ nµo vµ c¨n cø ®Ó cÊp. Khi ®Æt ra c¸c thñ tôc cÊp phÐp nhËp khÈu míi hay thay ®æi c¸c thñ tôc hiÖn t¹i, c¸c thµnh viªn ph¶i th«ng b¸o theo nh÷ng quy ®Þnh cô thÓ cho WTO. ViÖc xÐt ®¬n nhËp khÈu còng ph¶i tu©n thñ c¸c quy ®Þnh chÆt chÏ. §iÒu 1, HiÖp ®Þnh vÒ thñ tôc cÊp phÐp nhËp khÈu quy ®Þnh chi tiÕt nh- sau: “ CÊp phÐp nhËp khÈu ®-îc hiÓu lµ c¸c thñ tôc hµnh chÝnh ®-îc sö dông ®Ó thùc hiÖn chÕ ®é cÊp phÐp nhËp khÈu, yªu cÇu ph¶i nép ®¬n xin nhËp khÈu hoÆc c¸c lo¹i giÊy tê kh¸c (kh«ng liªn quan ®Õn môc ®Ých H¶i quan) cho c¸c c¬ quan hµnh chÝnh thÝch hîp nh- lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt ®Ó ®-îc phÐp nhËp khÈu” . [10, tr 106] C¸c thµnh viªn cña WTO ph¶i ®¶m b¶o r»ng nh÷ng thñ tôc hµnh chÝnh ®Ó thùc hiÖn chÕ ®é cÊp phÐp nhËn khÈu kh«ng ®-îc bãp mÐo th-¬ng m¹i do viÖc sö dông kh«ng thÝch hîp c¸c thñ tôc ®ã. C¸c quy ®Þnh ®èi víi thñ tôc cÊp phÐp nhËp khÈu ph¶i ®-îc ¸p dông trung lËp vµ ®-îc qu¶n lý theo mét c¸ch thøc c«ng b»ng vµ hîp lý. WTO còng quy ®Þnh r»ng mäi th«ng tin vµ quy ®Þnh liªn quan ®Õn thñ tôc nép ®¬n xin giÊy phÐp nhËp khÈu nh- tiªu chuÈn cña nhµ nhËp khÈu, c¬ quan tiÕp nhËn, danh môc hµng hãa ph¶i ®-îc c«ng bè sao cho ChÝnh phñ c¸c n-íc vµ c¸c nhµ kinh doanh cã thÓ n¾m b¾t ®-îc. NÕu ®iÒu kiÖn cho phÐp, c¸c thµnh viªn ph¶i th«ng b¸o c«ng khai c¸c th«ng tin trªn trong thêi h¹n 21 ngµy tr-íc khi c¸c quy ®Þnh vµ yªu cÇu cã hiÖu lùc, tuy nhiªn trong mäi tr-êng hîp kh«ng ®-îc muén h¬n ngµy cã hiÖu lùc. TÊt c¶ c¸c tr-êng hîp ngo¹i lÖ hoÆc thay ®æi quy ®Þnh liªn quan ®Õn thñ tôc cÊp phÐp nhËp khÈu hay danh môc c¸c mÆt hµng ph¶i ®-îc c«ng bè theo c¸ch thøc vµ trong cïng thêi h¹n nãi trªn. Ngoµi ra, WTO còng quy ®Þnh r»ng ng-êi cã giÊy phÐp cã quyÒn tiÕp cËn nguån ngo¹i hèi cÇn thiÕt ®Ó thanh to¸n hµng nhËp khÈu cÇn giÊy phÐp theo cïng ®iÒu kiÖn ®èi víi c¸c nhµ nhËp khÈu hµng kh«ng cÇn giÊy phÐp. b. C¸c tr-êng hîp cÊp phÐp nhËp khÈu trong WTO Theo WTO, thñ tôc cÊp phÐp nhËp khÈu ®-îc chia thµnh 2 tr-êng hîp: - Thñ tôc cÊp phÐp nhËp khÈu tù ®éng: WTO quy ®Þnh tÊt c¶ nh÷ng ng-êi, c¬ quan hoÆc tæ chøc ®¸p øng ®Çy ®ñ yªu cÇu ph¸p lý cña thµnh viªn nhËp khÈu vÒ viÖc tham gia ho¹t ®éng nhËp khÈu mÆt hµng thuéc diÖn cÊp phÐp tù ®éng ®Òu cã quyÒn 23 Kho¸ luËn tèt nghiÖp – Ph¹m Tó Anh - K47 Quèc tÕ häc Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Ch-¬ng 1. Kh¸i qu¸t vÒ hµng rµo phi thuÕ quan trong th-¬ng m¹i quèc tÕ nép ®¬n xin cÊp phÐp vµ ®-îc phª chuÈn ngay lËp tøc mµ kh«ng bÞ g©y khã kh¨n trë ng¹i g×. - Thñ tôc cÊp phÐp nhËp khÈu kh«ng tù ®éng: GiÊy phÐp nhËp khÈu kh«ng tù ®éng ®-îc c¸c chÝnh phñ sö dông nh»m môc ®Ých h¹n chÕ hµng nhËp khÈu. Theo quy ®Þnh cña WTO, cÊp phÐp kh«ng tù ®éng kh«ng ®-îc t¹o thªm nh÷ng t¸c ®éng h¹n chÕ hoÆc c¶n trë th-¬ng m¹i. §èi víi lo¹i giÊy phÐp nµy, WTO quy ®Þnh ph¶i gi¶m tèi ®a c¸c trë ng¹i cho ng-êi xin giÊy phÐp, chØ giíi h¹n ë nh÷ng g× hÕt søc cÇn thiÕt cho c«ng t¸c qu¶n lý nhËp khÈu. Thêi gian xÐt duyÖt theo yªu cÇu cña WTO kh«ng v-ît qu¸ 60 ngµy vµ thêi h¹n cã hiÖu lùc cña giÊy phÐp ph¶i hîp lý, kh«ng nªn qu¸ ng¾n ®Ó ¶nh h-ëng tíi viÖc nhËp khÈu còng nh- kh«ng g©y trë ng¹i cho hµng ho¸ nhËp khÈu tõ xa. TÊt c¶ nh÷ng ng-êi, c«ng ty hoÆc tæ chøc ®¸p øng ®Çy ®ñ yªu cÇu ph¸p lý vµ hµnh chÝnh cña thµnh viªn nhËp khÈu ®Òu cã quyÒn ngang nhau trong viÖc nép ®¬n xin cÊp vµ ®-îc xem xÐt ®Ó cÊp phÐp. NÕu ®¬n xin cÊp phÐp kh«ng ®-îc chÊp nhËn th× theo yªu cÇu cña ng-êi nép ®¬n, c¬ quan chøc n¨ng ph¶i th«ng b¸o lý do kh«ng chÊp nhËn vµ ng-êi nép ®¬n ®-îc quyÒn khiÕu kiÖn vµ yªu cÇu xem xÐt l¹i theo ph¸p luËt vµ thñ tôc trong n-íc cña thµnh viªn nhËp khÈu. Khi ph©n bæ giÊy phÐp, c¸c n-íc thµnh viªn cÇn xem xÐt t×nh h×nh nhËp khÈu cña ng-êi nép ®¬n. Cô thÓ lµ, cÇn ph¶i xÐt xem liÖu giÊy phÐp cÊp cho ng-êi nép ®¬n trong qu¸ khø cã ®-îc sö dông hÕt kh«ng? Trong tr-êng hîp ng-êi nép ®¬n kh«ng sö dông hÕt giÊy phÐp ®· ®-îc cÊp, c¬ quan chøc n¨ng ph¶i t×m hiÓu lý do t¹i sao vµ c©n nh¾c nh÷ng lý do nµy khi ph©n bæ giÊy phÐp míi. NÕu l-îng hµng ho¸ nhËp khÈu qu¸ møc ®-îc cÊp phÐp nh-ng vÉn cã thÓ chÊp nhËn ®-îc th× cã thÓ sÏ ®iÒu chØnh møc ph©n bæ giÊy phÐp trong t-¬ng lai ®Ó bï l¹i l-îng nhËp qu¸ phÐp. Nh»m thùc hiÖn tèt c¸c quy ®Þnh trªn vÒ thñ tôc cÊp phÐp nhËp khÈu, WTO ®· thµnh lËp Uû ban vÒ cÊp phÐp nhËp khÈu. Uû ban nµy t¹o c¸c c¬ héi th-¬ng l-îng ®Ó thóc ®Èy viÖc thùc hiÖn c¸c quy ®Þnh nµy cña c¸c n-íc thµnh viªn. Khi ban hµnh hoÆc thay ®æi thñ tôc cÊp phÐp nhËp khÈu, c¸c thµnh viªn ph¶i th«ng b¸o cho Uû ban trong vßng 60 ngµy kÓ tõ ngµy c«ng bè viÖc ban hµnh hay thay ®æi ®ã. 24 Kho¸ luËn tèt nghiÖp – Ph¹m Tó Anh - K47 Quèc tÕ häc Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Ch-¬ng 1. Kh¸i qu¸t vÒ hµng rµo phi thuÕ quan trong th-¬ng m¹i quèc tÕ 1.2.4. Quy ®Þnh vÒ trî cÊp vµ c¸c biÖn ph¸p ®èi kh¸ng a. Nh÷ng quy ®Þnh chung Trong th-¬ng m¹i thÕ giíi, bu«n b¸n c«ng b»ng vµ ngay th¼ng lµ ®iÒu kiÖn quan träng ®Ó thóc ®Èy tù do ho¸ th-¬ng m¹i, gãp phÇn b¶o ®¶m sù æn ®Þnh vµ minh b¹ch trong th-¬ng m¹i. Tho¶ thuËn vÒ trî cÊp vµ chèng trî cÊp ®· ®¹t ®-îc trong thêi kú GATT, sau ®ã HiÖp ®Þnh nµy ®· tiÕp tôc ®-îc söa ®æi, hoµn thiÖn vµ cÊu thµnh nªn hÖ thèng ph¸p lý cña WTO ngµy nay. Kh«ng gièng nh- HiÖp ®Þnh tiÒn nhiÖm, HiÖp ®Þnh míi vÒ trî cÊp cña WTO chøa ®ùng ®Þnh nghÜa vÒ trî cÊp vµ ®-a ra kh¸i niÖm vÒ “ trî cÊp ®Æc thï” hay cßn gäi lµ “ trî cÊp riªng” . ChØ c¸c trî cÊp ®Æc thï hay trî cÊp riªng míi chÞu sù ®iÒu chØnh bëi c¸c nguyªn t¾c ®-îc quy ®Þnh trong hiÖp ®Þnh nµy. Trî cÊp x¶y ra khi mét sè lîi Ých ®-îc chuyÓn giao nhê cã sù hç trî cña chÝnh phñ vÒ gi¸ hay thu nhËp, hay cã sù ®ãng gãp tµi chÝnh cña chÝnh phñ còng nh- c¸c tæ chøc c«ng céng, ch¼ng h¹n nh- chuyÓn giao trùc tiÕp c¸c kho¶n tiÒn hay b¶o l·nh tÝn dông; hoÆc bá qua c¸c kho¶n tiÒn lÏ ra ph¶i thu cho ng©n s¸ch nhµ n-íc, ch¼ng h¹n nh- c¸c -u ®·i vÒ thuÕ (trõ thuÕ gi¸n thu); hoÆc chÝnh phñ cung cÊp hµng ho¸ vµ dÞch vô kh«ng thuéc nhãm c¬ së h¹ tÇng, hay th«ng qua viÖc mua hµng ho¸. HiÖp ®Þnh còng quy ®Þnh trî cÊp riªng lµ lo¹i trî cÊp chØ dµnh cho mét ngµnh hoÆc mét sè ngµnh, mét doanh nghiÖp hay mét nhãm doanh nghiÖp nhÊt ®Þnh, vµ c¸c c¬ quan cã thÈm quyÒn hay c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt kh«ng chØ ra mét c¸ch râ rµng, c«ng khai c¸c tiªu chuÈn kh¸ch quan ®Ó ®¹t ®-îc trî cÊp. Trî cÊp ¸p dông giíi h¹n cho c¸c doanh nghiÖp nhÊt ®Þnh n»m trong mét vïng ®Þa lý x¸c ®Þnh thuéc ph¹m vi thÈm quyÒn cña nhµ chøc tr¸ch cÊp trî cÊp th× còng ®-îc coi lµ trî cÊp riªng. ViÖc x¸c ®Þnh trî cÊp riªng ph¶i ®-îc chøng minh râ rµng trªn c¬ së chøng cø thùc tÕ. b. Nh÷ng quy ®Þnh cô thÓ cña WTO vÒ c¸c lo¹i trî cÊp vµ c¸c biÖn ph¸p ®èi kh¸ng ¸p dông cho mçi lo¹i trî cÊp C¸c quy ®Þnh vÒ trî cÊp cña WTO trong HiÖp ®Þnh nµy ¸p dông ®èi víi c¸c s¶n phÈm phi n«ng nghiÖp, bao gåm 3 lo¹i trî cÊp: trî cÊp bÞ cÊm, trî cÊp cã thÓ ®èi kh¸ng, vµ trî cÊp kh«ng thÓ ®èi kh¸ng (hay cßn gäi lµ trî cÊp cã thÓ chÊp nhËn ®-îc). Trî cÊp bÞ cÊm: Trî cÊp nµy cã thÓ ®-îc sö dông ®Ó hç trî cho mét ngµnh s¶n xuÊt non trÎ v-¬n lªn chiÕm lÜnh thÞ tr-êng hoÆc v× c¸c môc ®Ých kinh tÕ kh¸c. Tuy 25 Kho¸ luËn tèt nghiÖp – Ph¹m Tó Anh - K47 Quèc tÕ häc Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Ch-¬ng 1. Kh¸i qu¸t vÒ hµng rµo phi thuÕ quan trong th-¬ng m¹i quèc tÕ nhiªn, cã mét sè h×nh thøc trî cÊp bÞ cÊm trong WTO. WTO ®Æc biÖt cÊm c¸c thµnh viªn kh«ng ®-îc sö dông c¸c biÖn ph¸p trî cÊp g¾n víi thµnh tÝch xuÊt khÈu (trî cÊp xuÊt khÈu) còng nh- c¸c trî cÊp g¾n víi viÖc -u tiªn sö dông hµng néi ®Þa h¬n hµng nhËp khÈu (tøc lµ trî cÊp ®Ó s¶n xuÊt ra nh÷ng s¶n phÈm thay thÕ hµng nhËp khÈu) Trî cÊp cã thÓ ®èi kh¸ng: §iÒu 5 - HiÖp ®Þnh vÒ trî cÊp vµ c¸c biÖn ph¸p ®èi kh¸ng cña WTO quy ®Þnh nh÷ng tr-êng hîp sau ®©y sÏ ®-îc coi lµ trî cÊp cã thÓ ®èi kh¸ng:  Tr-êng hîp trî cÊp ®-îc x¸c ®Þnh râ lµ ®· g©y ra ph-¬ng h¹i (tæn h¹i) cho nÒn c«ng nghiÖp néi ®Þa cña mét n-íc hoÆc v« hiÖu ho¸ hoÆc t-íc ®i mÊt lîi Ých mµ th«ng th-êng n-íc ®ã vÉn thu nhËn ®-îc, ®Æc biÖt lµ lîi Ých thu ®-îc do chÕ ®é nh©n nh-îng lÉn nhau vÒ thuÕ quan.  Tr-êng hîp trî cÊp g©y ra ph-¬ng h¹i (tæn h¹i) nghiªm träng tíi lîi Ých cña n-íc thø ba lµ thµnh viªn cña WTO. Quy ®Þnh cña WTO còng chØ ra râ r»ng, ph-¬ng h¹i (tæn h¹i) nghiªm träng trong tr-êng hîp nµy cã nghÜa lµ: - Tæng trî cÊp tÝnh theo gi¸ trÞ cña mét s¶n phÈm v-ît qu¸ 5% trÞ gi¸ cña nã. - Trî cÊp ®Ó bï cho sù thua lç kÐo dµi trong ho¹t ®éng kinh doanh cña mét ngµnh s¶n xuÊt. - Trî cÊp ®Ó bï cho c¸c ho¹t ®éng kinh doanh thua lç cña mét doanh nghiÖp, trõ khi ®ã lµ mét biÖn ph¸p nhÊt thêi mang tÝnh chÊt mét lÇn vµ kh«ng lÆp l¹i víi doanh nghiÖp ®ã vµ ®-îc cÊp chØ thuÇn tuý ®Ó cho phÐp cã thêi gian t×m kiÕm mét gi¶i ph¸p l©u dµi vµ tr¸nh ph¸t sinh mét vÊn ®Ò x· héi gay g¾t. - Trùc tiÕp xo¸ nî cho doanh nghiÖp, vÝ dô nh- xo¸ mét kho¶n nî Nhµ n-íc hay cÊp kinh phÝ ®Ó thanh to¸n nî. C¸c n-íc thµnh viªn cña WTO sÏ kh«ng ®-îc ¸p dông mét trong c¸c lo¹i trî cÊp ®· nªu ë trªn. NÕu mét thµnh viªn cña WTO chøng minh ®-îc r»ng mét n-íc thµnh viªn kh¸c ®ang ¸p dông hay duy tr× mét kho¶n trî cÊp dÉn ®Õn thiÖt h¹i, lµm v« hiÖu ho¸, suy gi¶m hay g©y ph-¬ng h¹i nghiªm träng mét ngµnh s¶n xuÊt cña m×nh th× thµnh viªn nµy cã quyÒn khiÕu n¹i lªn c¬ quan gi¶i quyÕt tranh chÊp cña WTO. NÕu c¬ quan nµy x¸c ®Þnh ®iÒu khiÕu n¹i trªn lµ ®óng th× thµnh viªn ®ang thùc hµnh hay duy tr× trî cÊp ph¶i rót bá ngay trî cÊp ®ã hoÆc ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p thÝch hîp ®Ó lo¹i bá t¸c ®éng cã h¹i tõ viÖc trî cÊp ®ã g©y ra cho c¸c thµnh viªn 26 Kho¸ luËn tèt nghiÖp – Ph¹m Tó Anh - K47 Quèc tÕ häc
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan